Giáo án Hình học lớp 9 - Tiết 58 đến tiết 64 năm 2012

Chương IV HÌNH TRỤ – HÌNH NÓN – HÌNH CẦU Ngày soạn: 17/3/2012 Lớp 9A: 20/3/2012 Ngày giảng : Lớp 9B: 20/3/2012 Tiết 58 - §1. HÌNH TRỤ – DIỆN TÍCH XUNG QUANH VÀ THỂ TÍCH CỦA HÌNH TRỤ I. Mục tiêu 1. Kiến thức : HS được nhớ lại và khắc sâu các khái niệm về hình trụ (đáy của hình trụ, trục, mặt xung quanh, đường sinh, độ dài đường cao, mặt cắt khi nó song song với trục hoặc song song với đáy) 2. Kĩ năng : Nắm chắc và biết xử dụng công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần và thể tích của hình trụ. 3. Thái độ : Tự giác , tích cực, tập trung nghiêm túc học tập tìm tòi kiến thức. II. Chuẩn bị của GV và HS 1. GV : - Giáo án , SGK, SBT. - Thiết bị quay hình chữ nhật ABCD để tạo nên hình trụ, một số vật có dạng hình trụ – hai củ cải (hoặc củ cà rốt) có dạng hình trụ một dao nhỏ để tạo mặt cắt của hình trụ. – Cốc thuỷ tinh đựng nước, ống nghiệm hở hai đầu dạng hình trụ để làm – Tranh vẽ hình 73, hình 75, hình 77, 78 SGK và tranh vẽ hình lăng trụ đều. – Bảng phụ vẽ hình 79, 81 – kẻ bảng bài tập 5 Tr 111 SGK. – Thước thẳng, phấn màu, máy tính bỏ túi. 2. HS : - Mỗi bàn HS mang một vật hình trụ, một cốc hình trụ đựng nước, một băng giấy hình chữ nhật 10cm.4cm, hồ dán. – Thước kẻ, bút chì, máy tính bỏ túi. III. Tiến trình bài dạy 1. Kiểm tra bài cũ ( không kiểm tra) *) Đặt vấn đề ( Giới thiệu chương IV)(3 phút) GV : ở lớp 8 ta đã biết một số khái niệm cơ bản của hình học không gian, ta đã được học về hình lăng trụ đứng, hình chóp đều. ở những hình đó, các mặt của nó đều là một phần của mặt phẳng. – Trong chương IV này, chúng ta sẽ được học về hình trụ, hình nón, hình cầu là những hình không gian có những mặt là mặt cong. – Để học tốt chương này, cần tăng cường quan sát thực tế, nhận xét hình dạng các vật thể quanh ta, làm một số thực nghiệm đơn giản và ứng dụng những kiến thức đã học vào thực tế. Bài hôm nay là “Hình trụ – Diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ”. 2. Dạy bài mới: Hoạt động của GV và HS Nội dung ghi bảng 1. Hình trụ ( 10 phút) GV đưa hình 73 lên giới thiệu với HS : khi quay hình chữ nhật ABCD một vòng quanh cạnh CD cố định, ta được một hình trụ. HS nghe GV trình bày và quan sát trên hình vẽ. GV giới thiệu – cách tạo nên hai đáy của hình trụ, đặc điểm của đáy – cách tạo nên mặt xung quanh của hình trụ. – đường sinh, chiều cao, trục của hình trụ. Sau đó GV thực hành quay hình chữ nhật ABCD quanh trục CD cố định bằng thiết bị. HS quan sát GV thực hành. – GV yêu cầu HS đọc Tr 107 SGK Một HS đọc to SGK Tr 107. – GV cho HS làm GV yêu cầu 2 bàn HS trình bày HS:Từng bàn HS quan sát vật hình trụ mang theo và cho biết đâu là đáy, đâu là mặt xung quanh, đâu là đường sinh của hình trụ đó. – GV cho HS làm bài tập 1 Tr 110 SGK. Bán kính đáy : r Đường kính đáy : d = 2r Chiều cao : h HS lên điền vào dấu “” Bài tập 1 Tr 110 SGK 2. Cắt hình trụ bởi một mặt phẳng (7 phút) GV hỏi – Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với đáy thì mặt cắt là hình gì ? – Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với trục DC thì mặt cắt là hình gì ? HS suy nghĩ, trả lời.... – Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với đáy thì mặt cắt là hình tròn. – Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với trục DC thì mặt cắt là hình chữ nhật. GV thực hiện cắt trực tiếp trên hai hình trụ (bằng cà rốt) để minh hoạ. Sau đó yêu cầu HS quan sát hình 75 SGK. – GV phát cho mỗi bàn HS một ống nghiệm hình trụ hở hai đầu, yêu cầu HS thực hiện ?2 Mặt nước trong cốc là hình tròn (cốc để thẳng). Mặt nước trong HS thực hiện theo từng bàn, trả lời câu hỏi. GV có thể minh hoạ bằng cách cắt vát củ cà rốt hình trụ. ống nghiệm (để nghiêng) không phải là hình tròn. 3. Diện tích xung quanh của hình trụ ( 7 phút) GV đưa bảng phụ hình 77 SGK và giới thiệu diện tích xung quanh của hình trụ như SGK. GV : Hãy nêu cách tính diện tích xung quanh của hình trụ đã học ở Tiểu học HS: Muốn tính diện tích xung quanh của hình trụ ta lấy chu vi đáy nhân với chiều cao. GV: Cho biết bán kính đáy (r) và chiều cao của hình trụ (h) ở hình 77. r = 5 (cm) h = 10 (cm) – áp dụng tính diện tích xung quanh của hình trụ. GV giới thiệu : Diện tích toàn phần bằng diện tích xung quanh cộng với diện tích hai đáy. Sxq = C.h= 2pr.h » 2.3,14.5.10 » 314 (cm2) Hãy nêu công thức và áp dụng tính với hình 77. HS: Nêu công thức STP = Sxq + 2Sđ= 2prh + 2pr2 » 314 + 2.3,14.52» 314 + 157» 471 (cm2) GV ghi lại công thức *) Tổng quát: Sxq = 2prh. STP = 2prh + 2pr2 với r là bán kính đáy h là chiều cao hình trụ 4. Thể tích hình trụ ( 6 phút) GV : Hãy nêu công thức tính thể tích hình trụ. HS : Muốn tính thể tích hình trụ ta lấy diện tích đáy nhân với chiều cao. – Giải thích công thức. V = Sđ.h = pr2h với r là bán kính đáy h là chiều cao hình trụ. áp dụng : tính thể tích của một hình trụ có bán kính đáy là 5cm, chiều cao của hình trụ là 11cm HS nêu cách tính : Áp dụng: r = 5cm, h = 11cm V = pr2h » 3,14.52.11 » 863,5 (cm3) GV yêu cầu HS đọc Ví dụ và bài giải trong SGK HS đọc Ví dụ SGK. Ví dụ : Tr 78 SGK 3. Củng cố - Luyện tập ( 10 phút) Hoạt động của GV và HS Nội dung ghi bảng Bài 3 Tr 110 SGK Đề bài và hình vẽ trên bảng phụ. Yêu cầu HS chỉ ra chiều cao và bán kính đáy của mỗi hình. HS lần lượt phát biểu Bài 3 Tr 110 SGK h r Hình a 10cm 4cm Hình b 11cm 0,5cm Hình c 3cm 3,5cm Bài 4 Tr 110 SGK GV yêu cầu HS tóm tắt đề bài HS : r = 7cm Sxq = 352cm2 Tính h ? Bài 4 Tr 110 SGK – Tính h dựa vào công thức nào ? HS: Sxq = 2prh Sxq = 2prh Þ h = h = (cm) Chọn (E) Bài 6 Tr 111 SGK HS đọc và tóm tắt đề bài h = r; Sxq = 314cm2 Tính r ? V ? Bài 6 Tr 111 SGK GV : Hãy nêu cách tính bán kính đường tròn đáy. HS : Sxq = 2prh mà h = r Þ Sxq = 2pr2 Þ r2 = Þ r = » 7,07 (cm) – Tính thể tích hình trụ. V = pr2h = p.50. » 1110,16 (cm3) 4. Hướng dẫn HS học ở nhà:(2 phút) – Nắm vững các khái niệm về hình trụ – Nắm chắc các công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích hình trụ và các công thức suy diễn của nó. – Bài tập về nhà số 7, 8, 9, 10 Tr 111, 112 SGK.số 1, 3 Tr 122 SBT. - Tiết sau luyện tập IV. Rút kinh nghiệm : Ngày soạn: 20/03/2012 Lớp 9A: 23/03/2012 Ngày giảng : Lớp 9B: 23/03/2012 Tiết 59 . LUYỆN TẬP I. Mục tiêu 1. Kiến thức : Thông qua bài tập, HS hiểu kĩ hơn các khái niệm về hình trụ. Cung cấp cho HS một số kiến thức thực tế về hình trụ. 2. Kĩ năng : HS được luyện kĩ năng phân tích đề bài, áp dụng các công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích của hình trụ cùng các công thức suy diễn của nó. 3. Thái độ : Tự giác , tích cực, tập trung nghiêm túc học tập tìm tòi kiến thức. II. Chuẩn bị của GV và HS 1. GV : - Giáo án , SGK, SBT. – Bảng phụ ghi đề bài, hình vẽ, một số bài giải. – Thước thẳng, phấn màu, máy tính bỏ túi. 2. HS : - Học bài cũ, làm bài tập – Thước kẻ, bút chì, máy tính bỏ túi. III. Tiến trình bài dạy 1. Kiểm tra bài cũ: (8 phút) a. Câu hỏi: 1) Hãy tính diện tích xung quanh của một hình trụ có chu vi hình tròn đáy là 13 cm và chiều cao là 3 cm 2) Tính thể tích của hình trụ có bán kính đường tròn đáy là 5mm và chiều cao là 8mm b. Đáp án 1) Tóm tắt đề bài C = 13cm, h = 3cm. Tính Sxq ? Diện tích xung quanh của hình trụ là : Sxq = C.h = 13.3 = 39 (cm2) 2) Tóm tắt đề bài r = 5mm, h = 8mm. Tính V ? Thể tích của hình trụ là : V = pr2h = p.52.8 = 200p » 628 (mm3) *) Đặt vấn đề: Trong tiết học trước các em đã được tìm hiểu về hình trụ, diện tích xung quanh, diện tích toàn phần và thể tích hình trụ. Tiết học hôm nay chúng ta sẽ vận dụng các kiến thức đó vào giải một số bài tập. 2. Dạy bài mới ( Tổ chức luyện tập) (28 phút) Hoạt động của GV và HS Nội dung ghi bảng Bài 11 Tr 112 SGK (Đề bài và hình vẽ trên bảng phụ) Một HS đọc to đề bài. Bài 11 Tr 112 SGK GV hỏi : Khi nhấn chìm hoàn toàn một tượng đá nhỏ vào một lọ thuỷ tinh đựng nước, ta thấy nước dâng lên, hãy giải thích. – HS : Khi tượng đá nhấn chìm trong nước đã chiếm một thể tích trong lòng nước làm nước dâng lên. ? Thể tích của tượng đá tính thế nào ? HS: trả lời... – Thể tích của tượng đá bằng thể tích cột nước hình trụ có Sđ bằng 12,8cm2 và chiều cao bằng 8,5mm = 0,85cm. ?Hãy tính cụ thể. V = Sđ.h = 12,8.0,85 = 10,88 (cm3) Bài 8 Tr 111 SGK.(Đề bài và hình vẽ trên bảng phụ) GV cho các nhóm HS hoạt động nhóm khoảng 5 phút thì yêu cầu đại diện một nhóm trình bày bài làm. HS hoạt động theo nhóm. Đại diện một nhóm trình bày bài. HS lớp nhận xét. Bài 8 Tr 111 SGK Bài làm : * Quay hình chữ nhật quanh AB được hình trụ có r = BC = a. h = AB = 2a Þ V1 = pr2h = p.a2.2a = 2pa3 * Quay hình chữ nhật quanh BC được hình trụ có r = AB = 2a h = BC = a. Þ V2 = pr2h = p(2a)2.a = 4pa3 Vậy V2 = 2V1 Þ Chọn (C). Bài 2 Tr 122 SBT (Đề bài và hình vẽ trên bảng phụ). HS tiếp tục hoạt động theo nhóm. Bài 2 Tr 122 SBT (Sxq + Sđáy) ? (Lấy p = ) Chọn kết quả đúng. (A). 564cm2 ; (B). 972cm2 (C) 1865cm2 ; (D) 2520cm2 (E) 1496cm2 Bài làm : Diện tích xung quanh cộng với diện tích một đáy của hình trụ là : Sxq + Sđ = 2prh + pr2 = pr (2h + r) = = 1496 (cm2) Chọn (E). Chú ý : HS có thể tính riêng Sxq và Sđ rồi cộng lại. Sxq = 2.14..10 = 880 (cm2) Sđ = 142. = 616 (cm2) Sxq + Sđ = 1496 (cm2) GV đưa bài làm của vài nhóm lên kiểm tra. HS lớp nhận xét. Bài 12 Tr 112 SGK. GV yêu cầu HS làm bài cá nhân HS làm bài cá nhân. Điền đủ kết quả vào ô trống của bảng sau. r d h C(đ) S(đ) S(xq) V 25mm 5cm 7cm 15,70cm 19,63cm2 109,9cm2 137,41cm3 3cm 6cm 1m 18,85cm 28,27cm2 1885cm2 2827cm3 5cm 10cm 12,73cm 31,4cm 78,54cm2 399,72cm2 1 lít Hai HS cầm máy tính bỏ túi lên bảng tính điền vào 2 dòng đầu. GV kiểm tra công thức và kết quả Dòng 3 : GV hướng dẫn HS làm – Biết bán kính đáy r = 5cm, ta có thể tính ngay được những ô nào ? HS : Biết r, ta có thể tính ngay được : d = 2r, C(đ) = pd; S(đ) = pr2 – Để tính chiều cao h, ta làm thế nào ? – V = 1 lít = 1000cm3; V = pr2h Có h, tính Sxq theo công thức nào ? – Sxq = Sđ.h Sau đó, GV yêu cầu cả lớp tính. Một HS lên điền kết quả dòng 3. 3. Củng cố: ( 7 phút) GV cho HS làm bài trắc nghiệm (GV phát đề in sẵn cho HS) GV cho HS làm bài trong 3 phút thì thu bài và kiểm tra ngay kết quả. Đề bài Có hai bể đựng nước có kích thước cho như hình sau : a) So sánh lượng nước chứa đầy trong hai bể. (A). Lượng nước ở bể I lớn hơn lượng nước ở bể II. (B). Lượng nước ở bể I nhỏ hơn lượng nước ở bể II. (C). Lượng nước ở bể I bằng lượng nước ở bể II. (D). Không so sánh được lượng nước chứa đầy của hai bể vì kích thước của chúng khác nhau. b) So sánh diện tích tôn dùng để đóng hai thùng đựng nước trên (có nắp, không kể tôn làm nếp gấp) (A). Diện tích tôn đóng thùng I lớn hơn thùng II. (B). Diện tích tôn đóng thùng I nhỏ hơn thùng II (C). Diện tích tôn đóng thùng I bằng thùng II. (D). Không so sánh được diện tích tôn dùng để đóng hai thùng vì kích thước của chúng khác nhau. HS làm bài nhanh trên Phiếu học tập. Đáp án: a) Tính ra V1 = 160p (m3); V2 = 200p (m3) Þ V1 < V2 Þ Chọn (B) b) Tính ra : Bể I : STP = 112p (m2); Bể II : STP = 130p (m2) Þ S1 < S2 Þ Chọn (B). 4. Hướng dẫn HS học ở nhà (2 phút) – Nắm chắc các công thức tính diện tích và thể tích của hình trụ – Bài tập về nhà số 14 Tr 113 SGK số 5, 6, 7, 8 Tr 123 SBT. – Đọc trước bài Đ2. Hình nón – Hình nón cụt. - Ôn lại công thức tính diện tích xung quanh và thể tích của hình chóp đều (lớp 8) IV. Rút kinh nghiệm : Tiết 60 - Đ2. Hình nón - Hình nón cụt - Diện tích xung quanh và thể tích của hình nón, hình nón cụt I. Mục tiêu 1 . Kiến thức : HS được giới thiệu và ghi nhớ các khái niệm về hình nón : đáy, mặt xung quanh, đường sinh, đường cao, mặt cắt song song với đáy của hình nón và có khái niệm về hình nón cụt. 2 . Kĩ năng : Nắm chắc và biết sử dụng công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần và thể tích của hình nón, hình nón cụt. 3 .Thái độ : Tự giác , tích cực, tập trung nghiêm túc học tập tìm tòi kiến thức. ii. Chuẩn bị của GV và HS 1.GV : - Giáo án , SGK, SBT. – Thiết bị tam giác vuông AOC để tạo nên hình nón. Một số vật có dạng hình nón. Một hình nón bằng giấy. – Một hình trụ và một hình nón có đáy bằng nhau và có chiều cao bằng nhau để hình thành công thức tính thể tích hình nón bằng thực nghiệm – Tranh vẽ hình 87, hình 92 và một số vật có dạng hình nón. Mô hình hình nón, nón cụt.Bảng phụ vẽ hình 93, 94, ghi sẵn bài tập 19, 20 SGK. – Thước thẳng, com pa, phấn màu, máy tính bỏ túi. 2 . HS : - Mang tranh ảnh có in hình nón hoặc nón cụt, vật có dạng hình nón hoặc nón cụt. – Thước kẻ, com pa, bút chì, máy tính bỏ túi. – Ôn công thức tính độ dài cung tròn, diện tích xung quanh và thể tích hình chóp đều. III. Tiến trình bài dạy Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1 1. hình nón. (10 phút) GV : Ta đã biết, khi quay một hình chữ nhật quanh một cạnh cố định ta được một hình trụ. Nếu thay hình chữ nhật bằng một tam giác vuông, quay tam giác vuông AOC một vòng quanh cạnh góc vuông OA cố định, ta được một hình nón. (GV vừa thực hiện quay tam giác vuông, vừa nói). HS nghe GV trình bày và quan sát thực tế, hình vẽ. Khi quay : – Cạnh OC quét nên đáy của hình nón, là một hình tròn tâm O. – Cạnh AC quét nên mặt xung quanh của hình nón, mỗi vị trí của AC được gọi là một đường sinh. – A là đỉnh của hình nón AO gọi là đường cao của hình nón. Sau đó, GV đưa hình 87 tr 114 lên để HS quan sát. GV đưa một chiếc nón để HS quan sát và thực hiện SGK. HS quan sát chiếc nón. Một HS lên chỉ rõ các yếu tố của hình nón : đỉnh, đường tròn đáy, đường sinh, mặt xung quanh, mặt đáy. GV yêu cầu các nhóm HS quan sát các vật hình nón mang theo và chỉ ra các yếu tố của hình nón. (hoặc nêu các vật có dạng hình nón hay tranh ảnh minh hoạ). HS thực hành quan sát theo nhóm. Hoạt động 2 2. diện tích xung quanh hình nón (12 phút) GV thực hành cắt mặt xung quanh của một hình nón dọc theo một đường sinh rồi trải ra. HS quan sát GV thực hành. GV hỏi : hình khai triển mặt xung quanh của một hình nón là hình gì ? HS trả lời : Hình khai triển mặt xung quanh của một hình nón là hình quạt tròn. – Nêu công thức tính diện tích hình quạt tròn SAA¢A. – Diện tích hình quạt tròn : – Độ dài cung AA¢A tính thế nào ? – Độ dài cung AA¢A chính là độ dài đường tròn (O ; r), vậy bằng 2pr. – Tính diện tích quạt tròn SAA¢A. – Đó cũng chính là Sxq của hình nón. Vậy Sxq của hình nón là : Sxq = pr với r là bán kính đáy hình nón là độ dài đường sinh. – Tính diện tích toàn phần của hình nón như thế nào ? STP = Sxq + Sđ = pr + pr2 – Nêu công thức tính Sxq của hình chóp đều. – Diện tích xung quanh của hình chóp đều là : Sxq = p. d Với p là nửa chu vi đáy d là trung đoạn của hình chóp. – GV nhận xét : Công thức tính Sxq của hình nón tương tự như của hình chóp đều, đường sinh chính là trung đoạn của hình chóp đều khi số cạnh của đa giác đáy gấp đôi lên mãi. Ví dụ : Sxq hình nón ? h = 16 cm r = 12 cm. – Hãy tính độ dài đường sinh. – Độ dài đường sinh của hình nón là : (cm) – Tính Sxq của hình nón. – Sxq của hình nón là : Sxq = pr = p. 12. 20 = 240p (cm2). Hoạt động 3 3. thể tích hình nón (7 phút) GV : Người ta xây dựng công thức tính thể tích hình nón bằng thực nghiệm. GV giới thiệu hình trụ và hình nón có đáy là hai hình tròn bằng nhau, chiều cao của hai hình cũng bằng nhau. GV đổ đầy nước vào trong hình nón rồi đổ hết nước ở hình nón vào hình trụ. GV yêu cầu HS lên đo chiều cao của cột nước này và chiều cao của hình trụ, rút ra nhận xét. Một HS lên đo : – Chiều cao cột nước. – Chiều cao hình trụ. Nhận xét : chiều cao của cột nước bằng chiều cao hình trụ. GV : Qua thực nghiệm, ta thấy VH. nón = VH. trụ hay VH. nón = pr2h áp dụng : Tính thể tích của một hình nón có bán kính đáy bằng 5cm, chiều cao 10 cm. HS :– Tóm tắt đề bài V ? với: r = 5 cm. h = 10 cm. V = pr2h = p. 52. 10, V = p (cm3). Hoạt động 4 4 – hình nón cụt – diện tích xung quanh và thể tích hình nón cụt (16 phút) a) Khái niệm hình nón cụt. GV sử dụng mô hình hình nón được cắt ngang bởi một mặt phẳng song song với đáy để giới thiệu về mặt cắt và hình nón cụt như SGK. HS nghe GV trình bày. GV hỏi : Hình nón cụt có mấy đáy ? Là các hình như thế nào ? HS trả lời : – Hình nón cụt có hai đáy là hai hình tròn không bằng nhau. b) Diện tích xung quanh và thể tích hình nón cụt. GV đưa hình 92 SGK lên bảng phụ giới thiệu : các bán kính đáy, độ dài đường sinh, chiều cao của hình nón cụt. GV : Ta có thể tính Sxq của nón cụt theo Sxq của hình nón lớn và hình nón nhỏ như thế nào ? – Sxq của hình nón cụt là hiệu Sxq của hình nón lớn và hình nón nhỏ. Ta có công thức : Sxq nón cụt = p(r1 + r2) – Tương tự thể tích của nón cụt cũng là hiệu thể tích của hình nón lớn và hình nón nhỏ. Ta có công thức : Vnón cụt = Hoạt động 5 Luyện tập – Củng cố. (8 phút) GV yêu cầu HS nêu hai công thức tính Sxq, STP và V của hình nón cụt – GV ghi lại ở góc bảng. Bài tập 15 Tr 117 SGK. (Đề bài và hình vẽ trên bảng phụ). Một HS đọc to đề bài. HS nêu cách tính. a) Đường kính đáy của hình nón có d = 1 Þ r = a) Tính r. b) Tính . bổ sung b) Hình nón có đường cao h = 1. Theo định lí Pi-ta-go, độ dài đường sinh hình nón là : = c) Sxq = pr = p. STP = pr + pr2 = = d) V = = Hướng dẫn về nhà (2 phút) – Nắm vững các khái niệm về hình nón. – Nắm chắc các công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích hình nón. – Bài tập về nhà số 17, 19, 20, 21, 22 Tr 118 SGK, bài số 17, 18 Tr 126 SBT. – Tiết sau luyện tập. Ngày soạn : 13/4/2011 Ngày giảng : 16/4/2011 Lớp 9D Tiết 61 . Luyện tập I. Mục tiêu 1 . Kiến thức : Thông qua bài tập, HS hiểu kĩ hơn các khái niệm về hình nón. Cung cấp cho HS một số kiến thức thực tế về hình nón. 2 . Kĩ năng : HS được luyện kĩ năng phân tích đề bài, áp dụng các công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích của hình nón cùng các công thức suy diễn của nó. 3 .Thái độ : Tự giác , tích cực, tập trung nghiêm túc học tập tìm tòi kiến thức. ii. Chuẩn bị của GV và HS 1.GV : - Giáo án , SGK, SBT. – Bảng phụ ghi đề bài, hình vẽ, một số bài giải. – Thước thẳng, phấn màu, máy tính bỏ túi. 2 . HS : - Học bài cũ, làm bài tập – Thước kẻ, bút chì, máy tính bỏ túi. III. Tiến trình bài dạy Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1 Kiểm tra – chữa bài tập (8 phút) GV nêu yêu cầu kiểm tra. HS1 : Chữa bài tập 20 Tr 118 SGK (3 dòng đầu). Hai HS lên kiểm tra. HS1 : điền vào bảng (3 dòng) Giải thích : l = . r (cm) d (cm) h (cm) l (cm) V (cm2) 10 20 10 5 10 10 » 9,77 » 19,54 10 13,98 1000 HS2 : Chữa bài tập 21 SGK. HS2 chữa bài. Bán kính đáy hình nón là : – 10 = 7,5 (cm) Diện tích xung quanh của hình nón là : pr = p.7,5.30 = 225p (cm2) Diện tích hình vành khăn là : pR2 – pr2 = p (17,52 – 7,52) = p.10.25 = 250 p (cm2) Diện tích vải cần để làm mũ (không kể riềm, mép, phần thừa) là : 225p + 250p = 475p (cm2) GV nhận xét, cho điểm. HS lớp nhận xét, chữa bài Hoạt động 2 luyện tập (35 phút) * Dạng tự luận Bài 17 Tr 117 SGK Tính số đo cung n0 của hình khai triển mặt xung quanh của hình nón. GV : – Nêu công thức tính độ dài cung tròn n0, bán kính bằng a. – Độ dài cung hình quạt chính là độ dài đường tròn đáy hình nón C = 2pr. HS : (1) Hãy tính bán kính đáy hình nón biết = 300 và đường sinh AC = a. – Trong tam giác vuông OAC có = 300, AC = a – Tính độ dài đường tròn đáy. Vậy độ dài đường tròn là : 2pr = 2.p = pa. – Nêu cách tính số đo cung n0 của hình khai triển mặt xung quanh hình nón. – Thay = pa vào (1), ta có : pa = Þ n0 = 1800 Bài 23 Tr 119 SGK Gọi bán kính đáy của hình nón là r, độ dài đường sinh là . Để tính được góc a, ta cần tìm gì ? HS : Để tính được góc a ta cần tìm được tỉ số tức là tính được sina. – Biết diện tích mặt khai triển của mặt nón bằng diện tích hình tròn bán kính SA = . Hãy tính diện tích đó. – Diện tích quạt tròn khai triển đồng thời là diện tích xung quanh của hình nón là : Squạt = = Sxq nón. Sxq nón = pr – Tính tỉ số . Từ đó tính góc a. Vậy sin a = 0,25 Þ a » 14028 Bài 27 Tr 119 SGK Tính : a) Thể tích của dụng cụ này b) Diện tích mặt ngoài của dụng cụ (không tính nắp đậy). GV : Dụng cụ này gồm những hình gì ? HS : Dụng cụ này gồm một hình trụ ghép với một hình nón – Hãy tính thể tích của dụng cụ. Thể tích của hình trụ là : Vtrụ = pr2h1 = p.0,72.0,7 = 0,343p (m3) Thể tích của hình nón là : Vnón = = 0,147p(m3) Thể tích của dụng cụ này là : V = Vtrụ + Vnón = 0,343p + 0,147p = 0,49p (m3) » 1,54m3 – Tính diện tích mặt ngoài của dụng cụ. Diện tích xung quanh của hình trụ : 2prh1 = 2p.0,7.0,7 = 0,98p (m2) Diện tích xung quanh của hình nón : = » 1,14 (m). Sxq = pr » p.0,7.1,14 » 0,80p (m2) Diện tích mặt ngoài của dụng cụ là : 0,98p + 0,80p » 1,78p (m2) » 5,59 (m2) Bài 28 Tr 120 SGK (Đề bài và hình vẽ đưa lên màn hình) a) Tính Sxq. b) Tính dung tích. HS đọc đề bài và tìm công thức áp dụng. GV : – Nêu công thức tính Sxq của hình nón cụt. Thay số. – HS : Sxq = p (r1 + r2). = p (21 + 9).36 = 1080p (cm2) » 3393 (cm2) – Nêu công thức tính thể tích của hình nón cụt. Hãy tính chiều cao của nón cụt – V = áp dụng định lí Pitago vào tam giác vuông. (cm) Vậy V = p.33,94.(212 + 92 + 21.9) » 25270 (cm3) » 25,3 lít. * Dạng trắc nghiệm Bài 20 Tr 127 SBT HS hoạt động theo nhóm. (A). (cm) (B). (cm) (C) (cm) (D) (cm) Vnón = pr2h = p.2 = pm2 Vtrụ = pR2h = pm2.2 = 2pm2 Thể tích hình nón so với thể tích hình trụ là : Chiều cao của hình trụ là 2 (cm) Þ độ cao của nước khi đổ từ hình nón vào hình trụ là : (cm) Chọn (A). GV nhận xét, bổ sung, kiểm tra kết quả vài nhóm. Đại diện một nhóm trình bày bài.-11 Hướng dẫn về nhà (2 phút) – Nắm chắc các công thức tính diện tích xung quanh và thể tích của hình nón. Bài tập về nhà số 24, 26, 29 Tr 119, 120 SGK, bài số 23, 24 Tr 127, 128 SBT. Đọc trước bài Đ3 – Hình cầu. Diện tích mặt cầu và thể tích hình cầu. Ngày soạn : 16/4/2011 Ngày giảng : 19/4/2011 Lớp 9D Tiết 62 - Đ3. Hình cầu - Diện tích mặt cầu và thể tích của hình cầu I. Mục tiêu 1 . Kiến thức : HS nắm vững các khái niệm của hình cầu : tâm, bán kính, đường kính, đường tròn lớn, mặt cầu. HS hiểu được mặt cắt của hình cầu bởi một mặt phẳng luôn là một hình tròn. HS được giới thiệu về vị trí của một điểm trên mặt cầu – Toạ độ địa lí. 2 . Kĩ năng : Nắm vững công thức tính diện tích mặt cầu. 3 .Thái độ : Tự giác , tích cực, tập trung nghiêm túc học tập tìm tòi kiến thức. ii. Chuẩn bị của GV và HS 1.GV : - Giáo án , SGK, SBT. - Thiết bị quay nửa hình tròn tâm O để tạo nên hình cầu. Một số vật có dạng hình cầu. – Mô hình các mặt cắt của hình cầu. – Tranh vẽ hình 103, 104, 105, 112. – Bảng phụ ghi đề bài tập 31 , bài 32 Tr 124, 125 SGK. – Thước thẳng, compa, phấn màu, máy tính bỏ túi. 2 . HS : - Học bài cũ, làm bài tập - Mang vật có dạng hình cầu. – Thước kẻ, bút chì, máy tính bỏ túi. III. Tiến trình bài dạy Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1 1. Hình cầu (10 phút) GV : – khi quay một hình chữ nhật một vòng quanh một cạnh cố định, ta được hình gì ? HS : – Ta được một hình trụ. – khi quay một tam giác vuông một vòng quanh một cạnh góc vuông cố định, ta được hình gì ? – Ta được một hình nón. – khi quay một nửa hình tròn tâm O, bán kính R một vòng quanh đường kính AB cố định ta được một hình cầu (GV vừa nói vừa thực hành quay nửa hình tròn đường kính AB). HS quan sát GV thực hiện. Nửa đường tròn trong phép quay nói trên tạo nên mặt cầu Điểm O được gọi là tâm, R là bán kính của hình cầu hay mặt cầu đó. Sau đó, GV đưa hình 103 Tr 121 SGK để HS quan sát Một HS lên chỉ : tâm, bán kính mặt cầu trên hình 103 SGK. – GV yêu cầu HS lấy ví dụ về hình cầu, mặt cầu HS có thể lấy ví dụ như : hòn bi (trẻ em chơi), viên bi trong các ổ bi của máy, quả bóng bàn, quả bi – a, quả địa cầu, quả đất... Hoạt động 2 2. cắt hình cầu bởi một mặt phẳng (13 phút) GV dùng mô hình hình cầu bị cắt bởi một mặt phẳng cho HS quan sát và hỏi : Khi cắt hình cầu bởi một mặt phẳng thì mặt cắt là hình gì ? – HS : Khi cắt hình cầu bởi một mặt phẳng thì mặt cắt là một hình tròn GV yêu cầu HS thực hiện Tr 121 SGK HS làm (điền câu trả lời vào SGK bằng bút chì). Một HS lên bảng điền. Hình Hình trụ Hình cầu Hình chữ nhật không không Hình tròn bán kính R có có Hình tròn bán kính < R không có – GV yêu cầu HS đọc nhận xét SGK. “Quan sát hình 104, ta thấy: ... HS đọc nhận xét SGK Tr 122 – Đường tròn đó có bán kính bé hơn R nếu mặt phẳng không đi qua tâm”. – GV đưa hình 105 SGK lên giới thiệu với HS : Trái đất được xem như một hình cầu, xích đạo là một đường tròn lớn. – GV đưa tiếp hình 112 Tr 127 SGK để hướng dẫn HS nội dung cơ bản của Bài đọc thêm “Vị trí của một điểm trên mặt cầu – Toạ độ địa lí” – Vĩ tuyến, xích đạo, bán cầu Bắc, bán cầu Nam – Vòng kinh tuyến, kinh tuyến, kinh tuyến gốc, bán cầu Đông, bán cầu Tây HS nghe GV trình bày và quan sát hình 112 SGK để có hiểu biết về toạ độ địa lí. – Cách xác định toạ độ địa lí của điểm P trên bề mặt địa cầu : xác định điểm G’, P’, G, . Số đo là kinh độ của P Số