Thiết kế bài giảng theo chuẩn kiến thức

I LỜI NÓI ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Để phát huy tính tích cực ở học sinh trong mỗi tiết dạy thì người giáo viên không chỉ không ngừng học tập, sáng tạo để tìm cho mình những phương pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp với đối tượng học sinh, với kiểu bài lên lớp. Sự thành công của phương pháp giảng dạy có sự hỗ trợ rất đắc lực của kĩ thuật dạy học. Ngày nay có rất nhiều kĩ thuật dạy học tích cực được lồng ghép trong mỗi phương pháp giảng dạy, nhất là trong nhiều năm gần đây toàn ngành đã vận dụng việc soạn giảng theo chuẩn kiến thức, kĩ năng. Vì vậy khi soạn giảng tôi luôn bám sát những yêu cầu của chuẩn kiến thức, kĩ năng để tìm ra những kĩ thuật cho phù hợp với mỗi phương pháp. Theo chuẩn kiến thức, kĩ năng tôi đã sử dụng kĩ thuật lập bảng thống kê cho phương pháp thảo luận nhóm trong một số bài địa lí 12 đó chính là lí do dẫn đến sự thành công trong mỗi tiết dạy học và cũng là lí do tôi chọn viết đề tài này. 2. Phạm vi và điểm mới trong việc dạy học theo kĩ thuật lập bảng thống kê. Qua nhiều năm triển khai dạy học theo kĩ thuật lập bảng thống kê ta thấy được điểm mới trong kĩ thuật này là học sinh hệ thống được kiến thức và dễ dàng hơn khi so sánh những đơn vị kiến thức gần như tương đồng nhau. Vậy dạy học theo kĩ thuật lập bảng thống kê có thể giải quyết được vấn đề theo yêu cầu của phương pháp dạy học tích cực đó là phát huy được tính tích cực ở học sinh và cuối cùng học sinh dễ dàng hơn trong quá trình học bài cũ sau này. II THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI 1. Thực trạng. Ở những bài có những đơn vị kiến thức yêu cầu gần như tương đồng nhau, khi giáo viên soạn giảng theo kĩ thuật sắp xếp trình tự như bố cục sách giáo khoa thì giáo viên phải lặp đi lặp lại nhiều lần với những câu hỏi, kiến thức giống nhau sẽ gây cho học sinh tâm lí nhàm chán, không hứng thú cho học sinh khi tiếp cận với kiến thức mới. 2. Nguyên nhân. Cũng giống như cách trình ở thực trạng trên, đối với những đơn vị kiến thức nằm trong cùng một bài có những yêu cầu về kiến thức trình bày như nhau, khi giáo viên soạn giảng theo trình tự giống như bố cục sách giáo khoa sẽ gây cho học sinh tâm lý nhàm chán, không hứng thú trong học tập. Ví dụ ở bài: Vấn đề phát triển kinh tế- xã hội ở Duyên hải Nam Trung Bộ. Theo chuẩn kiến thức: - Trình bày được vấn đề phát triển tổng hợp kinh tế biển và tầm quan trọng của vấn đề phát triển công nghiệp, cơ sở hạ tầng đối với sự phát triển kinh tế, xã hội của vùng. (Lưu ý: ví dụ soạn cho phần kiến thức được gạch dưới ) Theo bố cục sách giáo khoa ở mục 2) “Phát triển tổng hợp kinh tế biển” giáo viên soạn giảng như sau : a) Nghề cá - Tiềm năng phát triển. - Tình hình phát triển. - Phân bố. b) Du lịch biển - Tiềm năng phát triển. - Tình hình phát triển. - Phân bố. c) Dịch vụ hàng hải - Tiềm năng phát triển. - Tình hình phát triển. - Phân bố. d) Khai thác khoáng sản ở thềm lục địa và sản xuất muối. - Tiềm năng phát triển. - Tình hình phát triển. - Phân bố. (Nếu đi theo bố cục như trên thì giáo viên phải sử dụng cấu trúc câu hỏi tương tự như nhau và phải lặp đi, lặp lại nhiều lần). Vậy để giải quyết thực trạng này tôi đã soạn giảng theo phương pháp, kĩ thuật lập bảng thống kê. Trong quá trình triển khai dạy học theo kĩ thuật lập bảng có những thuận lợi và khó khăn gặp phải như sau: Về thuận lợi: - Khi soạn giảng theo phương pháp kĩ thuật lập bảng thuận lợi: Thứ nhất: Giáo viên không phải lặp đi, lặp lại nhiều lần với cấu trúc câu hỏi gần như giống nhau Thứ hai: Không gây tâm lí nhàm chán cho học sinh, ngược lại có thể gây hứng thú hơn , phát huy được tính tích cực ở học sinh nhiều hơn (qua những câu hỏi trong phương pháp thảo luận nhóm) Về khó khăn: - Khó khăn lớn nhất trong dạy học bằng kĩ thuật lập bảng là khi học sinh lên trình bày ( viết vào bảng ô) thường học sinh ghi rất dài. Vậy để giải quyết khó khăn trên đòi hỏi giáo viên rèn cho học sinh kĩ năng viết ô bảng một cách ngắn gọn nhưng lôgic và đầy đủ ý. Ví dụ: Trình bày tiềm năng phát triển nghề cá của vùng Duyên hải Nam Trung Bộ Nghề cá Cách học sinh trình bày Rèn cho học sinh cách ghi Tiềm năng Đường bờ biển dài, có rất nhiều ngư trường lớn và nhiều vũng, đầm phá thuận lợi cho đánh bắt nuôi trồng thuỷ sản Đường bờ biển dài, nhiều ngư trường lớn, nhiều vũng, đầm phá phát triển thuỷ sản III. CÁC GIẢI PHÁP TIẾN HÀNH Điều kiện thực hiện. - Giáo viên chuẩn bị thước kẻ bảng, phấn màu ( để viết tiêu đề trong bảng ô) - Giáo viên kẻ nhanh bảng thống kê ngay trên bảng của lớp học ( Cũng có những bài giáo viên có thể kẻ bảng thống kê trong bảng con trước) Phạm vi tiến hành - Dạy học bằng kĩ thuật lập bảng thống kê có thể dùng cho những bài, những phần mà chuẩn kiến thức yêu cầu với những cấu trúc đơn vị kiến thức gần như giống nhau. Các bước tiến hành - Khi dạy theo kĩ thuật lập bảng thống kê thường đi song song là phương pháp dạy học thảo luận nhóm. - Giáo viên kẻ bảng thống kê phù hợp với yêu cầu chuẩn kiến thức ở từng bài, từng phần - Phân công nhiệm vụ ( câu hỏi ) cần giải quyết cho từng nhóm. - Gọi đại diện học sinh ở từng nhóm lên trình bày ( viết) - Giáo viên chuẩn kiến thức cho học sinh . Sau đây là bài soạn minh hoạ theo chuẩn kiến thức bằng kĩ thuật lập bảng thống kê ở một số bài địa lí 12 Bài 4 và 5: Lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ Theo chuẩn kiến thức: - Trình bày đặc điểm ba giai đoạn phát triển của tự nhiên Việt Nam: Tiền Cambri- hình thành nền móng lãnh thổ, cổ kiến tạo- vận động chính tạo địa hình cơ bản và Tân kiến tạo- một số tác động chính đã dịnh hình lãnh thổ Việt Nam ngày nay. (Lưu ý: Bài này có hai tiết, giáo viên nên lập bảng ngay từ tiết đầu) Đặc điểm Các giai đoạn Thời gian Các vận động chính Một số nét về thiên nhiên Bắt đầu Kết thúc Tiền Cambri Cổ kiến tạo Tân kiến tạo Bài 6: Đất nước nhiều đồi núi ( phần 2 các khu vực địa hình) Theo chuẩn kiến thức: - Phân tích các thành phần tự nhiên để thấy được đặc điểm cơ bản của tự nhiên Việt Nam (Lưu ý: Chỉ thiết kế cho thành phần tự nhiên là địa hình mục 2 SGK- Khu vực đồi núi). Vùng núi Vị trí – giới hạn Đặc điểm chính Đông Bắc Tây Bắc Trường Sơn Bắc Trường Sơn Nam Bài 15: Bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai. Theo chuẩn kiến thức: - Trình bày được một số tác động tiêu cực do thiên nhiên gây ra đã phá hoại sản xuất, gây thiệt hại về người và của. Các dạng thiên tai chủ yếu Thời gian hoạt động Tác động và khu vực chịu ảnh hưởng Hậu quả Sản xuất Người và của Bão Ngập lụt Lũ quét Hạn hán Bài 22: Vấn đề phát triển nông nghiệp Theo chuẩn kiến thức: - Hiểu và trình bày được cơ cấu của ngành nông nghiệp: trồng trọt, chăn nuôi, tình hình phát triển và phân bố cây trồng, vật nuôi chính ở nước ta. (Lưu ý: chỉ lập bảng cho ý được gạch dưới ứng với mục 1 phần c SGK) Cơ cấu Tình hình phát triển Phân bố Cây công nghiệp lâu năm Cà phê Cao su Hồ tiêu Điều Chè Cây công nghiệp hàng năm Bông Mía Lạc Đậu tương Thuốc lá Cây ăn quả Đào Lê Cam Quýt Bài 28: Vấn đề tổ chức lãnh thổ công nghiệp Theo chuẩn kiến thức: - Phân biệt được một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp nước ta. Hình thức tổ chức Đặc điểm Điểm công nghiệp Khu công nghiệp Trung tâm công nghiệp Vùng công nghiệp Biểu hiện nhận biết Quy mô Mối quan hệ sản xuất Ví dụ cụ thể Bài 30: Vấn đề phát triển ngành giao thông vận tải và thông tin liên lạc Theo chuẩn kiến thức: - Trình bày được đặc điểm giao thông vận tải, thông tin liên lạc của nước ta; phát triển khá toàn diện, tốc độ phát triển nhanh. (Lưu ý: Bài này chỉ lập bảng cho ý được gạch dưới ứng với phần 1 SGK- ngành giao thông vận tải) Đặc điểm Cơ cấu Vai trò của các tuyến đường chính Tình hình phát triển Phân bố một số tuyến đường chính Đường bộ Đường ô tô Đường Sắt Đường ống Đường thuỷ Đường Sông Đường biển Đường hàng không Đường bay chính Bài 32: Vấn đề khai thác thế mạnh ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ Theo chuẩn kiến thức: - Phân tích việc sử dụng các thế mạnh để phát triển các ngành kinh tế của vùng, một số vấn đề đặt ra và biện pháp khắc phục. (Lưu ý: Lập bảng cho mục 2, 3, 4, 5 SGK) Các thế mạnh ĐK phát triển Khai thác, chế biến khoáng sản và thuỷ điện Trồng và chế biến cây công nghiệp, cây dược liệu, rau quả cận nhiệt và ôn đới Chăn nuôi gia súc Kinh tế biển Điều kiện Thuận lợi Khó khăn Sự phát triển Phân bố Biện pháp khắc phục Bài 35: Vấn đề phát triển kinh tế- xã hội ở vùng Bắc Trung Bộ Theo chuẩn kiến thức: - Phân tích được sự hình thành cơ cấu nông- lâm- ngư nghiệp , cơ cấu công nghiệp và xây dựng cơ sở hạ tầng của vùng (Lưu ý: Bài này lập bảng cho ý được gạch dưới ứng mục 2 SGK) Cơ cấu Đặc điểm Lâm nghiệp Nông nghiệp Ngư nghiệp Điều kiện phát triển Tình hình phát triển Phân bố Bài 36: Vấn đề phát triển kinh tế- xã hội ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ Theo chuẩn kiến thức: - Trình bày được vấn đề phát triển tổng hợp kinh tế biển và tầm quan trọng của vấn đề phát triển công nghiệp , cơ sở hạ tầng đối với việc phát triển kinh tế xã hội của vùng. (Lưu ý: chỉ lập bảng cho ý gạch dưới ứng với mục 2 SGK- Phát triển tổng hợp kinh tế biển) Đặc điểm phát triển Thế mạnh Tiềm năng Phát triển Phân bố Nghề cá Du lịch biển Dịch vụ hàng hải Khai thác khoáng sản ở thềm lục địa và sản xuất muối Bài 43: Các vùng kinh tế trọng điểm Theo chuẩn kiến thức: - Biết phạm vi lãnh thổ, vai trò, đặc điểm chính, thực trạng phát triển của các vùng kinh tế trọng điểm: phía bắc, miền trung và phía nam. - Trình bày được các thế mạnh của từng vùng kinh tế trọng điểm đối với sự phát triển kinh tế xã hội. (lập bảng cho mục 3 SGK) Vùng KT trọng điểm Đặc điểm Phía Bắc Miền Trung Phía Nam Phạm vi lãnh thổ Vai trò đóng góp GDP cho cả nước Các thế mạnh Thực trạng phát triển IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC Khi dạy theo kĩ thuật lập bảng thống kê phần lớn gây được sự húng thú trong tiết học cho học sinh( phát huy được tính tích cực ở học sinh) tránh được tình trạng lớp học thụ động, nhàm chán vì giáo viên không phải lặp đi, lặp lại với những cấu trúc câu hỏi gần như giống nhau. Qua học theo kĩ thuật lập bảng thống kê học sinh có thể dễ dàng hơn trong việc học bài cũ, đồng thời có thể so sánh được giữa đơn vị kiến thức ở mỗi phần và giữa các bài với nhau ( nhất là so sánh các thế mạnh của từng vùng kinh tế) qua đó học sinh khắc sâu hơn những kiến thức theo chuẩn yêu cầu. Kết quả sau nhiều lần cho kiểm tra đánh giá về sáng kiến đã thực hiện như sau: Năm học Lớp học Sĩ Số Thực trạng giảng dạy theo chuẩn kiến thức kĩ năng bám sát bố cục trình bày sách giáo khoa Kết quả giảng dạy theo chuẩn kiến thức kĩ năng bằng kĩ thuật lập bảng thống kê Số HS đạt điểm trung bình trở lên qua kiểm tra đánh giá Số HS đạt điểm trung bình trở lên qua kiểm tra đánh giá Tổng số Tỉ lệ % Tổng số Tỉ lệ % 2009-2010 12 T1 12 T2 12C5 12C6 41 42 38 43 18 20 15 19 43,9 47,6 39,8 44,2 39 37 30 33 95,1 88,0 78,9 76,7 2010-2011 12 T1 12 T2 12C5 12 C6 40 35 45 44 17 13 19 20 42,5 37,1 42,2 45,5 31 27 27 28 77,5 77,1 60,0 63,6 V. KẾT LUẬN 1. Tóm lượt giải pháp Điều kiện thực hiện. - Giáo viên chuẩn bị thước kẻ bảng, phấn màu (để viết tiêu đề trong bảng ô) - Giáo viên kẻ nhanh bảng thống kê ngay trên bảng của lớp học (cũng có những bài giáo viên có thể kẻ bảng thống kê trong bảng con trước) Phạm vi tiến hành - Thiết kế bài giảng bằng kĩ thuật lập bảng thống kê nhằm giúp cho học sinh dễ dàng hơn khi so sánh những đơn vị kiến thức gần như tương đồng nhau và đích cuối cùng học sinh có thể vận dụng được kiến thức sau bài học. 2. Phạm vi áp dụng - Thiết kế bài giảng bằng kĩ thuật lập bảng thống kê có thể áp dụng cho những bài học yêu cầu của chuẩn kiến thức gần như tương đồng nhau (xin lưu ý thêm soạn dạy theo kĩ thuật lập bảng thống kê không chỉ riêng cho một số bài địa lí ở lớp 12 mà cũng có thể soạn cho bài địa lí lớp 10, 11 và kể cả khi soạn ôn tập giành cho cuối chương ) Vậy cũng giống như lời nói đầu để phát huy tính tích cực ở mỗi học sinh và thành công trong mỗi tiết dạy thì người giáo viên luôn không ngừng sáng tạo tìm cho mình kĩ thuật dạy học phù hợp cho từng phương pháp và phù hợp với kiểu bài lên lớp. Vì thế trong việc soạn giảng theo chuẩn kiến thức kĩ năng tôi thường sử dụng kĩ thuật lập bảng thống kê đi song song với phương pháp thảo luận nhóm cho những bài học có những đơn vị kiến thức yêu cầu gần như nhau. Hy vọng với việc thiết kế bài giảng theo chuẩn kiến thức kĩ năng cho một số bài địa lí 12 của tôi có thể góp phần nhỏ nào đó trong việc giảng dạy địa lí của tỉnh nhà.