Bài soạn môn Vật lý lớp 9 - Tiết 10: Biến trở – Điện trở dùng trong kĩ thuật

Ngày Soạn : 10 /10/07 :Tiết 10 Ngày dạy : 12/10/07 BIẾN TRỞ – ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KĨ THUẬT A MỤC TIÊU : 1.Kiến thức :Nêu được biến trở là gì và nêu được nguyên tắc hoạt động của biến trở . 2.Kĩ năng : Mắc được biến trở vào mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện chạy qua mạch .Nhận ra được các điện trở dùng trong kĩ thuật ( Không xác định trị số của điện trở theo các vòng màu ) 3.Thái độ : Trung thực báo cáo . B ,CHUẨN BỊ : 1.Giáo viên : Một biến trở tay quay có trị số kĩ thuật 20 Ω và chịu được dòng điện cường độ 2A. 2.học sinh : 1 biến trở con chạy có trị số lớn nhất 20 Ω và chịu được dòng điện cường độ 2A ;1biến trở than (chiết áp )có trị số kĩ thuật như nói trên ; 1 nguồn điện 3 V ; 1 bóng đèn 2,5V-1W ; 1 công tắc ;7đoạn dây có võ cách điện dài 30cm ; 3 điện trở kĩ thuật loại có ghi trị số ;3 điện trở kĩ thuật loại có ghi vòng màu . C.HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC : 1 , ổn địnhlớp : 2 , kiểm tra bài cũ 3 , bài mới Hoạt động của trò Trợ giúp của giáo viên Hoạt động 1( 5 phút ) kiểm tra bài cũ – gíới thiệu bài mới -Tập trung nghe nội dung yêu cầu của GV -Một học sinh lên bản trả lời . -Hs khác tập trung chú ý và nhận xét trả lời của bạn -Nghe nội dung GV đặt vấn đề -Có thể đề xuất phương án giải quyết vấn đề 1.Kiểm tra :Ở điều kiện bình thường điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào yếu tố nào ? Viết công thức tính điện trở của dây dẫn theo sự phụ thuộc đó .Nêu rõ tên các đại lượng và và các đơn vị của các đại lượng trong công thức . 2. Giới thiệu bài mới : Hoạt động 2 (13 phút )Tìm hiểu cấu tạo của biến trở a) Hs thực hiện C1 để nhận dạng các biến trở C1 : Biến trở con chạy , biến trở tay quay , biến trở than . b)Từng hs thực hiện lệnh C2 và C3 để tìm cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của biến trở C2 : Biến trở có tác dụng làm thay đổi điện trở . Vì khi dịch chuyển con chạy hoặc tay quay C thì chiều dài của dây dẫn thay đổi mà điện trở của dây dẫn tỉ lệ thuận với chiều dài của dây dẫn. C3 :Điện trở của mạch cũng thay đổi . Vì khi dịch chuyển con chạy hoặc tay quay C thì điện trở của biến trở thay đổi nên điện trở của mạch sẽ thay đổi . c) Từng hs thực hiện C4 để nhận dạng kí hiệu sơ đồ biến trở C4:Kí hiệu sơ đồ của biến trở Khi con chạy dịch chuyển về phiá bên phải thì biến trở có điện trở lớn nhất * Ghi nội dung vào vở : Biến trở là điện trở có thể thay đổi được trrị số . Được sử dụng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch *Yêu cầu hs quan sát hình 10.1SGK và đối chiếu với biến trở có trong bộ TN để chỉ từng loại biến trở . *Yêu cầu hs đối chiếu biến trở hình 10.1a với biến trở thật và yêu cầu hs chỉ ra đâu là cuộn dây , đâu là đầu ngoài cùng A,B của nó và thực hiện lệnh C1 C2 * Đề nghị hs vẽ lại các kí hiệu sơ đồ của biến trở và dùng bút chì tô đậm phần biến trở ( ở hình 10 2a,10.2b ,10.2c SGK ) cho dòng điện chạy qua nếu chúng được mắc vào mạch . * yêu cầu hs thựcc hiện C3 GV; ve õcác kí hiệu sơ đồ sơ đồ điện trở và yêu cầu hs trả lời C4 - GV : Chốt lại và cho hs ghi vở : Biến trở là điện trở có thể thay đổi được trrị số . Được sử dụng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch Hoạt động 3 (10 phút ) Tìm hiểu sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòngđiện trong mạch a)Từng hs thực hiện C5: sơ đồ mạch điện b) Nhóm hs thực hiện C6 và rút ra kết luận -Con chạy C sang phía M thì đèn sáng hơn . Vì điện trở của mạch điện giảm -Đèn sáng mạnh nhất khi con chạy ở vị trí điểm M . Vì lúc này điện trở của biến trở bằng 0 ( trong mạch chỉ là điện trở của bóng đèn ) @ Kết luận :Biến trở có thể được dùng để điều chỉnh dòng điện trong mạch khi thay đổi trị số của nó *Yêu cầu hs quan sát ,vẽ sơ đồ mạch điện hình 10.3 SGK và hướng dẫn các hs có khó khăn. * Quan sát và giúp đỡ khi hs thực hiện C6 . Đặc biệt lưu ý hs đẩy con chạy C đến điểm N để biến trở có điện trở lớn nhất trước khi mắc nó vào mạch điện hoặc trước khi đóng công tắc ; Cũng như việc phải dịch chuyển con chạy nhẹ nhàng để tránh mòn , hỏng chỗ tiếp xúc giữa con chạy và cuộn dây của biến trở . * Sau khi hs thực hiện xong yêu caầu vài em trình bày C6 trước lớp . * Nêu câu hỏi biến trở là gì ? va dùng để làm gì ? Đề nghị một vài hs trả lời và thảo luận chung cả lớp Hoạt động 4 (5 phút ) Tìm hiểu điện trở trong kĩ thuật a)Từng hs đọc C7 và thực hiện yêu cầu của mục này .Lớp than hay lớp kim loại mỏng đó có thể có điện trở lớn vì tiết diện S của chúng có thể rất nhỏ , theo công thức b)Từng hs thực hiện C8 để biết hai loại điện trở kĩ thuật theo cách ghi trị số của chúng * Gợi ý giải thích C7 như sau : -Nếu lớp than hay lớp kim loại dùng để chế tạo các điện trở kĩ thuật mà rất mỏng thì các lớp này có tiết diện nhỏ hay lớn ? -Khi đó tại sao lớp than haay lớp kim loại này có trị số điện trở lớn ? * Yêu cầu hs thực hiện C8 Đề nghị hs quan sát ảnh màu số 2 in ở bìa 3 SGK hoặc quan sát điện trở vòng màu có trong bộ TN để nhận biết màu của các vòng trên một hay hai điện trở loại này . Hoạt động 5 (12 phút ) Vận dụng củng cố a) Cá nhân thực hiện C9: b) Cá nhân thực hiện C10: Cho biết R= 20 Ω S= 0,5 mm2 =0,5.10-6m2 d=2cm =2.10-2m r=1,10 .10-6 Ω m n =? Bài giải Chiều dài dây nikrôm Chu vi của vòng tròn : Số vòng dây của điện trở là vòng . - Vận dụng *Yêu cầu trả lời lệnh C9 *Yêu cầu làm việc cá nhân trảlời C10 Hướng dẫn - Tính chiều dài của dây điện trở của biến trở này -Tính chiều dài của một vòng dây quấn - Từ đó tính số vòng dây cuả biến trở * Về nhà làm bài tập 10.2 và 10.4 SBT D. NỘI DUNG GHI BẢNG I.Biến trở . 1. Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở . C4:Kí hiệu sơ đồ biến trở 2.Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện C5:Sơ đồ mạch điện C6: 3. Kết luận :Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch điện . III. Vận dụng . C10 Cho biết R= 20 Ω S= 0,5 mm2 =0,5.10-6m2 d=2cm =2.10-2m r=1,10 .10-6 Ω m n =? Bài giải Chiều dài dây nikrôm Chu vi của vòng tròn : Số vòng dây của điện trở là vòng . E. RÚT KINH NGHIỆM