Giáo án Vật lý 7 tuần 14 - Trường THCS Lê Hồng Phong

Tuaàn: 14 Ngaøy soaïn: 16/11/13 Tieát: 27 Ngaøy daïy: 19/11/13 BÀI 24: TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA I. MUÏC TIEÂU 1. Kieán thöùc - Phát biểu được quy tắc nắm tay phải về chiều của đường sức từ trong lòng ống dây có dòng điện chạy qua. 2. Kó naêng: - Vẽ được đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua - Vận dụng được quy tắc nắm tay phải để xác định chiều của đường sức từ trong lòng ống dây khi biết chiều dòng điện và ngược lại. 3. Thaùi ñoä: - Thaän troïng, kheùo leùo laøm thí nghieäm, yeâu thích tìm hieåu hieän töôïng vaät lyù II. CHUAÅN BÒ 1. Giaùo vieân 2. Hoïc sinh Mỗi nhóm: 1 taám nhöïa luoàn saün caùc voøng daây daãn; 1 nguoàn điện; 1 ít maït saét; 1 coâng taéc ; 3 ñoaïn daây daãn ; 1 buùt daï III. TỔ CHỨC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC. 1. Ổn định lớp: GV kiểm tra sỹ số và vệ sinh lớp. 2. Kiểm tra bài cũ. - Ñöôøng söùc töø coù chieàu ñi nhö theá naøo? - Veõ ñöôøng söùc töø bieåu dieãn töø tröôøng cuûa nam chaâm thaúng? 3. Tiến trình: GV TỔ CHỨC CÁC HĐ HOẠT ĐỘNG CỦA HS KIẾN THỨC CẦN ĐẠT Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới - Chuùng ta ñaõ bieát töø phoå vaø caùc ñöôøng söùc töø bieåu dieãn töø tröôøng cuûa thanh nam chaâm thaúng. Vaäy töø tröôøng cuûa oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua coù gì khaùc töø tröôøng cuûa thanh nam chaâm thaúng khoâng? - HS suy nghĩ dự đoán câu trả lời Hoạt động 2: Taïo ra vaø quan saùt töø phoå cuûa oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua. - Ñoïc vaø thu thaäp thoâng tin ôû thí nghieäm 1 - Laøm thí nghieäm vaø quan saùt töø phoå ñöôïc taïo thaønh. - Yêu cầu HS traû lôøi C1? *Löu yù: Quan saùt phaàn töø phoå beân trong oáng daây. - Veõ 1 soá ñöôøng söùc töø cuûa oáng daây treân taám nhöïa vaø laøm C2 ? - ÔÛ phaàn C cho HS duøng kim Nam chaâm nhoû ñaët treân truïc thaúng ñöùng coù giaù kieåm tra xem coù quay ñöôïc khoâng? *Löu yù :2 phaàn ñöôøng söùc töø ôû ngoaøi vaø trong loøng oáng daây taïo thaønh 1 ñöôøng cong kheùp kín - Yêu cầu HS traû lôøi C3 ? - Gôïi yù hoïc sinh veõ nuõi teân chæ chieàu cuûa 1 soá ñöôøng söùc töø ôû caû 2 ñaàu cuoän daây - Nhaän duïng cuï, hoaït ñoäng nhoùm quan saùt, thaûo luaän laøm C1. - Ñaïi dieän nhoùm neâu keát quaû C1. - Trong loøng oáng daây cuõng coù caùc ñöôøng maït saét ñöôïc saép xeáp gaàn nhö song song vôùi nhau C2: Ñöôøng söùc töø ôû trong vaø ngoaøi oáng daây taïo thaønh nhöõng ñöôøng cong kheùp kín - Hoaït ñoäng nhoùm laøm thí nghieäm, trao ñoåi, neâu caùc nhaän xeùt ôû C3. -Thu thaäp thoâng tin cuûa giaùo vieân xaùc ñònh ñöôïc cöïc töø cuûa oáng daây coù doøng ñieän trong thí nghieäm . - Hoaøn taát noäi dung caùc leänh vaøo vôû. I. Töø phoå – ñöôøng söùc töø cuûa oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua 1. Thí nghieäm (SGK) C1: *Gioáng nhau : Veà phaàn töø phoå ôû beân ngoaøi oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua vaø beân ngoaøi nam chaâm. *Khaùc nhau : Trong loøng oáng daây cuõng coù caùc ñöôøng maït saét ñöôïc saép xeáp gaàn nhö song song vôùi nhau C2: Ñöôøng söùc töø ôû trong vaø ngoaøi oáng daây taïo thaønh nhöõng ñöôøng cong kheùp kín C3: Gioáng nhö nam chaâm thaúng taïi 2 ñaàu oáng daây caùc ñöôøng söùc töø cuøng ñi vaøo 1 ñaàu vaø cuøng ñi ra ñaàu kia Hoạt động 3: Ruùt ra keát luaän veà töø tröôøng cuûa oáng daây - Töø nhöõng thí nghieäm ñaõ laøm ôû C1, C2, C3 chuùng ta ruùt ra ñöôïc nhöõng keát luaän gì veà töø phoå, ñöôøng söùc töø vaø chieàu cuûa ñöôøng söùc töø ôû 2 ñaàu oáng daây ? - Giaùo vieân cho hoïc sinh nhaän xeùt à giaùo vieân choát, hoaøn chænh - Töø söï töông töï nhau cuûa 2 ñaàu nam chaâm vaø 2 ñaàu oáng daây, ta coù theå coi 2 ñaàu oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua laø 2 töø cöïc khoâng ? Khi ñoù ñaàu naøo cuûa oáng daây laø cöïc Baéc ? - Hoaït ñoäng caù nhaân neâu ñöôïc keát luaän vaø hoaøn taát vaøo vôû - Phaàn töø phoå ôû beân ngoaøi oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua raát gioáng phaàn töø phoå ôû beân ngoaøi thanh nam chaâm - Ñöôøng söùc töø cuûa oáng daây laø nhöõng ñöôøng cong kheùp kín - Gioáng nhö thanh nam chaâm , 2 ñaàu cuûa oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua cuõng laø 2 töø cöïc. Ñaàu coù caùc ñöôøng söùc töø ñi ra goïi laø cöïc Baéc, ñaàu coù caùc ñöôøng söùc töø ñi vaøo goïi laø cöïc Nam 2.Keát luaän: · Bên ngoài một ống dây có dòng điện chạy qua đường sức từ giống đường sức từ bên ngoài nam châm thẳng. · Đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua là những đường cong khép kín, đều đi ra từ một đầu ống dây và đi vào đầu kia của ống dây, còn trong lòng ống dây thì các đường sức từ gần như song song với trục ống dây. Hoạt động 4: Tìm hieåu quy taéc naém tay phaûi - Töø tröôøng do doøng ñieän sinh ra, vaäy chieàu cuûa ñöôøng söùc töø coù phuï thuoäc vaøo chieàu doøng ñieän hay khoâng? Laøm theá naøo ñeå kieåm tra ñieàu ñoù? - Giaùo vieân treo hình 24.3 - Toå chöùc cho hoïc sinh laøm thí nghieäm kieåm tra döï ñoaùn caùc nhoùm? - Höôùng daãn caùc nhoùm thaûo luaän keát quaû thí nghieäm, ruùt ra keát luaän. - Nghieân cöùu phaàn 2 ( SGK/ 36) - Yêu cầu HS neâu qui taéc ? - Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh bieát caùch xoay naém tay phaûi phuø hôïp vôùi chieàu doøng ñieän chaïy qua caùc voøng daây trong caùc tröôøng hôïp khaùc nhau + Xaùc ñònh chieàu doøng ñieän chaïy qua voøng daây . + Naém baøn tay phaûi sao cho 4 ngoùn tay chæ theo chieàu doøng ñieän - Hoïc sinh döï ñoaùn: Khi ñoåi chieàu doøng ñieän qua oáng daây thì chieàu ñöôøng söùc töø ôû trong loøng oáng daây, kieåm tra söï ñònh höôùng cuûa kim nam chaâm thöû treân ñöôøng söùc töø. - Laøm thí nghieäm kieåm tra. So saùnh keát quaû thí nghieäm vôùi döï ñoaùn ban ñaàu à ruùt ra keát luaän -Hoaït ñoäng caù nhaân thu thaäp thoâng tin SGK . - HS neâu qui taéc - Vaän duïng xaùc ñònh chieàu ñöôøng söùc töø cuûa oáng daây trong thí nghieäm treân, so saùnh vôùi chieàu ñöôøng söùc töø ñaõ xaùc ñònh baèng nam chaâm thöû. -Vaän duïng laøm caùc daïng baøi taäp cuûa giaùo vieân cho theo hoaït ñoäng caù nhaân. II.Qui taéc naém tay phaûi 1.Chieàu ñöôøng söùc töø cuûa oáng daây coù doøng ñieän chaïy qua phuï thuoäc vaøo yeáu toá naøo ? - Chieàu doøng söùc töø cuûa oáng daây phuï thuoäc vaøo chieàu cuûa doøng ñieän chaïy qua caùc voøng daây. 2.Qui taéc naém tay phaûi: Nắm bàn tay phải, rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều của đường sức từ trong lòng ống dây. Hoạt động 5: Vaän duïng - Tổ chức HS trả lời C4, C5, C6 - GV thống nhất câu trả lời đúng - Hoạt động theo sự hướng dẫn của GV trả lời C4, C5, C6 C4: Ñaàu A laø cöïc Nam, ñaàu B laø cöïc Baéc C5: Kim nam chaâm sai laø kim soá 5 C6: Doøng ñieän trong oáng daây coù chieàu ñi ra ôû ñaàu daây B III. Vaän duïng C4: Ñaàu A laø cöïc Nam, ñaàu B laø cöïc Baéc C5: Kim nam chaâm sai laø kim soá 5 C6: Doøng ñieän trong oáng daây coù chieàu ñi ra ôû ñaàu daây B IV. CỦNG CỐ - Phát biểu quy tắc nắm tay phải về chiều của đường sức từ trong lòng ống dây có dòng điện chạy qua? - Vẽ đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua? V. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Hoïc baøi, laøm baøi taäp trong SBT - Chuaån bò bài tập 1 của bài 30 Tuaàn: 14 Ngaøy soaïn: 18/11/13 Tieát: 28 Ngaøy daïy: 21/11/13 BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG QUY TAÉC NAÉM TAY PHAÛI. I. MUÏC TIEÂU 1. Kieán thöùc - Vaän duïng ñöôïc qui taéc naém tay phaûi xaùc ñònh chieàu ñöôøng söùc töø cuûa oáng daây khi bieát chieàu doøng ñieän vaø ngöôïc laïi. 2. Kó naêng: - Thöïc haønh qui taéc naém tay phaûi vào các bài tập cụ thể 3. Thaùi ñoä: - Trung thöïc, nghieâm tuùc, tích cöïc II. CHUAÅN BÒ 1. Giaùo vieân: hình: 30.1 SGK, 24.5 SBT 2. Hoïc sinh Mỗi nhóm: 1 voøng daây daãn; 1 nguoàn điện; 1 coâng taéc ; 5 ñoaïn daây daãn ; 1 thanh nam châm. III. TỔ CHỨC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC. 1. Ổn định lớp: GV kiểm tra sỹ số và vệ sinh lớp. 2. Kiểm tra bài cũ. - Phát biểu qui tắc nắm tay phải ? Bài tập 24.6 3. Tiến trình: GV TỔ CHỨC CÁC HĐ HOẠT ĐỘNG CỦA HS KIẾN THỨC CẦN ĐẠT Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới - Để giúp các em nắm chắc hơn qui tắc nắm tay phải, hôm nay chúng ta cùng nghiên cứu một số bài tập. Hoạt động 2: Giải bài tập 1. Hình 30.1SGK/82 A B B A N - Yêu cầu học sinh đọc kỹ đề để thu thập thông tin. - GV Yêu cầu học sinh đưa ra phương án giải quyết Nếu học sinh lúng túng thì GV hướng dẫn cho học sinh cách làm: Bài tập này đề cập đến vấn đề: Xác định chiều đường sức từ và tên các từ cực của ống dây có dòng điện chạy qua. Tương tác giữa nam châm và ống dây nên phương pháp giải quyết như sau: Câu a. B1. Dùng quy tắc nắm tay phải xác định chiều đường sức từ trong lòng ống dây. B2. Xác định tên cực từ của ống dây. B3. Xét tương tác giữa ống dây và nam châm. GV yêu cầu học sinh xác định chiều dòng điện sau đó học sinh lên bảng dùng quy tắc nắm tay phải xác định chiều của đường sức từ trong lòng ống dây, từ đó xác định tên cực từ của ống dây, nêu tương tác giữa ống dây và nam châm. Câu b. GV: Gọi học sinh lên xác định chiều đường sức trong lòng ống dây, xác định tên cực từ của ống dây. sau đó tiến hành như câu a. Câu c. Giới thiệu dụng cụ và cách tiến hành thí nghiệm Mục đích thí nghiệm.Chia lớp thành 4 nhóm phát dụng cụ, yêu cầu học sinh tiến hành thí nghiệm .Theo dỏi nhắc nhở các nhóm.Yêu cầu các nhóm điền kết qủa trên bảng phụ và trình bày kết quả của nhóm mình. Yêu cầu học sinh đối chiếu với kết quả làm trên bảng. Yêu cầu học sinh nhắc lại các kiến thức bài tập HS Đọc đề bài HS Nêu các bước làm bài tập HS làm theo sự hướng dẫn của giáo viên a. Nam châm bị hút vào ống dây b. Lúc đầu nam châm bị đẩy ra xa, sau đó nó xoay đi đến khi cực N của nam châm hướng về phía đầu B của ống dây thì nam châm bị hút về phía ống dây. c. HS làm thí nghiệm kiểm tra Dưới sự điều khiển của nhóm trưởng và thư kí các nhóm làm thí nghiệm trong vòng 5 phút và báo cáo trước lớp. Bài tập 1 a. Nam châm bị hút vào ống dây b. Lúc đầu nam châm bị đẩy ra xa, sau đó nó xoay đi đến khi cực N của nam châm hướng về phía đầu B của ống dây thì nam châm bị hút về phía ống dây. c. Thí nghiệm kiểm tra Hoạt động 3: Giải bài tập 2 - Cuộn dây của một nam châm điện được nối với nguồn điện mà tên các từ cực của nam châm điện đuợc ghi như hình vẽ. Hãy xác định tên các cực của nguồn điện. - GV: Yêu cầu học sinh đọc kỹ đề - GV: Yêu cầu học sinh đưa ra phương án giải quyết - GV: Yêu cầu học sinh sử dụng quy tắc nắm tay phải để xác định - Gọi 1 học trả lời, sau đó yêu cầu học sinh nhắc lại chiều dòng điện nắm tay phải để xác định - HS: Làm theo hướng dẫn của giáo viên. Hs lên bảng vẽ đường sức từ trong lòng ống dây rồi dùng nắm tay phải xác định chiều dòng điện Bài tập 2 - Xác định đường sức từ trong lòng ống dây - Vận dụng quy tắc nắm tay phải. IV. CỦNG CỐ - Phát biểu qui tắc nắm tay phải - Các bước giải bài tập vận dụng quy tắc nắm tay phải? V. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Hoïc baøi, laøm baøi taäp trong SBT - Chuaån bò bài 25: Sự nhiễm từ của sắt, thép – Nam châm điện. Tuaàn: 14 Ngaøy soaïn: 16/11/13 Tieát: 14 Ngaøy daïy: 19/11/13 BAØI 13: MOÂI TRÖÔØNG TRUYEÀN AÂM I. MUÏC TIEÂU 1. Kieán thöùc: - Nêu được âm truyền trong các chất rắn, lỏng, khí và không truyền trong chân không - Nêu được trong các môi trường khác nhau thì tốc độ truyền âm khác nhau 2. Kó naêng: - Laøm thí nghieäm ñeå chöùng minh aâm truyeàn qua caùc moâi tröôøng 3. Thaùi ñoä: - Hôïp taùc trong nhoùm, laøm thí nghieäm nghieâm tuùc, baùo caùo trung thöïc II. CHUAÅN BÒ 1. Giaùo vieân: - Moät nguoàn phaùt aâm duøng vi maïch keøm pin - Moät bình nöôùc coù theå cho loït nguoàn phaùt aâm vaøo bình 2. Hoïc sinh: Mỗi nhóm: 2 troáng, 2 quaû caàu baác, 2 giá đỡ III. TỔ CHỨC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC. 1. Ổn định lớp: GV kiểm tra sỹ số HS. 2. Kiểm tra bài cũ. - Haõy neâu ñoä to cuûa aâm phuï thuoäc vaøo nguoàn aâm như thế nào? Nêu thí dụ về độ to của âm? - Ñôn vò ño ñoä to cuûa aâm? 3. Tiến trình: GV TỔ CHỨC CÁC HĐ HOẠT ĐỘNG CỦA HS KIẾN THỨC CẦN ĐẠT Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới Trong chieán tranh caùc chuù boä ñoäi ñi tham gia chieán dòch ñeå traùnh loït vaøo oå phuïc kích cuûa ñòch, caùc chuù đã ñaët tai xuoáng ñaát ñeå nghe xem coù tieáng chaân ñòch khoâng? Taïi sao laïi aùp tai xuoáng ñaát thì nghe ñöôïc, maø ñöùng hoaëc ngoài laïi khoâng nghe thaáy ñöôïc? - HS suy nghĩ dự đoán câu trả lời Hoạt động 2: Nghieân cöùu moâi tröôøng truyeàn aâm - Yeâu caàu hs ñoïc vaø nghieân cöùu TN1 - GV höôùng daãn: caàm tay troáng 1 traùnh truyeàn aâm qua chaát raén, troáng 2 ñaët treân giaù ñôõ - GV höôùng daãn caùc böôùc tieán haønh, hs tieán haønh TN, gv quan saùt vaø söûa - Yeâu caàu hs quan saùt vaø traû lôøi : Khi goõ maïnh troáng 1 thaáy coù hieän töôïng gì? Quaû caàu 1 dao ñoäng ntn so vôùi quaû caàu 2? Traû lôøi C1, C2 - Ruùt ra keát luaän: Caøng xa nguoàn aâm , aâm ntn? - Yeâu caàu hs ñoïc TN 2 vaø tieán haønh laøm TN - Yeâu caàu hs laøm C3 - Thí nghieäm caàn nhöõng duïng cuï gì? - Tieán haønh ntn? - Yeâu caàu hs laøm C4 - Trong chaân khoâng , aâm coù theå truyeàn qua ñöôïc khoâng? GV treo hình 13.4, giôùi thieäu duïng cuï vaø moâ taû thí nghieäm ñeå hs ruùt ra keát luaän C5 - Yeâu caàu hs laøm keát luaän - Yeâu caàu hs ñoïc muïc 5,traû lôøi C6 - AÂm truyeàn nhanh nhöng coù caàn thôøi gian khoâng? - Trong moâi tröôøng vaät chaát naøo aâm truyeàn nhanh nhaát? - Haõy giaûi thích ôû TN2 : baïn ñöùng khoâng nghe thaáy aâm maø baïn aùp tai xuoáng baøn laïi nghe thaáy aâm? - Taïi sao ôû trong nhaø nghe thaáy tieáng ñaøi tröôùc loa coâng coäng? Döï ñoaùn : quaû caàu baác thöù nhaát rung ñoäng ; quaû caàu baác thöù 2 …… - Quan saùt vaø traû lôøi caâu hoûi C1: Hieän töôïng xaûy ra vôùi quaû caàu baác treo ôû troáng 2 rung ñoäng. Hieän töôïng ñoù chöùng toû aâm ñaõ ñöôïc khoâng khí truyeàn töø maët troáng thöù nhaát ñeán maët troáng thöù hai C2: Bieân ñoä dao ñoäng cuûa quaû caàu thöù nhaát lôùn hôn bieân ñoä dao ñoäng cuûa quaû caàu thöù hai - Caøng xa nguoàn aâm thì aâm caøng nhoû C3 : AÂâm truyeàn qua tai baïn Hoa qua moâi tröôøng chaát raén - Aâm tuyeàn trong moâi trröôøng chaát raén toát hôn trong khoâng khí C4: AÂâm truyeàn ñeán tai qua moâi tröôøng khí ,raén . loûng . - Hs thaûo luaän vaø hoaøn thaønh C5: C5: Chaân khoâng khoâng truyeàn ñöôïc aâm. *Keát luaän :Aâm truyeàn qua nhöõng moâi tröôøng raén , loûng , khí , nhöng khoâng truyeàn qua moâi tröôøng chaân khoâng . ôû caøng xa nguoàn aâm thì aâm caøng nhoû C6: Theùp truyeàn aâm nhanh nhaát, khoâng khí truyeàn aâm keùm nhaát Vtheùp > Vnöôùc > Vkhoâng khí I/ Moâi tröôøng truyeàn aâm 1/ Thí nghieäm 1: Söï truyeàn aâm trong chaát khí - Caøng xa nguoàn aâm, aâm caøng nhoû 2/ Thí nghieäm 2: Söï truyeàn aâm trong chaát raén C3 : AÂm truyeàn ñeán tai baïn C qua moâi tröôøng raén(goã) 3/ Thí nghieäm 3 : Söï truyeàn aâm trong chaát loûng C4: AÂm truyeàn ñeán tai qua nhöõng moâi tröôøng : raén, loûng, khí 4/ AÂm coù truyeàn ñöôïc trong chaân khoâng hay khoâng? C5 : Moâi tröôøng chaân khoâng khoâng truyeàn aâm *Keát luaän: Âm truyền được trong môi trường rắn, lỏng, khí và không truyền được trong chân không 5/ Vaän toác truyeàn aâm Trong các môi trường khác nhau, âm truyền với vận tốc khác nhau. Vận tốc truyền âm trong chất rắn lớn hơn trong chất lỏng, trong chất lỏng lớn hơn trong chất khí. Hoạt động 3: Vaän duïng - Yêu cầu hs nghieân cöùu caùc caâu hoûi, vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå traû lôøi caâu hoûi C7,C8,C9,C10 . - Yêu cầu hs thaûo luaän chung ,thoáng nhaát noäi dung vaø ghi vôû C7: AÂm thanh xung quanh tuyeàn ñeán tai ta nhôø moâi tröôøng khoâng khí C8: Tùy hs C9: Vì maët ñaát truyeàn aâm ñi nhanh hôn khoâng khí neân ta nghe ñöôïc tieán voù ngöïa töø xa khi gheù tai saùt maët ñaát C10: Caùc nhaø du haønh vuõ truï khoâng theå noùi chuyeän bình thöôøng ñöôïc vì giöõa hoï bò ngaên caùch bôûi chaân khoâng beân ngoaøi coù aùo giaùp, muõ baûo veä II/ Vaän duïng C7: AÂm thanh xung quanh tuyeàn ñeán tai ta nhôø moâi tröôøng khoâng khí C8: Tùy hs C9: Vì maët ñaát truyeàn aâm ñi nhanh hôn khoâng khí C10: Caùc nhaø du haønh vuõ truï khoâng theå noùi chuyeän bình thöôøng ñöôïc vì giöõa hoï bò ngaên caùch bôûi chaân khoâng IV. CỦNG CỐ - Moâi tröôøng naøo truyeàn ñöôïc aâm, moâi tröôøng naøo không truyeàn ñöôïc aâm? - Moâi tröôøng naøo truyeàn aâm toát? V. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Tìm hiểu phần “ có thể em chưa biết” - Hoïc baøi, laøm baøi taäp trong SBT - Chuaån bò bài 14: Phản xạ âm – Tiếng vang