Đề tài Xây dựng một số trò chơi âm nhạc cho trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi

Phần i: mở đầu I. Lý do chọN đề tài: Âm nhạc là nghệ thuật phản ánh cuộc sống bằng hình tượng âm thanh.Với sức mạnh biểu cảm lớn, âm nhạc thể hiện tất cả những gì gắn liền với cuộc sống của con người: đấu tranh và sinh tồn, hạnh phúc và khổ đau,tình cảm và lý trí, chí hướng và ước mơ... Âm nhạc nảy sinh từ quá trình lao động sáng tạo của con người và tác động trở lại giúp con người lao động và sáng tạo. Âm nhạc gắn bó với mỗi người kể từ lúc chào đời cho đến khi giã từ cuộc sống. Điều này cho thấy ý nghĩa của âm nhạc đối với đời sống con người có giá trị như thế nào và cũng cho thấy sự cần thiết phải giáo dục âm nhạc cho thế hệ trẻ ngay khi còn nhỏ, cụ thể là từ độ tuổi mầm non. Giáo dục âm nhạc đã thực sự trở thành nội dung quan trọng trong các hoạt động của chương trình chăm sóc, giáo dục trẻ. Giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non được thực hiện bằng nhiều hình thức phong phú, sinh động thông qua 4 dạng hoạt động chính là: Ca hát- Nghe nhạc- Vận động theo nhạc và trò chơi âm nhạc. Mục tiêu cơ bản của giáo dục âm nhạc là hình thành cho trẻ những khả năng ban đầu về cảm thụ và biểu diễn âm nhạc. Trong đó trò chơi âm nhạc là nội dung qua trọng cho việc thực hiện mục tiêu chung này. Bởi trò chơi âm nhạc không chỉ thoả mãn nhu cầu vui chơi, nhu cầu giao tiếp và nhu cầu thể hiện mình của trẻ mà qua trò chơi âm nhạc còn giúp trẻ củng cố các kỹ năng do các nội dung khác của giáo dục âm nhạc hình thành.để tổ chức các trò chơi âm nhạc cho trẻ mẫu giáo, chương trình giáo dục âm nhạc ở mẫu giáo của Bộ Giáo dục và đào tạo đã lựa chọn xây dựng một hệ thống các trò chơi theo những chủ đề khác nhau phù hợp với đặc điểm và khả năng của từng lứa tuổi. Trò chơi âm nhạc là hoạt động âm nhạc đã được các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là truyền hình khai thác và thu hút được một số lượng đông đảo khán thính giả ở các lứa tuổi khác nhau. Các trò chơi này rất đa dạng về nội dung và phong phú về hình thức, tiêu biểu là “ Trò chơi âm nhạc”của VTV3 Đài Truyền hình Việt Nam và “Sóng nhạc” của HTV9 Đài truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh. Mô phỏng và biến đổi các trò chơi đó cho phù hợp với lứa tuổi mầm non nói chung và mẫu giáo nói riêng là miếng đất màu mỡ để mỗi giáo vien mầm non phát hy khả năng đọc lập, chủ động và sáng tạo của mình. Do đó, là giáo viên của một trường mầm non ở Tỉnh Quảng Ninh, góp phần năng cao chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ và tích luỹ kinh nghiệm cho bản thân nên tôi chọn đề tài: “ Xây dựng một số trò chơi âm nhạc cho trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi” để nghiên cứu. II. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của giáo dục âm nhạc ở trường mầm non, nhất là cơ sở để xây dựng các trò chơi âm nhạc phù hợp đặc điểm và khả năng của trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi cùng tìm hiểu các trò chơi âm nhạc trong dân gian và trên các phương tiện thông tin , bước đầu một số trò chơi âm nhạc được cho là hay và phù hợp nhất với lứa tuổi 5 - 6 tuổi để tổ chức cho trẻ lứa tuổi này chơi nhằm phát triển các kỹ năng âm nhạc của trẻ, từ đó góp phần vào việc phát triển trí tuệ và nhân cách cho các cháu. III. Nhiệm vụ nghiên cứu: 1. Nghiên cứu những vấn đề lý luận về âm nhạc và giáo dục âm nhạc cho trẻ em lứa tuổi mầm non ở các tài liệu khoa học, tìm hiểu đặc điểm và khả năng âm nhạc của trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi để có cơ sở xây dựng mọt số trò chơi âm nhạc phù hợp lứa tuổi này. 2. Xây dựng một số trò chơi âm nhạc phù hợp lứa tuổi 5 - 6 tuổi và tổ chức cho trẻ chơi để xác định tính phù hợp của mỗi trò chơi, qua đó hình thành và phát triển các kỹ năng âm nhạc cho trẻ. 3.Rút ra một số kết luận và đề xuất một số ý kiến cá nhân trong xây dựng trò chơi âm nhạc cho trẻ mẫu giáo. IV. ĐốI tượng và giới hạn nghiên cứu: 1. Đối tượng nghiên cứu: Các trò chơi âm nhạc phù hợp với đặc điểm và khả năng âm nhạc của trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi ( Lớp mẫu giáo lớn). 2. Giới hạn nghiên cứu: - Đề tài thực hiện trong thời gian 3 tháng - Đề tài xây dựng 4 trò chơi âm nhạc phù hợp với trẻ lứa tuổi 5 -6 tuổi ở trường mầm non Hoa Lan - Huyện Đông Triều - Tỉnh Quảng Ninh. - Đề tài thực hiện thiết kế và thực nghiệm 2 giáo án có trò chơi âm nhạc được xây dựng để tổ chức cho trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi thực hiện. V. Phương pháp nghiên cứu: 1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu. 2. Phương pháp quan sát sư phạm. 3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. 4. Phương pháp toán thống kê. VI. Cấu trúc của đề tài: ( Đề tài gồm 3 phần) Phần I : Mở đầu Phần II: Phần nội dung nghiên cứu: ( Gồm 3 chương). Chương I: Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài. Chương II: Xây dựng một số trò chơi âm nhạc phù hợp với lứa tuổi 5 – 6 tuổi. Chương III: Thực nghiệm tổ chức một số trò chơi âm nhạc phù hợp với lứa tuổi 5 -6 tuổi. Phần III: Kết luận và kiến nghị. Kết luận Kiến nghị Phần II: Nội dung nghiên cứu Chương I Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài 1.Đặc điểm và khả năng âm nhạc của trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi Ca hát và nghe nhạc phải có những kỹ năng nhất định. Các kỹ năng đó được hình thành và củng cố trên cơ sở những đặc điểm cơ thể, tâm lý và khả năng của cá nhân. để sưu tầm và chọn lựa các bài hát phù hợp với đặc điểm và khả năng của trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi, nhất thiết phải tìm hiểu các đặc điểm và khả năng đó của trẻ em lứa tuổi này. 1.1.Đặc điểm thể chất và tâm lý của trẻ lứa tuổi 5 - 6 tuổi: Đến lứa tuổi 5 - 6 tuổi, trẻ đạt khoảng 106,4 đến 116,1 cm chiều cao, 16 đến 20,7 kg cân nặng đối với bé trai và 104,8 đến 114,6 cm chiều cao, 15 đến 19,5 kg cân nặng đối với bé gái. Quá trình can xi hoá mạnh làm cho các xương ngày càng cứng cáp hơn, nhất là ở các xương lớn như hộp sọ, xương cẳng tay và cổ tay, xương cẳng chân và cổ chân. Sự xuất hiện các sợi cơ ở các cơ lớn đã làm cho vận động của trẻ mạnh mẽ hơn. Sự phát triển của xương và cơ không chỉ giúp trẻ dẻo dai hơn mà sự khéo léo, mềm mại của các vận động cũng tốt hơn so với tuổi trước. Về hệ thần kinh, ngoài sự phân hoá rõ rệt của não bộ, hình thành các trung khu thàn kinh chức năng và Mêtilin hoá các dây thần kinh cùng xung động thần kinh có sự lan toả và tâp trung tương đối phù hợp... thì sự hoàn thiện các giác quan và mối quan hệ giữa chúng đã giúp trẻ tri giác tốt hơn các tác phẩm âm nhạc cũng như các động tác minh hoạ để từ đó thực hiện đúng tác phẩm và các đông tác đã được nghe, được nhìn. Về tâm lý, khả năng tri giác và quan sát của trẻ hoàn thiện hơn nhiều và khả năng tư duy trực quan hành động, khả năng tưởng tượng của trẻ phát triển thêm một bước mới. Tri giác của trẻ bắt đầu mang tính chủ định và bước đầu mang tính hệ thống. Trong tư duy trực quan hành động đã xuất hiện tư duy ngược cho phép trẻ tiếp thu và thực hiện các bài học và hành động ngược chiều nhau. Trí tưởng tượng của trẻ đã có tính hiện thực cao hơn, giúp lứa tuổi này không chỉ có những sáng tạo nhất điịnh trong quá trình tiếp thu các tác phẩm âm nhạc mà còn sáng tạo trong biểu đạt các tác phẩm đó. Đây là những tiền đề tâm lý hết sức quan trọng tạo thuận lợi cho việc thực hiện các tiết giáo dục âm nhạc cho lứa tuổi 5 - 6 tuổi có hiệu quả cao. 1.2.Về khả năng âm nhạc của lứa tuổi 5 - 6 tuổi: Khái niệm “Khả năng âm nhạc” và “ Phát triển âm nhạc” đối với trẻ em độ tuổi mầm non bao gồm các mặt: Tri giác âm nhạc là cảm giác tai nghe, nghe âm nhạc, cảm xúc âm nhạc. Kỹ năng hát, vận động theo nhạc ở mức độ đơn giản. Đến 5 - 6 tuổi, âm nhạc đã trở thành nhu cầu của trẻ, trẻ có khả năng biểu diễn thể hiện tình cảm theo nội dung bài hát , đặc biệt là rất thích vừa hát vừa múa. Đến tuổi này, trẻ có khả năng tri giác toàn vẹn hình tượng âm nhạc cùng với những kinh nghiệm được tích luỹ từ trước như nghe hát cùng đàn đệm, xem hát với các động tác, điệu bộ. Trẻ có thể chuyển đổi điệu bộ theo âm điệu, biết kết hợp khăng khít giữa thời gian với âm nhạc, giữa vận động phối hợp toàn thân với một trình tự tương đối phức tạp trong các điệu múa hay tái hiện một số tiết tấu khó. Trẻ cũng có thể sử dụng bàn phím ở mức độ đơn giản, có nhu cầu hoạt động âm nhạc, biết thể hiện nhạc cảm khi hát múa có ấn tượng sâu sắc khi nghe nhạc qua đài, băng đĩa... biết so sánh một vài thể loại âm nhạc theo âm thanh, tính chất, lời ca. Tuy nhiên, đến tuổi này, sự nhạy cảm về âm nhạc bắt đầu giảm dần [ 7, 10, 11, 13]. 2.Âm nhạc và giáo dục âm nhạc ở trẻ mẫu giáo 2.1.Âm nhạc và vai trò của âm nhạc trong trong giáo dục trẻ mẫu giáo: 2.1.1. Âm nhạc: Dù có những xu hướng khác nhau trong quan niệm về âm nhạc, nhưng dễ thấy nhất là ở bất cứ thời điểm nào âm nhạc cũng làm tròn sứ mạng tô điểm và làm phong phú thêm cuộc sống tinh thần của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng, do đó có thể nói “ Thế giới này, không ai không biết đến một điều: đó là âm nhạc”.[theo 8] Từ những quan điểm trên, có thể đưa ra định nghĩa: Âm nhạc là nghệ thuật phối hợp các âm thanh, là công cụ diễn tả đời sống tình cảm, tư tưởng của con người và phản ánh vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước , là phương tiện để truyền đạt những cảm xúc từ tác giả đến mọi người, đồng thời là một trong những yếu tố góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của con người, từ tình cảm đến trí tuệ, từ nhận thức đến thẩm mỹ, từ ý chí đến hành động trong cuộc sống của mỗi cá nhân. Về bản chất, âm nhạc có những nội dung sau: Thứ nhất, bên cạnh là một loại hình nghệ thuật, âm nhạc còn là một hình thái ý thức thuộc thượng tầng kiến trúc xã hội. Cũng như các hình thái ý thức xã hội khác, âm nhạc hình thành và phát triển trên một hạ tầng cơ sở xã hội cụ thể và phản ánh trình độ phát triển của hạ tầng cơ sở đó đồng thời tác động trở lại, tạo ra sự thúc đẩy hay kìm hãm đối với sự phát triển của hạ tầng cơ sở. Lịch sử phát triển của xã hội loài người chứng minh điều đó. Khi nền kinh tế xã hội còn thấp kém, các tác phẩm âm nhạc cũng có trình độ chưa cao và thể hiện sự mong muốn có cuộc sống tươi đẹp, ấm no hơn của con người, nền kinh tế xã hội phát triển, trình độ âm nhạc được nâng cao và có nhiều hình thức biểu hiện phong phú và da dạng [6,7 9, 11] Thứ hai, âm nhạc là loại hình nghệ thuật phản ánh hiện thực khách quan bằng những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh để tác động đến thính giác của người nghe. Để sự cảm thụ của người nghe diễn ra hiệu quả nhất, một mặt âm nhạc cần được xây dựng trên những quy luật của âm thanh về tiết tấu giai điệu, nhịp độ sắc thái, cùng với việc tạo ra màu sắc, trang phục, khung cảnh không gian và thời gian. Mặt khác âm nhạc cần thể hiện một cách tinh tế về thế giới nội tâm của con người với những rung cảm từ niềm vui, nỗi buồn, suy tư, ước vọng, niềm tin... đối với các sự vật hiện tượng và các mối quan hệ xã hội một cách đầy đủ và đa dạng [6,7,9,11] 2.1.2. Âm nhạc trong giáo dục giáo dục lứa tuổi mầm non: a. Âm nhạc là phương tiện giáo dục thẩm mỹ. Âm nhạc được coi là phương tiện hiệu quả nhất để tác động vào ý thức của trẻ em một cách sâu sắc các mối quan hệ thẩm mỹ đối với thế giới hiện thực. Sự hình thành quan hệ giữa trẻ với âm nhạc sẽ tạo ra trong ý thức của trẻ tập hợp những mối liên hệ có lựa chọn của riêng trẻ với các tác phẩm âm nhạc. Trên cơ sở đó quan hệ thẩm mỹ âm nhạc ở trẻ được nảy sinh, thể hiện trong những kinh nghiệm của trẻ về các tác phẩm âm nhạc cũng như trong việc xác định những cảm xúc và hoạt động của trẻ khi đi vào thế giới âm nhạc. Từ quan hệ thẩm mỹ, những yếu tố thẩm mỹ ở trẻ được hình thành và góp phần vào sự phát triển nhân cách của trẻ. Mục đích của giáo dục thẩm mỹ là nhằm hình thành ở trẻ khả năng lĩnh hội, cảm thụ và sáng tạo cái đẹp trong nghệ thuật và trong cuộc sống đồng thời biết phê phán, lên án và chống lại cái xấu trong xã hội. Âm nhạc phản ánh cuộc sống thông qua lăng kính cảm xúc trí tuệ của tác giả, nên thông qua tác phẩm âm nhạc trẻ em sẽ phát hiện trong đó không chỉ vẻ đẹp nghệ thuật của tác phẩm mà còn thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước, con người. Từ đó biết phân biệt cái đẹp với cái xấu, nhận thức được tác hại của cái xấu để phê phán, lên án và chống lại cái xấu. Để giáo dục thẩm mỹ, cần hình thành cho trẻ những khả năng: Trải nghiệm cảm xúc trong quá trình cảm thụ và thể hiện âm nhạc. Khi nghe nhạc, trẻ cảm nhận được những cung bậc tình cảm trong tác phẩm và tác phẩm âm nhạc dẫn dắt trẻ đến với những hiện tượng của đời sống, làm xuất hiện ở trẻ các liên tưởng khác nhau. Trẻ được nghe, được thể hiện các tác phẩm sẽ làm thị hiếu thẩm mỹ của trẻ sẽ xuất hiện, đặt nền móng cho sự hình thành tình cảm thẩm mỹ. Biết thể hiện âm nhạc một cách độc lập. Từ chỗ nghe các tác phẩm âm nhạc, trẻ sẽ bắt chước và sau đó sẽ học tập có hệ thống cách thể hiện các tác phẩm đó. Đó là quá trình phát triển có hệ thống những khả năng nghệ thuật biểu diễn âm nhạc với các biểu hiện ban đầu của sự đánh giá cảm xúc, trong đó có: Nghe giai điệu, tiết tấu và cảm giác về điệu tính. Thể hiện diễn cảm các hoạt động âm nhạc như hát, múa, trò chơi... Xuất hiện sự sáng tạo khi thể hiện các tác phẩm âm nhạc. Đánh giá được khả năng biểu diễn âm nhạc của người khác. Nhìn chung, mức độ phát triển khả năng âm nhạc ở mức độ nào đó tương ứng với sự hình thành các quan hệ thẩm mỹ đối với âm nhạc của trẻ. Trẻ hứng thú, say mê, có tình cảm tích cực với âm nhạc thì những kỹ năng hoạt động âm nhạc được phát triển và như thế nhiệm vụ giáo dục âm nhạc và giáo dục thẩm mỹ thông qua âm nhạc cơ bản được giải quyết [6,7,10] . b. Âm nhạc là phương tiện hình thành đạo đức: Âm nhạc cũng hình thành ở trẻ tình cảm đạo đức. Bởi tác phẩm âm nhạc phản ánh cuộc sống cho nên trong đó không thể không có sự thể hiện các quan hệ đạo đức. Do đó, khi tiếp xúc với các tác phẩm âm nhạc, nhận thức của trẻ về các quan hệ đó cùng các chuẩn mực hành vi của từng quan hệ được đầy đủ và sâu sắc thêm. Tác phẩm âm nhạc ca ngợi thiên nhiên, đất nước, con người ... gợi cho trẻ tình yêu quê hương, đất nước, lòng biết ơn đối với những người đã cống hiến cho đất nước, nhân dân. Khúc đồng dao, làn điệu dân ca, điệu múa dân gian .. đem đến cho trẻ cảm xúc trữ tình và lòng tự hào dân tộc. Cho trẻ làm quen với bài hát hay, trích đoạn tác phẩm âm nhạc nước ngoài không chỉ giúp trẻ mở mang hiểu biết các dân tộc khác mà còn nhen nhóm trong lòng trẻ thư tình hữu nghị quốc tế. Trẻ cùng múa, cùng hát, cùng thực hiện trò chơi âm nhạc, cùng biểu hiện cảm xúc giúp trẻ có sự hiểu biết, đồng cảm và chia sẻ lẫn nhau. Không sai khi nói rằng: “ Tác động đến tình cảm nói chung và tình cảm đạo đức nói riêng nói riêng của âm nhạc đôi khi còn mạnh hơn những lời khuyên hay sự ra lệnh nghiêm khắc”. Vì vậy, sự thay đổi luân phiên các dạng hoạt động âm nhạc: nghe hát, học hát, vận động theo nhạc ... là hình thành cho trẻ những tình cảm đạo đức trong sáng góp phần to lớn cho sự phát triển nhân cách, tạo những cơ sở ban đầu về trình độ văn hoá chung cho thế hệ trẻ em [6, 7 , 10] . c. Âm nhạc là phương tiện phát triển nhận thức và trí tuệ. * Về nhận thức: Thông qua những hiện tượng của đời sống được phản ánh trong tác phẩm âm nhạc, hiểu biết của trẻ về thiên nhiên, đất nước, con người trở nên phong phú và sâu sắc. Bởi các hiện tượng của đời sống dù chỉ có tính ước lệ nhưng mang đậm màu sắc xúc cảm đã gây ấn tượng mạnh mẽ trong ý thức của trẻ, làm trẻ như được trực tiếp chứng kiến các hiện tượng đời sống. Biểu hiện rõ nhất trong tác động của âm nhạc đối với nhận thức của trẻ là thông qua các hoạt động âm nhạc , trẻ củng cố và mở rộng được các kiến thức về môi trường xung quanh. Các sự vật hiện tượng không chỉ được trẻ nhận biết qua cảm thụ các tác phẩm âm nhạc mà còn được khắc sâu trong quá trình trẻ thể hiện các tác phẩm âm nhạc đó. Tập cho trẻ hát bài hát đúng cao độ, tiết tấu kết hợp thể hiện đúng sắc thái tình cảm sẽ giúp trẻ diễn tả được những hình ảnh sinh động, phù hợp vpứi tính cách, đặc điển của hình tượng có trong tác phẩm. Hướng dẫn trẻ thực hiện các trò chơi âm nhạc sẽ guíp trẻ thể hiện qua hành vi để diễn tả các hiện tượng xung quanh mà trẻ đã quan sát được. * Về trí tuệ: Thông qua các hoạt động âm nhạc, các phẩm chất trí tuệ của trẻ được phát triển mạnh mẽ biểu hiện ở tất các quá trình nhận thức: tri giác, tư duy, tưởng tượng và trí nhớ. Để cảm thụ và học tập biểu diễn âm nhạc, đòi hỏi trẻ phải chú ý quan sát để so sánh phân biệt các âm thanh cũng như các biểu hiện cảm xúc từ cô giáo, bạn bè và những người khác. Dần dần, sự phân tích âm thanh vè giai điệu, tiết tấu, trường độ, nhịp độ ... âm thanh của tai trẻ ngày càng chính xác hơn và sự nhận cảm về các đường nét, dáng dấp, điệu bộ ... biểu thị cảm xúc của mắt trẻ trở nên tinh tế và đúng đắn hơn. Ngoài ra, qua hoạt động âm nhạc, trẻ làm quen với ý nghĩa biểu cảm của các âm thanh, làm cho việc nghe hiểu các từ của trẻ tốt hơn, giúp trẻ sử dụng từ ngữ đúng trong giao tiếp. Tính ước lệ và khái quát cao của âm nhạc đã thúc đẩy sự phát triẻn tư duy của trẻ. Khi nghe lời một bài hát, để hiểu các hình tượng âm nhạc đòi hỏi trẻ phải huy động liên tưởng về các hình ảnh đã tri giác, khi nghe một bản nhạc để nhận biết biểu tượng âm nhạc đòi hỏi trẻ phải nhớ lại các âm thanh đã nghe. Khi thực hiện trò chơi, đòi hỏi trẻ phải xác định được vị trí và công việc của mình cũng như trình tự công việc đó trong quan hệ với các bạn khác. Những điều đó đã kích thích tư duy trực quan cảu trẻ hình thành và phát triển ở mức độ nhất định, đặc biệt là tư duy trực quan nghệ thuật [ 6, 7, 10] . Bên cạnh đó, các hoạt động âm nhạc đã làm cho trí tưởng tượng của trẻ cũng phong phú thêm . Khi cảm thụ hay biểu diẽn âm nhạc, trẻ tưởng tượng về các hình tượng âm nhạc hay cách biểu diễn của mình. Biểu hiện rõ nhất là khi hát trẻ đã nắm tay để trước miệng để tưởng tượng đó là Micrô hay có những động tác để biểu cảm theo trí tưởng tượng của riêng mình [ 13] . d. Âm nhạc là phương tiện thúc đẩy phát triển sinh lý, thể chất. Âm nhạc có ảnh hưởng đến quá trình hoàn thiện sinh lý, thể chất của trẻ. Trước hết, hoạt động âm nhạc được coi là cách tốt nhất để phát triển các khả năng của các giác quan mà đặc biệt là độ nhạy cảm của âm thanh tai. Tiếp đó, tính chất đa dạng của âm thanh tạo ra những phản ứng gắn với sự thay đổi của nhịp tim, cả sự trao đổi máu, của hô hấp và co dãn các cơ. Đặc biệt là các tiết vận động theo nhạc không chỉ giúp trẻ phối hợp được các động tác, đi lại vững vàng, chạy nhảy nhẹ nhàng mà còn tạo cho trẻ sự hoạt bát, nhanh nhẹn có tư thế đẹp, duyên dáng [ 13] . Như vậy, âm nhạc đã tác động đến tất cả các mặt: thể chất, tâm lý và xã hội trong nhân cách của trẻ em. Do đó, đẩy mạnh và nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ mẫu giáo là yêu cầu của giáo dục trẻ em trong trường mầm non hiện nay. 3.Trò chơi âm nhạc ở mẫu giáo 3.1. Vị trí của trò chơi âm nhạc trong giáo dục âm nhạc. Đối với giáo dục âm nhạc ở mẫu giáo, trò chơi âm nhạc không chỉ là hoạt động bổ trợ nhằm gây hứng thú học tập cho trẻ mà trò chơi âm nhạc là một trong bốn nội dung của giáo dục âm nhạc gồm: Dạy hát - Vận động - Nghe nhạc - Trò chơi âm nhạc. Tất cả các tiết, các hoạt động giáo dục âm nhạc ở mẫu giáo đều có nội dung trò chơi hoặc ở dạng lồng ghép hoặc ở dạng cấu trúc độc lập. Nói chung trò chơi âm nhạc có vị trí với tư cách là một nội dung của của giáo dục trẻ ở mẫu giáo và thiếu nội dung này trẻ không chỉ thiếu cảm hứng học tập mà còn ảnh hưởng tới sự phát triển toàn diện. 3.2. Vai trò, ý nghĩa giáo dục của trò chơi âm nhạc. Năm 1962, nhà tâm lý học người Thuỵ Sĩ J.Piaget đã nhấn mạnh vai trò của hoạt động chơi trong phát triển nhận thức của trẻ. Ông đề xuất 3 giai đoạn của trò chơi trong quá trình phát triển nhận thức của trẻ em: Giai đoạn chơi luyện tập đơn giản ( trẻ khoảng 2 tuổi) Giai đoạn chơi tưởng tượng ( trẻ khoảng 2 đến 7 tuổi) Giai đoạn trò chơi có luật ( trẻ khoảng 7 đến 11 tuổi) Trẻ lứa tuổi mầm non học tập thông qua hoạt động vui chơi. Các hoạt động âm nhạc như ca hát, nghe nhạc, vận động tổ chức dưới dạng trò chơi là hình thức hấp dẫn, lôi cuốn trẻ, được trẻ yêu thích. Trong thực tế, ngoài trò chơi có cấu trúc riêng, các loại trò chơi âm nhạc còn được lồng vào quá trình học hát, vận động. Dù ở hình thức nào, trò chơi âm nhạc cũng tuân theo nguyên tắc: âm nhạc quyết định nội dung và tính chất các hoạt động nhằm phát triển cảm giác nghe, khả năng cảm nhận âm nhạc cho trẻ. Tham gia các trò chơi âm nhạc, trẻ được tự do tìm cách thể hiện nhân vật, thể hiện mình giúp trẻ hình thành trí tưởng tượng và phát triển tính tích cực, sáng tạo trong hoạt động. Tham gia chơi với nhau trong trò chơi âm nhạc còn giúp trẻ nắm được các quy tắc giao tiếp, ứng xử trong các quan hệ xã hội, có tinh thần tập thể, tinh thần đoàn kết tương trợ cũng như các phản xạ được rèn luyện để ngày càng nhanh và chính xác hơn. 3.3. Các dạng và nội dung trò chơi âm nhạc 3.3.1. Các dạng trò chơi âm nhạc - Chơi dựa theo nội dung và cấu trúc âm nhạc ( của bài dạy hát) Đây là dạng trò chơi mà trẻ vừa hát vừa diễn vai các nhân vật ( làm chú bộ đội, cô chú công nhân, bác đưa thư …). Trong quá trình học hát, trẻ được phân nhóm hát đuổi theo câu nhạc, hát đối đáp. -Trò chơi rèn luyện thuộc tính âm nhạc: Đây là dạng trò chơi dựa vào âm sắc, cao độ, cường độ, tiết tấu, nhịp độ … của âm nhạc để tổ chức các trò chơi âm nhạc khác nhau như: nghe tiếng hát tìm đồ vật, ai hát, bao nhiêu bạn hát, cái gì kêu…, qua đó giúp trẻ nhận biết được các phương tiện diễn tả của âm nhạc ( lời hát và nhạc cụ). -Trò chơi rèn luyện trí nhớ âm nhạc: Là dạng trò chơi được tổ chức bằng cách cho trẻ nhắc lại khi nghe giáo viên đàn, nhìn tranh đoán tên bài hát, nghe giai điệu đoán tên bài hát hay tìm bài hát theo các từ được giáo viên nêu ra. 3.3.2.Các nội dung trò chơi âm nhạc ( theo chương trình cải cách) Để tránh lặp lại các trò chơi đã có trong chương trình mẫu giáo khi xây dựng các trò chơi âm nhạc cũng như có cơ sở so sánh tính phù hợp với trẻ 5 - 6 tuổi của các trò chơi được xây dựng, cần thống kê các trò chơi âm nhạc đã được thiết kế và đưa vào trong chương trình giáo dục âm nhạc ở mẫu giáo. * Lớp mẫu giáo bé ( 3 - 4 tuổi) Giai đoạn / tháng Trò chơi âm nhạc I ( 9 + 10 + 11 ) Gà gáy, vịt kêu II ( 12 + 1 +2 ) - Ai đoán giỏi - Tai ai tinh III ( 3 + 4 +5 ) Ai đoán giỏi * Lớp mẫu giáo nhỡ: ( 4 - 5 tuổi ) Giai đoạn / tháng Trò chơi âm nhạc I ( 9 + 10 + 11 ) - Bao nhiêu bạn hát - Ai nhanh nhất - Ai đoán giỏi II ( 12 + 1 +2 ) - Nghe tiếng hát tìm đồ vật - Ai nhanh nhất - Ai đoán giỏi III ( 3 + 4 +5 ) Không có trò chơi * Lớp mẫu giáo lớn: ( 5 - 6 tuổi ) Giai đoạn / tháng Trò chơi âm nhạc I ( 9 + 10 + 11 + 12 ) - Ai nhanh nhất - Nhận hình đoán tên bài hát II ( 1 +2 +3 + 4 ) Không có trò chơi Như vậy, trong quá trình giáo dục âm nhạc ở mẫu giáo có 8 trò chơi âm nhạc khác nhau, trong đó có 1 trò chơi được thực hiện cả ở mẫu giáo bé và mẫu giáo nhỡ là trò chơi Ai đoán giỏi; 1 trò chơi được thực hiện cả ở mẫu giáo nhỡ và mẫu giáo lớn là trò chơi Ai nhanh nhất. Căn cứ thực tế của việc xuất hiện các trò chơi âm nhạc hiện nay, có thể xây dựng được các trò chơi khác nữa cho trẻ mẫu giáo, nhất là lứa tuổi 5 - 6 tuổi. 3.4. Phương pháp dạy trẻ chơi 3.4.1.Phương pháp dạy các trò chơi với hát, vận động - Các trò chơi với hát, vận động chủ yếu là dạng thứ nhất, tức là chơi dựa theo nội dung và cấu trúc âm nhạc. Các trò chơi này thường được hướng dẫn trong quá trình học hát, vận động. Tùy theo bài hát có những nhân vật nào và cấu trúc của bài hát ra sao để tổ chức chơi phù hợp. - Yêu cầu của chơi với hát và vận động là để trẻ hào hứng hơn với việc học hát và học vận động, có điểm tựa trực quan để ghi nhớ lời bài hát và các động tác của vận động. Do đó, trò chơi loại này diễn ra ngắn, có tính chất bổ trợ cho học hát và vận động theo nhạc. - Khi tổ chức cho trẻ chơi, giáo viên cần nêu rõ cách chơi và nội dung chơi để định hướng cho trẻ và sau đó giáo viên cùng trẻ chơi thử. Trẻ quan sát và sau đó tự tiến hành chơi. Cách chơi có thể áp dụng cho nhiều bài hát khác nhau nhưng không cần tạo ra tính thuần thục cho trẻ. 3.4.2. Phương pháp dạy trò chơi có cấu trúc riêng. - Trò chơi có cấu trúc riêng là trò chơi trọn vẹn và được tiến hành với tư cách là nội dung của một tiết, một hoạt động giáo dục âm nhạc cụ thể. Trrong chương trình giáo dục âm nhạc ở mẫu giáo, loại trò chơi này có các mục tiêu là nhằm rèn luyện cho trẻ về thuộc tính âm nhạc và rèn luyện trí nhớ âm nhạc. Do đó, nó phải được thiết kế chặt chẽ và thể hiện đầy đủ trong giáo án. - Đây cũng là loại trò chơi không nhiều trong chương trình giáo dục âm nhạc ở mẫu giáo (8 trò chơi ở cả 3 lớp, riêng lớp mẫu giáo lớn (5 - 6 tuổi) chỉ có 2 trò chơi là “ Ai nhanh nhất” và “Nhận hình đoán tên bài hát”). Trò chơi Ai nhanh nhất là tiếp tục từ lớp mẫu giáo nhỡ. - Khi hướng dẫn trẻ chơi các trò chơi âm nhạc có cấu trúc riêng, giáo viên cần tiến hành theo các bước sau: + Nêu tên trò chơi và giới thiệu sơ bộ nội dung trò chơi. + Giải thích cách chơi và nêu các quy định trong khi chơi (nếu có). Nếu trò chơi có những động tác, điệu bộ hay lời nói khó thể hiện, giáo viên cần làm mẫu để trẻ quan sát, từ đó nhận ra cách chơi. + Hướng dẫn trẻ chơi và chơi cùng trẻ: Tổ chức cho trẻ thực hiện trò chơi, chỉ dẫn trẻ hành động phù hợp với cách chơi, phát hiện và sửa chữa kịp thời các sai sót của trẻ, tránh để bị củng