Đến với bài thơ “Bánh trôi nước” của nữ sĩ Hồ Xuân Hương

Đến với bài thơ “ Bánh trôi nước” của nữ sĩ Hồ Xuân Hương  Trong văn học Việt Nam có một nhà thơ kể về độc đáo thì đứng vào bậc nhất, mà lại hai lần độc đáo, đó là một người phụ nữ sống dưới chế độ phong kiến xưa: Hồ Xuân Hương Hồ Xuân Hương là người nổi tiếng về thơ nôm. Thơ bà là một thứ thơ không chịu ở trong cái khuôn khổ thông thường, một thứ thơ như muốn lặn thật sâu vào sự thật, vào tận đáy sâu thẳm tâm tư của con người. Chính bởi vậy mà thơ của bà ẩn chứa đầy ý vị sâu sắc. Đặc biệt sống dưới chế độ phong kiến xưa, bị coi là đàn bà thấp kém, bị khinh là "phụ nhân rẻ rúng", với bản lĩnh của mình bà đã phản ứng mạnh mẽ sự bất công, khắc nghiệt của xã hội ấy. Bà đã lấy những vật rất tầm thường như quả mít, bánh trôi, ốc nhồi,....để phản ánh số phận của người phụ nữ. Qua đó nhà thơ muốn cười một cái cười thật nhọn, thật sắc vào xã hội mục nát ấy. Hình ảnh tiêu biểu nhất là bìa thơ “ Bánh trôi nước”: Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son. Mới đọc vào bài thơ ta những tưởng đây là một lời giới thiệu về một món ăn dân gian: món bánh trôi nước, từ hình dáng, cấu tạo và cách chế tạo. Bánh trôi làm bằng bột nếp, nhào với nước cho nhuyễn rồi nặn thành hình tròn nhỏ, nhân làm bằng đường đen, nước sôi thì bỏ vào luộc, khi chín bánh sẽ nổi lên. Người làm bánh khéo tay thì bánh đẹp, nếu vụng tay thì bánh bị nhão hoặc bị rắn. Nhưng hãy đọc lại và suy ngẫm chúng ta sẽ hiểu được ngụ ý của tác giả, lời bài thơcòn là lời tự bộc bạch tấm lòng của người phụ nữ. Nhà thơ đã mượn hình ảnh bánh trôi nước để nói lên thân phận và tấm lòng của người phụ nữ Hình ảnh bánh trôi là một ẩn dụ: Thân em vừa trắng lại vừa tròn "Trắng" và "Tròn"gợi cho ta thấy đó là người con gái đẹp, phúc hậu. Thân trắng ở đây vừa tả tấm thân trắng đẹp vừa nói lên phẩm hạnh của người phụ nữ. Thế nhưng trong xã hội cũ nát ấy người phụ nữ "hồng nhan" nhưng "bạc mệnh": Bảy nổi ba chìm với nước non "Bảy nổi ba chìm"- đó là sự nổi trôi, lênh đênh của số phận người phụ nữ giữa dòng đời, người phụ nữ ấy có số phận thật đau khổ, chẳng thế mà nhà thơ Nguyễn Du đã từng viết : Đau đớn thay phận đàn bà Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung Đó là kiếp khổ chung cho người phụ nữ, người phụ nữ đẹp trong xã hội ấy chỉ là món hàng để những cậu ấm thoả nguyện, cân,đo, đong, đếm. Người phụ nữ hoàn toàn lệ thuộc vào người đàn ông: Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Dưới chế độ trọng nam khinh nữ ấy, người phụ nữ không có sự lựa chọn, chỉ biết nhẫn nhục chịu đựng mà phó mặc cho số phận. Chính vì thế mà người phụ nữ trong ca dao cũng cùng chung một cảm nhậm: -Thân em như tấm lụa đào Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai. -Em như cây quế giữa rừng thơm tho ai biết ngát lừng ai hay. -Thân em như củ ấu gai Bên trong thì trắng vỏ ngoài thì đen Ai ơi nếm thử mà xem Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi. Và cái duy nhất họ có thể làm chủ được là tấm lòng của mình Mà em vẫn giữ tấm lòng son Người phụ nữ ấy vấn giữ được tấm lòng thuỷ chung son sắt của mình, mặc cho số phận có đưa đẩy họ như thế nào thì họ vẫn không thay lòng. Đó là một niềm rất đáng tự hào về phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ. Cả bài thơ là một nỗi thương cảm cho số phận của người phụ nữ "hồng nhan" nhưng lại "bạc mệnh", không làm chủ được số phận của mình. Qua đó tác giả muốn được đồng cảm với họ và lên án tố cáo xã hội phong kiên thối rữa ,mục nát đã đẩy ngưỡi phụ nữ xuống bờ vực sâu thẳm của cuộc sống. Người phụ nữ ngày nay họ được xã hội tôn trọng, là những người năng động ,hoạt bát. Họ giữ một vị trí rất quan trọng trong cuộc sống, đặc biệt là trong gia đình. Họ là những người thắp lửa, giữ lửa và truyền lửa để sưởi ấm trong  gia đình. Họ được tự do, bình đẳng, thế nhưng họ vẫn giữ được nét đẹp truyền thống của người phụ nữ, đó chính là lòng thuỷ chung sắt son.    Ai đã từng qua một thời cắp sách hẳn không thể nào quên không khí của những buổi tựu trường. Với tôi, ngày khai trường luôn là một kỷ niệm đẹp. Đó cũng là ngày sinh nhật của tôi. Ngày xưa, cuộc sống còn khó khăn nên thường đến ngày khai trường và lễ tết chúng tôi mới có quần áo mới. Học sinh kéo nhau đến trường dự lễ khai giảng sau một mùa hè sôi động, sao tôi cảm thấy có cái sự nô nức nhiệt tình hơn hẳn ngày nay.  Ngày đầu tiên tôi bước vào lớp một cũng vậy. Hình như là khoảng mùng năm hay mùng sáu tháng chín gì đó, tôi không còn nhớ rõ nữa. Tôi chỉ nhớ đó là một buổi sang cuối thu êm đềm, bầu trời cao trong xanh có ánh nắng vàng tươi. Cái mùa thu ở quê tôi thật đặc biệt- mùa thu miền Trung – không se lạnh như ở miền Bắc hay quá nóng nực như ở miền Nam . Nó dịu ngọt và nhẹ nhàng. Quả đúng là thời điểm khiến cho nhười ta dễ nhớ. Phải chăng đây chính là lí do để mùa thu là mùa tựu trường?Ngay từ sang sớm, mẹ đã đánh thức tôi dậy, sửa soạn mọi thứ thật tinh tươm. Tôi cũng không nũng nĩu không chịu dậy như mọi ngày. Cái không khí tất bật nhưng nghiêm túc mà mọi người trong gia đình gây ra khiến tôi cũng cảm thấy hôm nay là một ngày rất quan trọng dù lúc đó thật sự tôi vẫn không hiểu hết tầng ý nghĩa của nó.Áo quần, cặp sách đã chỉnh tề xong, mẹ chở em tôi và tôi đến trường. Dọc đường, chúng tôi gặp những cậu bé, cô bé cùng lứa tuổi. Đứa nào đứa nấy cũng đều ngơ ngác nhìn ngược nhìn xuôi và trên khuôn mặt chúng có chút gì đó sợ sệt. Thường thì khi gặp điều gì đó có vẻ lạ, tôi đều muốn khám phá và tìm hiểu nó. Có lẽ điều đó khiến cho ngày tựu trường đối với tôi thật đặc biệt, giống như một cuộc phiêu lưu kỳ lạ. Ngay trong lễ khai giảng, mọi ánh mắt đều đổ dồn về phía những học sinh lớp một khiến tôi cảm thấy tự hào vô cùng. Mà đâu chỉ có mình tôi, nhiều bạn đứng trước, bạn thì ưỡn ngực ra vẻ, bạn thì mặt mày tỏ vẻ nghiêm túc lắm mà miệng thì cứ cười tít mắt. Rồi một chị lớp năm với cương vị là liên đội trưởng chỉ huy cho toàn trường hát quốc ca. Tất cả chúng tôi đều hát rất to. Tôi bất giác tưởng tượng ra mình chính là một chiến sĩ nhỏ đang đứng trong một đoàn kị binh oai hùng đánh đuổi những tên khổng lồ mà hằng đêm mẹ vẫn kể trong các câu chuyện cổ tích. Xong tiết mục chào cờ, chúng tôi được nghe đọc thư mừng ngày khai giảng của Chủ tịch nước. Điều này khiến tôi dần dần nhận ra được tầm quan trọng của việc học hơn trước rất nhiều. Tiếp đến là tiết mục đánh trống khai trường của thầy hiệu trưởng. Trông thầy thật hiền từ và nhân hậu biết bao. Thầy giống như một người cha lớn của hàng trăm em học sinh đang ngồi đây vậy. Tiếng trống trường cất lên “Tùng! Tùng! Tùng!” nghe thật vang xa báo hiệu cho một năm học mới đã đến. Rồi những quả bóng bay đủ màu sắc cũng được thả bay trên bầu trời. Lúc đó tôi có một cảm giác rằng mình cũng đang bay, đang bay trong một biển trời tri thức mới, vai trò một người học sinh đang đến với tôi khiến tôi tự hào vô cùng. Nó làm tôi cảm giác mình lớn hẳn lên không phải vì mấy hôm trước có cao hơn vài xentimét mà lớn hơn trong tiềm thức tôi mặc dù tôi chỉ vừa tròn sáu tuổi.  Dẫu rằng 6 năm đã trôi qua nhưng những kỷ niệm trong ngày tựu trường bước vào lớp một vẫn luôn hiện lên trong tôi một cách vẹn nguyên, bởi hàng đêm vào mùa thu nó lại ùa về nhắc nhở tôi về con đường tri thức mà tôi đang tiến bước. Nếu như lòng yêu nước được xuất phát từ tình yêu những điều bình dị nhất như nhà văn Ê-ren-bua đã nói thì có lẽ chính những kỷ niệm của ngày tựu trường đầu tiên là nguồn sức mạnh cho tôi lòng yêu tri thức. Tôi chắc rằng mình sẽ mài nhớ về nó, nhớ về ngày khai trường đầu tiên của mình bởi nếu có điều gì đó khiến cho người ta phải nghĩ thì chắc chắn đó là một điều quan trọng. *§Ò bµi: Trong vai M· L­¬ng trong truyÖn C©y bót thÇn, h·y kÓ l¹i mét viÖc lµm cã Ých cña m×nh. *Bµi viÕt T«i b¾t ®Çu mét cuéc sèng phiªu du nay ®©y mai ®ã kÓ tõ khi rêi bá xãm lµng, rêi bá nh÷ng kÎ tham lam, tµn ¸c. Ngµy ngµy t«i cïng chó ngùa th©n yªu rong ruæi ®Õn nh÷ng vïng nói xa, bëi t«i biÕt r»ng ë ®ã cuéc sèng cña hä cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, thiÕu thèn. Mét h«m, trêi ®· b¾t ®Çu vÒ chiÒu, t«i quyÕt ®Þnh dõng ch©n nghØ ë mét ng«i lµng nhá n»m s¸t ven rõng. Khung c¶nh lµng m¹c xung quanh cã vÎ tiªu ®iÒu, x¬ x¸c. C©y cèi ch¼ng mÊy xanh tèt, ®ång ruéng kh« c»n, cã nh÷ng m¶nh ruéng ®· chÕt ch¸y chØ cßn l¬ th¬ vµi ngän cá. Trªn ®­êng ®i t«i gÆp mét cô giµ nÐt mÆt ®¨m chiªu lo l¾ng, ®Õn gÇn cô, t«i chµo: - Ch¸u chµo cô ¹. Cô ¬i ë ®©y cã ng«i nhµ nµo cã thÓ ë trä qua ®ªm ®­îc kh«ng ¹? Cô giµ nh×n t«i, ®¸p: - Tr­íc ®©y th× còng cã ®Êy nh­ng mÊy n¨m nay h¹n h¸n kÐo dµi, cuéc sèng ®ãi khæ nhiÒu ng­êi ch¼ng cßn lµm ¨n ®­îc n÷a, vµ nhiÒu ng­êi ®· bá lµng ®i t×m n¬i kh¸c. Nãi xong cô giµ gi¬ tay chØ ra mÊy c¸nh ®ång tr­íc mÆt, nãi tiÕp: - §Êy c¶ nhµ t«i tr«ng vµo ruéng lóa nµy mµ nay chØ cßn tr¬ vµi ngän cá, ch¼ng biÕt tõ nay nhµ t«i lÊy g× mµ ¨n n÷a. Nãi ®o¹n «ng hái t«i: - ThÕ cËu tõ ®©u ®Õn mµ l¹i l¹c vµo xø nµy, cã lÏ ®· l©u l¾m råi ch¼ng cßn ai d¸m ®Õn lµng ta ch¬i n÷a. Th«i cËu h·y vµo nhµ ta nghØ t¹m mét ®ªm, mai h·y ®i tiÕp. T«i theo l·o n«ng vÒ nhµ, ng«i nhµ nhá cña l·o n»m nÐp bªn ch©n nói, nh×n tõ xa ch¼ng kh¸c g× mé tóp lÒu. Nh×n gia c¶nh nghÌo nµn cña l·o t«i v« cïng ¸i ng¹i, t«i nãi víi l·o: - Ch¸u cã thÓ gióp lµng «ng cã n­íc ®Ó t­íi cho c©y khái chÕt kh«. Nghe t«i nãi vËy, «ng l·o nh×n t«i tá vÎ nghi ngê, nh­ng sau khi thÊy t«i qu¶ quyÕt l·o v« cïng sung s­íng. L·o lËt ®Ët ch¹y vµo lµng th«ng b¸o cho tÊt c¶ mäi ng­êi. ChØ mét lo¸ng sau tÊt c¶ giµ trÎ g¸i trai ®· ®Õn tô tËp ®Çy tr­íc nhµ «ng l·o. Nh×n hä ai còng ®ãi r¸ch, khèn khæ. T«i liÒn ®­a bót vÏ mÊy nÐt mét con s«ng ®· hiÖn ra tr­íc m¾t n­íc trong veo vµ muèn cho d©n lµng cã c¸i ¨n t«i l¹i chÊm mÊy c¸i thÕ lµ hµng ®µn c¸ tung t¨ng b¬i léi. Bµ con v« cïng mõng rì, hä gäi nhau ®i b¾t c¸ vµ ai nÊy cßn thøc g× cã thÓ ¨n ®­îc ®Òu ®em ®Õn nÊu chung ®Ó c¶ lµng liªn hoan mét b÷a no say. §ªm ®ã t«i t©m sù víi «ng l·o vÒ cuéc sèng tr­íc ®©y cña t«i, «ng l·o tá ra v« cïng th­¬ng xãt vµ c¶m th«ng, l·o nãi: - Nhµ ta còng ch¼ng giµu cã g× nh­ng ch¸u h·y ë ®©y lµm con nu«i cña ta, hai cha con ta chÞu khã lµm lông còng cã thÓ ®ñ sèng. Dï rÊt quý «ng l·o nh­ng t«i vÉn kh«ng thÓ ë l¹i, v× t«i hiÓu r»ng cßn cã rÊt nhiÒu hoµn c¶nh khã kh¨n, hä sÏ cÇn ®Õn c©y bót thÇn cña t«i. S¸ng h«m sau, tõ biÖt «ng l·o t«i l¹i rong ruæi trªn ®­êng, mong cøu gióp ®­îc nhiÒu h¬n nh÷ng con ng­êi nghÌo khæ.