Bài giảng môn học Địa lý lớp 9 - Tiết 23 - Bài 21: Vùng đồng bằng sông Hồng (Tiết 4)

Tiết 23 Bài 21: VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG (TT) I-MỤC TIÊU BÀI HỌC: HS cần: 1. Kiến thức: -Hiểu tình hình phát triển kinh tế ở Đồng bằng sông Hồng, trong cơ cấu GDP, các ngành công nghiệp và dịch vụ đang phát triển mạnh và tăng tỷ trọng, ngành nông nghiệp tuy giảm tỷ trọng nhưng đóng vai trò quan trọng. -Thấy vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ đang tác động mạnh đến sản xuất và đời sống dân cư. Các thành phố Hà Nội, Hải Phòng là hai trung tâm kinh tế lớn và quan trọng của Đồng bằng sông Hồng. 2. Kĩ năng: -Phân tích lược đồ, biểu đồ, bảng số liệu, xác lập mối quan hệ địa lý. - Biết kết hợp kênh hình và kênh chữ để giải thích một số vấn đề bức xúc của vùng. II-CHUẨN BỊ: -Bản đồ kinh tế Đồng bằng sông Hồng. -Biểu đồ SGK. III-TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1-KT bài cũ: 5’ Phân tích những điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Đồng bằng sông Hồng. Kể tên một số ngành kinh tế xuất phát từ tài nguyên đó. 2. Giới thiệu: Đặt vấn đề: Với những đặc điểm về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên cũng như những đặc điểm về dân cư, xã hội đã học. Đồng bằng sông Hồng có nền kinh tế phát triển như thế nào ? => Bài 21 3. Hoạt động dạy-học: Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội dung Họat động 1: (cá nhân) 10’ IV-Tình hình phát triển kinh tế : 1-Công nghiệp: GV: Công nghiệp vùng Đồng bằng sông Hồng phát triển sớm nhất Việt Nam với các ngành thủ công truyền thống như: gạch Bát Tràng, gốm Hải Dương và ngày nay đang phát triển mạnh theo hướng CNH và HĐH. GV: Yêu cầu học sinh quan sát H 21.1 ? Cho biết tỷ trọng công nghiệp từng ngành qua 2 giai đoạn: 1995 và 2002. ? Nhận xét về sự chuyển biến về tỷ trọng khu vực công nghiệp – xây dựng ở vùng đồng bằng sông Hồng. GV: Giá trị sản xuất công nghiệp tăng từ 18,3 nghìn tỷ đồng (1995) lê 55,2 nghìn tỷ đồng -> chiếm 21% GDP công nghiệp cả nước. ? Dựa vào H21.2 cho biết phần lớn giá trị công nghiệp tập trung chủ yếu ở đâu ? GV: Vĩnh Phúc có tốc độ tăng trưởng mạnh. Nam Định tuy còn khó khăn nhưng cũng dẫn đầu các tỉnh phía nam Đồng bằng sông Hồng. ? Vùng đồng bằng sông Hồng có những ngành công nghiệp trọng điểm nào ? Xác định trên H 21.2 địa bàn phân bố của các ngành công nghiệp trọng điểm? GV: Yêu cầu học sinh xem H 21.3. Kể tên các sản phẩm quan trọng của vùng. Chuyển ý: Nông nghiệp tuy chiếm tỷ trọng nhỏ trong GDP của vùng nhưng vẫn giữ vai trò quan trọng và có sản phẩm đa dạng. Nông nghiệp phát triển ra sao? - HS nêu. -1995: 26,6% -2002: 30% -> Công nghiệp tăng. -Hà Nội và Hải Phòng. - Các ngành CN trọng điểm: + Chế biến lương thực thực phẩm. + Sản xuất hàng tiêu dùng. + Sản xuất vật liệu xây dựng. + Công nghiệp cơ khí. - HS chỉ bảng đồ -Máy công cụ, động cơ điện, phương tiện giao thông, thiết bị điện tử, hàng tiêu dùng: Vải, sứ dân dụng, quần áo, hàng dệt kim, giấy viết, thuốc chữa bệnh, - Công nghiệp phát triển sớm nhất Việt Nam và đang trong thời kì đổi mới. - Tỉ trọng khu vực công nghiệp- xây dựng tăng. -Giá trị sản xuất công nghiệp tăng, chiếm 21% GDP công nghiệp cả nước (2002). -Phần lớn tập trung ở Hà Nội và Hải Phòng. - Hình thành các ngành công nghiệp trọng điểm và các sản phẩm công nghiệp quan trọng. Hoạt động 2: (nhóm) 15’ 2-Nông nghiệp: GV: Yêu cầu học sinh dựa vào H21.1 và B21.1 thảo luận các câu hỏi sau: -Sự thay đổi của ngành nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế ? -Sản xuất lương thực ở đồng bằng sông Hồng có đặc điểm gì về diện tích, sản lượng lúa? ? Vì sao vùng có năng xuất lúa cao hơn đồng bằng sông Cửu Long và cao nhất cả nước. KẾT LUẬN: Qua đó em có nhận xét gì về sản xuất lương thực ở Đồng bằng sông Hồng? Hoạt động cá nhân 5’ -Ngoài cây lúa, vùng còn phát triển những loại cây nào ? Vì sao vùng trồng được cây ưa lạnh ? -Nêu lợi ích của việc đưa vụ đông thành vụ sản xuất chính ở đồng bằng sông Hồng ? ? Ngoài trồng trọt, vùng còn phát triển mạnh nghề gì ? Vì sao? ? Qua đó, hãy cho biết những khó khăn trong nông nghiệp ở Đồng bằng sông Hồng. Biện pháp khắc phục? Chuyển ý: Các ngành kinh tế phát triển đã thúc đẩy dịch vụ phát triển sôi động và đa dạng. HS thảo luận 5’ và báo cáo: -Giảm từ 30,7% -> 20,1% -Diện tích và tổng sản lượng sông Hồng < sông Cửu Long -Năng xuất: sông Hồng > sông Cửu Long. -Vì trình độ thâm canh cao, cơ sở hạ tầng tốt, nhu cầu dân số đông. -Ngô đông, khoai tây, su hào, bắp cải, cà chua ... => Khí hậu cận nhiệt đới. -Từ tháng 10 -> tháng 4 thời tiết đồng bằng sông Hồng thường lạnh và khô. Gió mùa Đông Bắc mỗi lần tràn về thường gây rét đậm hoặc rét hại. Ngày nay, nhờ có các giống ngô năng xuất cao lại chịu hạn, chịu rét tốt nên ngô là cây được trồng nhiều vào vụ đông. Cùng với ngô và khoai tây, vùng còn phát triển mạnh rau quả ôn đới và cận nhiệt. Do đó cơ cấu cây trồng trong vụ đông trở nên đa dạng, đem lại lợi ích kinh tế cao. - Nuôi lợn chiếm tỉ trọng lớn nhất cả nước(27,2%) năm 2002. Nuôi bò sữa đang phát triển. -HS: Chăn nuôi và nuôi trồng, khai thác thủy sản. Vì có nguồn ngũ cốc lớn, dân đông, nhu cầu thực phẩm cao. Có nhiều bãi tôm cá trong vịnh Bắc Bộ. - Khó khăn: + Chuyển dịch kinh tế còn chậm. + Diện tích đất canh tác thu hẹp do mở rộng đất thổ cư và đất chuyên dùng. + Số lao động nông nghiệp dư thừa. + Thời tiết thất thường. + Vấn đề về lương thực. + Nguy cơ ô nhiễm môi trường do sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu không đúng phương pháp, liều lượng - Biện pháp: + Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động theo hướng CNH-HĐH. + Chuyển một phần lao động nông nghiệp sang ngành khác hoặc đi lập nghiệp nơi khác. + Thâm canh tăng vụ, khai thác cây rau vụ đông. + Hạn chế dùng phân hóa học, thuốc trừ sâu mà nên dùng phân vi sinh -Đứng thứ 2 cả nước về sản lượng và diện tích cây lương thực. -Năng suất lúa cao nhất nước nhờ trình độ thâm canh cao, cơ sở hạ tầng hoàn thiện. -Vụ đông với nhiều cây ưa lạnh đã trở thành vụ sản xuất chính (ngô đông, khoai tây, su hào, bắp cải, cà chua và trồng hoa xen canh). - Ngoài ra, Đồng bằng sông Hồng còn phát triển chăn nuôi lợn, bò sữa, gia cầm, nuôi trồng và đánh bắt thủy sản. Họat động 3: (cá nhân 5’) 3-Dịch vụ: -Xác định trên lược đồ các đường giao thông, cảng biển. ? Dựa trên hình 21.2 và hiểu biết của bản thân, hãy xác định vị trí và nêu ý nghĩa kinh tế - xã hội của cảng Hải Phòng và sân bay quốc tế Nội Bài. Qua đó cho thấy hoạt động GTVT ở Đồng bằng sông Hồng như thế nào? ? Kể tên một số địa danh du lịch nổi tiếng. ? Ngoài giao thông vận tải, du lịch vùng còn phát triển ngành dịch vụ nào? ? Qua đó cho thấy, dịch vụ phát triển mạnh và tập trung ở trung tâm nào? -HS xác định. - HS lên xác định trên bảng đồ. Ý nghĩa: Thực hiện giao thương với nước ngoài. -Chùa Hương, Côn Sơn, Cúc Phương, Đồ Sơn, Cát Bà ... - Bưu chính viễn thông. -Hà Nội và Hải Phòng là hai đầu mối giao thông quan trọng, hai trung tâm du lịch lớn. Hà Nội còn là trung tâm thông tin, tư vấn, chuyển giao công nghệ, đồng thời là một trong hai trung tâm tài chính, ngân hàng lớn nhất của nước ta. -Giao thông vận tải sôi động quanh năm. -Ngành du lịch được phát triển với nhiều địa điểm du lịch nổi tiếng. -Bưu chính viễn thông phát triển mạnh. -Hà Nội và Hải Phòng là hai trung tâm dịch vụ lớn, quan trọng của vùng. Họat động 4: (cá nhân) 5’ V-Các trung tâm kinh tế và vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ: ? Xác định trên H21.2, hai trung tâm kinh tế lớn nhất. ? Xác định trên H21.2 vị trí các tỉnh, Tp thuộc vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. GV cho HS thấy vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ ? Nêu vai trò của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Hai trung tâm kinh tế lớn nhất là Hà Nội và Hải Phòng -Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc. Diện tích: 15.3 nghìn km2 Dân số: 13 triệu người. - Hai trung tâm kinh tế lớn nhất vùng đồng bằng sông Hồng là Hà Nội và Hải Phòng. - Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế cả hai vùng: đồng bằng sông Hồng, Trung du và miền núi Bắc Bộ. 4-Củng cố: 4’ HS làm bài tập trắc nghiệm: Hãy khoanh tròn đáp án đúng nhất trong các câu sau: 1. Năm 2002, giá trị sản xuất công nghiệp của vùng Đồng bằng sông Hồng chiếm bao nhiêu % GDP công nghiệp cả nước? a. 21% b. 22% c. 23% d. 24% 2. Trong nông nghiệp, tiêu chí nào của Đồng bằng sông Hồng cao hơn so với Đồng bằng sông Cửu Long? a. Diện tích trồng lúa. B. Năng suất lúa (tạ/ha) c. Sản lượng lúa. D. Bình quân lương thực theo đầu người. 3. Tuyến đường giao thông chính nối trung tâm công nghiệp Hà Nội với Hải Phòng là: a. Quốc lộ 1A b. Quốc lộ 5 c. Quốc Lộ 10 d. Quốc lộ 18 4. Trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, tỉnh nào sau đây không thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng? a. Hà Nội b. Hải Phòng c. Quảng Ninh d. Vĩnh Phúc 5-Chuẩn bị: 1’ -Học bài và làm bài tập 2, 3 SGK. -Soạn bài 22. IV. Rút kinh nghiệm: