Giáo án Hoạt động tạo hình

phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài 1/ Về lý luận: Nước ta đang trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đòi hỏi phải có những con người năng động sáng tạo, mới có thể đáp ứng được những yêu cầu cần thiết của xã hội. Đây cũng là nhiệm vụ chung của giáo dục, mà giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân. Mục tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ phát triển thể chất, tinh thần trí tuệ, thẩm mỹ, bước đầu hình thành cho trẻ những phẩm chất nhân cách. Trong xu hướng đổi mớigiáo dục mầm non ở nước ta cũng như ở các nước trên thế giới. Hoạt động tạo hình ngày được quan tâm và được coi là một trong những phương tiện đặc biệt để phát triển toàn diện về đức dục, trí dục, thẩm mỹ. Đặc biệt là những vẽ đẹp hiện trạng xung quanh trẻ qua màu sắc, hình dáng, đường nét, bố cục, tỷ lệ không gian nhằm tạo cho trẻ có tính sáng tạo, tưởng tượng, đa dạng về thế giới xung quanh, là con đường nhận thức thế giới của trẻ. 2/ Về thực tiễn: Thông qua việc dạy trẻ vẽ, nặn, xé dán… Trang bị cho trẻ một kỹ năng cơ bản để trẻ có thể tạo được những sản phẩm hoạt động tạo hình. Và hoạt động vẽ là một thể loại mà đối với trẻ 5-6 tuổi trẻ rất thích thú. Trên thực tế hoạt động vẽ được tiến hành theo yêu cầu của chương trình. Giáo viên còn ít quan tâm đến môn vẽ mà chú trọng đến màu sắc, đường nét việc vận dụng các biện pháp lồng ghép, tích hợp các nội dung vào hoạt động vẽ cho trẻ còn nhiều hạn chế, giáo viên còn cứng nhắc trong việc tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ, chưa linh hoạt luân chuyển phối hợp các hình thức tổ chức hoạt động tạo hình. Nhất là việc áp đặt trẻ, thường yêu cầu trẻ làm theo giống cô, làm cho trẻ thụ động chưa tích cực suy nghĩ. Phần đa do trẻ hiểu biết về thế giới xung quanh em còn quá ít, trẻ chưa tự khám phá và tạo ra cái đẹp trong hoạt động tạo hình. Dẫn đến sản phẩm của trẻ thường đơn điệu, bố cục lỏng lẽo, màu sắc chưa hấp dẫn nên kết quả chưa cao. Như vậy các cô giáo mầm non chưa khai thác hết được vai trò to lớn của hoạt động tạo hình đối với sự giáo duc và phát triển toàn diện của trẻ. Muốn đạt kết quả tốt đòi hỏi người giáo viên cần nắm chắc các phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình trong trường mầm non, đặc biệt là việc giáo dục hướng vào trẻ, lấy trẻ làm trung tâm giáo viên là người gợi mở tạo tình huống có vấn đề để trẻ có thể tự làm việc một mình hoặc theo một nhóm nhỏ phối hợp với cá nhân, để giúp trẻ đáp ứng nhu cầu bộ môn. Đặc biệt là hoạt động vẽ. Với những lý do trên tôi chọn đề tài này để giúp trẻ 5-6 tuổi phát triển khả năng sáng tạo và tích luỹ được các kiến thức của bộ môn tạo hình. Giúp trẻ tự nhận thức được cái đẹp. Qua đó giúp trẻ phát triển toàn diện về đức trí, thể mỹ, lao động, góp phần vào việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non . 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng phương pháp tổ chức hoạt động vẽ của trẻ 5-6 tuổi góp phần hoàn thiện hệ thống phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình nâng cao chất lượng giáo dục của hoạt động tạo hình trong trường mầm non. 3. đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động tạo hình của 35 trẻ mẫu giáo 5-6tuổi ở trường mầm non Nghĩa Lâm - Nghĩa Đàn - Nghệ An 3.2. Khách thể nghiên cứu: Tìm hiểu thực trạng phương pháp tổ chức hoạt động vẽ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. 4. Giả thiết khoa học: - Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáo - Tìm hiểu thực trạng việc tổ chức hoạt động vẽ cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non - Tổ chức thực nghiệm đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trẻ trong phương pháp tổ chức hoạt động vẽ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 5. nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu trong diện hẹp giáo viên mầm non ở một số trường trong Huyện Nghĩa Đàn - Thực nghiệm trên hoạt động vẽ của trẻ 5-6 tuổi 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 6.2. Phươnh pháp điều tra bằng phiếu câu hỏi 6.3. Phương pháp đàm thoại 6.4. Phương pháp quan sát tự nhiên Dự giờ ghi chép, tình hình tổ chức hoạt động vẽ của trẻ trong trường mầm non. 6.5. Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động của trẻ 6.6. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 7. Kế hoạch thực hiện đề tài: - Từ ngày 14/7 đến 17/7/2006: Xây dựng đề cương nghiên cứu - Từ ngày 17/7 đến 15/9/2006: Sưu tầm tài liệu XD hệ thống lý luận - Từ ngày 15/9 đến 15/11/2006: Tổ chức nghiên cứu thực tiễn tác động các lớp - Từ ngày 15/11 đến 20/11/2006: Viết bài tập tốt nghiệp - Từ ngày 20/11 đến 30/11/2006: Sửa chữa - bổ sung - Từ ngày 01/12 đến 05/12/2006: In bài tập tốt nghiệp - Từ ngày 05/12 đến 10/12/2006: Gửi về TTGDTX - ĐHSP Hà Nội  phần nội dung Chương I cơ sở lý luận 1 . Một số vấn đề về hoạt động tạo hình của trẻ 1.1. Những đặc điểm hoạt động tạo hình nói chung và hoạt động vẽ của trẻ * Đặc điểm cơ bản của hoạt động tạo hình ở tuổi mầm non - Hoạt động tạo hình của trẻ nhỏ chưa phải là một hoạt động sáng tạo thực thụ - Đặc điểm rất rõ nét trong hoạt động tạo hình của trẻ đó là (tính duy kỹ) xem tranh vẽ của trẻ nhỏ ta thấy cái mà trẻ quan tâm hơn cả là (vẽ cái gì ) chứ không phải (vẽ như thế nào) tính không chủ định cũng là một đặc điểm tâm lý rất đặc trưng, trẻ chưa có khả năng độc lập suy tính công việc sắp tới một cách chi tiết, các ý định miêu tả của trẻ thường nảy sinh một cách tình cờ. Trẻ thường thể hiện qua tranh vẽ những gì trẻ nhìn thấy, trẻ ghĩ theo cách cảm nhận của trẻ chứ chưa hẳn là giống những cái gì mà chúng đã nhìn thấy. - Đặc điểm ngôn ngữ tạo hình trong tranh của trẻ được thể hiện như các phương tiện truyền cảm mang tính tạo hình mà trẻ biết sử dụng để thể hiện những hiểu biết, những suy nghĩ, những tình cảm của mình qua các hình ảnh, hình tượng khả năng thể hiện bằng đường nét, hình dạng là dấu hiệu đầu tiên của hoạt động vẽ giúp trẻ nhận ra và hiểu được mối liên hệ giữa vật thật với hình ảnh biểu đạt của sự vật đó. * Đặc điểm hoạt động vẽ của trẻ mầm non Vẽ là một dạng hoạt động tạo hình đặc trưng nhất và xuất hiện sớm nhất ở trẻ. Theo nghiên cứu hoạt động vẽ trả qua hai thời kỳ tiền tạo hình và thời kỳ tạo hình. - Thời kỳ tiền tạo hình, nét vẽ của trẻ chưa có ý nghĩa, trẻ chưa có ý định thể hiện một sự vật nhất định nào cả. Các nét vẽ ban đầu chỉ là kết quả của sự thoả mãn nhu cầu vận động, khám phá thế giới xung quanh, đồng thời là kết quả sự bắt chước các hành động mà trẻ nhìn thấy ở người lớn. - Thời kỳ tạo hình: Đây là thời kỳ miêu tả có chủ tâm, có ý định rõ rệt. Tranh vẽ của trẻ ở giai đoạn đầu - giai đoạn sơ đồ. Thể hiện các kinh nghiệm văn hoá xã hội chung (các ký hiệu xã hội, các chuẩn mực cảm giác mang tính xã hội) ở giai đoạn sau - giai đoạn phân hoá: Tranh vẽ của trẻ đã có những nét riêng nhờ các kinh nghiệm văn hoá lịch sử - cụ thể mà trẻ tiếp thu ngày càng nhiều, ngày càng phong phú. 1.2. Vai trò của hoạt động tạo hình đối với sự phát triển toàn diện của trẻ mầm non. 1.2.1. Vai trò của hoạt động tạo hình đối với sự phát triển trí tuệ, nhận thức. - Hoạt động tạo hình là một hoạt động nhận thức đặc biệt mang tính hình tượng. - Trong hoạt động tạo hình, trẻ có nhiều cơ hội tìm hiểu nghiên cứu các đối tượng miêu tả để có được hiểu biết, sự hình dung về các đối tượng đó, từ đó xây dựng các biểu tượng hình tượng. Nhờ quá trình tri giác các đối tượng miêu tả, các tính chất, các thuộc tính của các sự vật hiện tượng như màu sắc, hình dạng, kích thước, tỷ lệ… được trẻ ghi nhận, đối chiếu các chuẩn mực cảm giác mà trẻ đã biết một cách có mục đích, trẻ phân loại bổ sung hình thành những loại biểu tượng mới đồng thời từ đó xây dựng những biểu tượng mang tính nghệ thuật. - Trên cơ sở vốn biểu tượng mà trẻ tiếp thu được từ quá trình tự giác trẻ sẽ tiến hành các thao tác phân tích, đối chiếu, tổng hợp, khái quát hoá, cụ thể hoá. - Khi thực các nhiệm vụ tạo hình, trẻ cần huy động vốn hiểu biết, vốn biểu tượng đã tích luỹ được để làm nguyên liệu xây dựng hình tượng mới. Nhờ vậy các quá trình nhận thức luôn được vận động, bổ sung phong phú hơn. Nhờ hoạt động tạo hình mà vốn hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh được tăng lên gấp bội cả về số lượng và chất lượng. Hoạt động tạo hình là điều kiện phát triển ở trẻ vốn từ, lời nói hình tượng truyền cảm và phát triển ở trẻ ngôn ngữ mạch lạc. Tham gia quan sát, phân tích và thể hiện trong tạo hình trẻ sẽ học được các kinh nghiệm hoạt động nhận thức, rèn luyện khả năng độc lập tổ chức, điều khiển, điều chỉnh quá trình nhận thức của mình. Hoạt động tạo hình chính là môi trường thuận lợi làm hình thành ở trẻ các phẩm chất trí tuệ như: Tính tự giác, tính ham hiểu biết, tính tích cực nhận thức và óc sáng tạo… Đây chính là điều kiện rất thuận lợi cho sự phát triển trí tuệ và nhân cách. 1.2.2: Vai trò của hoạt động tạo hình đối với việc giáo dục tình cảm, đạo đức kỹ năng giao tiếp xã hội. Hoạt động tạo hình có một vai trò rất lớn trong việc giáo dục đạo đức cho trẻ nhỏ. Hoạt động này chỉ đơn thuần là sự phản ánh ấn tượng, kinh nghiệm mà trẻ thu được từ thế giới xung quanh. Đây còn là sự biểu hiện thái độ tình cảm của trẻ đối với những gì mà chúng thể hiện. Tham gia vào hoạt động tạo hình trẻ có nhiều điều kiện tiếp thu các chuẩn mực thẩm mỹ đạo đức trong xã hội. Thông qua hoạt động tạo hình, trẻ biết yêu quí cái đẹp, phân biệt được cái thiện, cái ác. Trong quá trình tạo ra sản phẩm trẻ được rèn luyện tính kiên trì, thói làm việc đến nơi đến chốn, khẳ năng vượt khó để đạt mục đích, thói quen biết nhường nhịn, giúp đỡ bạn, biết cùng nhau làm việc và điều hoà giữa lợi ích chung với lợi ích cá nhân. Hoạt động tạo hình là một phương tiện giao tiếp đứa trẻ mong muốn được người khác tiếp nhận, cảm nhận và hiểu được ý nghĩa của những hình ảnh mà chúng đã tạo nên, luôn chờ đón những ý kiến, những lời động viên từ phía người khác và sẵn sàng biểu lộ thái độ tích đối với hoạt động khi có sự đồng tình, đồng cảm. Những lời động viên, khuyến khích hay phê phán của cô có ý nghĩa to lớn đối với thái độ tích hay tiêu cực của trẻ. Lời khen của cô làm trẻ tự tin vui sướng, nhưng nếu luôn khen ngợi một trẻ nào đó sẽ khiến trẻ quá tự tin, tự phụ kiêu ngạo. Ngược lại những lời chê bai khiển trách làm cho trẻ bi quan buồn chán. Các sản phẩm tạo hình là những hình thức hoạt động tạo nên điều kiện tối ưu giúp giáo viên tổ chức thực hiện nhiệm vụ giáo dục lao động cho trẻ. Đây là môi trường lý tưởng để hình thành ở trẻ ý thức lao động, hình thành hứng thú, lòng yêu lao động và thái độ trân trọng đối với sản phẩm đã tạo ra. 1.2.3. Vai trò của hoạt động tạo hình đối với việc giáo dục thẩm mỹ. Thông qua hoạt động tạo hình phát triển ở trẻ khả năng cảm thụ và bồi dưỡng xúc cảm thẩm mỹ. Những vẽ của hình dáng, sự phong phú của màu sắc gây cho trẻ những xúc cảm đa dạng của các đối tượng miêu tả, là những yếu tố kích thích sự xuất hiện của những rung động, những xúc cảm thẩm mỹ, tình cảm thẩm mỹ của trẻ được nảy sinh và trở nên sâu sắc cùng với sự phát triển của cảm giác và sự phong phú của các biểu tượng, trẻ tri giác về thế giới xung quanh ngày càng có ý thức hơn. Các tác động thẩm mỹ của hoạt động tạo hình tới trẻ mầm non phụ thuộc rất nhiều vào sự hướng dẫn sư phạm. Cô giáo cần làm cho trẻ chú ý tới những sự vật hiện tượng của thế giới xung quanh, lựa chọn nội dung miêu tả của trẻ không chỉ đơn thuần mà là những sự vật, hiện tượng gần gũi mà phải là những gì gây được cho trẻ sự thích thú ngạc nhiên và những tình cảm tích cực mong muốn được tạo ra sản phẩm. Giáo dục thẩm mỹ bắt đầu bằng sự phát triển năng lực tri giác cái đẹp, cảm thụ và hiểu biết cái đẹp, từ sự phát triển này sẽ xuất hiện nhu cầu sáng tạo ra cái đẹp. Nếu chúng ta không biết được trẻ tiếp cận với cái đẹp và cũng có vốn hiểu biết thế giới xung quanh cho trẻ qua các hình thức tổ chức hoạt động tạo hình một cách phong phú thì sẽ làm giảm đi sự phát triển năng lực cùng xúc cảm về cái đẹp. Bên cạnh việc hình thành và phát triển ở trẻ những phẩm chất năng lực thẩm mỹ, hoạt động tạo hình còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển thể chất cho trẻ. 1.2.4. Vai trò hoạt động tạo hình đối với sự phát triển thể chất của trẻ Hoạt động tạo hình có ảnh hưởng tốt đến sự phát triển thể lực của trẻ, bởi quá trình tạo ra sản phẩm tạo hình, trẻ được tham gia một cách tích cực, kết hợp giữa tính tích cực của trí tuệ và thể lực. Đó là sự vận dụng kỹ năng, kỹ xảo, sử dụng các dụng cụ và các phương tiện tạo hình với trí nhớ, trí tưởng tượng sáng tạo và thông qua các hoạt động đó, đặc biệt là hoạt động vẽ, các cơ bàn tay, ngón tay phát triển từ vụng về đến linh hoạt, từ những vận động thô chuyển thành những vận động tinh khéo. Bên cạnh đó những công trình nghiên cứu tâm lý học, xã hội học và giáo dục học ngày nay đã nhấn mạnh đến vai trò hoạt động tạo hình như một trong những biện pháp tâm lý trị liệu rất có hiệu quả. Như vậy hoạt động tạo hình có tác dung to lớn trong việc giáo dục toàn diện , hình thành nhân cách cho trẻ mầm non về trí tuệ - đạo đức - thẩm mỹ - thể chất, đặc biệt đối với việc chuẩn bị cho trẻ vào trường phổ thông. 1.2.5. Vai trò của hoạt động tạo hình đối với việc chuẩn bị cho trẻ đi học ở trường phổ thông. Trong các hoat động tạo hình trẻ được bồi dưỡng khả năng độc lập tổ chức một quá trình hoạt động nhận thức, hoạt động thực tiễn để tạo nên các sản phẩm. Bên cạnh đó hoạt đông tạo hình còn góp phần không nhỏ trong việc chuẩn bị cho trẻ vốn kiến thức sơ đăng về tự nhiên, xã hội về khoa học kỹ thuật để giúp trẻ nhanh chóng làm quen với các môn học. Đặc biệt là việc rèn luyện kỹ năng đồ hoạ phát triển ở trẻ khả năng phối hợp, điều chỉnh hoạt động của mắt và tay tạo điều kiện cho việc viết chữ ở trường phổ thông. Hơn nữa hoạt động tạo hình giúp hình thành ở trẻ khả năng đánh giá và tự đánh giá. Hoạt động tạo hình là môi trường cho trẻ rèn luyện năng lực điều khiển hành vi của mình nhằm thực hiện nhiệm vụ đề ra. Tóm lại: thông qua hoạt động tạo hình trẻ được phát triển toàn diện về các mặt đạo đức - trí tuệ - thẩm mỹ - thể chất. Do vậy khi tổ chức các hoạt động tạo hình, giáo viên cần chú ý tác động đồng bộ với tất cả các mặt trên. 2. Các phương pháp, biện pháp tổ chức hoạt động vẽ cho trẻ mầm non. Căn cứ vào bản chất hoạt động tạo hình của trẻ, vào mục đích, nhiệm vụ giáo dục, vào đặc điểm nhận thức, xúc cảm tình cảm và khả năng hoạt động của trẻ mầm non theo hướng đổi mới giáo dục mầm non hiện nay. Việc tổ chức hoạt động vẽ cho trẻ bao gồm các phương pháp. 2.1. Nhóm các phương pháp thông tin tiếp nhận. Đây là nhóm các phương pháp tạo điều kiện phát triển ở trẻ tri giác thẩm mỹ, giúp trẻ hiểu biết về nội dung miêu tả và phương thức tạo hình, hình thành hứng thú, bồi dưỡng khả năng cảm thụ thẩm mỹ. Nhóm này gồm các phương pháp: - Quan sát - Chỉ dẩn trực quan - Dùng lời Ba phương pháp này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Một khi phương pháp giữ vai trò chủ đạo là phương pháp chính thì những phương pháp khác sẽ trỡ thành các biện pháp hỗ trợ cho phương pháp chính đó. * Phương pháp quan sát: Phương pháp này là phương pháp quan trọng giúp cho trẻ có một vốn kinh nghiệm trong hoạt động tạo hình. Vì vậy trong quá trình hoạt động tạo hình cần rèn cho trẻ quan sát, tri giác sự vật hiện tượng, qua đó thưởng thức được cái hay cái đẹp trong nghệ thuật tạo hình. Quá trình quan sát phải được tổ chức tốt để từng bước cho trẻ phân tích, khái quát hoá hình ảnh của đối tượng tri giác. Những phương thức tri giác khái quát sẽ được trẻ sử dụng nắm bắt đặc điểm của nhiều sự vật, từ đó dễ dàng thiết lập các sơ đồ, phân biệt sự giống và khác nhau của các sự vật. Để có được kỹ năng này cần dạy trẻ khả năng phân tích, khái quát hoá, tổng hợp hoá. Phối hợp linh hoạt và hợp lý các quá trình tri giác bao quát, tri giác tập trung giúp trẻ đi từ cảm nhận chung về đối tượng miêu tả đến so sánh đối chiếu để trẻ nắm được đặc điểm của từng chi tiết trong một tổng thể. Chất lượng của quá trình quan sát phụ thuộc phần lớn vào sự tham gia tích cực của trẻ, vào mối liên hệ với hoạt động lời nói và việc thực hiện các thao tác tri giác. Do đó quá trình quan sát cần được tiến hành một cách sinh động để gây hứng thú, lựa chọn kỹ đối tượng miêu tả, lựa chọn thời điểm và góc độ quan sát làm sao cho trẻ thấy rõ mọi chi tiết và trình tự vận động, lựa chọn và chuẩn bị các câu hỏi, các lời nói, lời kể, hướng sự chú ý của trẻ vào những đường nét cơ bản, những đặc điểm cần thiết cho việc miêu tả. Muốn vậy nhà sư phạm phải kết hợp nhiều biện pháp kích thích hứng thú như dùng bài hát, bài thơ câu đố… bằng cách đó trẻ sẽ hứng thú hiệu quả của quá trình quan sát sẽ tăng lên rõ rệt. * Phương pháp trực quan Đây là phương pháp giúp trẻ nắm được các phương thức hoạt động hình thành kỹ năng, kỹ xảo tạo hình. Chỉ dẩn trực quan thường được sử dụng chủ yếu trên các tiết học tạo hình theo mẫu. Vì vậy cần chú ý phối hợp giữa chỉ dẫn toàn phần và chỉ dẫn từng phần. Khi chỉ dẫn chú ý tập cho trẻ luôn liên hệ những kinh nghiệm đã có để ứng dụng các mới, việc chỉ dẩn trực quan thường đi kèm với giải thích rõ ràng, trên cơ sở cung cấp cho tre các loại đường nét và cách thức thực hiện các thao tác tạo ra các đường nét đó. Đồ dùng trực quan cho trẻ quan sát trong các giờ học tạo hình phải lựa cọn phù hợp với nội dung của bài học, phải mang tính thẩm mỹ và được sử dụng đúng lúc, đúng chỗ và đặt ở vị trí sao cho tất cả trẻ trong lớp đều nhìn rõ, vừa tầm mắt của trẻ. Đồng thời tập trung cho trẻ sử dụng các phương tiện truyền cảm mang tính tạo hình, các đường nét, màu sắc hài hoà, hình dáng bố cục chặt chẽ thể hiện đúng hình tượng qua hoạt động tạo hình. * Phương pháp dùng lời Trong nhóm thông tin tiếp nhận, phương pháp dùng lời nói là rất quan trọng. Đó là những lời giải thích, lời hướng dẫn, lời kể, lời mô tả văn hoá, những câu hỏi, những câu trả lời cũng có khi là bài hát, bài thơ, câu chuyện, câu đố. Lời nói của giáo viên trong giờ học tạo hình, lời giảng của cô phải ngắn gọn, chính xác hấp dẫn, sinh động giàu hình ảnh để khơi gợi cảm xúc, sự hình dung và sự tưởng tượng của trẻ. Đôi khi lời giải còn phải kết hợp với thái độ tình cảm và động tác cử chỉ điệu bộ để gây cảm xúc và hứng thú cho trẻ. Cùng với lời nói của cô thì lời nói của trẻ cũng đóng vai trò quan trọng trong hoạt động tạo hình. Đặc biệt trong quá trình quan sát trẻ đàm thoại trao đổi với nhau các xúc cảm, suy nghĩ dùng ngôn ngữ nói mạch lạc để trình bày về những gì đã làm và sẽ làm, về các phương pháp miêu tả đã học cùng cách ứng dụng chúng, về những phương tiện tạo hình cần thiết để thể hiện đề tài mới, về sự thành công của mình của bạn. 2.2. Nhóm phương pháp thực hành - ôn luyện Phương pháp thực hành ôn luyện là hoạt động của giáo viên và trẻ nhằm giúp trẻ cũng cố tri thức, bồi dưỡng kỹ năng, hình thành kỹ xảo trong hoạt động tạo hình. Phương pháp thực hành bao gồm các tình huống miêu tả, các bài tập, tạo điều kiện cho trẻ được thực hành làm đi làm lại ,áp dụng các kỹ năng, kiến thức mà trẻ vừa được học vào thực tiễn hoạt động tạo hình. Các bài tập ôn luyện phải nhằm hình thành ở trẻ các kỹ năng miêu tả khái quát tạo điều kiện cho trẻ độc lập, mở rộng phạm vi của đối tượng miêu tả, và thể hiện một cách tự do các xúc cảm, tình cảm của mình đối với những gì mà mình miêu tả. Để quá trình thực hành mang tính tích cực cần hạn chế sự sao chép, hạn chế sự hình thành khuôn mẫu, cần phải động viên khuyến khích trẻ suy nghĩ liên hệ tạo cái mới lạ từ cách thức tổ chức của cô và cách học của trẻ. Có thể áp dụng các giải pháp sau : + Tổ chức quan sát bổ sung + Cải tiến đa dạng hoá mẫu đối tượng miêu tả + Phát triển mở rộng nội dung các đề tài Tuy nhiên hình thức tổ chức, nội dung các bài tập phải được biến đổi để phù hợp với lứa tuổi. Tất cả các kỹ năng đều được hình thành và phát triển khi chúng thường xuyên được vận dụng lặp đi lặp lại vì vậy cần tổ chức cho trẻ được rèn luyện vẽ ở mọi lúc, mọi nơi, giờ học tạo hình, tiết học của các môn khác. 2.3. Nhóm phương pháp tìm tòi - sáng tạo Nhóm phương pháp này gồm các bài tập yêu cầu trẻ quan sát tìm kiếm, phát hiện, sửa chữa và tìm tòi ra các phương pháp giải quyết nhiệm vụ tạo hình mới, hình thành và thực hiện ý đồ tạo hình. Bắt đầu từ bài tập miêu tả theo tình huống có vấn đề theo các điều kiện, tìm kiếm từng phần và dần dần tới các bài tập có yêu cầu cao của khả năng độc lập tổ chức quá trình miêu tả phải dựa trên trí tưởng tượng sáng tạo của riêng trẻ . Bằng phương pháp tổ chức cho trẻ tìm kiếm từng phần, người ta đưa vào quá trình dạy học những yếu tố sơ đẳng của hoạt động sáng tạo, ở đây người ta cho trẻ lặp lại một phần những gì đã được giáo viên cung cấp, còn một phần đứa trẻ phải tự tìm kiếm và phát hiện ra. Để thực hiện những bài tập cần phát triển ở trẻ khả năng tri giác mở rộng vốn kinh nghiệm, vốn biểu tượng, hình tượng đồng thời phát triển tư duy sáng tạo. Việc tổ chức cho trẻ tri giác thực hiện kết hợp với tri giác các tác phẩm nghệ thuật cần được coi là một trong những điều kiện quan trọng để thực hiện những bài tập tìm kiếm từng phần. Phương pháp sáng tạo được sử dụng khi nhà sư phạm muốn cho trẻ thực hiện bài tập một cách sáng tạo, độc lập tích cực, chủ động miêu tả ý đồ tạo hình của riêng trẻ. Muốn làm được các bài tập đó trẻ phải tích luỹ cho bản thân vốn biểu tượng khá phong phú để có khả năng tái hiện lại những hình ảnh, đặc biệt khả năng độc lập xây dựng những hình tượng mới dựa trên những cái đã có . Việc giúp trẻ hình thành ý đồ tạo hình là một công việc khó khăn bởi vậy cần huy động, phối hợp nhiều biện pháp, nhiều hình thức về phương tiện hoạt động khác. 2.4. Nhóm các biện pháp mang tính vui chơi. Việc sử dụng các biện pháp mang tính vui chơi trong các tiết hoạt động tạo hình là rất cần được quan tâm bởi hoạt động tạo hình là một hoạt động chủ đạo của lứa tuổi mầm non. Các biện pháp mang tính vui chơi được sử dụng trong phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình là các biện pháp tích cực, bổ trợ cho các phương khác nhằm giúp trẻ tích luỹ thông tin rèn luyện các kỹ năng thực hiện các mục đích nhiệm vụ của bộ môn tạo hình. Nhóm các biện pháp mang tính vui chơi trong hoạt động tạo hình bao gồm: Các tình huống chơi, các biện pháp hướng dẫn tổ chức hoạt động mang tính chơi và các trò chơi. Chơi trong hoạt động tạo hình không chỉ đơn thuần là sự nhớ lại , lặp lại những ấn tượng đã được trải nghiệm mà đó là một sự gia công nhào nặn chế biến tổng hợp các kinh nghiệm nhằm tạo nên một hiện thực mới mẽ, phù hợp với nhu cầu và sở thích của chủ thể hoạt động. Khác với trò chơi bình thường yếu tố chơi được đưa vào hoạt động tạo hình không chỉ nhằm vào quá trình hoạt động mà nhằm vào kết quả hoạt động, có nghĩa trong khi chơi trẻ không chỉ trải nghiệm các kinh nghiệm trước đó mà còn tạo nên những hình ảnh mới mẽ mang tính nghẹ thuật và cần được tham gia đánh giá thưởng thức những thành quả hoạt động của mình. Hiệu quả của việc sử dụng các biện pháp chơi để tổ chức hoạt động tạo hình phụ thuộc rất nhiều vào cách tạo ra các động cơ chơi. Sự xuất hiện ở động cơ chơi đòi hỏi ở trẻ phải vận dụng những hiểu biết phong phú về hiện thực xung quanh để giải quyết ,những quá trình này trẻ rất thích thú và có xúc cảm, tình cảm tích cực. Nếu không có biện pháp chơi, quá trình tổ chức sẽ trở nên khô khan và cứng nhắc làm cho trẻ bị ức chế, thực hiện nhiệm vụ tạo hình một cách bắt buộc. Vì vậy có thể nói nhóm các biện pháp mang tính chơi là một trong những biện pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng tạo hình của trẻ. Tóm lại: Hệ thống các phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình ở trường mầm non là con đường hiệu quả nhất để phát triển hoạt động tạo hình của trẻ. Hệ thống các phương pháp này liên quan chặt chẽ với nhau và hỗ trợ cho nhau trong quá trình sử dụng nhằm bồi dưỡng ở trẻ các năng lực tạo hình, hình thành và phát triển ở trẻ khả năng sáng tạo. 3. Các hình thức tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non. Theo giáo dục học truyền thống hoạt động tạo hình trong trường mầm non được tổ chức dưới hai hình thức cơ bản: + Hoạt động tạo hình trên tiết học + Hoạt động tạo hình ngoài tiết học Thực tế cho thấy việc tổ chức hoạt động tạo hình trên tiết học đang được coi là hình thức quan trọng, được các trường mầm non quan tâm. 3.1. Hoạt động tạo hình trên tiết học Hoạt động tạo hình trên tiết học là hình thức dạy học đóng vai trò chính, ở đó trẻ có thể tìm hiểu cuộc sống xung quanh, tìm hiểu thế giới vạn vật một cách có tổ chức nhất và tiếp thu cá tri thức, kỹ năng, kỷ xảo tạo hình theo một chương trình có tính hệ thống. Để phân loại các tiết tạo hình người ta có nhiều cách phân loại khác nhau: 3.1.1. Phân loại theo tính chất của biểu tượng, hình tượng Có nhiều loại tiết học tạo hình như vẽ, nặn, xé dán, tổng hợp … Nhưng ở trường mầm non thường chú trọng nhất là tiết học bắt buộc và nó được phân ra các hình thức hoạt động chính (đối với hoạt động vẽ). - Tiết học vẽ theo mẫu - Tiết học vẽ theo đề tài cho sẵn - Tiết học vẽ theo đề tài tự chọn * Tiết học vẽ theo mẫu: Tiết học vẽ tạo hình theo mẫu là tiết dạy kỹ năng tạo hình để tạo ra các hình dáng đồ vật hay miêu tả sự vật hiện tượng một cách tương đối chính xác. Trên tiết học này giáo viên cung cấp cho trẻ những kiến thức, những hiểu biết tương đối đầy đủ chính xác về đối tượng miêu tả để giúp trẻ hình thành những biểu tượng ban đầu một cách