Sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp dạy trẻ 5 - 6 tuổi xác định vị trí trong không gian”

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY TRẺ 5 - 6 TUỔI XÁC ĐỊNH VỊ TRÍ TRONG KHÔNG GIAN” PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài. “ Trẻ em hôm nay - Thế giới ngày mai”. Trẻ em là thế hệ tương lai của đất nước. Để đất nước giàu mạnh thì những chủ nhân tương lai này phải được chuẩn bị một cách đầy đủ về nhân cách và nhận thức. Trong chương trình giáo dục mầm non mới hiện nay việc dạy trẻ làm quen với toán đóng vai trò trong việc cung cấp kiến thức ban đầu cho trẻ. Làm quen với toán ngay từ tuổi mầm non là việc hoàn toàn đúng đắn và cần thiết giúp trẻ tìm tòi, quan sát, so sánh,...Thông qua hoạt động làm quen với toán giúp trẻ hình thành ban đầu về toán như: Số lượng, kích thước, hình dạng, bên cạnh đó thì việc xác định vị trí trong không gian giúp trẻ xác định đúng các vị trí trên - dưới, trước – sau, phải - trái của mình và của đối tượng khác trong không gian, không những thế mà còn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, biết sử dụng đúng các từ ngữ toán học như phía phải, phía trái, phía trên, phía dưới.... Từ đó tạo tiền đề cho trẻ tự tin vững vàng bước vào lớp 1 với hoạt động chính là hoạt động học. Trên thực tế khả năng định hướng trong không gian của trẻ còn hạn chế, nhiều trẻ tới cuối độ tuổi vẫn còn nhầm lẫn các phía của bản thân và của đối tượng khác (có sự định hướng) và sử dụng các từ ngữ toán học chưa chuẩn xác .Chính vì vậy mà tôi chọn đề tài “ Một số biện pháp dạy trẻ 5 - 6 tuổi xác định vị trí trong không gian”. Để làm kinh nghiệm sáng kiến. Cơ sở thực tiễn. Trường tôi là một trường tiên tiến của huyện luôn đi đầu trong các phong trào dạy và học, trong nhiều năm qua luôn được các cấp các ngành quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất, kết hợp với công tác xã hội hóa giáo dục cùng với sự năng động nhiệt tình của đội ngũ giáo viên lên trường đã được cấp phát và mua sắm tương đối nhiều đồ dùng phục vụ cho trẻ trong việc phổ cập giáo dục mầm non. Bản thân luôn có ý thức học tập tham gia đầy đủ các lớp tập huấn. Các cháu nhanh nhẹn thông minh. Tuy nhiên bên cạnh đó thì việc dạy trẻ xác định vị trí trong không gian còn mờ nhạt do ý thức của giáo viên truyền thụ kiến thức tới trẻ hời hợt, chưa sâu, chưa chuẩn, đôi khi còn lệch lạc. Tài liệu hướng dẫn, đồ dùng trực quan cho cô và trẻ dạy trẻ xác định trong không gian còn ít Xác định vị trí trong không gian là một đề tài rất rộng và khó hiểu, đòi hỏi sự chính xác, khoa học, tiết học khô cứng, khó sáng tạo đôi khi còn gò bó,việc tạo điều kiện để trẻ trải nghiệm chưa linh hoạt, trẻ chưa mạnh dạn hoạt động trải nghiệm do vậy chua phát huy được tính tích cực của trẻ một cách cao nhất, dẫn đến chất lượng trên trẻ còn hạn chế.Chính vì vậy tôi đưa ra một số biện pháp sau: PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Điều tra thực trạng. Trong khi dạy trẻ 5 tuổi xác định vị trí trong không gian, tôi gặp rất nhiều khó khăn. Nguyên nhân là do tiết học khô khan, khó hiểu còn dập khuôn máy móc bài bản của trình tự tiết học. Cuối năm học 2010- 2011 tôi đã tiến hành khảo sát trên trẻ kết quả là: Năm học Số cháu Xếp loại Tốt % Khá % ĐYC % Không ĐYC % 2010- 2011 30 7 23 12 40 9 30 2 7 Kết quả trên cho thấy chất lượng trẻ xác định vị trí trong không gian của trẻ chưa cao. Để nâng cao chất lượng cho trẻ tôi đã tìm tòi nghiên cứu và đưa ra một số biện pháp thực hiện sau. 2. Một số biện pháp dạy trẻ 5 - 6 tuổi xác định vị trí trong không gian. Để trẻ hứng thú trong giờ học tích cực hoạt động trải nghiệm một cách tự nhiên, thoải mái, tích cực, chủ động và có hiệu quả cao, tôi đã sử dụng một số biện pháp sau: 2.1. Tạo môi trường để trẻ hoạt động. Để khắc sâu kiến thức cho trẻ về nhận biết, xác định vị trí trong không gian, đồng thời hình thành các kỹ năng, hành vi giúp trẻ thực hành tốt nội dung giáo dục cô cần phải tạo môi trường trong và ngoài lớp học phong phú, sáng tạo, thay đổi phù hợp với từng chủ đề để trẻ tìm tòi, khám phá và trải nghiệm.. * Môi trường trong lớp: Lớp học là môi trường trẻ được tiếp xúc, sống và trải nghiệm nhiều nhất trong thời gian trẻ đến trường. Để có một môi trường lớp học thu hút được trẻ, giáo viên phải thường xuyên vệ sinh phòng học sạch sẽ, thoáng mát, đảm bảo đủ ánh sáng cho trẻ hoạt động. Trang trí, sắp xếp đồ dùng đồ chơi các góc gọn gàng, ngăn nắp, khoa học để thu hút trẻ. Khi hoạt động với các đồ dùng, đồ chơi trong lớp, trẻ không chỉ kích thích trẻ tìm tòi, khám phá để phát triển các giác quan, phát triển nhận thức cho trẻ mà cô có thể tận dụng cách sắp xếp đó để tích hợp dạy trẻ xác định vị trí trong không gian, xác định được các vị trí trên dưới, phải trái, trước sau của trẻ. Ví dụ: Đối với chủ đề “Thế giới thực vật” tôi bầy dàn hoa thiên lý ở phía trên, xung quanh lớp là tranh ảnh sinh động về hoa và cây xanh. Sau đó hỏi trẻ phía trên của con có gì? Phía phải, phía trái có gì?...Chính vì cách trang trí đó trẻ rất hứng thú để tìm hiểu và khám phá, do đó trẻ cũng nhẹ nhàng mà lại khắc sâu được kiến thức cô cần truyền thụ. * Môi trường ngoài lớp học: Một môi trường thân thiện không chỉ có trong lớp mà môi trường bên ngoài cũng rất quan trọng. Khi tham gia hoạt động bên ngoài, trẻ đựơc ngắm, được vui chơi, được trải nghiệm với thực tế để phát huy tính tích cực sáng tạo của trẻ. Cô có thể tận dụng những điều kiện bên ngoài đó, nhẹ nhàng tích hợp được những nội dung giáo dục phù hợp. Ví dụ: Khi dạo chơi ở khu vui chơi liên hoàn, cô cho trẻ xác định vị trí phía trước- sau, phía phía phải - phía trái của chú cuội có gì? Bên trên cầu trượt có gì? (các bạn), phía dưới cầu có gì? (bể nước), hay khi cho trẻ dạo chơi ngoài sân trường, nhìn thấy trên bầu trời có đàn chim bay qua cô có thể hỏi trẻ các con nhìn lên bầu trời xem có gì? Các chú Chim đang bay ở phía nào của các con? Vì sao con biết?.... 2. Linh hoạt trong tổ chức hoạt động. Để thực hiện chương trình giáo dục mầm non đạt hiệu quả cao thì thay đổi và linh hoạt trong tổ chức các hoạt động cho trẻ đóng vai trò quan trọng. Một tiết học mà chỉ tiến hành theo đầy đủ các bước như trong hướng dẫn thì không thể mang lại hiệu quả cao. Hơn thế nữa, xác định vị trí trong không gian là một nội dung rất trìu tượng đối với trẻ. Để trẻ có thể nắm bắt được kiến thức theo yêu cầu cô đặt ra một cách tích cực, hứng thú và ghi nhớ được lâu thì cô càng phải linh hoạt trong tổ chức hoạt động. Nắm bắt được đặc điểm đó, tôi đã chú trọng đến một số nội dung trong tổ chức các hoạt động dạy trẻ xác định vị trí trong không gian như sau: *. Gây hứng thú, ôn luyện. Gây hứng thú vào tiết học đóng vai trò quan trọng để thu hút trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động tiếp theo ngoài ra còn nhằm mục đích để ôn luyện tkiến thức đã học. .Bên cạnh thủ thuật đơn giản mà hiệu quả như: sử dụng những câu gợi sự chú ý của trẻ: xúm xít, xúm xít, lắng nghe, lắng nghe, cô đâu, cô đâu hay sử dụng đồ chơi, câu đố, bài hát để thu hút trẻ, tôi còn tích cực sử dụng các trò chơi để gây sự chú ý của trẻ, đồng thời cũng để ôn luyện giúp trẻ nhớ lại kiến thức đã được học ở bài trước. Ví dụ: Trong chủ đề “bản thân, tiết xác định phía phải phía trái, trên - dưới, trước sau của đối tượng khác”. Trong phần gây hứng thú, ôn xác định phía phải phía trái, trên - dưới, trước sau của bản tôi cho trẻ chơi trò chơi “Bàn tay đẹp” - Cô nói: “Dấu tay” (trẻ vòng ta ra sau lưng) Hỏi trẻ: Con có nhìn thấy tay đẹp của mình không? Vì sao? (Vì tay con ở phía sau) -Cô nói: Tay đẹp đâu? (Trẻ đưa tay ra phía trước và nói: Tay đẹp của con đây). Tay ở phía nào của các con? Vì sao con biết? (vì con nhìn thấy) - Con đưa tay lên làm bông hoa đẹp ở trên cao nào? Trẻ đưa tay lên trên đầu Để thấy bông hoa đẹp con phải làm gì? (Nhìn lên phía trên),Vì sao phải nhìn lên? (Vì hoa ở phía trên). - Muốn có hoa đẹp các con phải làm gì? (phải gieo hạt). Các con hãy dùng bàn tay đẹp để gieo hạt nào. Khi gieo hạt thì các con gieo ở phía nào? (ở phía dưới). + Khi cho trẻ xác định phải - trái, trước - sau của đối tượng khác. Tôi cho trẻ chơi trò chơi “Tìm chỗ”. Cách chơi: Cho trẻ vừa đi vừa hát khi nghe cô nói “tìm chỗ, tìm chỗ” Thì trẻ hỏi “chỗ nào, chỗ nào”. Rồi trẻ chạy nhanh tìm đúng chỗ đứng sao cho vị trí của trẻ phù hợp với hiệu lệnh của cô. Ví dụ: Trẻ hỏi “chỗ nào, chỗ nào”? Cô nói: “Cây đào sẽ ở phía phải của bạn trai và ti vi sẽ ở phía trái của bạn gái....”. Trẻ phải chạy về đúng chỗ theo yêu cầu của cô giáo. Sau đó cô hỏi từng trẻ: “Cây Đào ở phía nào của con?”, “Ti vi ở phía nào của các Bạn gái? Tại sao con biết?”..... *. Sử dụng trò chơi vào trọng tâm tiết học Như chúng ta đã biết, hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo là hoạt động vui chơi. Trẻ học bằng chơi chơi mà học; chơi là một cách để trẻ học là con đường giúp trẻ lớn lên và phát triển sau này của trẻ. Vì vậy tôi luôn tìm tòi các tài liệu hướng dẫn các trò chơi hoặc sáng tạo ra các trò chơi mới sinh động hấp dẫn mà vẫn đảm bảo mục đích của tiết học, cung cấp được kiến thức cần thiết cho trẻ. Để trẻ hứng thú, tích cực và thoải mái khi tham gia vào các trò chơi, tôi chú ý lựa chọn và tổ chức các trò chơi xen kẽ giữa trò chơi động và trò chơi tĩnh. Ví dụ: Trong tiết học “Dạy trẻ xác định vị trí phải trái trước sau của đối tượng khác” tôi sử dụng các trò chơi trong phần trọng tâm như sau: + Trò chơi 1: Sắp xếp đồ dùng cho bạn búp bê Cách chơi: Trẻ tạo thành 3 nhóm ngồi xung quanh búp bê, sắp xếp đồ chơi, các đồ dùng cá nhân, đồ dùng học tập, đồ dùng để ăn ở các phía xung quanh bạn búp bê. Trong quá trình chơi cô đi đến từng nhóm và đặt các câu hỏi con sắp xếp các nhóm đồ dùng như thế nào? đồ dùng đó ở phía nào của bạn búp bê? Vì sao con biết? + Trò chơi 2: “Mõ làng, mõ xóm”. Cách chơi: Cô (hoặc chọn một trẻ) làm người đi giao mõ vừa gõ mõ vừa đọc: Chơi lần 1 Chiềng làng chiềng chạ. Các bạn tinh tai Nếu là bạn trai Đứng ra phía trước Nếu là bạn gái Đứng ra phía sau Của mõ là tôi Chơi lần 2 Mõ làng là tôi Mọi người xác định Các phía quanh tôi Bạn trai phía trái. Bạn gái phía phải Nhanh chân lên nào” Sau khi trẻ đã đứng vào vị trí cô đặt câu hỏi để trẻ trả lời xem trẻ đang ở vị trí nào của người giao mõ. + Trò chơi 3: “Rung chuông vàng” Cách chơi: Trẻ tạo thành 3 nhóm, mỗi nhóm cử 01 bạn tổ trưởng đại diện cầm xắc xô. Cô lần lượt cho trẻ xem các Slide về những hình ảnh cậu bé với những hình ảnh ở các phía của cậu bé (bướm bay, vườn hoa, cây xanh, ngôi nhà...). Mỗi hình ảnh hiện ra, cô cho trẻ quan sát và đặt câu hỏi, cho trẻ thảo luận 10 giây và giành quyền trả lời. Đội nào trả lời đúng sẽ nhận được phần quà. Kết thúc trò chơi đội nào có nhiều phần quà thì đội đó dành chiến thắng. * Sử dụng trò chơi để củng cố tiết học. Củng cố lại kiến thức đã học tôi đã sử dụng trò chơi để kích thức khả năng tư duy định hướng trong không gian cho trẻ: Ví dụ : Xác định vị trí phía phải- phía trái, phía trước- phía sau của trẻ so với đối tượng khác. Tôi cho trẻ chơi trò chơi “Đường đến kho báu” Cách chơi: Trẻ xếp hai hàng ngang quay mặt vào nhau ở giữa là đường đi đến kho báu. Đường đi đến kho báu có nhiều chướng ngại vật khác nhau. Cho đội trưởng 2 đội chơi oẳn tù tì đội nào thắng thì đội đó được đưa ra yêu cầu cách đi cho đội bạn (hướng dẫn cách đi thao các hướng để đến đích: đi về phía trước, đi sang phía phải, lấy chong chóng ở phía trên, đi thẳng, đi sang phía phải, lấy túi đựng ở bên trái búp bê, đi thẳng..). Sau đó lần lượt từng bạn của đội thua cuộc trong trò chơi oẳn tù tì sẽ đi theo yêu cầu của đội thắng. Nếu đi sai thì bạn khác phải bắt đầu lại từ đầu cho đến khi đúng và tìm đến kho báu thì mới được ra yêu cầu đi cho đội bạn. 2.3. Tích hợp vào các hoạt động khác. Đặc điểm của trẻ mầm non là trẻ nhanh nhớ nhưng cũng rất mau quên. Để trẻ khắc sâu và nhớ lâu những kiến thức cô dạy thì cô phải thường xuyên củng cố, luyện tập cho trẻ ở mọi lúc, mọi nơi với những thời điểm thích hợp trong ngày. Trong quá trình tổ chức các hoạt động, tôi luôn đặt ra các tình huống có vấn đề để trẻ củng cố kiến thức về xác định vị trí không gian. + Trong giờ thể dục: Trẻ xếp đội hình đội ngũ, quay phải quay trái, bước sang phía phải, phía trái, phía trước, phía sau... + Trong giờ hoạt động góc: Chủ đề “Thế giới động vật”, khi cho trẻ chơi trò chơi bán hàng, cô có thể đưa ra yêu cầu: bầy thức ăn nhiều chất béo ở trước bạn búp bê, bầy thức ăn giàu chất đạm ra phía sau của bạn búp bê, thức ăn giàu chất bột đường sang phía trái của bạn búp bê, thức ăn giàu chất vitamin sang phía trái của bạn búp bê. Sau khi trẻ bầy xong cô hỏi lại để trẻ trình bầy xem phía trước, phía sau, phải trái ... của bạn búp bê có những món gì? + Trong các hoạt động học Trong khi tổ chức các hoạt động học của những môn khác cô có thể lồng ghép tích hợp giúp trẻ củng cố kiến thức xác định các phía trong không gian VD: Hoạt động tạo hình: Vẽ ngôi nhà: Cô gợi mở bằng các câu hỏi định hướng trẻ trong khi nhận xét bố cục tranh mẫu như: Phía trên ngôi nhà có gì? Đàn ở phái nào của ngôi nhà? Phía trái ngôi nhà là gì? Ngôi nhà ở phái nào của cái cây? ... Vì sao con biết? Với những câu hỏi như vậy vừa giúp trẻ có kĩ năng quan sát, nhận xét, phát triển câu mở rộng vốn từ ... vừa củng cố được khả năng định hướng trong không gian, giúp kích thích khả năng tư duy của trẻ. + Trong tổ chức giờ ăn - Trước giờ ăn: Cho đọc bài thơ: “Giờ ăn” Giờ ăn cô đã dạy rồi Khi ăn chớ để cơm rơi ra ngoài Cầm thìa tay phải bé ơi Tay trái cầm bát mới là bé ngoan - Trong giờ ăn: Cô hỏi trẻ: Bên trái (phải, trái, trước,sau) của con có ai? . Con ngồi ở phía nào của bạn...? + Trong hoạt động chơi chiều: Tôi cho trẻ chơi trò chơi “Chuyển trứng”. Chia trẻ thành 2- 4 đội chuyển trứng theo đường zích zắc về các hướng của gà mẹ (Phía phải, phía trái, phía trước, phía sau...).Hết thời gian cô cùng trẻ kiểm tra xem trẻ chuyển có đúng hướng không, kết quả của mỗi đội đội nào chuyển được nhiều trứng đội đó sẽ chiến thắng. 3. Kết quả đạt được Làm quen với toán không gian là một nội dung rất trìu tượng, khô khan, khó hiểu đối với trẻ mẫu giáo 5 -6 tuổi. tuy nhiên, sau khi vận dụng các biện pháp trên vào trong tổ chức các hoạt động dạy trẻ xác định vị trí trong không gian, tôi nhận thấy trẻ rất hứng thú tích cực tham gia vào các hoạt động, nắm bắt kiến thức nhanh và ghi nhớ được lâu hơn. Qua khảo sát kết quả đạt được như sau: Năm học Số cháu Xếp loại Tốt % Khá % ĐYC % Không ĐYC % 2010- 2011 30 7 23 12 40 9 30 2 7 2011 - 2012 30 9 30 15 50 6 20 0 0 So sánh Tăng 2 7 3 10 Giảm 3 10 2 7 Nhìn vào kết quả khảo sát trên ta có thể nhận số trẻ nắm bắt kiến thức xác định vị trí trong không gian đạt tốt, khá tăng hơn rất nhiều so với năm học trước, số trẻ đạt yêu cầu giảm cao và đặc biệt là không còn trẻ nhầm lẫn khi xác định vị trí trong không gian. 4. Bài học kinh nghiệm. Để đạt được kết quả cao trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy trẻ xác định vị trí trong không gian thì trước hết giáo viên phải nắm bắt được đặc điểm phát triển của trẻ, phải nhiệt tình tâm huyết với nghề, có ý thức học nghiên cứu tài liệu sách báo tạp chí, trên mạng internet... - Linh hoạt, sáng tạo, chủ động và lựa chọn hình thức tổ chức phong phú, thu hút trẻ tích cực tham gia vào hoạt động. - Tích cực làm đồ dùng, đồ chơi và xây dựng môi trường trong, ngoài lớp học phong phú, sinh động, ngăn nắp, gọn gàng. - Biết kết hợp dạy trẻ ở mọi lúc mọi nơi trong các hoạt động, có kế hoạch bồi dưỡng cho những trẻ yếu, tiếp thu bài chậm, động viên trẻ kịp thời - Cần quan tâm thường xuyên tổ chức các hoạt động vui chơi để trẻ tự do khám phá, chủ động tích cực tham gia các hoạt động. Đặt trẻ ở vị trí trung tâm, động viên khích lệ trẻ. PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận: Nâng cao chất lượng dạy trẻ làm quen với toán là rất cần thiết trong cuộc sống, trong giáo dục hiện nay.Vì khi trẻ tham gia vào hoạt động này chính là đặt nền móng đầu tiên về nhận thức của cuộc sống, giúp trẻ phát triển sau này. Giúp trẻ gây hứng thú lĩnh hội các kiến thức một cách nhẹ nhàng mà đạt hiệu quả là nhiệm vụ của giáo viên. Để có được kết quả chăm sóc giáo dục cao, giáo viên cần tích cực tìm tòi lỗ lực học tập để theo kịp thời đại. 2. Kiến nghị: Trên thực tế giảng dạy tôi có một số kiến nghị sau: Ban giám hiệu nhà trường và phòng giáo dục luôn quan tâm mở chuyên đề để tạo điều kiện cho chị em được học tập trao đổi chuyên môn, nâng cao hiểu biết. Mua sắm thêm tài liệu về toán không gian cho chị em tham khảo vì đây là môn học trừu tượng đối với trẻ. Quan tâm hơn nữa tới đời sống của giáo viên để chị em yên tâm công tác. Trên đây là một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy trẻ xác định vị trí trong không gian trong trường mầm non mà bản thân tôi tích luỹ được. Những biện pháp trên không thể là đủ để hoàn thiện được việc dạy trẻ xác định vị trí trong không gian nhưng nó phần nào giúp nâng cao chất lượng cho trẻ. Rất mong ý kiến đóng góp của đồng nghiệp và lãnh đạo cấp trên để những biện pháp trên được hoàn thiện hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy trẻ xác định vị trí trong không gian, để đáp ứng yêu cầu của giáo dục mầm non hiện nay. Xin chân thành cảm ơn!