Giáo án Vật lý khối 9 - Tiết 59: Sự phân tích ánh sáng trắng + Tiết 60: Sự trộn các ánh sáng màu

Tiết 59 – Tuần30 Ngày soạn....................ngày giảng.................... Bài 53: Sự phân tích ánh sáng trắng I. Mục tiêu : 1. Kiến thức : - Phát biểu được khẳng định : Trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng màu khác nhau . - Trình bày và phân tích được thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng bằng lăng kính để rút ra kết luận : Trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng màu . - Trình bày và phân tích được thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng bằng đĩa CD để rút ra được kết luận về sự phân tích ánh sáng trắng . 2. Kỹ năng: - Kĩ năng phân tích hiện tượng phân ánh sáng trắng và ánh sáng màu qua thí nghiệm . - Vận dụng kiến thức thu thập được giải thích các hiện tượng ánh sáng màu như cầu vồng , bong bóng xà phòng . dưới ánh sáng trắng 3. Thái độ : - Cẩn thận nghiêm túc. II. Chuẩn bị : + Đối với nhóm học sinh: - 1 lăng kính tam giác màu; - 1 màn chắn trên có khoét 1 khe hẹp; - 1 bộ tấm lọc màu đỏ, màu xanh, nửa đỏ, nửa xanh; - 1 đĩa CD, 1 đèn ống. III. Các hoạt động trên lớp : HĐ1. Tổ chức các tình huống học tập (5') * Kiểm tra bài cũ : - HS1: Chữa bài tập 52.2 và 52.5. - HS2: Chữa bài tập 52.4 * ĐVĐ : Như SGK *.Bài mới: HĐ2:Tìm hiểu việc phân tích một chùm ánh sáng trắng bằng lăng kính(18’) GV: Yêu cầu HS đọc tài liệu để tìm hiểu lăng kính là gì? - GV có thể thông báo thêm lăng kính là 1 khối trong suốt và có 3 gờ. - GV yêu cầu HS làm TN quan sát hiện tượng, trình bày kết quả thí nghiệm, nếu nhóm nào HS không thực hiện được đ GV trợ giúp Yêu cầu HS trả lời câu C1 - Sau khi HS trả lời song ,GV giới thiệu hình ảnh quan sát được chụp ở cuối SGK. Hoạt động nhóm TN 2: a. Chắn trước khe sáng một tấm lọc màu đỏ, rồi tấm lọc màu xanh và quan sát. b. Chắn khe sáng bằng tấm lọc nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh và quan sát . GV:yêu cầu HS nêu hiện tượng , GV chuẩn lại kiến thức,ghi bảng. HS có nhận xét, ghi vở theo GV. GV: Yêu cầu HS trả lời C3 ,C4 C3 : ý 2 C4: Trước lăng kính ta chỉ có một dải sáng trắng .Sau lăng kính ta thu được nhiều dải sáng màu đ TN1 gọi là TN phân tích ánh sáng trắng. HĐ3: Tìm hiểu sự phân tích một chùm ánh sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa CD(13’) GV: Yêu cầu HS làm TN theo nhóm, mô tả hiện tượng quan sát được. Trả lời C4,5.Rút kết luận. HS: Thực hiện các yêu cầu của GV, chốt kiến thức, ghi vở theo phần ghi bảng của GV. GV: Yêu cầu 3 HS rút ra kết luận. HS: Đọc kết luận trong SGK. HĐ4: Vận dụng (5’) GV: Yêu cầu HS làm TN và trả lời C5,C6. Yêu cầu HS trả lời câu C7,8 Chú ý TN đòi hỏi HS phải khéo léo. GV gợi ý cho HS thấy: Giữa kính và nước tạo thành gờ của LK HS: nêu thêm một vài hiện tượng về sự phân tích ánh sáng trắng. 1. Phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính : Lăng kính : Là một khối trong suốt có 3 gờ song song gọi là 3 cạnh của lăng kính. 1. Thí nghiệm 1: Đặt lăng kính sao cho các cạnh của nó song song với một khe sáng trắng . Đặt mắt sau lăng kính và quan sát khe sáng qua lăng kính Kết quả : Quan sát phía sau LK thấy một dải nhiều màu . C1: Dải màu từ đỏ ,da cam , vàng ,lục, lam ,chàm , tím . 2. Thí nghiệm 2 :(SGK) *Kết quả: - Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc: + màu đỏ thì ta thấy có vạch đỏ + màu xanh ta thấy có vạch xanh . Hai vạch màu trên không nằm cùng một chỗ. - Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh thì ta thấy đồng thời cả hai vạch đỏ và xanh nằm lệch nhau. *Nhận xét: TN1 gọi là TN phân tích ánh sáng trắng. 3. Kết luận :(SGK) II. Phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa CD. Thí nghiệm 3 : (SGK) Kết quả quan sát: - Trên đĩa CD có nhiều dải màu từ đỏ đến tím . - ánh sáng chiếu tới đĩa CD là ánh sáng trắng. - ánh sáng từ đĩa CD đến mắt ta là ánh sáng màu (đỏ đ tím: tuỳ theo vị trí nhìn) - ánh trắng sáng qua đĩa CD sau khi phản xạ lại trên đĩa CD là những chùm ánh sáng màu khác nhau và truyền theo các phương khác nhau đ TN3 cũng là TN phân tích ánh sáng trắng . 2. Kết luận (SGK) III. Kết luận chung (SGK) : IV. Vận dụng: C7: Chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu đỏ ta được ánh sáng màu đỏ , qua tấm lọc màu xanh ta lại được ánh sáng xanh . Cứ như thế ta sẽ biết nguồn ánh sáng trắng có những ánh sáng màu nào đ Đây cũng là một cách phân tích ánh sáng trắng . C8 : Nhìn vào phần gương trong nước ta sẽ không thấy vạch đen mà thấy một dải nhiều màu. C9: Bong bóng xà phòng ,váng dầu .. 4. Củng cố: (2') - Phát biểu kết luận chung ? - Phát biểu phần ghi nhớ ? 5. Hướng dẫn về nhà : (2') - Quan sát hiện tượng ánh sáng qua bể cá đựng nước trắng . - Làm bài tập 53 -54 .1 đ 53-54.3 . Đọc trước bài 54. Tiết 60 – Tuần 30 Ngày soạn:..................Ngày giảng:............. Bài 54 : Sự trộn các ánh sáng màu I. Mục tiêu : 1. Kiến thức : - Trả lời được câu hỏi ,thế nào là sự trộn hai hay nhiều ánh sáng màu với nhau. - Trình bày và giải thích được thí nghiệm trộn các ánh sáng màu ... - Dựa vào quan sát ,có thể mô tả được màu của ánh sáng mà ta thu được . - Trả lời được câu hỏi : Có thể trộn được ánh sáng trắng hay không ? Có thể trộn được "ánh sáng đen" hay không ? 2. Kỹ năng: - Tiến hành thí nghiệm để tìm ra qui luật trên màu ánh sáng. 3. Thái độ : - Nghiêm túc cẩn thận . II. Chuẩn bị : * Trò: + Đối với nhóm học sinh: - 1 đèn chiếu có 3 cửa sổ và 2 gương phẳng - 1 bộ các tấm lọc màu (đỏ,lục,lam) và có tấm chắn sáng. - 1 màn ảnh - 1 giá quang học III. Các hoạt động trên lớp : HĐ1. Tổ chức các tình huống học tập(5') *. Kiểm tra bài cũ : HS1: Chữa bài tập 53-54.1 HS2: Chữa bài tập 53-54.3 * ĐVĐ : Như SGK 3.Bài mới: HĐ2:Tìm hiểu các khái niệm sự trộn các ánh sáng màu(8’) GV: Hướng dẫn HS đọc tài liệu, quan sát thí nghiệm để trả lời các câu hỏi + Trộn các ánh sáng màu là gì ? + Thiết bị trộn màu có cấu tạo như thế nào ? Tại sao có 3 cửa sổ ? Tại sao các cửa sổ có tấm lọc ? HS: trình bày các phương án trả lời, ghi vở theo phần chốt kiến thức của GV. GV: Giới thiệu thiết bị trộn màu: H54.1(SGK). - Một ngọn đèn có công suất lớn đặt chính giữa một hình lập phương - Thành trước và hai thành bên có khoét các cửa sổ ,các cửa sổ này được chắn bằng ba tấm lọc màu khác nhau . - Trên đường đi của hai chùm sáng hai bên có đặt hai gương phẳng nghiêng 1 góc thích hợp để hắt hai chùm sáng đó về phía trước sao cho có chỗ 3 chùm sáng gặp nhau . HĐ3:Tìm hiểu kết quả của sự trộn hai ánh sáng màu(12’) GV: Yêu cầu HS đọc tài liệu và cho biết cáh bố trí TN. GV: Chốt lại TN: - Chắn hai cửa sổ bằng hai tấm lọc màu bất kì ,lấy trong bộ các tấm lọc màu đỏ, lục, lamchắn cửa sổ còn lại bằng tấm chắn sáng - Đặt màn ảnh vào chỗ hai chùm sáng màu giao nhau, nhận xét màu mà ta thu được. HS: bố trí thí nghiệm đ nhận xét ánh sáng trên màn chắn . - Có khi nào thu được " ánh sáng màu đen" . làm TN để chứng minh thêm . - Yêu cầu HS nhận xét HĐ4: Tìm hiểu sự trộn 3 ánh sáng màu với nhau để được ánh sáng trắng(10’) - GV: hướng dẫn HS làm TN 2: - Chắn 3 cửa sổ bằng 3 tấm lọc màu đỏ, lục và lam .Tìm chỗ 3 chùm sáng đó gặp nhau. - HS: Làm TN và nêu kết quả. Sau đó thay bộ ba tấm lọc khác rồi nhận xét. Rút kết luận, ghi vở. HĐ4: Vận dụng(5’) GV chuẩn bị trước tấm bìa cho HS thực hiện - Hoặc dùng con quay tô màu rồi quay nhanh con quay đ Nhận xét màu trên con quay. HS: nhận xét kết quả, giải thích . - Nếu HS không giải thích được GV thông báo ánh sáng truyền vào mắt còn lưu lại trong mắt trong 1/24 giây, do đó các ánh sáng màu đó tạo thành sự trộn màu trong mắt . I.Thế nào là trộn các sáng màu với nhau? Trộn ánh sáng màu là chiếu 2 hoặc nhiều chùm sáng màu đồng thời lên cùng 1 chỗ trên 1 tấm màn chắn trắng. Màu của màn ảnh ở chỗ đó sẽ là màu mà ta thu được khi trộn các a/s màu trên với nhau. * Tìm hiểu thiết bị TN trộn các a/s màu. (SGK - 142) II. Trộn hai ánh sáng màu với nhau 1. Thí nghiệm 1: * - Trộn ánh màu đỏ với ánh sáng màu lục ta được ánh sáng màu vàng. - Đỏ + lam được màu hồng nhạt. - Lục + Lam được màu nõn chuối. *Chú ý: Không có cái gọi là "ánh sáng màu đen". 2. Kết luận (SGK) III. Trộn ba ánh sáng màu với nhau để được ánh sáng trắng. 1. Thí nghiệm 2 : Trộn ba ánh màu đỏ ,lục, lam với nhau ta được ánh sáng màu trắng. 2. Kết luận: (SGK) III. Vận dụng : C3: TN này gọi là TN đĩa tròn Niu- tơn. Do hiện tượng lưu ảnh trên màng lưới (võng mạc) nên nếu đĩa quay nhanh, mỗi điểm trên màng lưới nhận được gần như đồng thời ba thứ ánh sáng phản xạ từ ba vùng có các màu đỏ,lục, lam trên đĩa chiếu đến và cho ta cảm giác màu trắng đ TN này coi như TN trộn các ánh sáng màu. 4. Củng cố: (3') - Thế nào là trộn các ánh sáng màu ? - Sự trộn hai ánh sáng màu ? - Trộn ba ánh sáng màu ta được ánh sáng màu gì ? 5. Hướng dẫn về nhà : (2’) - Học phần ghi nhớ . - Làm bài tập 53-54.4 ,53-54.5 (SBT) - Đọc trước bài 55: Màu sắc các vật dưói a/s trắng và a/s màu.