Bài soạn môn Vật lý lớp 9 - Tiết 25, bài 22: Tác dụng từ của dòng điện từ trường

Ngày soạn: 23/ 11/ 2012 Ngày dạy: / 11/ 212 Tiết 25. Bài 22 TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN TỪ TRƯỜNG I/MỤC TIÊU: 1-Kiến thức : - Mô tả được thí nghiệm của Ơ-xtét để phát hiện dòng điện có tác dụng từ. - Biết dùng nam châm thử để phát hiện sự tồn tại của từ trường. - Học sinh nắm bắt được các kiến thức về môi trường về vấn đề từ trường của dòng điện, điện trường và nắm được các biện pháp bảo vệ môi trường. 2-Kĩ năng : - Lắp đặt thí nghiệm 3-Thái độ: Ham thích tìm hiểu hiện tượng vật lý II/CHUẨN BỊ: 1. Nội dung: GV: SGK, SGV. HS : SGK. Xem lại kiến thức ở lớp 7. 2. Đồ dùng dạy học: GV: - Bảng phụ. - Giá TN, 1kim nam châm đặt trên giá có trục thẳng đứng 1nguồn điện 3V hoặc 4,5V, 1công tắc, 5đoạn dây nối dài 30cm, 1biến trở, 1đoạn dây dẫn bằng constantan dài 40cm, 1Ampekế có GHĐ1,5A và ĐCNN 0,1A. 3. Phương pháp dạy học: Dạy học nêu vấn đề, thí nghiệm, phát vấn, thảo luận nhóm. III/TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1. Ổn định lớp : 2. Kiểm tra bài cũ : Nêu kết luận về sự tương tác giữa hai nam châm ? 3. Bài mới: TRỢ GIÚP CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS GHI BẢNG HOẠT ĐỘNG 1: TỔ CHỨC TÌNH HUỐNG HỌC TẬP Đặt vấn đề như SGK HOẠT ĐỘNG 2: PHÁT HIỆN TÍNH CHẤT TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN -Yêu cầu HS nghiên cứu cách bố trí TN trong hình 22.1 SGK -Gọi HS nêu cách bố trí và tiến hành TN -Yêu cầu HS tiến hành TN Quan sát trả lời C1 - GV lưu ý HS bố trí TN sao cho đoạn dây dẫn AB song song với trục của kim nam châm, kiểm tra điểm tiếp xúc trước khi đóng công tắc Ò Quan sát hiện tượng xảy ra với kim nam châm. Ngắt công tắc ÒQuan sát vị trí của kim nam châm lúc này - TN đó chứng tỏ điều gì ? - GV chốt lại : HOẠT ĐỘNG 3 : TÌM HIỂU TỪ TRƯỜNG -Nêu vấn đề: Trong TN trên kim nam châm đặt dưới dây dẫn điện thì chịu tác dụng của lực từ. Có phải chỉ có vị trí đó mới có lực từ tác dụng lên kim nam châm hay không ? Làm thế nào để trả lời được câu hỏi đó ? -Gọi HS nêu phương án kiểm tra ÒThống nhất cách tiến hành TN -Yêu cầu HS làm TN theo phương án đã đề xuất với dây dẫn có dòng điện và với thanh nam châm ÒThống nhất trả lời C2, C3 - GV thông báo : TN này được gọi là TN Ơ-xtét do nhà bác học Ơ-xtét tiến hành năm 1820 Kết quả của TN mở đầu cho bước phát triển mới của điện từ học thế kỷ 19 và 20 - Gợi ý: Hiện tượng xảy ra đối với kim nam châm trong TN trên chứng tỏ không gian xung quanh dòng điện, xung quanh nam châm có gì đặc biệt -Yêu cầu HS nêu kết luận * Các kiến thức về môi trường : - Trong không gian, từ trường và điện trường tồn tại trong một môi trường thống nhất là điện từ trường. Sóng điện từ là sự lan truyền của điện từ trường biến thiên trong không gian. - Các sóng Radio, sóng vô tuyến, ánh sáng nhìn thấy, tia X, tia Gamma cũng là sóng điện từ. Cac sóng điện từ truyền đi mang theo năng lượng. Năng lượng sóng điện từ phụ thuộc vào tần số và cường độ sóng. ? Từ trường tồn tại ở đâu ? HOẠT ĐỘNG 4(10PH) TÌM HIỂU CÁCH NHẬN BIẾT TỪ TRƯỜNG -GV: Người ta không nhận biết trực tiếp từ trường bằng các giác quan ÒCó thể nhận biết từ trường bằng cách nào ? -Có thể gợi ý cho HS cách nhận biết từ trường đơn giản nhất : Từ các TN đã làm ở trên, hãy rút ra cách dùng kim nam châm (nam châm thử) để phát hiện ra từ trường HOẠT ĐỘNG 5 : VẬN DỤNG -Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành C4 ÒCách nhận biết từ trường -Tương tự với câu C5, C6 HĐ1 HS lắng nghe HĐ2 -Cá nhân HS nghiên cứu TN, nêu cách bố trí và tiến hành TN +Bố trí TN như hình 22.1 -Tiến hành TN sau đó trả lời C1 -HS rút ra kết luận về tác dụng từ của dòng điện HĐ3 -HS trao đổi vấn đề mà GV đặt ra, đề xuất phương án TN kiểm tra -HS làm TN để trả lời C2, C3 -HS rút ra kết luận về không gian xung quanh dòng điện, xung quanh nam châm tồn tại một từ trường HĐ4 -HS nêu cách nhận biết từ trường : Dùng kim nam châm thử đặt vào không gian cần kiểm tra. Nếu có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường HĐ5 -HS nêu lại cách bố trí TN chứng tỏ xung quanh dòng điện có từ trường -Cá nhân HS hoàn thành C4, C5, C6 tham gia thảo luận trên lớp về các đáp án của bạn I/ LỰC TỪ 1.Thí nghiệm +C1: Khi cho dòng điện chạy qua dây dẫn Òkim nam châm bị lệch đi khỏi vị trí cân bằng. Lúc đã cân bằng kim nam châm không còn song song với dây dẫn nữa. 2. Kết luận Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kỳ đều gây tác dụng lực (lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói dòng điện có tác dụng từ. II/TỪ TRƯỜNG 1.Thí nghiệm +C2: Kim nam châm lệch khỏi hướng Nam- Bắc. +C3: Kim nam châm luôn chỉ một hướng xác định. 2. Kết luận SGK * Các biện pháp GDBVMT : - Xây dựng các trạm phát sóng điện từ xa khu dân cư. - Sử dụng điện thoại di động hợp lí, đúng cách, không sử dụng điện thoại di động để đàm thoại quá lâu (hàng giờ) để giảm thiểu tác hại của sóng điện từ với cơ thể. Tắt điện thoại khi ngủ hoắc để xa người. - Giữ khoảng cách giữa các trạm phát sóng phát thanh truyền hình một cách thích hợp. - Tăng cường sử dụng truyền hình cáp, điện toại cố định. Chỉ sử dụng điện thoại di động khi cần thiết. 3.Cách nhận biết từ trường Dùng kim nam châm thử đặt vào không gian cần kiểm tra. Nếu có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường III/VẬN DỤNG Trả lời C4, C5, C6 +C4: Đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam-Bắc thì dây dẫn AB có dòng điện chạy qua và ngược lại +C5: Đó là TN đặt kim nam châm ở trạng thái tự do, khi đã đứng yên kim nam châm luôn chỉ hướng Nam- Bắc +C6: Chứng tỏ không gian xung quanh kim nam châm có từ trường 4. Củng cố: -Yêu cầu HS nhắc lại cách bố trí và tiến hành TN chứng tỏ xung quanh dòng điện có từ trường. - Gọi học sinh đọc phần ghi nhớ. 5.Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc phần ghi nhớ. - Làm bài tập ở SBT.