Giáo án Giáo dục công dân 12 - Tiết 26 - Bài 9: Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước

Tiết 26 Ngày soạn 25/12/2009 Bài 9 PHáP LUậT VớI Sự PHáT TRIểN BềN VữNG CủA ĐấT NƯớC I. MụC TIÊU BàI HọC: 1.Về kiến thức: - Hiểu được vai trò của pháp luật đối với sự phát triển bền vững của đất nước. - Trình bày được một số nội dung cơ bản của pháp luật trong quá trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường và bảo đảm quốc phòng, an ninh. 2.Về ki năng: - Biết thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường và bảo đảm quốc phòng, an ninh. 3.Về thái độ: - Tôn trọng và nghiêm chỉnh thực hiện quy định của pháp luật về kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường và bảo đảm quốc phòng, an ninh. II. PHƯƠNG PHáP : Thuyết trình, đàm thoại, thảo luận nhóm, tạo tình huống, trực quan, III. PHƯƠNG TIệN DạY HọC: - Tranh, ảnh, sơ đồ, giấy khổ to. - Có thể sử dụng vi tính, máy chiếu. IV. TIếN TRìNH LÊN LớP : 1. ổn định tổ chức lớp : 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Giảng bài mới: Một đất nước phát triển bền vững là một đất nước có sự tăng trưởng liên tục và vững chắc về kinh tế, có sự bảo đảm ổn định và phát triển về văn hoá, xã hội, có môi trường được bảo vệ và cải thiện, có nền quốc phòng và an ninh vững chắc. Trong sự phát triển bền vững của đất nước, phát luật có vai trò như thế nào? Bao gồm những nội dung gì? Chúng ta sẽ tìm hiểu trong nội dung bài học này Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản GV giảng về quá trình hình thành thuật ngữ “Phát triển bền vững”: Thuật ngữ “Phát triển bền vững” lần đầu tiên được đề cập tới vào năm 1987, trong Báo cáo của Uỷ ban quốc tế về môi trường sống và phát triển (Uỷ ban Brunđtlan) để biểu thị sự phát triển xã hội mà không phá huỷ những điều kiện tự nhiên của tồn tại loài người. Thuật ngữ này xuất hiện như một sự phản ứng đối với cuộc khủng hoảng toàn cầu của thời đại: sự phát triển kinh tế gắn liền với sự cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên, sự suy thoái nghiêm trọng môi trường sống và sự phân cực giàu – nghèo trên thế giới. Theo định nghĩa được đưa ra trong bản Báo cáo nêu trên, “đây là một sự phát triển đáp ứng được những nhu cầu của thời hiện đại nhưng không đe doạ khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai”. Hội nghị lần thứ hai của Liên hợp quốc về môi trường sống và phát triển (Rio de Janero, 1992) đã đưa ra một định nghĩa về phát triển bền vững như sau : “Phát triển bền vững là một sự phát triển đáp ứng được những yêu cầu của thời hiện tại nhưng không đe doạ khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai”. Định nghĩa về phát triển bền vững được đưa ra từ Hội nghị Rio de Janero năm 1992 về môi trường sống và phát triển chỉ trực tiếp đề cập tới phương diện sinh thái đã tỏ ra chật hẹp, không đáp ứng được những thay đổi của thời đại, cần phải dược mở rộng cho phù hợp với những vấn đề, những thách thức đang đặt ra cho toàn nhân loại. Xuất phát từ cách tư duy như vậy, những năm gần đây, trong các công trình nghiên cứu của mình, đa số các tác giả đều chỉ ra rằng, ngoài định hướng sinh thái, phát triển bền vững còn bao gồm cả các định hướng kinh tế, văn hoá, xã hội và an ninh, quốc phòng. Khoản 4 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường năm 2005 của Việt Nam đã đưa ra định nghĩa : “Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng được nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hoà giữa tăng trưởng kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường”. Tuy nhiên, vì được đưa ra trong Luật Bảo vệ môi trường nên định nghĩa này cũng chưa đề cập hết đầy đủ nội hàm của khái niệm phát triển bền vững. Cho đến nay, định nghĩa phát triển bền vững được hiểu dưới nhiều khía cạnh và theo các cách tiếp cận khác nhau. Theo cách hiểu chung nhất, Phát triển bền vững là sự tăng trưởng và phát triển liên tục, vững chắc trong các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội, bảo vệ môi trường, bảo vệ quốc phòng và an ninh. Có các tiêu chí để xác định một đất nước có phát triển bền vững hay không, đó là: - Tăng trưởng kinh tế liên tục và vững chắc ; - Có sự phát triển tiến bộ về văn hoá, xã hội ; - Môi trường được bảo vệ và phát triển ; - Có nền quốc phòng và an ninh vững chắc. Trong các yếu tố cần thiết đòi hỏi cho phát triển bền vững đất nước, tăng trưởng kinh tế được coi là yếu tố cơ bản nhất, có ý nghĩa quyết định để phát triển bền vững, bởi lẽ : - Tăng trưởng kinh tế đảm bảo nguồn tài chính cần thiết để bảo vệ môi trường ; - Tăng trưởng kinh tế chi phối tiến bộ kỹ thuật, là cái cần thiết để thay thế các nguồn tài nguyên thiên nhiên bằng tiền và các công nghệ ; - Chỉ có tăng trưởng kinh tế mới có thể xoá bỏ được nghèo nàn, bảo đảm phát triển tiến bộ về văn hoá, xã hội ; - Tăng trưởng kinh tế bảo đảm điều kiện vật chất cho nền quốc phòng, an ninh. Vai trò của pháp luật đối với sự phát triển bền vững của đất nước ù Trong lĩnh vực kinh tế GV đặt vấn đề: Có người cho rằng, để phát triển kinh tế đất nước thì chỉ cần có các chủ trương, chính sách là đủ mà không cần phải có pháp luật. Em có đồng ý với ý kiến này không? HS trao đổi, phát biểu. GV giảng: Để tăng trưởng kinh tế đất nước, Nhà nước sử dụng nhiều công cu, phương tiện, biện pháp khác nhau, trong đó, pháp luật được coi là phương tiện không thể thiếu. Chủ trương, chính sách là cần thiết nhưng không đủ để tạo ra một trật tự pháp lí cần thiết cho hoạt động kinh doanh. Không có pháp luật, sản xuất - kinh doanh sẽ hỗn loạn, không ổn định và tất nhiên kinh tế đất nước sẽ không thể tăng trưởng được. GV giảng về cách thức mà pháp luật tác động đến sự tăng trưởng kinh tế đất nước: + Muốn phát triển và tăng trưởng kinh tế cần phải có hệ thống pháp luật về kinh tế có khả năng kích thích sản xuất, khơi dậy mọi tiềm năng của xã hội: ư Trước hết, phải tạo ra khung pháp lý cần thiết cần thiết cho hoạt động kinh doanh. ư Pháp luật phải đảm bảo quyền tự do kinh doanh của công dân. ư Pháp luật về thuế phải tạo ra động lực kích thích và thúc đẩy kinh doanh phát triển. + Nền kinh tế phát triển và tăng trưởng liên tục, ổn định là tiền đề cho sự phát triển bền vững của đất nước. ùTrong lĩnh vực văn hóa GV hỏi: - Em có cho rằng, trong quá trình xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam cần phải có pháp luật không? HS trao đổi, phát biểu. GV giảng: Pháp luật góp phần phát huy giá trị văn hoá dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại, xây dựng đạo đức và lối sống tốt đẹp của con người Việt Nam, nhờ đó mà góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Không có pháp luật, nền văn hoá đất nước khó có thể được bảo vệ và phát triển theo đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ù Trong lĩnh vực xã hội GV hỏi: # Nếu không có pháp luật mà chỉ có đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước thì có thể giải quyết được các vấn đề xã hội hay không? HS trao đổi, phát biểu. GV giảng: Không có pháp luật sẽ dẫn đến tình trạng ai muốn làm gì thì làm, bất bình đẳng xã hội sẽ gia tăng, người nghèo không được chăm sóc, tệ nạn xã hội không được đẩy lùi. Thông qua các quy định của pháp luật mà vấn đề dân số , việc làm, vấn đề tệ nạn xã hội, được từng bước giải quyết. ùTrong lĩnh vực bảo vệ môi trường GV hỏi : - Những năm qua, phát triển kinh tế – xã hội ở nước ta còn dựa nhiều vào việc khai thác tài nguyên thiên nhiên; công nghệ sản xuất còn sử dụng nhiều năng lượng, nguyên liệu, thải ra nhiều chất độc gây ô nhiễm môi trường. Theo em, để ngăn ngừa, hạn chế tình trạng này, Nhà nước cần phải làm gì? HS trao đổi, phát biểu. GV giảng: Trước thực trạng việc khai thác tài nguyên thiên nhiên, việc sản xuất kinh doanh ở nước ta là một trong những nguyên nhân làm suy thoái môi trường, Nhà nước cần phải áp dụng nhiều biện pháp, trong đó, quan trọng nhất là các biện pháp phát triển khoa học-công nghệ: + Đầu tư để từng bước thay đổi trang thiết bị kĩ thuật lạc hậu thải ra nhiều chất khí và bụi gây ô nhiễm môi trường. + Đầu tư phát triển mạnh khoa học - công nghệ nhằm tạo ra các sản phẩm có thể thay thế sản phẩm khai thác từ tự nhiên. Để thực hiện các biện pháp này thì đòi hỏi phải đầu tư rất nhiều vốn cho công tác nghiên cứu và mua các trang thiết bị kĩ thuật tiên tiến, hiện đại. GV hỏi tiếp: - Các em cho biết vai trò của pháp luật đối với lĩnh vực bảo vệ môi trường? HS trao đổi, phát biểu. GV giảng: Bảo vệ môi trường (thông qua những quy định của pháp luật về những hành vi bị nghiêm cấm và những hành vi được khuyến khích) là điều kiện vô cùng quan trọng để phát triển bền vững đất nước. ù Trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh GV hỏi : - Vai trò của pháp luật đối với lĩnh vực quốc phòng và an ninh? HS trao đổi, phát biểu. GV giảng: Pháp luật trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh là điều kiện không thể thiếu trong phát triển bền vững. GV tổng hợp nội dung vai trò của pháp luật đối với phát triển bền vững đất nước: Nói đến vai trò của pháp luật đối với sự phát triển bền vững của đất nước là nói đến sự tác động của pháp luật trong quá trình phát triển của các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội, bảo vệ môi trường và bảo đảm quốc phòng, an ninh. Pháp luật có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển bền vững đất nước nói chung, trong từng lĩnh vực cụ thể nói riêng, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế và bảo vệ môi trường. Trong lĩnh vực kinh tế, vai trò của pháp luật được thể hiện ở sự tác động của pháp luật đến quá trình tăng trưởng kinh tế đất nước. Nếu pháp luật có các quy định thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân, động viên và thu hút họ vào công việc kinh doanh thì sẽ khơi dậy và phát huy mọi tiềm năng to lớn trong xã hội, làm cho mọi tổ chức, cá nhân có điều kiện kinh doanh có hiệu quả, làm giàu cho mình và cho xã hội ; từ đó kinh tế tăng trưởng, là điều kiện để phát triển bền vững đất nước. Trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, vai trò của pháp luật được thể hiện ở các quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và trong đời sống cộng đồng phải khai thác, sử dụng tài nguyên môi trường đúng các tiêu chuẩn, quy định ; hạn chế đến mức tối đa tác động xấu của con người vào quá trình khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên. Pháp luật hành chính, hình sự có các chế tài xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm từ phía cá nhân, tổ chức trong quá trình khai thác, sử dụng tài nguyên môi trường và bảo vệ môi trường. Thông qua các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường cùng các quy định xử phạt vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hình sự, pháp luật góp phần quan trọng vào việc bảo vệ môi trường, là một trong các yếu tố cấu thành cần thiết của phát triển bền vững. 1. Vai trò của pháp luật đối với sự phát triển bền vững của đất nước ù Trong lĩnh vực kinh tế Thứ nhất, pháp luật tạo ra khung pháp lí cần thiết của họat động kinh doanh. Thứ hai, pháp luật ghi nhận và bảo đảm quyền tự do kinh doanh của công dân để khơi dậy và phát huy mọi tiềm năng trong xã hội. Thứ ba, thông qua các quy định về thuế, pháp luật khuyến khích các họat động kinh doanh trong những ngành, nghề có lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. ùTrong lĩnh vực văn hóa Pháp luật giữ vai trò chủ đạo, tác động tích cực vào sự nghiệp xây dựng nền văn hóa Việt Nam. Những quy định của pháp luật về văn hóa góp phần phát huy giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân lọai, đáp ứng nhu cầu đời sống tinh thần của nhân dân, nâng cao dân trí, xây dựng đạo đức và lối sống tốt đẹp của người Việt Nam ù Trong lĩnh vực xã hội Pháp luật có vai trò quan trọng thúc đẩy sự phát triển trong lĩnh vực xã hội. Trong nền kinh tế thị trường, nhiều vấn đề xã hội phát sinh, cần phải được giải quyết: dân số và việc làm; bất bình đẳng xã hội và tăng nhanh khoảng cách giàu nghèo; bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân; xóa đói giảm nghèo; tệ nạn xã hội; đạo đức và lối sống; v.v Các vấn đề xã hội trên đây chỉ có thể được giải quyết một cách hiệu quả nhất thông qua các quy định của pháp luật. ùTrong lĩnh vực bảo vệ môi trường Các quy định của pháp luật có tác dụng ngăn ngừa, hạn chế tác động xấu của con người trong quá trình khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên nhằm bảo vệ có hiệu qua môi trường và tài nguyên thiên nhiên. ù Trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh Pháp luật là cơ sở để tăng cường tiềm lực quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia, thông qua đó tạo ra môi trường hòa bình, ổn định để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và bảo vệ môi trường, bảo đảm cho đất nước có đầy đủ điều kiện để phát triển bền vững. 4) Củng cố. Đọc bài đọc thêm trang 106 5) Hướng dẫn về nhà Đọc trước phần tiếp theo và làm bài tập 1 SGK