Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 9 - Tuần 13 - Năm học 2022-2023 - Đỗ Bích Phương

TiÕt 59. 60 ÁNH TRĂNG - Nguyễn Duy - I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: 1. Kiến thức : - Kỉ niệm về thời gian lao nhưng nặng nghĩa tình của người lính - Sự kết hợp các yếu tố tự sự ,nghị luận trong một tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại - Ngơn ngữ ,hình ảnh giàu suy nghĩ ,mang ý nghĩa biểu tượng 2. Kĩ năng : - Vận dụng kiến thức về thể loại và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm thơ để cảm nhận một văn bản trử tình hiện đại 3. Thái độ : - Cần trân trọng vẻ đẹp thiên nhiên và luơn cĩ thái độ tơn trọng quá khứ II. Chuẩn bị: - Giáo viên: Bài soạn - Học sinh: Đọc và soạn theo yêu cầu sgk III. Tiến trình hoạt động 1. Ổn định 2. Bài cũ : ? Đọc thuộc lịng bài thơ " Bếp lửa" và nêu vài nét về tác giả , h/c sáng tác của tác phẩm 3. Bài mới : Hoạt động của thầy và trị Nội dung Gọi HS đọc phần chú thích SGK I. Đọc - tìm hiểu chung ? Nêu một vài nét về nhà thơ Nguyễn Duy? 1. Tác giả: ? Bài thơ được sáng tác vào thời điểm nào? Nguyễn Duy sinh 1948 quê Thanh Hĩa. Hướng dẫn HS đọc đúng giọng điệu của từng Là nhà thơ - chiến sỹ trưởng thành trong kháng khổ thơ: Giọng kể (3khổ đầu); giọng cao, ngỡ chiến chống Mỹ. ngàng (khổ 4), giọng tha thiết, trầm lắng suy tư Phong cách thơ độc đáo, với giọng điệu uyển (2khổ cuối) chuyển, mượt mà, cấu tứ hiện đậi. GV lưu ý cho hs 1 vài từ khĩ 2. Tác phẩm: Bài thơ sáng tác năm 1978 trong tập "Ánh trăng" được tặng giải A của Hội nhà văn Việt Nam 1984. ? Em hãy cho biết mạch cảm xúc của bài thơ? 3. Đọc- giải thích từ khĩ: => Bài thơ mang dáng dấp một câu chuyện 4. Bố cục nhỏ, P1: Ba khổ đầu: Qhệ giữa tác giả với vầng trăng được kể theo trình tự thời gian: thuở nhỏ, hồi P2:Khổ thứ 4: Tình cờ gặp lại vầng trăng. chiến tranh cho đến khi về thành phố. P3: Khổ cịn lại: Cxúc và suy ngẫm của tác giả. Hs theo dõi sgk II: Tìm hiểu văn bản 1. Hình ảnh vầng trăng cùng cảm xúc của nhà thơ. - Những kỉ niệm trong quá khứ được tác giả a. Trong quá khứ. nhớ lại như thế nào ? - Hồi nhỏ: Sống với đồng, với sơng, với bể. Vầng trăng cĩ ý nghĩa như thế nào đối với - Trong chiến tranh: Sống ở rừng. thời gian hồi nhỏ và trong chiến tranh ? Biện - Trăng - tri kỉ, tình nghĩa-> Nhân hố. pháp nghệ thuật nào đã được sử dụng ? -> Trăng trở thành người bạn tri kỉ, tri âm, khơng bao giờ quên được. -> Biện pháp nhân hố. b. Trong cuộc sống hiện tại. - Về thành phố : ánh điện- cửa gương. ? Cuộc sống hiện tại của tác giả như thế nào? Sự thay đổi tình cảm của tác giả với vầng trăng qua thời gian diễn ra như thế nào ? - Vầng trăng - người dưng. Tại sao tác giả lại coi người bạn trăng tình -> Quen sống cuộc sống thành thị, đâỳ đủ tiện nghi, nghĩa thuở nào thành người dưng qua đường, khép kín trong những căn phịng hiện đại nên quên qua ngõ? lãng vầng trăng trong quá khứ. Gv tích hợp : Vì tác giả đã thay đổi hồn cảnh sống, chuyển từ rừng núi ra thành phố. Từ mái tranh, vách nứa vào căn phịng hiện đại sáng choang vì cửa gương, ánh điện. Vầng trăng vẫn đi qua ngõ, qua phố nhưng con người coi thường, dửng dưng vì khơng cần đến nĩ. - Cuộc sống hiện tại cĩ tình huống bất ngờ nào c. Tình huống bất ngờ gặp lại vầng trăng xảy ra? - Thình lình - điện tắt. -> Động từ vội, bật, tung đặt liền nhau diễn tả - Vội bật tung cửa sổ. hành động khẩn trương, hối hả của tác giả đi - Đột ngột- trăng trịn. tìm nguồn sáng. -> Vầng trăng xuất hiện đột ngột bất ngờ gợi lại bao -> Đột ngột vầng trăng xuất hiện ở trên kia kỉ niệm nghĩa tình. đối lập với căn phịng hiện đại tối om . Tư thế tâm trạng , cảm xúc của tác giả khi đột ngột gặp lại vầng trăng như thế nào? - Ngửa mặt - nhìn mặt. - Rưng rưng . -> Tư thế tập trung, cảm xúc dâng trào, gợi nhớ lại bao hình ảnh của quá khứ: Đồng, sơng, bể, rừng. Khổ thơ cuối vầng trăng được miêu tả như thế 2. Sự thức tỉnh của nhà thơ. nào? - Trăng - trịn vành vạnh. - Hình ảnh vầng trăng cĩ nhiều tầng ý nghĩa - Trăng - im phăng phắc. em hãy chỉ ra điều đĩ? - Ta giật mình. -> Trăng trịn vành vạnh: Tượng trưng cho quá -> Trăng như người bạn rất nghĩa tình, nhưng khứ đẹp đẽ, vẹn nguyên chẳng thể phai mờ. nghiêm khắc nhắc nhở con người đừng quên quá -> Trăng im phăng phắc: Chính là người bạn khứ. nghiêm khắc đang nhắc nhở nhà thơ: Con người cĩ thể quên, cĩ thể vơ tình nhưng thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luơn trịn đâỳ, bất diệt. ? Nêu nghệ thuật của bài thơ? III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: - Nghệ thuật kết cấu kết hợp giữa tự sự và trử tình ,tự sự làm cho trử tình trở nên tự nhiên mà cũng rất sâu nặng - Sáng tạo nên hình ảnh thơ cĩ nhiều tầng ý nghĩa Giọng điệu tâm tình, nhịp thơ khi thì trơi chảy, khi thì thiết tha cảm xúc, khi thì trầm lắng suy tư. ? Nêu nội dung của bài thơ? 2. Nội dung:=> Ghi nhớ SGK HS nêu , gv chốt kiến thức * Hướng dẫn học bài ở nhà - Về học thuộc lịng bài thơ - Chuẩn bị bài : Tổng kết từ vựng TiẾ BẾP LỬA (B»ng ViƯt ) I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: 1. Kiến thức : - Những xúc cảm chân thành của tác giả và h/a người bà giàu tình yêu thương ,giàu đức hy sinh ,việc sử dụng kết hợp các yếu tố tự sự ,miêu tả ,bình luận trong t phẩm trử tình 2. Kĩ năng : Nhận diện phân tích được các yt mtả tự sự ,bình luận và biểu cảm trong bài thơ 3. Thái độ : Trân trọng tình cảm gia đình và tình yêu quê hương đất nước II. Chuẩn bị : - Giáo viên: Soạn bài, tài liệu tham khảo - Học sinh : Soạn bài III: Tiến trình lên lớp: 1.Ổn định lớp: 2. Bài cũ: ? Đọc thuộc lịng bài thơ “ Đồn huyền đánh cá” của Huy Cận ? Nêu cảm nhận của em về hình ảnh những người dân lao động được thể hiện trong bài thơ? 3 Bài mới: Hoạt động của thầy và trị Nội dung - Giáo viên gọi HS đọc phần chú thích I. Đọc - tìm hiểu chung ? Dựa vào chú thích, nêu một số nét về 1. Tác giả: nhà thơ Bằng Việt? - Bằng Việt (Nguyễn Việt Bằng- sinh 1941), quê Hà Tây, thuộc thế hệ nhà thơ Nêu xuất xứ của bài thơ? trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ. Cách đọc: Giọng hồi tưởng tha thiết, Thơ ơng thường mượt mà, trong trẻo, trầm lắng, xúc động... khai thác những kỷ niệm và ước mơ của - GV đọc, gọi HS đọc tuổi thơ. - GV cho HS giải thích từ khĩ trong 2. Tác phẩm: SGK - Bài thơ sáng tác năm 1963, khi tác giả ? Mạch cảm xúc của bài thơ? đang sống và học tập ở Liên Xơ, - Bài thơ là lời của người cháu ở nơi xa 3. Đọc - giải thích từ khĩ: nhớ về bà và những kỉ niệm bên bà, qua 4. Bố cục: đĩ thể hiện lịng kính yêu sâu sắc của - Khổ thơ đầu: Hình ảnh bếp lửa cháu đối với bà. - Bốn khổ tiếp: Những kỉ niệm tuổi thơ ? Theo mạch tâm trạng của nhân vật trữ bên bà. tình, em hãy nêu bố cục của bài thơ? - Hai khổ tiếp: Suy ngẫm về cuộc đời bà. - Khổ cuối: Nỗi nhớ thương về bà. - GV cho HS đọc 5 khổ thơ đầu II. Đọc - hiểu văn bản ? Dịng hồi tưởng về bà được bắt đầu 1. Hồi tưởng về bà và tình bà cháu bằng hình ảnh nào?Tác giả sử dụng biện - Một bếp lửa chờn vờn pháp nghệ thuật gì? Tác dụng? sương sớm Điệp ngữ - Một bếp lửa ấp iu Từ láy ? Vì sao nỗi nhớ thương bà lại gợi lên từ nồng đượm "bếp lửa"? => Hình ảnh gần gũi, quen thuộc thân - GV: Hình ảnh bếp lửa rất tự nhiên, thương trong mỗi gia đình. Gợi bàn tay đánh thức dịng hồi tưởng của cháu về kiên nhẫn, khéo léo và tấm lịng chăm bà " cháu thương bà " chút của người nhĩm lửa. GV: Bài thơ gợi lại một thời thơ ấu bên bà. Tác giả đã tái hiện những kỷ niệm thân thương của tuổi thơ sống bên bà * Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khĩi ? Nhớ về quá khứ, tác giả đã tái hiện Năm ấy khơ rạc ngựa gầy cuộc sống lúc bốn tuổi như thế nào? => Tuổi thơ ấy cĩ nhiều gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn. ? Tìm câu thơ gắn liền với thời gian của bà và cháu? Hình ảnh nào vang vọng * Tám năm rịng cháu cùng bà nhĩm trong trí nhớ của tác giả? lửa ? Vì sao tiếng chim tu hú ám ảnh tâm trí Tu hú kêu trên những cánh đồng xa. người cháu đến như thế? => Sự khĩ khăn, bền bỉ và kiên trì - Tiếng chim tu hú gợi về những buổi =>Tiếng chim tu hú làm cho hình ảnh mai hai bà cháu nhĩm lửa giữa khơng người bà gian vắng lặng, mênh mơng. thêm đậm nét và tình bà cháu thêm sâu lắng. ? Bên bếp lửa, bà đã làm gì cho cháu? - Bà kể chuyện - Bà bảo cháu nghe - Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học => Cháu sống trong sự cưu mang , nuơi nấng, dạy dỗ, đùm bọc của bà, * Năm giặc đốt làng cháy tàn, cháy rụi ? Chi tiết đĩ tơ đậm thêm phẩm chất gì Bà vẫn vững lịng, dặn cháu đinh ninh về người bà? => Từ trong đau thương, bà vẫn vững lịng tin, âm thầm chịu đựng, sáng ngời GV: Khơng muốn người con ở chiến lên phẩm chất của người bà, người mẹ khu biết điều đĩ, để con yên tâm cơng Việt Nam yêu nước, giàu đức hy sinh, tác. =>Bà hiện thân cụ thể, sinh động nhận gian khổ về mình. nhất cho hậu phương lớn. ? Giữa tro tàn, mất mát đau thương, bà lại tiếp tục cơng việc gì? - Sớm, chiều bếp lửa bà nhen =>Ngọn lửa chính là trái tim, tấm lịng, tâm hồn của bà, ngọn lửa của tình thương và đức tin trong sáng mãnh liệt. - Bếp lửa hiện diện như tình bà ấm áp, như chỗ dựa tinh thần, như sự cưu mang đùm bọc đầy chăm chút của bà. ? Nét nghệ thuật làm nên sự thành cơng => NT: Sự kết hợp giữa các yếu tố biểu của đoạn thơ nhớ về bà qua dịng chảy cảm, miêu tả và tự sự cảm xúc của nhân vật trữ tình là gì? – => Khiến cho hình ảnh của bà thật gần gũi, những mảng ký ức tuổi thơ hiện về sống động, chân thành, giản dị. GV gọi HS đọc khổ 6,7 2. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh ? Từ những hồi tưởng về tuổi thơ bên bếp lửa. bà, tác giả suy ngẫm về cuộc đời bà như - Lận đận đời giữ thĩi quen dậy thế nào? sớm => Người phụ nữ Việt Nam với vẻ đẹp tần tảo, nhẫn nại và đầy yêu thương... ? Ngày ngày bà nhĩm bếp cũng chính là bếp lửa ấp iu nhĩm lên niềm vui, sự sống... Tìm Nhĩm niềm yêu thương Điệp những chi tiết thể hiện điều đĩ? từ nồi xơi gạo mới tâm tình tuổi nhỏ => Nhen nhĩm niềm tin, sự sống, niềm yêu thương nâng bước người cháu trên chặng đường dài. ? Đứa cháu năm xưa giờ đã trưởng - Giờ cháu đi xa- khĩi trăm tàu thành, chi tiết nào nĩi lên điều đĩ? - lửa trăm nhà - niềm vui trăm ngả Sớm mai này bà nhĩm bếp lên chưa? =>Đứa cháu năm xưa đã khơn lớn, được chắp cánh bay xa tới những khung trời rộng lớn, với những niềm vui rộng mở vẫn khơng nguơi quên ngọn lửa của bà -> ngọn lửa ấy thành kỷ niệm ấm lịng, thành niềm tin thiêng liêng kỳ diệu nâng bước người cháu trên suốt hành trình cuộc đời. ? Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là người - H/ảnh người bà luơn hiện diện cùng cháu nhớ đến bà và ngược lại khi nhớ về h/ảnh bếp lửa, vì bà là người nhĩm lửa, bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa? lại cũng là người giữ cho ngọn lửa luơn ấm nĩng, tỏa sáng. Ngọn lửa ấy đã thành kỉ niệm ấm lịng, thành niềm tin thiêng liêng- kì diệu- ngọn lửa lịng bà.Bếp lửa vì thế vừa cĩ ý nghĩa thực vừa trở thành biểu tượng của sự sống, niềm yêu thương, nghĩa tình, nguồn cội gia đình và đất nước * TỔNG KẾT. ? Nêu những nét nghệ thuật nổi bật của 1. Nghệ thuật: bài thơ? Xây dựng hình ảnh vừa cụ thể , gần gũi vừa gợi nhiều liên tưởng mang ý nghĩa biểu tượng - Viết theo thể thơ 8 chữ phù hợp với giọng điệu cảm xúc hồi tưởng và suy ngẫm - Kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả ,tự sự ,nghị luận và biểu cảm 2. Nội dung : => Ghi nhớ SGK ? Nêu nội dung bài thơ? - Học sinh đọc ghi nhớ *Củng cố, dặn dị: ? Nét nghệ thuật làm nên sự thành cơng của đoạn thơ nhớ về bà qua dịng chảy cảm xúc của nhân vật trữ tình là gì? Soạn phần tiếp theo của bài : Bếp lửa