Nguyễn Tuân (1910 - 1986 )

NguyÔn Tu©n (1910 - 1986 ) Yªu cÇu: Gióp häc sinh hiÓu ®­îc ®Æc ®iÓm con ng­êi vµ nh÷ng nÐt ®Æc s¾c cña t­ t­ëng vµ phong c¸ch nghÖ thuËt NguyÔn Tu©n ®Ó vËn dông vµo viÖc t×m hiÓu c¸c t¸c phÈm cña nhµ v¨n ®­îc häc trong ch­¬ng tr×nh. Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p lªn líp: A. KiÓm tra bµi cò: 1. §äc thuéc lßng mét ®o¹n th¬ trong bµi KÝnh göi cô NguyÔn Du vµ nãi lªn c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n th¬ ®ã (néi dung, nh÷ng nÐt nghÖ thuËt næi bËt trong th¬ Tè H÷u). 2. Trong bµi gi¶ng v¨n tr­íc ®©y vÒ Ch÷ ng­êi tö tï cña NguyÔn Tu©n, em thÊy v¨n phong NguyÔn Tu©n cã g× ®Æc s¾c? B. Bµi míi: VÒ NguyÔn Tu©n, chóng ta ch­a cã ®iÒu kiÖn häc nhiÒu song Ýt nhÊt trong mçi ng­êi ®Òu cã mét Ên t­îng ®Æc biÖt vÒ nhµ v¨n vµ v¨n phong cña «ng qua truyÖn ng¾n Ch÷ ng­êi tö tï ë ch­¬ng tr×nh líp 11. H«m nay, chóng ta cã ®iÒu kiÖn ®i s©u h¬n ®Ó hiÓu ®­îc vÒ con ng­êi, t­ t­ëng vµ phong c¸ch nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña NguyÔn Tu©n qua bµi häc kh¸i qu¸t. Hy väng qua bµi häc nµy, c¸c em sÏ cã c¸i nh×n s©u h¬n, râ h¬n vÒ mét nhµ v¨n lín cña nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i n­íc nhµ. TiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng lªn líp: I. Ho¹t ®éng I: H­íng dÉn t×m hiÓu vÒ tiÓu sö vµ con ng­êi NguyÔn Tu©n: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t * HS tãm t¾t c¸c nÐt næi bËt vÒ tiÓu sö cña nhµ v¨n th«ng qua phÇn SGK. Gv kh«ng bæ sung thªm, chó träng kiÕn thøc trong Sgk. I. Vµi nÐt vÒ tiÎu sö vµ con ng­êi. 1. TiÓu sö: + Quª x· Nh©n Môc (Mäc), nay thuéc Thanh Xu©n, Hµ Néi. «ng sinh 1910 trong mét gia ®×nh nhµ nho khi H¸n häc ®· tµn. + Häc hÕt bËc thµnh chung bÞ ®uæi v× tham gia b·i kho¸, sau l¹i bÞ tï v× xª dÞch tù do qua biªn giíi. + CÇm bót kho¶ng ®Çu n¨m 30, nh­ng thùc sù næi tiÕng vµo n¨m 1938 víi c¸c s¸ng t¸c ®éc ®¸o: Mét chuyÕn ®i, Vang bãng mét thêi... + Sau CMT8, NguyÔn Tu©n nhiÖt t×nh tham gia CM vµ kh¸ng chiÕn, trë thµnh mét c©y bót tiªu biÓu cña nÒn v¨n häc míi. «ng chuyªn vÒ ký vµ tuú bót víi hai ®Ò tµi næi bËt: kh«ng khÝ chèng Mü vµ c¶nh s¾c h­¬ng vÞ ®Êt n­íc. + Sù nghiÖp v¨n häc ®å sé NguyÔn Tu©n ®Ó l¹i ®· kh¼ng ®Þnh «ng lµ mét nhµ nghÖ sü lín. 1996, NT®­îc tÆng Gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ VHNT. * Hoµn c¶nh gia ®×nh NguyÔn Tu©n cã ¶nh h­ëng g× ®Õn con ng­êi «ng? * Lµ mét thanh niªn trÝ thøc T©y häc, NguyÔn Tu©n cã ý thøc nh­ thÕ nµo vÒ c¸ nh©n? * SGK nhËn xÐt: NguyÔn Tu©n lµ mét nghÖ sü tµi hoa, theo em cã chÝnh x¸c kh«ng? GV ®Ó häc sinh nhËn xÐt. Chèt l¹i: 2. Con ng­êi vµ t­ t­ëng NguyÔn Tu©n: Sinh ra trong gia ®×nh nho häc líp cuèi (cha lµ cô tó NguyÔn An Lan, ®ç tó tµi H¸n häc khoa thi cuèi cïng)- líp nhµ nho mang mét vÞ trÝ dë dang trong x· héi, dÔ n¶y sinh t©m tr¹ng bÊt m·n, tam tr¹ng cña nh÷ng con ng­êi tµi hoa song kh«ng gÆp thêi. NÐt t©m lý võa kiªu ng¹o, võa bÊt lùc cña nh÷ng ng­êi tù cho m×nh sinh lÇm thÕ kû ®· cã ¶nh h­ëng lín ®Õn tÝnh kiªu b¹c, ng«ng ng¹o cña NguyÔn Tu©n. NguyÔn Tu©n ®· lín lªn trong kh«ng khÝ cña hoµi cùu nªn «ng g¾n bã víi líp ng­êi cña thêi x­a vµ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cæ truyÒn. NÐt næi bËt trong con ng­êi NguyÔn Tu©n lµ mét trÝ thøc giµu lßng yªu n­íc vµ tinh thÇn d©n téc. ¤ng yªu tha thiÕt tiÕng mÑ ®Î, nh÷ng kiÖt t¸c v¨n ch­¬ng cu¶ c¸c thi hµo d©n téc, nh÷ng lµn ®iÖu d©n ca tr÷ t×nh, phong c¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn ®Êt n­íc, nh÷ng thó ch¬i tao nh· cña ng­êi x­a, nh÷ng mãn ¨n giµu truyÒn thèng thÓ hiÖn khÈu vÞ tinh tÕ cña ngõ¬i ViÖt. ( LÊy vÝ dô minh ho¹) - Lµ mét trÝ thøc T©y häc sèng chñ yÕu ë m«i tr­êng thµnh thÞ, ý thøc c¸ nh©n ë NguyÔn Tu©n ph¸t triÓn rÊt cao. ¤ng viÕt v¨n ®Ó, tr­íc hÕt, kh¼ng ®Þnh c¸ tÝnh ®éc ®¸o cña m×nh. T©m nguyÖn cña nhµ v¨n lµ " khi chÕt ®i ®­îc mang theo nguyªn c¶o". ¤ng cßn lµ con ng­êi sèng phãng tóng, tù do, ham du lÞch, «ng gäi ®ã lµ mét chøng bÖnh "chñ nghÜa xª dÞch". - NguyÔn Tu©n lµ mét nghÖ sü rÊt mùc tµi hoa, bëi viÕt v¨n nh­ng «ng cßn am hiÓu nhiÒu m«n nghÖ thuËt kh¸c: héi ho¹, ®iªu kh¾c, s©n khÊu, ®iÖn ¶nh... ¤ng lµ mét trong nh÷ng diÔn viªn thÕ hÖ ®Çu tiªn cña n­íc ta. «ng th­êng vËn dông con m¾t cña nhiÒu ngµnh nghÖ thuËt kh¸c nhau dÓ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng quan s¸t, diÔn t¶ cña v¨n ch­¬ng. NguyÔn Tu©n cã c¸ tÝnh ®éc ®¸o song trong bÒ s©u cña con ng­êi cã vÎ ph¸ c¸ch Êy l¹i lµ mét nh©n c¸ch ®Æc biÖt ViÖt Nam, tøc lµ giµu tù träng, coi träng nh©n c¸ch, tr­íc hÕt lµ lu«n viÕt vÒ d©n téc víi tÊt c¶ lßng yªu mÕn vµ tr©n träng nhÊt. ¤ng còng ®ång thêi lµ ng­êi thùc sù coi träng nghÒ v¨n. ¤ng døt kho¸t ®èi lËp nghÒ v¨n víi thãi c¬ héi kiÓu con bu«n. §èi víi «ng, c¸i tµi, c¸i ®Ñp vµ thiªn l­¬ng ph¶i lu«n ®i liÒn víi nhau. Nhµ v¨n xem nghÒ v¨n lµ m«t h×nh th¸i lao ®éng nghiªm tóc, thËm chÝ khæ h¹nh. BiÕt träng nghÒ còng lµ biÕt t«n träng ®éc gi¶ cña m×nh, ®ång thêi còng lµ biÕt tù träng, biÐt gi÷ g×n nh©n c¸ch cña ng­êi cÇm bót. II. H­íng dÉn t×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh s¸ng t¸c vµ c¸c ®Ò tµi chÝnh cña NguyÔn Tu©n: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t * Lµ mét nhµ v¨n thµnh danh tr­íc CMT8, qu¸ tr×nh cÇm bót cña NguyÔn Tu©n cã thÓ chia thµnh mÊy giai ®o¹n? - Hai giai ®o¹n: tr­íc vµ sau CMT8. * Tr­íc CMT8, nh÷ng s¸ng t¸c cña NguyÔn Tu©n h­íng ®Õn ®Ò tµi nµo lµ chñ yÕu? - VÎ ®Ñp vang bãng mét thêi, chñ nghÜa xª dÞch vµ ®êi sèng truþ l¹c. * Nh÷ng ®Ò tµi Êy tho¹t nh¾c ®Õn cã vÎ nhiÒu tiªu cùc? LiÖu cã thÓ thÊy ®­îc nh÷ng yÕu tè ®¸ng tr©n träng trong c¸c s¸ng t¸c ®ã hay kh«ng? - HS dùa vµo gîi ý trong SGK ®Ó tr¶ lêi. GV ®Ó c¸c em nhËn xÐt vµ bæ sung ý kiÕn cho nhau. H­íng ®Õn lµm næi bËt c¸c träng t©m sau: II. Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c vµ nh÷ng ®Ò tµi chÝnh: 1. Tr­íc CMT8: t¸c phÈm chñ yÕu xoay quanh ba ®Ò tµi chÝnh: + Chñ nghÜa xª dÞch: Mét chuyÕn ®i, ThiÕu quª h­¬ng... + VÎ ®Ñp "vang bãng mét thêi": Vang bãng mét thêi, tãc chÞ Hoµi... + §êi sèng truþ l¹c: ChiÕc l­ ®ång m¾t cua... Tuy ®Ò tµi cã kh¸c nhau song c¸c s¸ng t¸c nµy ®Òu thèng nhÊt ë mét ®iÓm: ViÕt vÒ nh÷ng g× t¸c ®éng m¹nh vµo gi¸c quan nghÖ sü cña nhµ v¨n, nghÜa lµ nh÷ng g× ®em ®Õn cho «ng nh÷ng c¶m gi¸c míi l¹, m¹nh liÖt. Nhµ v¨n tõng bµy tá: " T«i muèn mçi ngµy trong cuéc sèng cña t«i ph¶i cho t«i c¸i say cña ruîu tèi t©n h«n" (Mét l¸ th­ kh«ng göi), muèn r»ng xª dÞch lµ rong ch¬i gi÷a cuéc ®êi ®Ó lu«n thay ®æi thùc ®¬n cho gi¸c quan... Ch¸n ghÐt thùc t¹i: sèng trªn ®Êt n­íc m×nh mµ vÉn thÊy thiÕu quª h­¬ng, «ng quay trë vÒ t×m niÒm an ñi trong c¸i ®Ñp qu¸ khø nay chØ cßn v­¬ng sãt l¹i, thËm chÝ sù bÕ t¾c cña mét tÊm t×nh tuæi trÎ tha thiÕt víi d©n téc mµ kh«ng t×m ®­îc lèi tho¸t cho chÝnh m×nh ®· khiÕn «ng r¬i vµo thÕ giíi cña thó ch¬i sa ®o¹: R­îu cån, thuèc phiÖn, tiÕng ®µn giäng h¸t... Tuy nhiªn, khai th¸c nh÷ng ®Ò tµi trªn, t¸c phÈm cña NguyÔn Tu©n bªn c¹nh nh÷ng mÆt tiªu cùc còng cã kh«ng Ýt c¸c yÕu tã tÝch cùc, lµnh m¹nh, thÓ hiÖn lßng yªu n­íc vµ tinh thÇn d©n téc s©u s¾c cña nhµ v¨n. + Trªn chÆng ®­êng xª dÞch, «ng cã dÞp ghi chÐp b»ng mét ngßi bót tµi hoa vÎ ®Ñp cña phong c¶nh quª h­¬ng ®Êt n­íc: mét vïng rõng nói hoang d· vµ nguyªn s¬ víi nói cao dèc th¼m trong chuyÕn xe ®i cïng ng­êi ®µn bµ bu«n chuyÕn; mét vïng thiªn nhiªn ®Êt má cña Tæ Quèc mªnh m«ng vµng ®en vµ phong c¶nh võa hiu h¾t tiªu s¬ võa rÊt tr÷ t×nh khi cïng chiÕc va ly ®i lang thang ®Ó thùc hiÖn chuyÕn du hµnh bÊt tËn kh«ng cã ®iÓm dõng cña cuéc ®êi m×nh...thËm chÝ khi lang thang gi÷a xø ng­êi theo ®oµn ®ãng phim C¸nh ®ång ma, th­ëng thøc kh«ng khÝ TÕt Hång K«ng lßng kh«ng ngu«i kh¾c kho¶i t­ëng vÒ kh«ng khÝ TÕt quª nhµ... + T×m vÒ qu¸ khø "Vang bãng mét thêi", nhµ v¨n ph¸t hiÖn ®­îc chÊt nghÖ sü, tµi hoa cña ng­êi x­a trong ®êi sèng v¨n ho¸ vµ c¶ trong sinh ho¹t ®êi th­êng. (VD b»ng truyÖn ng¾n Ch÷ ng­êi tö tï...). C¸c truþen ng¾n giµu chÊt th¬ cña «ng cßng chøa chan mét tÊm lßng mÕn yªu tr©n träng ®èi víi nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cæ truyÒn cña d©n téc: nh÷ng thó ch¬i tao nh·, nghÖ thuËt Èm thùc tinh tÕ cña cha «ng...tÊt c¶ kh«ng chØ lµm sèng dËy mét qu¸ khø th¾m mµu mµ cßn khiÕn mçi ng­êi khi ®äc nh÷ng trang v¨n Êy dÊy lªn mét niÒm tù hµo v× m×nh lµ ng­êi ViÖt Nam, lµ con d©n cña mét d©n téc giµu truyÒn thèng van ho¸ v¨n hiÕn... + Ngay c¶ trong ®Ò tµi viÕt vÒ cuéc sèng truþ l¹c víi nh÷ng trang viÕt miªu t¶ tØ mØ vÒ khãi thuèc phiÖn vµ cung ®µn giäng h¸t ta còng ®äc thÊy ®­îc trong ®ã mét t©m tr¹ng kh¸t khao v­¬n tíi mét c¸i g× thanh cao, trong troÎ nhê sù n©ng ®ì b»ng ®«i c¸nh cña nghÖ thuËt... 2. Sau CMT8: Lßng yªu n­íc vµ th¸i ®é bÊt m·n s©u s¾c ®èi víi x· héi cò ®· khiÕn NguyÔn Tu©n nhanh chãng vµ hå hëi ®Õn víi CM, say s­a mang ngßi bót cña m×nh phôc vô hai cuéc chiÕn ®Êu lín lao cña toµn d©n téc. Cã thÓ thÊy NguyÔn Tu©n ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ®Ò tµi lín nhÊt cña V¨n häc lóc bÊy giê. ¤ng viÕt mét c¸ch nhiÖt t×nh vµ h¨ng h¸i, nh­ sî kh«ng kÞp nãi hÕt lßng yªu cña m×nh ®èi víi®Êt n­íc vµ nh©n d©n. Nguån c¶m høng s¸ng t¸c cña NguyÔn Tu©n vÉn lµ c¸i ®Ñp cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®èi víi gi¸c quan cña ng­êi nghÖ sü nh­ng lµ c¸i ®Ñp cña non s«ng gÊm vãc vµ nh÷ng phÈm chÊt tinh thÇn cao quý cña nh©n d©n ta./. Ho¹t ®éng 3: H­íng dÉn häc sinh t×m hiÓu vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt cña NguyÔn Tu©n: Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß- Gîi ý tr¶ lêi * Qua c¸c s¸ng t¸c cña nhµ v¨n tr­íc vµ sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, chóng ta dÔ dµng nhËn ra mét sè nÐt næi bËt vÒ phong c¸ch s¸ng t¸c cña «ng. Em h·y thö nªu lªn mét vµi nhËn xÐt? * BiÓu hiÖn cô thÓ cho sù ®éc ®¸o vµ s©u s¾c lµ ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo? GV gîi ý cho c¸c em nhËn xÐt vÒ c¸c nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n Vang bãng mét thêi, vÒ ®Ò tµi vèn th­êng thÊy trong v¨n NguyÔn Tu©n: c¸i ¨n, ®äc s¸ch, chÐn trµ, ng¾m hoa në... * Häc theo chñ nghÜa xª dÞch thùc chÊt lµ NguyÔn Tu©n mong muèn ®iÒu g×? * Th¸i ®é lu«n thÌm kh¸t c¸i míi l¹ ®ã ®· t¹o nªn mét ®Æc ®iÓm ra sao trong v¨n NguyÔn Tu©n? Hs nhiÒu em nªu lªn c¸c biÓu hiÖn cô thÓ. Tùu chung l¹i cÇn n¾m ®­îc nh÷ng biÓu hiÖn sau: a. Nhµ v¨n cã mét thãi quen tiÕp cËn cuéc sèng ë ph­¬ng diÖn v¨n ho¸ thÈm mü vµ con ng­êi ë ph­¬ng diÖn tµi hoa, nghÖ sü. Tr­íc CMT8, thãi quen Êy ®­îc ®Èy lªn thµnh lèi ch¬i ng«ng trong v¨n ch­¬ng; tøc lµ dïng tµi hoa vµ nh©n c¸ch h¬n ®êi, h¬n ng­êi cña m×nh ®Ó ng¹o thÕ khinh ®êi. Mäi sù vËt dï rÊt tÇm th­êng trong cuéc sèng d­íi con m¾t cña nhµ v¨n ®Òu béc lé nÐt tinh tÕ, ®Æc s¾c ®Õn kh«ng ngê vµ con ng­êi trong v¨n «ng lµ nh÷ng bËc tµi hoa, nghÖ sü hiÕm hoi trong thiªn h¹, sèng ®èi lËp víi x· héi ®­¬ng thêi, chó träng gi÷ lÊy thiªn l­¬ng vµ tËn hiÕn cuéc ®êi cña m×nh cho hoa th¬m cá quý hoÆc thó ch¬i tao nh· cã v¨n ho¸. Sau c¸ch m¹ng, «ng kh«ng cßn ®èi lËp x­a vµ nay, qu¸ khø vµ hiÖn t¹i n÷a mµ tr©n träng mäi vÎ ®Ñp cña cuéc sèng b×nh dÞ vµ nhÊt lµ con ng­êi kh«ng ph¶i ®Æc tuyÓn mµ lµ nh©n d©n trong ®êi sèng, song lµ nghÖ sü trªn lÜnh vùc, trong c«ng viÖc cña m×nh: mét anh c«ng nh©n nhµ m¸y mang ¸nh s¸ng th¾p lªn ngµn sao trªn bÇu trêi Hµ Néi, mét ng­êi lÝnh vµo gi¶i phãng T©y B¾c kh«ng ph¶i nguþ trang b»ng l¸ c©y mµ b»ng s¾c hoa ®µo hång th¾m trªn l­ng, mét ng­êi l¸i ®ß tµi hoa trÝ dòng ch¼ng kh¸c g× mét nghÖ sü s«ng n­íc... - Thay ®æi c¶m gi¸c míi mÎ cho cuéc sèng cña m×nh, nh­ «ng nãi Thay thùc ®¬n cho gi¸c quan. - Thãi quen ®i t×m nh÷ng sù vËt hiÖn t­îng kh¸c th­êng cña cuéc sèng vµ trong thiªn nhiªn.. ¤ng lµ nhµ v¨n cña nh÷ng t×nh c¶m c¶m gi¸c m·nh liÖt, nh÷ng tÝnh c¸ch phi th­êng, thiªn nhiªn hoÆc d÷ déi, hïng vü, hoÆc thanh khiÕt tuyÖt mÜ... GV më réng thªm cho c¸c em vÒ nh÷ng nh©n vËt trong Vang bãng mét thêi , nh÷ng c¶nh vËt mµ NguyÔn Tu©n chän lùa t¶ trong v¨n «ng: «ng HuÊn Cao khÝ ph¸ch hiªn ngang lÉm liÖt, nh÷ng nhµ nho thÝch ®äc s¸ch in b»ng th¹ch b¶n d­íi ¸nh nÕn b¹ch l¹p hay dµnh c¶ cuéc ®êi m×nh phông sù cho hoa th¬m cá quý trong v­ên, khuynh gia b¹i s¶n v× mét nh· thó: th¶ th¬, ®¸nh th¬, th­ëng trµ..., mét ®o¸ hoa thuû tiªn në ®óng lóc giao thõa, mét b«ng tuyÕt ®Çu mïa r¬i ë Lª-nin-gr¸t, mét ®Ønh dèc cao n¬i Cæng trêi th¨m th¼m m©y phñ, ngùa trÌo dèc cßn ph¶i truþ thai ®Õn mét s«ng §µ cã tÝnh c¸ch nh­ con ng­êi:võa hung b¹o l¹i rÊt ®çi tr÷ t×nh...Yªu mÕn cuéc sèng, NguyÔn Tu©n còng yªu thiªn nhiªn tha thiÕt vµ chÝnh v× thÕ mµ «ng ®· t¹o nªn nh÷ng trang v¨n hÕt søc tµi hoa vµ tinh tÕ vÒ nói s«ng c©y cá trªn ®Êt n­íc m×nh. * Phong c¸ch tù do phãng tóng vµ ý thøc s©u s¾c vÒ c¸i t«i Êy ®· khiÕn NguyÔn Tu©n cã duyªn v¨n ch­¬ng víi thÓ lo¹i v¨n häc nµo? * EM hiÓu thÕ nµo lµ tuú bót? ViÕt dÔ hay khã? * VËy, trë thµnh mét nhµ tuú bót nh­ NguyÔn Tu©n liÖu cã dÔ dµng? - ThÓ tuú bót. - HS tù nªu lªn nhËn xÐt cña c¸c em vÒ thÓ lo¹i nµy. - RÊt khã, v× nã phô thuéc vµo viÖc c¸i T«i cña ng­êi cÇm bót cã thùc sù ®éc ®¸o, phong phó vµ tµi hoa hay kh«ng. Gv nãi thªm hiÓu biÕt cho c¸c em vÒ ®Æc ®iÓm tuú bót NguyÔn Tu©n: + Tuú bót NguyÔn Tu©n mang yÕu tè truyÖn. Bao giê «ng còng dùa trªn mét sù viÖc nµo ®ã, ph¸t triÓn nã nh­ mét cèt truyÖn cã nh©n vËt vµ t×nh tiÕt, thËm chÝ cã xung ®ét vµ ®Ønh ®iÓm cña xung ®ét nh­ cuéc chiÕn ®Êu cña ng­êi l¸i ®ß trªn mÆt trËn s«ng §µ víi con s«ng §µ hung b¹o, chÝnh v× vËy, t¹o ra søc hÊp dÉn l«i cuèn... + Tuú bót NguyÔn Tu©n cßn mang yÕu tè ký: cung cÊp cho ng­êi ®äc kh«ng chØ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ mét hiÖn thùc nµo ®ã mµ cßn lµ mét khèi l­îng kiÕn thøc ®å sé trªn nhiÒu lÜnh vùc cu¶ ®êi sèng vµ v¨n ho¸. L­îng th«ng tin dåi dµo Êy lµ kÕt qu¶ cña mét th¸i ®é lµm viÖc nghiªm tóc vµ tØ mØ say mª cña nhµ v¨n. ¤ng lu«n sö dông hiÓu biÕt rÊt uyªn b¸c cña m×nh ®Ó t×m hiÓu vÒ sù vËt hiÖn t­îng cuéc sèng mét c¸ch triÖt ®Ó nhÊt, s©u s¾c nhÊt. ( DÉn chøng lÊy trong Tê hoa, sè liÖu hiÓu biÕt vÒ s«ng §µ, vÒ C« T«...) + Tuú bót cña NguyÔn Tu©n rÊt giµu chÊt th¬: * B»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh, em h·y nªu nhËn xÐt vÒ ng«n ng÷ v¨n NguyÔn Tu©n? + ¤ng cã mét kho tõ vùng phong phó: kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ kÕt hîp tõ rÊt b¹o tay: (d/c...), hiÓu biÕt vÒ tõ ®ång nghÜa vµ sö dông ®Æc biÖt tµi t×nh: ( d/c: C« t«, c¸ch gäi chiÕc cµ v¹t, giÆc l¸i Mü...), khai th¸c hiÖu qu¶ cao c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt, ®Æc biÖt lµ nh©n ho¸, so s¸nh, Èn dô... ( d/c...) + Nhµ v¨n cã biÖt tµi tæ chøc c©u v¨n xu«i giµu nh¹c ®iÖu, giµu chÊt t¹o h×nh, trÇm bæng vµ co duçi nhÞp nhµng nh­ chÝnh «ng ®· nãi: VD lÊy trong Ch÷ ng­êi tö tï, Ng­êi l¸i ®ß... Ho¹t ®éng 4: h­íng dÉn häc sinh rót ra nhËn xÐt chung vÒ NguyÔn Tu©n HS ®äc phÇn tæng kÕt vÒ NguyÔn Tu©n trong SGK. Kh¼ng ®Þnh l¹i mét lÇn n÷a vÒ vÞ trÝ cña NguyÔn Tu©n trong nÒn v¨n häc d©n téc vµ ®iÒu ®¸ng quý cña NguyÔn Tu©n kh«ng chØ ë tµi n¨ng mµ tr­íc hÕt vµ trªn hÕt lµ mét nh©n c¸ch, mét lèi sèng ®Ñp... Ho¹t ®éng 5: H­íng dÉn chuÈn bÞ bµi míi: 1. N¾m v÷ng vÒ ®Æc ®iÓm con ng­êi NguyÔn Tu©n. C¸c ®Ò tµi lín vµ nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong phong c¸ch nghÖ thuËt cña «ng. 2. ChuÈn bÞ bµi: Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ: Nhµ v¨n kh¸m ph¸ s«ng ®µ ë nh÷ng ph­¬ng diÖn nµo? BiÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt khi miªu t¶? LiÖt kª c¸c chi tiÕt tiªu biÓu vµ chän ph©n tÝch mét sè chi tiÕt theo em lµ ®éc ®¸o? + Tr¶ lêi c©u 3, 5 SGK. NG­êi l¸i ®ß s«ng §µ. - NguyÔn Tu©n - A. Yªu cÇu: Gióp häc sinh: - C¶m nhËn ®­îc s«ng §µ - nãi réng ra, vïng T©y B¾c - cã vÎ ®Ñp hïng vü, th¬ méng nh­ng còng rÊt kh¾c nghiÖt, d÷ déi. Nh÷ng ng­êi lao ®éng g¾n bã víi con s«ng, víi vïng ®Êt Êy ®· gan gãc, th«ng minh, vËt lén víi thiªn nhiªn, víi nh÷ng thÕ lùc thùc d©n phong kiÕn ®en tèi ®Ó tån t¹i vµ chiÕn th¾ng. - C¶m vµ hiÓu ®­îc nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong nghÖ thuËt tïy bót NguyÔn Tu©n: trÝ t­ëng t­îng phong phó, vèn tõ ng÷ dåi dµo, biÕn ho¸; c©u v¨n ®a d¹ng nhiÒu tÇng, nhiÒu líp vµ giµu h×nh ¶nh; c¸ch vÝ von so s¸nh ®éc ®¸o, vèn tri thøc uyªn b¸c. B. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c b­íc lªn líp. I. KiÓm tra bµi cò: 1. Nªu nh÷ng yÕu tè næi bËt ë con ng­êi NguyÔn Tu©n cã ¶nh h­ëng ®Õn phong c¸ch v¨n ch­¬ng cña «ng? 2. Nªu nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong phong c¸ch nghÖ thuËt NguyÔn Tu©n - ®Æc biÖt lµ ë thÓ tuú bót. II. Bµi míi. Nh­ vËy, ®Ó hiÓu vÒ NguyÔn Tu©n chóng ta ®· biÕt ®Õn mét NguyÔn Tu©n rÊt mùc tµi hoa trong Ch÷ ng­êi tö tï - thÓ lo¹i truyÖn ng¾n, chóng ta còng ®· biÕt ®Õn ngßi bót ký s¾c s¶o cña nhµ v¨n qua bµi viÕt vÒ biÓn ®¶o C« T« cña Tæ quèc. §Ó thÊu hiÓu h¬n vÒ mét nhµ v¨n - nhµ tuú bót rÊt mùc tµi hoa nµy, sau khi ®· biÕt ®­îc nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ «ng qua bµi häc h«m tr­íc, chóng ta cïng ®Õn víi... TiÕn tr×nh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng D¹y - Häc. 1. Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn t×m hiÓu nh÷ng nÐt chung cña v¨n b¶n. I. TiÓu dÉn. ? Qua phÇn tiÓu dÉn cña SGK, em h·y cho biÕt vÒ xuÊt xø cña v¨n b¶n? ? TËp ký - Tuú bót nµy cña NguyÔn Tu©n cã ®Æc s¾c g× trong néi dung vµ nghÖ thuËt? GV gäi HS ®äc phÇn tiÓu dÉn trong SGK. - Rót tõ tËp S«ng §µ (1960), tËp ký - tuú bót ®Æc s¾c lµ thµnh qu¶ nghÖ thuËt mµ nhµ v¨n thu h¸i ®­îc sau nhiÒu chuyÕn ®i dµi ngµy lªn T©y B¾c, vïng ®Êt cã rÊt nhiÒu l«i cuèn ®èi víi «ng. Dung l­îng bµi viÕt kh¸ dµi, SGK ®· l­îc bít mét sè phÇn. - VÒ néi dung cã thÓ thÊy: D­íi ngßi bót cña NguyÔn Tu©n, phong c¶nh T©y B¾c hiÖn ra võa hïng vü uy nghiªm, võa tuyÖt vêi th¬ méng. Nhµ v¨n ®Æc biÖt chó ý ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm quý b¸u trong t©m hån con ng­êi mµ «ng gäi tr©n träng lµ "chÊt vµng m­êi trong t©m hån T©y B¾c": nh÷ng con ng­êi dòng c¶m mét c¸ch thÇm lÆng, kh¾c phôc mäi khã k¨n gian khæ ®Ó x©y dùng cuéc sèng mëi trªn vïng cao heo hót: nh÷ng c¸n bé ®Þa chÊt, nh÷ng ng­êi lÝnh tù nguyªn g¾n bã suèt ®êi víi T©y B¾c... - VÒ nghÖ thuËt: S«ng §µ thÓ hiÖn rÊt râ phong c¸ch nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña ngßi bót NguyÔn Tu©n sau CM: Sang t¸c cña nhµ v¨n kh«ng chØ ghi chÐp sù thËt vµ th«ng tin thêi sù chÝnh x¸c mµ cßn lµ nh÷ng trang v¨n dåi dµo sù liªn t­ëng bÊt ngê, phãng tóng vµ t¸o b¹o. ¤ng th­êng xuyªn nh×n sù vËt ë chiÒu dµi lÞch sö, g¾n hiÖn t¹i víi t­¬ng lai vµ qu¸ khø. T¸c phÈm v× vËy võa mang yÕu tè truyÖn võa tho¶i m¸i bµn b¹c, nghÞ luËn, triÕt luËn. Ng«n ng÷ tuy ®«i chót kiÓu c¸ch, cÇu kú nh­ng nh×n chung rÊt tinh tÕ, hiÖn ®¹i, võa trÝ tuÖ l¹i võa giÇu c¶m xóc thÈm mü, võa ®Ëm chÊt th¬ võa giµu chÊt t¹o h×nh. => Nh×n chung, S«ng §µ cã nhiÒu trang viÕt chan chøa chÊt th¬, thÓ hiÖn lßng yªu mÕn nhiÖt thµnh cña nhµ v¨n ®èi víi ®Êt n­íc vµ con ng­êi, niÒm tin m·nh liÖt vµ trong s¸ng cña «ng vµo t­¬ng lai cuéc sèng míi. GV cïng HS ®äc bµi v¨n. ? Lµ mét bµi tuú bót, vËy, theo em nhµ v¨n ®· béc lé suy nghÜ vµ t×nh c¶m cña m×nh ®èi víi con ng­êi vµ sù vËt nµo cña ®êi sèng T©y B¾c? HS cïng ®äc bµi víi Gv, thÊy ®­îc t¸c ®éng tÝch cùc mµ nhµ v¨n ®· t¹o ra ®èi víi ng­êi ®äc: võa dem ®Õn hiÓu biÕt lý thó, bæ Ých, võa tho¶ m·n nhu cÇu c¶m thô thÈm mü cho ng­êi ®äc, båi ®¾p thªm t×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt n­íc, g¾n bã ®èi víi quª h­¬ng, xø së vµ sù kÝnh träng, yªu mÕn ng­êi lao ®éng tµ× hoa, trÝ dòng. - H×nh ¶nh s«ng §µ vµ vÎ ®Ñp cña con ng­êi trong lao ®éng.