Giáo án Hóa học Lớp 11 - Chương trình cả năm - Trường THPT Nông Cống

Tiết 1: ÔN TẬP ĐẦU NĂM (tiết 1) I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: HS ôn tập, củng cố kiến thức cơ sở lý thuyết hoá học về nguyên tử, liên kết hoá học, định luật tuần hoàn, BTH, phản ứng oxy hoá – khử, tốc độ phản ứng và cân bằng HH. 2.Kĩ năng: - Vận dụng các phương pháp để giải các bài toán về nguyên tử, ĐLBT, BTH, liên kết hoá học - Lập PTHH của phản ứng oxy hoá – khử bằng phương pháp thăng bằng electron. 3.Thái độ: Kích thích sự hứng thú với bộ môn, phát huy khả năng tư duy của học sinh II. TRỌNG TÂM: Cơ sở lý thuyết hoá học về nguyên tử, liên kết hoá học, định luật tuần hoàn, BTH, phản ứng oxy hoá – khử, tốc độ phản ứng và cân bằng HH. III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Chuẩn bị phiếu học tập về câu hỏi và bài tập, BTH các nguyên tố. Máy chiếu. 2. Học sinh: Ôn lại kiến thức cơ bản của chương trình hóa học lớp 10. IV. PHƯƠNG PHÁP: Nêu vấn đề, vấn đáp, hoạt động nhóm, tái hiện kiến thức đã học V. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số, đồng phục... 2. Kiểm tra bài cũ: Không 3. Nội dung: GV đặt vấn đề: Để chuẩn bị tốt cho việc tiếp thu kiến thức mới, chúng ta cần điểm qua một số kiến thức cơ bản của chương trình lớp 10 HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS NỘI DUNG Hoạt động 1: - GV: Hệ thống lại các kiến thức cơ bản trọng tâm của chương trình hoá lớp 10 về: Cơ sở lý thuyết hoá học, giúp hs thuận lợi khi tiếp thu kiến thức HH lớp 11. Hoạt động 2: - GV: ? Cấu tạo ? Đặc điểm của các loại hạt ? Đồng vị ? Biểu thức tính khối lượng nguyên tử trung bình ? - GV: cho ví dụ: Tính khối lượng nguyên tử trung bình của Clo biết clo có 2 đồng vị là chiếm 75,77% và chiếm 24,23% tổng số nguyên tử. HS:giải bt Hoạt động 3: - GV: ? Cấu hình electron nguyên tử ? Thí dụ Viết cấu hình electron nguyên tử 19K, 20Ca, 26Fe, 35Br. Hướng dẫn học sinh viết phân bố năng lượng rồi chuyển sang cấu hình electron nguyên tử. Hoạt động 4: - GV: yêu cầu HS nêu nội dung ? - GV:?Sự biến đổi tính chất kim loại, phi kim, độ âm điện, bán kính nguyên tử trong một chu kì, trong một phân nhóm chính? - GV: Yêu cầu HS so sánh tính chất của đơn chất và hợp chất của nitơ và photpho. Hoạt động 5: - GV: ? Hãy phân loại liên kết hoá học ? Mối quan hệ giữa hiệu độ âm điện và liên kết hoá học ? - GV: ? Mối quan hệ giữa liên kết hoá học và một số tính chất vật lí ? Hoạt động 6: - GV:? Khái niệm ? Đặc điểm của phản ứng oxi hoá khử ? - GV:? Nêu các bước Lập phương trình oxi hoá khử ? Phân loại phản ứng hoá học. - GV: C ân bằng các phản ứng sau, x ác đ ịnh chất khử, oxi hóa: a. KMnO4 + HCl → KCl + MnCl2 + Cl2 + H2O b. Na2SO3 + K2Cr2O7 + H2SO4 à H2O+Na2SO4 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 Hoạt động 7: - GV:? Tốc độ phản ứng hoá học là gì ? Những yếu tố ảnh hưởng tốc độ phản ứng ? Cân bằng hoá học ? - GV: ? Nêu nguyên lý chuyển dịch cân bằng hoá học? - GV: ? Áp dụng những biện pháp nào để tăng hiệu suất phản ứng ? - GV: Cho ví dụ hs vận dụng tốc độ Pứ & CB hoá học để giải: - HS: Suy nghĩ trong 5’, rồi trình bày., - GV: Nhận xét và kết luận. I. Cấu tạo nguyên tử 1. Nguyên tử + Vỏ : các electron điện tích 1-. + Hạt nhân : proton điện tích 1+ và nơtron không mang điện. 2. Đồng vị Thí dụ: ≈ 35,5 3. Cấu hình electron nguyên tử 19K E : 1s22s22p63s23p64s1 Ch : 1s22s22p63s23p64s1 20Ca E : 1s22s22p63s23p64s2 Ch : 1s22s22p63s23p64s2 26Fe E : 1s22s22p63s23p64s23d6 Ch : 1s22s22p63s23p63d64s2 35Br E :1s22s22p63s23p64s23d104p5 Ch :1s22s22p63s23p63d104s24p5 II. Định luật tuần hoàn 1. Nội dung 2. Sự biến đổi tính chất Thí dụ: so sánh tính chất của đơn chất và hợp chất của nitơ và photpho. 7N : 1s22s22p3 15P : 1s22s22p63s23p3 Chúng thuộc nhóm VA Bán kính nguyên tử N < P Độ âm điện N > P Tính phi kim N > P Hiđroxit HNO3 có tính axit mạnh hơn H3PO4 III. Liên kết hoá học 1. Liên kết ion hình thành do lực hút tĩnh điện giữa các ion mang điện tích trái dấu: 2. Liên kết cộng hoá trị được hình thành do sự góp chung cặp electron: 3. Mối quan hệ giữa hiệu độ âm điện và loại liên kết hoá học: Hiệu độ âm điện (rχ) Loại liên kết 0<rχ< 0,4 Liên kết CHT không cực. 0,4<rχ<1,7 Liên kết CHT có cực. rχ ≥ 1,7 Liên kết ion. IV. Phản ứng oxi hoá khử: 1. Khái niệm: 2. Đặc điểm phản ứng oxi hóa khử: Đặc điểm là sự cho và nhận xảy ra đồng thời. Σe cho = Σe nhận. 3. Lập phương trình oxi hoá khử: +7 -1 +2 0 a. 2KMnO4+16HCl à 2 MnCl2+ 5Cl2 + 2KCl + 8H2O Chất khử: HCl Chất oxy hoá: KMnO4 +4 +6 +6 b.3Na2SO3 + K2Cr2O7 + 4H2SO4 à +6 +6 +3 3Na2SO4 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 +4H2O Chất oxy hoá: K2Cr2O7 Chất khử: Na2SO3 V. Lý thuyết phản ứng hoá học 1. Tốc độ phản ứng hoá học: 2. Cân bằng hoá học: 3. Nguyên lí chuyển dịch cân bằng: Thí dụ: Cho cân bằng như sau : N2(k) + 3H2(k) D 2NH3(k) rH<0. Thí dụ: Cho pứ xảy ra trong bình khí: CaCO3 (r) CaO (r) + CO2(k) rH = +178 KJ a. Toả nhiệt hay thu nhiệt. b. Cân bằng chuyển dịch về phía nào ? -Giảm to của pứ -Thêm khí CO2 vào bình -Tăng dung tích của bình. Giải: a. Thu nhiệt vì rH>O b. Theo nglý chuyển dịch CB thì - Chiều ß khi to giảm - Chiều ß khi nén thêm khí CO2 vào bình. - Chiều à khi tăng dt của bình. 4. Củng cố: - Bảng tuần hoàn - Bản chất liên kết CHT, liên kết ion - Cân bằng phản ứng oxi hóa khử - Các yếu tố ảnh hưởng đến CBHH VI. Dặn dò: - Ôn tập kiến thức về halogen, oxi – lưu huỳnh - Làm các bài tập về axit sunfuric VII. Rút kinh nghiệm: Tiết 2: ÔN TẬP ĐẦU NĂM (tiết 2) I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: HS hệ thống hoá được tính chất vật lý, tính chất hoá học các đơn chất và hợp chất của các nguyên tố trong nhóm Halogen, oxi – lưu huỳnh. 2.Kĩ năng: - Giải một số dạng bài tập cơ bản như xác định thành phần hỗn hợp, xác định tên nguyên tố, bài tập về chất khí - Vận dụng các phương pháp cụ thể để giải bài tập như áp dụng ĐLBT khối lượng 3.Thái độ: Học sinh chủ động tư duy, sáng tạo để giải bài tập II TRỌNG TÂM: Tính chất hoá học các đơn chất và hợp chất của các nguyên tố trong nhóm Halogen, oxi – lưu huỳnh. III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Chuẩn bị phiếu học tập về câu hỏi và bài tập để ôn tập. Máy chiếu. 2. Học sinh: Ôn lại kiến thức về halogen, oxi – lưu huỳnh IV. PHƯƠNG PHÁP: Nêu vấn đề, vấn đáp, hoạt động nhóm, tái hiện kiến thức đã học V. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số, đồng phục... 2. Kiểm tra bài cũ: Không 3. Nội dung: Đặt vấn đề: Chúng ta đã ôn tập về cơ sở lý thuyết hoá học, phần còn lại về halogen và oxi lưu huỳnh chúng ta sẽ ôn tập tiếp trong tiết này HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS NỘI DUNG - Gv: Hệ thống hoá các kiến thức, làm rõ quy luật phụ thuộc giữa t/c hoá học của các nhóm halogen. Oxi – lưu huỳnh với các đặc điểm cấu tạo ngtử, liên kết hoá học. Hoạt động 1: -GV: ? Nêu cấu hình electron ngoài cùng của nhóm halogen ? Từ cấu hình suy ra tính chất hoá học cơ bản ? - GV:? So sánh tính chất hoá học cơ bản từ Flo đến Iot ? - GV: Yêu cầu HS cho thí dụ chứng minh sự biên thiên đó ? Hoạt động 2: - GV: ? Tính chất của các halogen hiđric biến đổi như thế nào từ F đến I ? VD - GV: ? HF có tính chất nào đáng chú ý ? Hoạt động 3: - GV:Yêu cầu HS nêu: Tính chất hoá học cơ bản ? nguyên nhân ? So sánh tính oxi hoá của oxi với ozon ? cho thí dụ minh hoạ ? Hoạt động 4: - GV:Yêu cầu HS nêu: Tính chất hoá học cơ bản của lưu huỳnh ? giải thích?VD? - GV: ? Hãy so sánh tính oxi hoá của lưu huỳnh với oxi và với clo ? Hoạt động 5: - GV: ? Tính chất hoá học cơ bản của các hợp chất lưu huỳnh ? Mối quan hệ giữa tính oxi hoá -khử và mức oxi hoá.? VD Chú ý tính oxi hoá khử còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Dự đoán này mang tính chất lý thuyết. Hoạt động 6: - HS: Thảo luận nhóm, rồi trình bày. - GV: Nhận xét và sửa sai nếu có. I. Halogen: 1. Đơn chất: -1 0 X : ns2np5 X+1e → X - Tính oxi hoá mạnh. - Tính oxi hoá giảm dần từ Flo đến Iot. 2. Halogen hiđric: - HF<<HCl<HBr<HI chiều tăng tính axit. - HF có tính chất ăn mòn thuỷ tinh. 4HF+ SiO2→ SiF4+ 2H2O II. Oxi - Lưu huỳnh: 1. Đơn chất: a. Oxi – ozon: - Tính oxi hoá mạnh, O3 mạnh hơn O2 - Nguyên tử oxi có 6e lớp ngoài cùng, dễ nhận thêm 2e (để đạt cấu hình e của khí hiếm) Độ âm điện của O = 3,44 <F = 3,98 ’Oxi có tính oxi hóa mạnh. O3 + Ag→ Ag2O + O2 O2 + Ag→ không pư b. Lưu huỳnh Lưu huỳnh vừa có tính oxi hoá vừa có tính khử. 0 0 -2 S + Fe FeS 0 0 -2 S + H2 H2S 0 0 +4 -2 S + O2 SO2. 2. Hợp chất lưu huỳnh: - Hiđro sunfua: Tính axit yếu, tính khử mạnh - Lưu huỳnh đioxit: Tính khử mạnh - Axit sunfuric loãng: có đầy đủ tính chất chung của một axit - Axit sunfuric đặc: Tính oxi hóa mạnh III. Bài tập Bài 1 Cho 20g hỗn hợp Mg và Fe tác dụng với d2 HCl dư, ta thấy có 11,2 lít khí H2 (đktc) thoát ra, khối lượng muối tạo thành sau pứ là bao nhiêu g? Giải: Đáp án c Áp dụng ĐLBT điện tích: Mg →Mg2+ + 2e Fe → Fe2+ + 2e x x 2x y y 2y 2H+ + 2e → H2 ← 11,2:22,4=0,5mol → 2x + 2y = 1 hay x + y = 0,5 (1) Lại có: 24x + 56y = 20 (2) Từ (1) và (2) giải hệ ta có x=0,25, y=0,25 → m = 55,5 gam Bài 2 Một hỗn hợp khí O2 và SO2 có tỉ khối so với H2 là 24 thành phần % của mỗi khí theo thể tích lần lượt là: a. 75% và 25% c. 50% và 50% b. 25% và 75% d. 35% và 65% Giải: Chọn đáp án b -Đặt V1 và V2 lần lượt là thể tích của O2 và SO2 và trong hỗn hợp. -Theo bài: M hh khí = = 24x2=48 (g/mol) => 32V2 + 64V2 = 48(V1 + V2) => 16V2 = 16V1 => % V1 = %V2 = 50% Bài 3 Cho 31,84g hỗn hợp 2 muối NaX, NaY với X,Y là 2 halogen ở 2 chu kì liên tiếp vào dd AgNO3 dư thu được 57,34g kết tủa. a. Xác định tên X,Y b. Tính số mol mỗi muối trong hỗn hợp. Giải: a/ Gọi CT chung của 2 muối: NaX NaX + AgNO3 → NaNO3 + AgX -Theo ptpứ → X = 83,13 -Do X, Y là 2 halogen ở 2 chu kì liên tiếp: X < 83,13 < Y -Nên x là brom (80) ; Y là iot (127) b/ Gọi x,y lần lượt NaBr, NaI → 4. Củng cố: - Giải bài toán bằng định luật bảo toàn khối lượng, bảo toàn điện tích - Giải bài toán bằng cách lập hệ phương trình đại số VI. Dặn dò: - Soạn bài “Sự điện li” VII. Rút kinh nghiệm: CHƯƠNG I: SỰ ĐIỆN LI Tiết 3: Bài 1: SỰ ĐIỆN LI I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: HS biết được : Khái niệm về sự điện li, chất điện li, chất điện li mạnh, chất điện li yếu, cân bằng điện li. 2.Kĩ năng: - Quan sát thí nghiệm, rút ra được kết luận về tính dẫn điện của dung dịch chất điện li. - Phân biệt được chất điện li, chất không điện li, chất điện li mạnh, chất điện li yếu. - Viết được phương trình điện li của chất điện li mạnh, chất điện li yếu. 3.Thái độ: - Xây dựng thái độ học tập tích cực, chủ động, hợp tác, có kế hoạch - Kích thích sự hứng thú với bộ môn, phát huy khả năng tư duy của học sinh II TRỌNG TÂM: - Bản chất tính dẫn điện của chất điện li (nguyên nhân và cơ chế đơn giản) - Viết phương trình điện li của một số chất. III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Hình 11(sgk) để mô tả thí nghiệm hoặc chuẩn bị dụng cụ và hoá chất để biểu diễn TN sự điện li, chất điện li mạnh, chất điện li yếu. Máy chiếu 2. Học sinh: Xem lại hiện tượng dẫn điện đã học ở chương trình vật lí lớp 7 IV. PHƯƠNG PHÁP: Diễn giảng – phát vấn V. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số, đồng phục... 2. Kiểm tra bài cũ: Không 3. Nội dung: Đặt vấn đề: Vì sao nước tự nhiên có thể dẫn điện được, nước cất thì không? Để tìm hiểu về điều này chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân dẫn điện của các chất HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS NỘI DUNG Hoạt động 1: - Gv: Lắp hệ thống thí nhgiệm như sgk và làm thí nghiệm biểu diễn. Hs: Quan sát, nhận xét và rút ra kết luận. Hoạt động 2: - Gv: Đặt vấn đề: Tại sao dd này dẫn điện được mà dd khác lại không dẫn điện được? Hs: Vận dụng kiến thức dòng điện đã học lớp 9 và nguyên cứu trong sgk về nguyên nhân tính dẫn điện của các dd axít, bazơ, muối trong nước để trả lời. - Gv: Giới thiệu khái niệm: sự điện li, chất điện li, biểu diễn phương trình điện lià Giải thích vì sao nước tự nhiên dẫn được điện - Gv: Hướng dẫn hs cách viết phương trình điện li của NaCl, HCl, NaOH. Hs: Viết pt điện li của axit, bazơ, muối. Hoạt động 3: - Gv: Biểu diễn TN 2 của 2 dd HCl và CH3COOH ở sgk và cho hs nhận xét và rút ra kết luận. Hoạt động 4: - Gv: Đặt vấn đề: Tại sao dd HCl 0,1M dẫn điện mạnh hơn dd CH3COOH 0,1M? Hs: Nghiên cứu sgk để trả lời: Nồng độ các ion trong dd HCl lớn hơn nồng độ các ion trong dd CH3COOH, nghĩa là số phân tử HCl phân li ra ion nhiều hơn số phân tử CH3COOH phân li ra ion. - Gv: Gợi ý để hs rút ra các khái niệm chất điện li mạnh. Gv: Khi cho các tính thể NaCl vào nước có hiện tượng gì xảy ra ? Hs: Viết pt biểu diễn sự điện li. - Gv: Kết luận về chất điện li mạnh gồm các chất nào. - Gv: Lấy ví dụ CH3COOH để phân tích, rồi cho hs rút ra định nghĩa về chất điện li yếu. Cung cấp cho hs cách viết pt điện li của chất điện li yếu. - Gv: Yêu cầu hs nêu đặc điểm của quá trình thuận nghịch và từ đó cho hs liên hệ với quá trình điện li. I. Hiện tượng điện li: 1. Thí nghiệm: sgk * Kết luận: -Dung dịch muối, axít, bazơ: dẫn điện. -Các chất rắn khan: NaCl, NaOH và 1 số dung dịch rượu, đường: không dẫn điện. 2. Nguyên nhân tính dẫn điện của các dd axít, bazơ, muối trong nước: -Các muối, axít, bazơ khi tan trong nước phân li ra các ion làm cho dd của chúng dẫn điện. -Quá trình phân li các chất trong H2O ra ion là sự điện li. -Những chất tan trong H2O phân li thành các ion gọi là chất điện li. -Sự điện li được biểu diễn bằng pt điện li: NaCl à Na+ + Cl- HCl à H+ + Cl- NaOH àNa+ + OH- II. Phân loại các chất điện li: 1. Thí nghiệm: sgk - Nhận xét: ở cùng nồng độ thì HCl phân li ra ion nhiều hơn CH3COOH . 2. Chất điện li mạnh và chất điện li yếu: a. Chất điện li mạnh: - Khái niệm: Chất điện li mạnh là chất khi tan trong nước, các phân tử hoà tan đều phân li ra ion. - Phương trình điện li NaCl: NaCl à Na+ + Cl- 100 ptử à 100 ion Na+ và 100 ion Cl- -Gồm: + Các axít mạnh HCl, HNO3, H2SO4 + Các bazơ mạnh:NaOH, KOH, Ba(OH)2 + Hầu hết các muối. b. Chất điện li yếu: - Khái niệm: Chất điện li yếu là chất khi tan trong nước, chỉ có 1 phần số phân tử hoà tan phân li ra ion, phần còn lại vẫn tồn tại dưới dạng phân tử trong dung dịch. - Pt điện li: CH3COOH D CH3COO- + H+ - Gồm: + Các axít yếu: H2S , HClO, CH3COOH, HF, H2SO3, HNO2, H3PO4, H2CO3, ... + Bazơ yếu: Mg(OH)2, Bi(OH)3... * Quá trình phân li của chất điện li yếu là quá trình cân bằng động, tuân theo nguyên lí Lơ Satơliê. 4. Củng cố: Viết phương trình điện li của một số chất VI. Dặn dò: - Làm bài tập SGK - Soạn bài “Axit, bazơ và muối” VII. Rút kinh nghiệm: Tiết 4: Bài 2: AXIT, BAZƠ VÀ MUỐI I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: HS hiểu được : - Định nghĩa : axit, bazơ, hiđroxit lưỡng tính và muối theo thuyết A-rê-ni-ut. - Axit một nấc, axit nhiều nấc, muối trung hoà, muối axit. 2.Kĩ năng: - Phân tích một số thí dụ về axit, bazơ, muối cụ thể, rút ra định nghĩa. - Nhận biết được một chất cụ thể là axit, bazơ, muối, hiđroxit lưỡng tính, muối trung hoà, muối axit theo định nghĩa. - Viết được phương trình điện li của các axit, bazơ, muối, hiđroxit lưỡng tính cụ thể. - Tính nồng độ mol ion trong dung dịch chất điện li mạnh. 3.Thái độ: Học sinh nhiệt tình, chủ động tiếp thu kiến thức II TRỌNG TÂM: - Viết được phương trình điện li của axit, bazơ, hiđroxit lưỡng tính theo A-re-ni-ut - Phân biệt được muối trung hòa và muối axit theo thuyết điện li III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Thí nghiệm Zn(OH)2 có tính chất lưỡng tính 2. Học sinh: Học bài cũ, chuẩn bị bài mới IV. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY: - Gv đặt vấn đề - Hs hợp tác nhóm nhỏ tự giải quyết vấn đề dưới sự hướng dẫn của gv - Kết hợp sách giáo khoa để HS tự chiếm lĩnh kiến thức. V. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số, đồng phục... 2. Kiểm tra bài cũ: Viết phương trình điện li của các chất sau: a) Ca(NO3)2; H2SO4; HClO; BaCl2; KOH b) MgCl2; NaOH; HCl; Ba(NO3)2; H3PO4 - GV nhận xét, cho điểm. 3. Nội dung: HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS NỘI DUNG Hoạt động 1: - Gv: Cho hs nhắc lại các khái niệm về axít đã học ở các lớp dưới và cho ví dụ. - Gv: Dựa vào bài cũ, xác định axit? → Nhận xét về các ion do axít phân li? - Gv: Theo A-rê-ni-ut, axit được định nghĩa như thế nào? Hs: Kết luận - Gv: Dựa vào pt điện li hs viết trên bảng cho hs nhận xét về số ion H+ được phân li ra từ mỗi phân tử axít. - Gv: Phân tích cách viết pt điện li 2 nấc của H2SO4 và 3 nấc của H3PO4. - Gv: Dẫn dắt hs hình thành khái niệm axít 1 nấc và axít nhiều nấc. Hs: Nêu khái niệm axít. - Gv: Lưu ý cho hs: đối với axít mạnh và bazơ mạnh nhiều nấc thì chỉ có nấc thứ nhất điện li hoàn toàn. Hoạt động 2: - Gv: Cho hs nhắc lại các khái niệm về bazơ đã học ở lớp dưới. - Gv: Bazơ là những chất điện li.Y êu c ầu Hs: + Viết pt điện li của NaOH, KOH. + Nhận xét về các ion do bazơ phân li ra - Hs: Nêu khái niệm về bazơ. Hoạt động 3: - Gv: Làm thí nghiệm, HS quan sát, nêu hiện tượng: + Cho d2 HCl vào ống nghiệm đựng Zn(OH)2 + Cho d2 NaOH vào ống nghiệm đựng Zn(OH)2. - Hs: Zn(OH)2 trong 2 ống nghiệm đều tan vậy Zn(OH)2 vừa phản ứng với axít vừa phản ứng với bazơ. - Gv: Kết luận:Zn(OH)2 là hiđroxít lưỡng tính. - Gv: Tại sao Zn(OH)2 là hiđroxít lưỡng tính? - Gv: Giải thích: vì Zn(OH)2 có thể phân li theo kiểu axít, vừa phân li theo kiểu bazơ - Gv: Lưu ý thêm về đặc tính hiđroxít lưỡng tính: Những hiđroxit lưỡng tính thường gặp và tính axit, bazơ của chúng Hoạt động 4: - Gv: Yêu cầu hs viết phương trình điện li của NaCl, K2SO4, (NH4)2SO4 Hs nhận xét các ion tạo thành → Định nghĩa muối - Gv bổ sung một số trường hợp điện li của muối NaHCO3 → Muối axit, muối trung hoà - Gv: Lưu ý cho hs: Những muối được coi là không tan thì thực tế vẫn tan 1 lượng rất nhỏ, phần nhỏ đó điện li. I. Axít: 1. Định nghĩa: (theo A-rê-ni-ut) - Axít là chất khi tan trong nước phân li ra cation H+. Vd: HCl à H+ + Cl- CH3COOH DCH3COO + H+. 2. Axít nhiều nấc: -Axít mà 1 phân tử chỉ phân li 1 nấc ra ion H+ là axít 1 nấc. Vd: HCl, CH3COOH , HNO3 -Axít mà 1 phân tử phân li nhiều nấc ra ion H+ là axít nhiều nấc. Vd: H2SO4, H3PO4 H2SO4 → H+ + HSO4- HSO4 D H+ + SO4 2- H3PO4 D H+ + H2PO4- H2PO4- D H+ + HPO4 2- HPO4 2- D H+ + PO4 3- II. Bazơ: - Định nghĩa (theo thuyết a-rê-ni-út): Bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra anion OH- Vd: NaOH →Na+ + OH- KOH → K+ + OH- III. Hiđroxít lưỡng tính: * Định nghĩa: Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit, vừa có thể phân li như bazơ Vd: Zn(OH)2 là hiđroxít lưỡng tính + Phân li kiểu bazơ: Zn(OH)2 D Zn 2+ + 2 OH- + Phân li kiểu axit: Zn(OH)2 D ZnO2 2- + 2 H+ * Đặc tính của hiđroxít lưỡng tính. - Thường gặp: Al(OH)3, Cr(OH)3, Pb(OH)2 - Ít tan trong H2O - Lực axít và bazơ của chúng đều yếu IV. Muối: 1. Định nghĩa: sgk 2. Phân loại: -Muối trung hoà: Muối mà anion gốc axit không còn hiđro có khả năng phân li ra ion H+: NaCl, Na2SO4, Na2CO3 -Muối axít : Muối mà anion gốc axit vẫn còn hiđro có khả năng phân li ra ion H+:NaHCO3, NaH2PO4 3. Sự điện li của muối trong nước: -Hầu hết muối tan đều phân li mạnh. -Nếu gốc axít còn chứa H có tính axít thì gốc này phân ly yếu ra H+. Vd: NaHSO3 → Na+ + HSO3- HSO3- D H+ + SO3 2-. 4. Củng cố: - Phân loại các hợp chất sau và viết phương trình điện li: CaSO4, (NH4)2SO4, NaHSO4, H2CO3, Mg(OH)2 - Làm bài tập 4/sgk trang 10 VI. Dặn dò: - Học bài, làm bài tập SGK - Chuẩn bị bài “ Sự điện li của nước- pH- Chất chỉ thị axit – bazơ” VII. Rút kinh nghiệm: Tiết 5: Bài 3: SỰ ĐIỆN LI CỦA NƯỚC PH-CHẤT CHỈ THỊ AXIT-BAZƠ (t1) I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: HS biết được: - Tích số ion của nước, ý nghĩa tích số ion của nước. 2.Kĩ năng: - Đánh giá độ axit và độ kiềm của các dd theo nồng độ ion H+ 3.Thái độ: Kích thích sự hứng thú với bộ môn, phát huy khả năng tư duy của học sinh II. TRỌNG TÂM: - Đánh giá độ axit và độ kiềm của các dung dịch theo nồng độ ion H+ III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: giáo án 2. Học sinh: Học bài cũ, chuẩn bị bài mới IV. PHƯƠNG PHÁP: - Gv đặt vấn đề - Hs tự giải quyết vấn đề dưới sự hướng dẫn của gv - Kết hợp sách giáo khoa để HS tự chiếm lĩnh kiến thức. V. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số, đồng phục... 2. Kiểm tra bài cũ: HS: Phân loại các hợp chất sau và viết phương trình điện li: Na2SO4, NH4Cl, NaHSO3, H2SO3, Ba(OH)2, Na2HPO4. - GV nhận xét, cho điểm 3. Nội dung: Đặt vấn đề: Liên hệ thí nghiệm bài sự điện li “Nước cất có dẫn điện không? Vì sao?”. Trên thực tế nước có điện li nhưng điện li rất yếu HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS NỘI DUNG Hoạt động 1: - Gv: Nêu vấn đề: Thực nghiệm đã xác nhận rằng, nước là chất điện li rất yếu hãy biểu diễn quá trình điện li của nước theo thuyết arêniút. Hs: Theo thuyết A-rê-ni-ut: H2O D H+ + OH- Hoạt động 2: - Gv: Yêu cầu hs viết biểu thức tính hằng số cân bằng của H2O. Hs: (3) - Gv: là hằng số cân bằng ở nhiệt độ xác định gọi là tích số ion của nướcàỞ 25OC: = 10 -14 - Gv gợi ý: Dựa vào tích số ion của nước. Hãy tính nồng độ ion H+ và OH? Hs: [H+] = [OH] = 10-7 M - Gv kết luận : Nước là môi trường trung tính nên môi trường trung tính là môi trường có [H+]=[OH -]=10-7 M. Hoạt động 3: - Gv: Kết hợp giảng và cùng hs giải toán, hướng dẫn các em so sánh kết quả để rút ra kết luận, dựa vào nguyên lí chuyển dịch cân bằng. - Gv: Tính [H+] và [OH -] của dung dịch HCl 10-3 M. Hs: Tính toán cho KQ: [H+] =10-3 M; [OH -]= 10-11 M. =>[H+] >[OH -] hay [H+] >10-7 M. - Gv: Cho ví dụ: Tính [H+] và [OH -] của dung dịch NaOH 10-5 M. Hs: Tính toán cho KQ:[H+]= 10-9 M, [OH -] = 10-5 M =>[H+] < [OH -] hay [H+] < 10-7 M. - Gv tổng kết : Từ các vd trên: [H+] là đại lượng đánh giá độ axít, độ bazơ của dung dịch: MTTT: [H+] = 10-7 M; Mt bazơ : [H+] < 10-7 M; Mt axít : [H+] > 10-7 M. I. Nước là chất điện li rất yếu: 1. Sự điện li của nước: - Nước là chất điện rất yếu. Pt điện li: H2O D H+ + OH- 2. Tích số ion của nước: - Ở 25OC, hằng số gọi là tích số ion của nước. = [H+]. [OH -] = 10-14 → [H+] = [OH -] = 10-7 - Nước là môi trường trung tính, nên môi trường trung tính là môi trường trong đó [H+] = [OH] = 10-7 3. Ý nghĩa tích số ion của nước: a) Trong mt axít: -Vd: tính [H+] và [OH -] của dd HCl HCl à H+ + Cl- 10-3 M 10-3 M => [H+] = [HCl] = 10-3 M =>[OH-] = = 10-11M => [H+] > [OH-] hay [H+] >10-7 M. b) Trong mt bazơ: -Vd: Tính [H+] và [OH-] của dung dịch NaOH 10-5 M NaOH à Na+ + OH- 10-5 M 10-5 M => [OH-] = [NaOH] = 10-5 M => [H+] = = 10-9 M =>[OH-] > [H+] * Vậy [H+] là đại lượng đánh giá độ axít, dộ bazơ của dung dịch. Mt trung tính: [H+] = 10-7 M Mt bazơ : [H+] <10-7 M Mt axít: [H+] > 10-7 M 4. Củng cố: - Giá trị [H+] của môi trường axit, bazơ, trung tính? - Làm bài tập 4,6/sgk trang 14. VI. Dặn dò: - Học bài, làm bài tập SGK - Soạn bài “Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li” VII. Rút kinh nghiệm: Tiết 5: Bài 3: SỰ ĐIỆN LI CỦA NƯỚC PH-CHẤT CHỈ THỊ AXIT-BAZƠ (t2) I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: HS biết được: - Khái niệm về pH, định nghĩa môi trường axit, môi trường trung tính và môi trường kiềm. - Chất chỉ thị axit - bazơ : quỳ tím, phenolphtalein và giấy chỉ thị vạn năng 2.Kĩ năng: - Tính pH của dung dịch axit mạnh, bazơ mạnh. - Xác định được môi trường của dung dịch bằng cách sử dụng giấy chỉ thị vạn năng, giấy quỳ tím hoặc dung dịch phenolphtalein. 3.Thái độ: Kích thích sự hứng thú với bộ môn, phát huy khả năng tư duy của học sinh II. TRỌNG TÂM: - Đánh giá độ axit và độ kiềm của các dung dịch theo pH - Xác định được môi trường của dung dịch dựa vào màu của giấy chỉ thị vạn năng, giấy quỳ và dung dịch phenolphtalein III. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Các dung dịch để xác định độ pH dựa vào bảng màu chuẩn. 2. Học sinh: Học bài cũ, chuẩn bị bài mới IV. PHƯƠNG PHÁP: - Gv đặt vấn đề - Hs tự giải quyết vấn đề dưới sự hướng dẫn của gv - Kết hợp sách giáo khoa và hình ảnh trực quan để HS tự chiếm lĩnh kiến thức. V. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số, đồng phục... 2. Kiểm tra bài cũ: Tích số ion là gì, bằng bao ở 25oC? nêu ý nghĩa tích số ion của nước? - GV nhận xét, cho điểm 3. Nội dung: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG Hoạt động 4: - Gv: Giảng cho hs hiểu tại sao cần dùng pH ? Dung dịch được sử dụng nhiều thường có [H+] trong khoảng 10 -1 à 10-14 M. Để tránh ghi giá trị [H+] với số mũ âm, người ta dùng pH. - Gv: Yêu cầu hs nghiên cứu sgk và cho biết pH là gì ? Hs: [H+] = 10-pH M. Nếu [H+] = 10-a M => pH = a. - Gv: Giúp hs nhận biết về mối liên hệ giữa pH và [H+] khi đã biết [H+] . Hs: Kết luận về mối liên hệ giữa [H+] và pH - Gv: cho ví dụ: Tính [H+], [OH-], pH trong dung dịch Ba(OH)2 0,0005M? Hoạt động 5: - Gv: Cho các hs nhìn vào bảng 11 sgk, cho biết màu của quỳ và Phenolphtalein (ở các giá trị pH khác nhau) thay đổi thế nào ? Hs: Màu quỳ và Phenolphtlein trong dung dịch ở các khoảng pH giống nhau thì màu giống nhau. - Gv bổ sung: Khi ta gọi những chất như quỳ, Phenolphtalein có màu biến đổi phụ thuộc vào giá trị pH của dung dịch là chất chỉ thị axit-bazơ - Gv: Yêu cầu hs dùng chất chỉ thị đã học nhận biết các chất trong 3 ống nghiệp đựng dung dịch axít loãng, H2O nguyên chất, dung dịch kiềm loãng. - Gv: Hướng dẫn hs nhúng giấy pH vào từng dung dịch, rồi đem so sánh với bảng màu chuẩn để xđ