Tài liệu Từng bước nhỏ một - Chương trình can thiệp sớm cho trẻ chậm phát triển trí tuệ (quyển 2)

Quyển 2: Chương trình riêng cho con bạn Chương 1: Cách đánh giá con bạn Đánh giá là bước đầu tiên trong việc lập ra chương trình giảng dạy. Việc đánh giá sẽ giúp cho bạn định xem phải dạy cái gì? Nếu bạn và con bạn đã từng tiếp xúc với các nhà chuyên môn, chắc hẳn bạn đã quen với thuật ngữ đánh giá này rồi. Có lẽ con bạn đã từng được đánh giá- có thể nhiều lần rồi. Đối với nhiều người việc đánh giá giống như việc thi cử, làm cho họ lo lắng. Khi chúng tôi hỏi các phụ huynh cảm thấy thế nào khi đang theo dõi quá trình đánh giá con của họ, chúng tôi nhận được câu trả lời đại thể như sau: Khi xem một giáo viên đánh giá David, tôi cảm thấy hơi lo ngại vì sợ nó không làm đựơc điều mà giáo viên yêu cầu nó. Nếu nó làm tốt cũng như mọi bà mẹ khác, tôi cảm thấy rất sung sướng. Nếu nó không làm tốt tôi cảm thấy hơi buồn nản, thất vọng. Tôi ngồi đó theo dõi và suy nghĩ "Hôm qua con làm được sao bây giờ con không làm?". Tôi muốn nói gì đó nhưng không nói mà lại gặm móng tay của mình. Mặc dầu e ngại hầu hết các phụ huynh của trẻ khuyết tật đều muốn con họ được đánh giá. Họ muốn biết càng nhiều càng tốt những thông tin, ý kiến khác nhau về tình trạng con của họ. Việc đánh giá con của chúng tôi, do các giáo viên hay các nhà chuyên môn thực hiện giúp chúng tôi biết rõ chỗ mạnh chỗ yếu của con chúng tôi hiện nay và diễn biến khuyết tật của cháu trong tương lai. Việc đánh giá cần phải thực hiện đều đặn; phụ huynh có thể được hướng dẫn và khuyến khích đảm nhận một vai trò tích cực, đầy trách nhiệm trong sự tiến bộ của trẻ. Tôi cảm trấy việc đánh giá sẽ đưa ra một ý kiến và một điều gì đó để phụ huynh suy nghĩ. Tôi nghĩ rằng nên làm nhiều cuộc đánh giá khác nhau vì chúng có thể bổ sung cho nhau. Nhiều phụ huynh thấy rằng khi theo dõi việc người khác đánh giá, họ hình dung được việc họ sẽ làm với con họ ở nhà. Việc giáo viên hay một nhà chuyên môn đánh giá Alana có ích cho hoạt động của tôi và cháu. Tôi cảm thấy tin tưởng hơn rằng cháu sẽ đạt được các mục tiêu ngắn hạn do chương trình đề ra. Nó gợi cho tôi các ý nghĩ: bây giờ nó không làm được điều đó nhưng mình có thể dễ dàng dạy nó và lần sau nó sẽ làm được. Trong chương trình này chúng tôi sẽ chỉ cho bạn một phương pháp để bạn có thể dễ dàng đánh giá con bạn tại nhà. Như vậy không có nghĩa là tôi khuyên bạn từ chối việc các chuyên gia đánh giá con bạn. Việc đánh giá như vậy rất cần thiết, nhằm phát hiện ra những dấu hiệu bất thường về cơ thể hay về y học. Hơn nữa việc đánh giá của giáo viên hay thầy thuốc sẽ cho bạn một cách nhìn mới về một sự việc giúp bạn cân nhắc các quyết định mang tính chủ quan của mình. Nhiều phụ huynh không có được nhiều cơ hội tiếp cận với các dịch vụ chuyên môn như họ mong muốn, họ cảm thấy cần theo dõi sát sao về sự tiến bộ của con cái họ. Việc đánh giá ở nhà là một cách thoả mãn nhu cầu đó. Phụ huynh có thể dễ dàng đánh giá con cái họ một cách đúng dắn và chính thức như các chuyên gia thậm chí còn tốt hơn. Đối với các chuyên gia, đánh giá là một kỹ năng khó học: phụ huynh sẽ còn gặp nhiều khó khăn hơn họ về một mặt. Phụ huynh rất khó giữ được sự vô tư và khách quan. Ngoài ra con của họ cũng cần có thời gian để thích nghi với các đòi hỏi mới lạ mà họ đưa ra. Đánh giá cũng làm phụ huynh mất nhiều thời gian; hơn nữa trong môi trường làm việc của họ. Phụ huynh còn có các nghĩa vụ khác mà họ không thể tự thoát ra một cách dẽ dàng để tập trung vào mỗi một việc đánh giá như các chuyên gia. Nhưng có nhiều cách để giải quyết vấn đề này. Về mặt tích cực phụ huynh có thể sử dụng phương pháp đánh giá uyển chuyển hơn rất nhiều so với giáo viên hay thầy thuốc- vốn chỉ có thể ngồi với trẻ một hay hai giờ trong văn phòng. Đánh giá là gì? Một cách cơ bản đánh giá là sự quan sát nhằm mục đích thu nhận các thông tin. Những điều chúng ta tìm kiếm tuỳ thuộc vào những điều chúng ta muốn biết. Để dễ dàng thực hiện, mỗi phương pháp đánh giá đều đưa ra một nhóm các đề mục tiêu biểu cho những kỹ năng hay khả năng cần được đánh giá. Nhiều phương pháp ghi rõ thời gian cần thiết và các bước chi tiết để thực hiện mỗi đề mục trong nhóm. Một số phương pháp khác lại có cách thực hiện thoáng hơn. Nhưng tất cả đều nhằm mục đích ghi nhận thông tin và đều đưa nên vài hình thức quan sát đã được định trước. Khi bạn đánh giá con bạn nghĩa là bạn đang tìm kiếm thông tin để dạy con bạn một cách có hiệu quả: kỹ năng quan trọng nhất bạn dùng chính là khả năng quan sát con bạn - một kỹ năng mà bạn đã được thực hành nhiều lần rồi. Tại sao việc đánh giá lại quan trọng đến như vậy? Có nhiều câu trả lời khác nhau tuỳ chúng ta sử dụng loại đánh giá nào. Một số phương pháp đánh giá được thiết kế để xác định khả năng tổng quát của trẻ. Chúng gồm các trắc nghiệm về chỉ số thông minh IQ, chủ yếu là nhằm xếp lớp, hay xếp loại điều trị tuỳ vào đặc điểm của trẻ. Các phương pháp đánh giá khác được thiết kế để chẩn đoán bản chất sự thiểu năng của trẻ và từ đó đưa ra hướng điều trị thích hợp. Sau đây chúng tôi sẽ đề cập đến loại đánh giá thứ ba với những đặc điểm như sau: - Dựa trên tiền đề là tất cả trẻ em đều học các kỹ năng theo cùng một cách và theo cùng một trình tự, dù rằng một trẻ khuyết tật sẽ được học chậm hơn. - Đưa ra những kỹ năng chủ yếu mà trẻ thường đạt được, theo một trình tự thông thường. Nếu không thể đưa ra các kỹ năng thì phương pháp sẽ cung cấp một danh sách các kỹ năng tiêu biểu. - Chỉ chúng ta biết một cách chính xác trẻ có thể và không thể làm gì. - Giúp chúng ta xác định kỹ năng kế tiếp ta sẽ dạy cho trẻ, theo chuỗi phát triển bình thường- ta có thể gọi đó là bước nhỏ kế tiếp Các thành viên của chương trình Macquarie đã biên soạn bảng tóm tắt các kỹ năng phát triển (Developmental Skills Inventory, viết tắt là D.S.I), chỉ cho chúng ta một phương pháp đánh giá thuộc loại này để dùng cho trẻ rất nhỏ. Chúng tôi sẽ hướng dẫn cho bạn cách sử dụng D.S.I để đánh giá con bạn theo cách các giáo viên ở Macquarie đã sử dụng. Dưới đây là vài đặc tính quan trọng của D.S.I - D.S.I cho chúg ta thấy trẻ đang có tién bộ như thế nào - D.S.I giúp chúng ta kiểm tra các vấn đề ưu tiên trong chương trình giảng dạy của chúng ta. - D.S.I cho chúng ta biết chúng ta cần thay đổi chương trình khi nào và ở đâu. - D.S.I cho chúng ta biết thành quả chúng ta đạt được. Chúng ta sẽ bàn sâu hơn về vấn đề này trong những chương tiếp sau. Đặc điểm quan trọng nhất của D.S.I là nó cho chúng ta biết phải dạy gì ở bước kế tiếp . Bạn có thể khẳng định: Tôi biết con tôi có thể làm được gì. Tôi thường xuyên ở bên cạnh cháu. Tôi thấy rõ mọi việc cháu làm. Tại sao tôi lại phải thực hiện việc đánh giá phức tạp này. Tôi chỉ cần đánh dấu vào các nục tôi biết cháu có thể làm, và sẽ bắt đầu dạy cháu các kỹ năng kế tiếp. Bạn sẽ sử dụng những hiểu biết sâu sắc về con bạn khi bạn đánh giá cháu theo một cách riêng mà không một chuyên gia nào có thể làm được. Nhưng bạn sẽ mắc nhiều sai sót nếu bạn chỉ dựa vào những quan sát hàng ngày này- những sai sót mà cả phụ huynh và giáo viên đều có thể gặp. Đó là sự đánh giá quá cao hay quá thấp khả năng của trẻ. Việc đánh giá quá cao khả năng của con bạn sẽ đưa đến một chương trình quá khó. Một chương trình như vậy sẽ ngăn cản trẻ đạt được những khả năng trong tầm tay. Dù bạn thấy con bạn đã có một kỹ năng nào đó rồi, bạn cũng cần kiểm tra lại xem con bạn làm điều đó có hoàn hảo không, có phải lần nào cũng làm được như vậy không và cháu có sẵn sàng để làm một việc khó hơn không?. Maureen thấy con gái Sandy của minh thỉnh thoảng chơi trò ráp hình. Nhưng cô ấy không thấy (vì Sandy làm nhanh quá) rằng thường thì Sanday dừng lại một thời gian ngắn để thử; nếu thấy quá khó thì cháu sẽ bỏ qua và làm một việc khác. Khi Maureen đưa ra một trò chơi đố khó hơn, đầu tiên thì Sandy thích lắm nhưng sau đó nhanh chóng bị thất vọng. Mỗi buổi học kết thúc với đồ chơi bị đổ trên sàn nhà và hai mẹ con Maureen - Sandy không hài lòng về nhau. Việc đánh giá quá thấp khả năng của con bạn sẽ đưa tới một chương trình không hấp dẫn và thiếu tính thách thức. Các giáo viên thường đưa vào những giả định mà đánh giá quá thấp trẻ. Nói như thế này thật là dễ "Sue không biết vỗ tay vì vậy nó cũng không biết đập hai khối gỗ vào nhau". Nhưng có lẽ Sue có thể đập hai khối gỗ vào nhau, dù rằng theo trình tự phát triển thì kỹ năng này thường đến sau kỹ năng vỗ tay một chút. Tất cả các trẻ em đều có đây đó những bước nhảy và những khoảng trống trong sự phát triển của chúng; chúng ta khó có thể tìm thấy một đứa trẻ phát triển theo đúng một khuân mẫu bình thường. Phẩm chất riêng của trẻ, sự thích hay không thích cái gì đó, sẽ có ảnh hưởng đến sự chú ý của trẻ dành cho các bài tập khác nhau. Có thể Sue không thích vỗ tay, nhưng cháu lại thích âm thanh của hai khối gỗ đập vào nhau phát ra và thích thú lao vào bài tập này. Một chương trình có thể đưa đến thành công không phải là một chương trình dễ, mà là một chương trình dựa trên sự đánh giá chính xác về những việc trẻ có thể làm và không thể làm. D.S.I đã được thiết kế nhằm giúp giáo viên và phụ huynh vẽ thêm một bức tranh chính xác về khả năng của trẻ và giúp họ đưa ra những quyết định đúng đắn về những gì họ sắp dạy cho trẻ. DSI gồm những gì? DSI gồm có bốn bảng kiểm tra đánh dấu, mỗi bảng thuộc về một lĩnh vực phát triển. Các lĩnh vực này là: Vận động thô: Sử dụng các bắp thịt lớn của cơ thể. Vận động tinh: Sử dụng các bắp thịt nhỏ của bàn tay, sự phối hợp của tay và mắt, và sự phát triển các khái niệm làm cơ sở cho các kỹ năng học đường sẽ được dạy ở trường. Nhận biết ngôn ngữ: Sự hiểu biết về những gì người khác nói với trẻ. Cá nhân và xã hội: Khả năng chăm sóc bản thân và giao tiếp với người khác. Khả năng giao tiếp của trẻ hay kỹ năng diễn tả bằng ngôn ngữ, được đánh giá theo một cách khác (Chương trình giao tiếp TELL). Vấn đề này sẽ được bàn đến ở quyển 3. Giao tiếp có lẽ là kỹ năng quan trọng nhất, vì vậy bạn nên dành thời gian để đọc kỹ quyển này và cũng cần lưu ý đến ngôn ngữ diễn đạt của trẻ khi thực hiện việc đánh giá. Mỗi bản kiểm tra đánh dấu trong DIS gồm một danh sách các kỹ năng. Các kỹ năng này nói chung rất bình thường, chỉ là những công việc thường ngày, chúng được chọn vì chúng là những việc trẻ thường làm. Sau đây là vài ví dụ trích từ các bản đó: Vận động thô: A.39: Nằm sấp, chuyển sang tư thế bò và nghiêng qua nghiêng lại. B.67: Đi bộ vừa đi vừa đẩy xe. E.112: Nhảy qua chướng ngại vật hay nhảy từ dưới hố lên, có được giúp đỡ. D127: Ném một trái banh nhỏ, tay với cao, vặn người. F.134: Chạy xe đạp 3 bánh quanh một góc rộng. Vận động tinh: B.12 Nắm chặt một cái xúc xắc và lắc liên tục. G54: Lật một quyển sách có trang làm bằng giấy cứng. J.83: Kết hợp màu sắc, lựa chọn giữa hai vật F.90: Vẽ lại một vòng tròn J.112: Phân loại 3 đồ vật. Nhận biết ngôn ngữ : A.4: Duy trì sự tiếp xúc mặt đối mặt (theo dõi mắt và miệng người nói). B.21: Trao một đồ vật theo yêu cầu C.35: Chọn một bức tranh theo tên gọi; chọn được mổttong 4 đồ vật. E.54: Chọn vật lớn; phân biệt vật lớn, vật nhỏ. E.79: Trả lời và làm điệu bộ minh hoạ khi được hỏi: " Con làm gì khi con lạnh? Mệt/ đói". Cá nhân và xã hội: A.6: Tự nhiên cười một mình B.19: Tự ăn các loại bánh nhỏ (bánh bít quy...) A.23: Chơi bóng, đẩy bóng lại phía sau cho cha hay mẹ. C.64: Tự cởi áo may ô hay áo phông. D.69: Dùng nhà vệ sinh theo cách hướng dẫn của người lớn. DSI được xắp xếp như thế nào? Bạn sẽ tìm thấy D.S.I trong quyển 8, chúng tôi đề nghị bạn nên tham khảo D.S.I khi đọc phần này. Mỗi mục trong Bảng kiểm tra đánh dấu được liệt kê dưới hai têu đề: mức tuổi và chuỗi. Các mức tuổi: Các mức tuổi theo D.S.I là những mức tuổi mà một đứa trẻ trung bình có được những kỹ năng đặc thù. Qua những nghiên cứu trên diện rộng, người ta đã xác định được độ tuổi trung bình để học một kỹ năng. Các mức tuổi thường được dùng trong D.S.I là: 0 tới 3 tháng tuổi 3 tới 6 tháng tuổi 6 tới chín tháng tuổi 9 tới 12 tháng tuổi 12 tới 15 tháng tuổi 15 tới 18 tháng tuổi 18 tháng tuổi tới 2 năm tuổi 2 tới 3 năm tuổi 3 tới 4 năm tuổi Mức tuổi chính xác hơn sẽ được ghi trong các giai đoạn đầu của bảng kiểm tra đấnh dấu vận đông thô. Mức tuổi sẽ cho bạn một cách nhìn tổng quát về mức phát triển của con bạn so với trẻ bình thường. Nhưng đây không phải là mục tiêu quan trọng nhất. Sự phát triển của trẻ đúng với khả năng và những kết quả đã đạt được mới quan trọng, quan trọng hơn nhiều so với bất kỳ sự so sánh nào với trẻ trung bình nếu quả thật có một trẻ trung bình Mục đích chính của mức tuôỉ là cho bạn biết phạm vi các hoạt động khác nhau mà con bạn có thể làm ở mức phát triển của cháu, bất kể đó là mức nào. Chẳng hạn nếu con bạn đã làm chủ được vài kỹ năng vận động tinh của mức tuổi 12-15 tháng bạn có thể xem các kỹ năng khác trong vận đông tinh ở mức này để xem liệu cháu đã sẵn sàng học các kỹ năng còn lại chưa. Bạn đánh giá để biết chắc các con bạn đã sẵn sàng để học các kỹ năng đó hay chưa và phải dạy những gì để chuẩn bị cho cháu học các kỹ năng mới này. Thường thì trẻ có thể phát triển mạnh hơn trong một vài lĩnh vực này và yếu hơn trong những lĩnh vực khác. Chẳng hạn con bạn có thể đạt mức phát triển của trẻ 2- 3 tuổi trong lĩnh vực vận động tinh và lĩnh vực cá nhân và xã hội, nhưng có thể chỉ ở mức 18 tháng- 2 năm tuổi trong việc tiếp nhận ngôn ngữ, và ở mức 15-18 tháng tuổi trong vận động thô. Các mức tuổi này sẽ giúp bạn thấy được sự liên quan giữa chỗ mạnh và chỗ yếu của con bạn và từ đó sẽ sắp đặt theo thứ tự ưu tiên các điều bạn sẽ dạy con bạn. Các chuỗi: bên cạnh việc được liệt kê theo độ tuổi mỗi mức trong DSI cũng được liệt kê theo dạng chuỗi. Trong một lĩnh vực phát triển (vận động thô, vận động tinh...) có nhiều chuỗi khác nhau. Các chuỗi này tập hợp các kỹ năng có quan hệ mật thiết với nhau nhằm đến một mục tiêu dài hạn. Ví dụ, trong lĩnh vực Ngôn ngữ tiếp nhận, bạn sẽ thấy có những chuỗi sau đây: Chuỗi A: Lắng nghe và tham gia. Đây là những kỹ năng cơ bản của việc nhìn và lắng nghe, làm cơ sở cho tất cả các kỹ năng tiếp nhận ngôn ngữ cao hơn. Chuỗi B: Đáp ứng các cử chỉ điệu bộ và những hướng dẫn giản đơn. ở đây trẻ học được ý nghĩa của những cử chỉ, điệu bộ đơn giản, các từ và các cụm từ. Chuỗi C: Chọn lựa giữa các đồ vật khác nhau (bao gồm các đồ vật và các tranh ảnh). Chuỗi này giúp trẻ học tên đồ vật. Kỹ năng cao hơn nhằm vào chức năng và loại của đồ vật. Chuỗi D: Đáp ứng những hướng dẫn liên quan đến những từ chỉ hành động. ở đây trẻ học ý nghĩa của những từ chỉ hành động và qua đó làm theo những hướng dẫn liên quan đến hành động. Chuỗi E: Đáp ứng những hướng dẫn liên quan đến những từ bổ nghĩa. Trong chuỗi này trẻ học ý nghĩa của những từ có chức năng mô tả - tính từ và trạng từ. Chuỗi F: Đáp ứng những hướng dẫn liên quan đến những từ chỉ vị trí. ở đây trẻ học được ý nghĩa của những từ chỉ vị trí- các giới từ. Chuỗi G: Đáp ứng những đặc điểm văn phạm. Chuỗi này dạy cho trẻ nhận biết những từ có mang đặc điểm văn phạm giản đơn nhất, hay những âm điệu có ảnh hưởng đến ý nghĩa của câu. Các lĩnh vực phát triển còn lại (vận động tinh, vận động thô, cá nhân và xã hội) cũng được chia thành những chuỗi gồm những kỹ năng có liên quan. Các chuỗi sẽ cho bạn biết các kỹ năng có liên quan với nhau như thế nào để bạn biết cách dựa vào một kỹ năng hiện có mà mở rộng và nâng cao sự phát triển của trẻ. Trẻ có thể phát triển mạnh hơn trong một vài lĩnh vực này và yếu hơn trong lĩnh vực khác. Trong mỗi lĩnh vực trẻ cũng có thể phát triển mạnh hơn trong một số chuỗi này và yếu hơn trong một số chuỗi khác. Giống như ở các mức tuổi, các chuỗi cũng sẽ giúp bạn xác định chính xác mặt mạnh và các mặt yếu của con bạn. Chúng cho phép bạn linh hoạt hơn trong việc lựa chọn mục tiêu mới cho con bạn. Bạn có thể phát huy mặt mạnh của trẻ, cũng như giúp trẻ tiến bộ trong các lĩnh vực trẻ còn gặp khó khăn. Cách dùng D.S.I Để đánh giá con bạn bằng D.S.I, bạn sẽ phải dạy cho con bạn làm một loạt các hoạt động theo bài tập và quan sát trẻ làm các bài tập đó. Nếu trẻ hoàn thành bài tập đúng yêu cầu bạn sẽ đánh một dấu cộng (+) hay bất cứ ký hiệu nào bạn thích vào ô kiểm tra tương ứng với bài tập đó. Có nhiều ô kiểm tra trên cùng một hàng. Bạn ghi kết quả vào ô sát bên trái cho lần đánh giá đầu tiên; ghi ngày tháng đánh giá lên phía trên đầu cột của ô tương ứng. Những ô còn lại bên phải lần lượt để ghi kết quả cho những lần đánh giá sau. Các kết quả này sẽ cho bạn thấy rất rõ sự tiến triển của con bạn. Bạn phải suy nghĩ kỹ trước khi đánh dấu cộng. Đầu tiên bạn phải lên kế hoạch xem bạn muốn đánh giá cái gì. Kế đó, xem lại cách đánh giá mỗi kỹ năng. Cuối cùng bạn phải thu thập hết tất cả những vật liệu cần thiết cho việc đánh giá. Lên kế hoạch trước giúp tiết kiệm thời gian. Nếu biết chính xác bạn muốn đánh giá kỹ năng nào bạn không phải dành riêng một khoảng thời gian đặc biệt nào cả, vẫn có thể đánh giá được nhiều kỹ năng. Bạn cũng có thể sắp xếp những buổi đánh giá đặc biệt có ích cho bạn và cũng làm cho con bạn vui thích. Việc đánh gía có thể kéo dài vài ngày, mỗi ngày thực hiện một ít. ở Macquarie, các giáo viên dành khoảng 6 buổi đánh giá ngắn, và ít thời gian hơn một chút cho các trẻ nhỏ hơn. Bạn sẽ cần gì? Bạn cần phải có Bảng kiểm tra đánh dấu D.S.I (quyển 8). Bạn cần xem chi tiết mỗi mục bạn muốn đánh giá ở các quyển 4,5,6 và 7. Các ghi chú về cách đánh giá sẽ cho bạn biết tầm quan trọng của mỗi mục, bạn nên bắt đầu như thế nào và bạn cần tham khảo tài liệu gì. Các ghi chú này cũng cho bạn biết các tiêu chuẩn để cho điểm cộng là khi nào còn bạn hoàn thành từng hoạt động. Đánh giá kỹ năng nào? Bạn đặt kế hoạch đánh giá khả năng hiện tại của con bạn trong các chuỗi thích hợp. Nếu con bạn vẫn còn là một trẻ sơ sinh, có lẽ chỉ có một hay hai chuỗi thích hợp với cháu trong mỗi lĩnh vực phát triển hay ở Bảng kiểm tra đánh dấu. Nếu con bạn lớn hơn và năng động hơn, bạn sẽ phải lựa chọn vài chuỗi khác nhau trong mỗi Bảng kiểm tra đánh dấu. Trong phạm vi mỗi chuỗi, các kỹ năng được sắp xếp theo thứ tự từ dễ đến khó. Quy tắc cơ bản của việc đánh giá là: đánh giá con bạn ở các kỹ năng trong mỗi chuỗi cho tới khi bạn thấy con bạn gặp khó khăn ở kỹ năng nào đó trong chuỗi. Nói cách khác, kỹ năng cao nhất trong mỗi chuỗi mà con bạn hoàn tất đạt yêu cầu chính là điểm khởi đầu những kỹ năng cháu chưa làm được. Việc đầu tiên là phải quyết định nên bắt đầu ở đâu. Phụ huynh biết rõ con họ hơn các chuyên gia, họ có thể dễ dàng chọn một điểm bắt đầu thích hợp. Bạn nên bắt đầu buổi đánh giá bằng một kỹ năng con bạn có thể làm tốt. Sự thành công sẽ động viên cháu thử làm một cái gì mới. Sau đó tiếp tục với một kỹ năng hơi khó hơn. Khi một chuyên gia chưa biết rõ một đứa trẻ, họ thường bắt đầu bằng các đồ vật mà có thể được dùng ở các mức độ khác nhau. Các khối vuông thường được sử dụng trong trường hợp này. Trong lần gặp gỡ đầu tiên với một trẻ 2 tuổi, người làm trắc nghiệm có thể bắt đầu bằng cách yêu cầu trẻ xây một cái tháp với 6 khối vuông. Nếu trẻ không làm được, họ sẽ bảo trẻ xây tháp với 2 khối. Nếu trẻ vẫn không làm được, trẻ có thể sẽ cố đập 2 khối vào nhau. Nếu trẻ dễ dàng xây được cái tháp với 6 khối, hãy yêu cầu trẻ xây tháp với 8 khối, hay thực hiện một kỹ năng bắt chước cao hơn, như là dựng một đoàn tàu hay một chiếc cầu. Theo cách này, người làm trắc nghiệm sẽ phát triển một cảm giác về mức độ khả năng của trẻ và sau đó có thể giới thiệu các bài tập thích hợp khác. Bạn nên theo trình tự sau đây khi lên kế hoạch đánh giá: 1. Chọn những chuỗi thích hợp cho con bạn. Lẽ thường là phải như vậy. Nếu con bạn chưa đáp ứng với những cử chỉ, điệu bộ và các hướng dẫn giản đơn (chuỗi RL.B), sẽ không cần thiết để cháu thử kỹ năng ở chuỗi RL.F (kỹ năng “đáp ứng các hướng dẫn liên quan đến các từ chỉ vị trí"). Bạn nên luôn luôn cho là con bạn đúng khi chưa có cơ sở để kết luận là cháu sai- cháu có thể sẽ làm bạn ngạc nhiên! 2. Đọc hết các ghi chú ở mỗi chuỗi: Nếu đây là lần đầu tiên bạn đánh giá, chúng tôi đề nghị bạn đọc hết các ghi chú được ghi ở đầu mỗi chuỗi và ở các kỹ năng bạn đang tiến hành đánh giá; điều này giúp bạn thấy được mối tương quan giữa các kỹ năng khác nhau trong chuỗi. 3. Quyết định xem phải bắt đầu đánh giá kỹ năng nào trong mỗi chuỗi: Bắt đầu ở kỹ năng mà bạn biết rằng con bạn có thể làm tốt. Phải luôn nhớ rằng sự phát triển của trẻ không ổn định. Có thể bạn cần đánh giá con bạn ở một mức cao hơn trong một số chuỗi và ở mức thấp hơn trong một số chuỗi khác. 4. Tiếp tục đánh giá các kỹ năng trong mỗi chuỗi cho đến khi con bạn bắt đầu gặp khó khăn. Những thông tin này cho bạn biết bạn sẽ bắt đầu dạy cháu từ đâu. Các thay đổi và thích ứng khi đánh giá các kỹ năng Có thể bạn không tìm được một số vận dụng cần cho việc đánh giá, nhưng phần lớn chúng rất đơn giản. Hay có thể một khuyết tật cơ thể đã ngăn cản con bạn hoàn thành một kỹ năng theo hướng dẫn. Bạn có thể dùng các vật dụng bạn có sẵn hay sửa đổi các phương pháp cho phù hợp với con bạn, miễn là bạn nhớ được tính cơ bản của kỹ năng được hướng dẫn trong tài liệu. Các ghi chú về mỗi chuỗi nói chung, và về mỗi kỹ năng nói riêng, sẽ giúp bạn trong vấn đề này. Kế đó hãy suy nghĩ về một cách khác bạn có thể dùng để đánh giá khả năng thực hiện kỹ năng đó của con bạn. Bạn cũng cần thay đổi các vật dụng và các phương pháp khi con bạn tỏ ra ghét một hoạt động đặc biệt nào đó. Nếu con bạn xoay người bỏ chạy khi nó thấy quả bóng chẳng hạn, bạn có thể thay thế quả bóng bằng một túi đậu hay một thú nhồi bông nào đó có thể dùng để ném, bắt được. Tạo cơ hội cho con bạn bộc lộ điểm trội nhất của cháu Sau đây là những nguyên tắc giúp con bạn bộc lộ khả năng trội nhất, đồng thời giúp cho việc đánh giá trở nên dễ dàng hơn, thú vị hơn. 1. Những buổi đánh giá không nên kéo dài. Các buổi đánh giá ngắn, trải ra trong 2 tuần, tốt hơn những buổi đánh giá kéo dài. Những buổi đánh giá kéo dài sẽ làm trẻ mệt và do đó không làm bộc lộ khả năng trội nhất của trẻ. 2. Xen kẽ các hoạt động đánh giá: Xếp xen kẽ các loại hoạt động khác nhau: các hoạt động lắng nghe và các hoạt động hành động, các bài tập sử dụng các đồ vật nhỏ và các bài tập sử dụng các món đồ chơi lớn... 3. Bắt đầu và kết thúc bằng sự thành công: một cảm giác thành công sẽ thúc đẩy con bạn duy trì sự cố gắng và tiếp tục cố gắng trong lần đánh giá kế tiếp. 4. Tiếp sau một bài tập khó là một bài tập dễ hơn: điều này sẽ giúp con bạn thư giãn và loại bỏ mọi sự thất vọng buồn chán. 5. Thay đổi môi trường: một số bài tập được thực hện tốt nhất khi cháu ngồi trên ghế, hay tại bàn. Một số bài tập khác được thực hiện dễ dàng hơn trên sàn nhà hay ở ngoài trời. Bạn nên kết hợp việc đánh giá kỹ năng vận động thô với một cuộc đi chơi công viên, đánh giá kỹ năng giải đố trong một nhóm trẻ đang chơi chung hay trong giờ học ở một lớp mẫu giáo. 6. Đánh giá kỹ năng tự chăm sóc vào một thời điểm thích hợp trong ngày: con bạn sẽ rất sung sướng chỉ cho bạn xem cách cháu cởi chiếc áo thun cháu đang mặc nếu cháu có một lý do hợp lý để làm việc đó. Điều này cũng tiết kiệm thời giờ cho bạn nữa. 7. Hãy để bạn bè và gia đình cùng tham gia vào việc đánh giá: Lợi dụng sự có mặt của các bạn của cháu và của các thành viên trong gia đình để quan sát kỹ năng chơi đùa, kỹ năng giao tiếp của cháu. Nhân dịp này, khuyến khích cháu thực hiện các hoạt động không hấp dẫn cháu. 8. Phải nhớ thuộc lòng các kỹ năng bạn định đánh giá cháu mỗi ngày: Như vậy bạn có thể tập trung mọi ý nghĩ vào con bạn. ở Macquarie, chúng tôi đã thấy trẻ chán nản phải đi theo người lớn để cầm số tay và bút chì để ghi chép. 9. Phải linh hoạt: Hãy thay đổi các kế hoạch của bạn nếu bạn cảm thấy không thích hợp. Chẳng hạn khi bạn thấy không có kết quả gì hay khả năng của con bạn làm bạn ngạc nhiên. Nếu không tin lắm vào kết quả đạt được hãy thử đánh giá lại kỹ năng đó vào đợt khác. Những thắc mắc thường gặp và giải đáp Việc đánh giá có mất nhiều thời giờ không? Tuỳ vào tuổi, tuỳ vào khả năng tính cách của trẻ, tuỳ vào quyết tâm và các trách nhiệm của bạn có thể mất từ 3 ngày đến 3 tuần để hoàn tất một cuộc đánh giá, mỗi ngày làm một ít. Không có quy định nào về việc này cả bạn cứ từ từ thôi. Dĩ nhiên bạn sẽ nôn nóng bắt tay vào việc dạy trẻ nhưng điều quan trọng nhất là bạn phải biết rõ các khả năng và nhu cầu của con bạn. Trạng thái nôn nóng sẽ gây nhiều trở ngại cho bạn và con bạn. Có cần phải tỏ ra nghiêm khắc không? Hãy nghiêm khắc như mọi ngày. Nếu cần phải thay đổi cách thức để đối phó với hành vi của con bạn, hãy chờ cho đến khi việc đánh giá được hoàn tất. Khi biết chính xác khả năng hiện tại của con bạn, bạn sẽ có cơ sở để so sánh sau này, bạn cũng sẽ có cơ sở để đánh giá bất kỳ một phương pháp mới nào bạn sẽ thử sau này. Nếu như tôi thu được hai kết quả: một kết quả gồm những gì cháu đạt được khi cháu được tự do lựa chọn; một gồm những gì cháu làm được khi được tôi yêu cầu. Chọn kết quả nào? Điều quan trọng là trẻ học được cách sử dụng kỹ năng, dù là vào thời gian thích hợp hay khi được yêu cầu. Nhưng điều bạn thấy cháu làm một cách tự nguyện cũng cung cấp cho bạn những thông tin có ích. Bạn có thể sử dụng cả hai kết quả. Chúng tôi sẽ trở lại vấn đề này ở chương 2. Tôi chỉ có thể bảo con tôi làm gì đó cho tôi nếu tôi cho cháu