Giáo án Lịch sử Lớp 11 - Bài 19: Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược từ 1858 đến 1873 - Bùi Thị Ngọc

Ngày soạn: 10/2/2011 PHẦN BA: LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858-1918) Chương I: VIỆT NAM TỪ 1858 ĐẾN CUỐI THẾ KỶ XIX Bài 19:NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP XÂM LƯỢC (1858 - 1873). I. Mục tiêu: 1. Về kiến thức: Sau khi học xong bài này, HS cần nắm được: -Biết được nét chung về kinh tế,xã hội Việt Nam trước năm 1858. - Ý đồ xâm lược Việt Nam của tư bản phương Tây. - Quá trình thực dân Pháp xâm lược Việt Nam từ năm 1858 – 1973. - Cuộc kháng chiến của nhân dân ta chống lại quá trình đô hộ của Pháp từ 1858 - 1973. 2. Về kỹ năng: - Phát triển kỹ năng tư duy logic, phân tích, tổng hợp, đánh giá sự kiện. - Rèn luyện cho HS kỹ năng quan sát lược đồ. 3. Về thái độ: - Hiểu được bản chất xâm lược của CNTD và sự tàn bạo của chúng. - Tự hào về truyền thống chống xâm lược của cha ông. - Có thái độ đúng đắn khi tìm hiểu về nguyên nhân và trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để mất nước cuối XIX. - Có nhận thực đúng đắn đối với sự kiện, nhân vật lịch sử cụ thể. II. Chuẩn bị của GV – HS: 1. Chuẩn bị của GV: - Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án. - Các tài liệu tham khảo liên quan đến nội dung bài dạy. - Lược đồ “Quá trình Pháp xâm lược Việt Nam 1858 – 1867” 2. Chuẩn bị của HS: - Sách giáo khoa, vở ghi. - Đọc trước và trả lời câu hỏi bài 19. III. Tiến trình dạy học: 1. Kiểm tra bài cũ, dẫn dắt vào bài mới: 1.1. Kiểm tra bài cũ: Nêu khái quát tình hình các nước Đông Nam Á cuối thế kỉ XIX-đầu thế kỉ XX? 1.2. Dẫn dắt vào bài mới: 2. Dạy nội dung bài mới: Tiết 1: Hoạt động của GV – HS Kiến thức cơ bản cần đạt * Hoạt động 1: Nhóm - GV nhắc lại quá trình thành lập của nhà Nguyễn. Sau đó, GV cho HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi: ?Tình hình Việt Nam đến giữa thế kỷ XIX trước cuộc xâm lược của Pháp như thế nào? Hoạt động nhóm(2 phút) Nhóm 1. Tình hình chính trị? Nhóm 2. Tình hình kinh tế? Nhóm 3. Chính sách quân sự,chính sách ngoại giao? Nhóm 4. Tình hình xã hội? - HS thảo luận,sau đó cử đại diện trả lời - GV trình bày để HS thấy rằng CĐPK nước ta khủng hoảng, sa sút nghiêm trọng về mọi mặt, làm cho nhân tài, vật lực cạn kiệt, khó khăn trong cuộc đương đầu với kẻ thù. Đồng thời, khối đại đoàn kết toàn dân tộc bị rạn nứt. ? Đặt VIỆT NAM trong bối cảnh châu Á và thế giới lúc đó em có suy nghĩ gì? HS suy nghĩ trả lời. GV nhận xét chốt ý Trong bối cảnh châu á và thế giới lúc đó nếu triều Nguyễn không khẩn trương tìm hướng cải cách, canh tân, phát triển đất nước và xoa dịu mâu thuẫn xã hội thì sẽ đứng trước nguy cơ xâm lược của TDPT – đặc biệt là tư bản Pháp. *Hoạt động 2: cả lớp/cá nhân ? Việt Nam tiếp xúc với các nước Phương Tây từ khi nào, thông qua con đường gì? ? Tại sao từ XIX, CNTB lại đẩy mạnh xâm chiếm thị trường và thuộc địa ở phương Đông? à HS suy nghĩ, trả lời. - GV sử dụng công thức: TB = vốn + nhân công + thị trường để làm rõ bản chất của CNTB và giúp HS thấy điều kiện vốn, nhân công, thị trường sắn có ở phuơng Đông. + Điều kiện các nước châu Á cuối XIX: CĐPK lạc hậu. à tạo thời cơ chho CNTB xâm lược. + Trình bày vị trí, điều kiện thuận lợi của Việt Nam. Từ đó khiến Việt Nam trở thành đối tượng bị nhòm ngó của CNTD phương Tây. ?Những hành động chứng tỏ thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị xâm lược Việt Nam? à HS theo dõi SGK trả lời, GV chốt ý. ?Nguyên nhân Pháp xâm lược Việt Nam? à HS suy nghĩ trả lời, GV chốt ý: - Nguyên nhân sâu xa: Do nhu cầu phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa, đòi hỏi phải có nhiều thị trường, nhân công và thuộc địa. - Nguyên nhân trực tiếp: Pháp lấy cớ triều đình Nguyễn thực hiện chính sách “cấm đạo”, “giết đạo”. *Hoạt động 3:cả lớp/cá nhân - GV treo lược đồ “Quá trình Pháp xâm lược Việt Nam 1858 – 1867”. ?Tại sao Pháp lại chọn Đà Nẵng làm điểm tấn công đầu tiên xâm lược Việt Nam? à HS theo dõi SGK, suy nghĩ trả lời. GV sử dụng lược đồ trình bày vị trí của Đà Nẵng: ?Trước hành động trên của thực dân Pháp nhân dân có thái độ như thế nào? ? Em hãy nêu kết quả, ý nghĩa cuộc kháng chiến của nhân dân ta năm 1858? ’HS theo dõi SGK, suy nghĩ trả lời GV nhận xét chốt ý * Hoạt động 4:cả lớp/cá nhân ? Âm mưu của Pháp tấn công Gia Định là gì? à HS đọc SGK trả lời, GV bổ sung. ?Tại sao quân đội triều đình lại tan rã nhanh chóng như vậy? -HS suy nghĩ trả lời.( do vũ khí thô sơ,bị động khi giặc tấn công) ? Sau khi chiếm được thành Gia Định, tình hình chiến sự ở đây diễn ra như thế nào? ? Đến năm 1860 cục diện chiến trường Nam kì có gì thay đổi? ? Trước sự thay đổi đó,quan quân triều đình đã đối phó như thế nào? ?phong trào kháng chiến của nhân dân ta ra sao? HS suy nghĩ trả lời, Gv kết hợp nhận xét,ghi bảng + GV giới thiệu về Đại đồn Chí Hòa và khẳng định đây là tuyến phòng thủ quan trọng nhất. Giáo viên phân tích cho hs thấy sự đối lập giữa tinh thần chiến đấu của nhân dân và quân đội triều đình.Phân tích những khó khăn của Pháp để thấy thái độ nhu nhược của triều đình’trách nhiệm của triều đình trong việc mất nước ? Em có nhận xét gì về cuộc kháng chiến của nhân dân ta ở Đà Nẵng và Gia Định? HS suy nghĩ trả lời, GV nhận xét chốt ý: -Nhân dân ta kháng chiến với tinh thần tích cực,chủ động rất cao,tự nguyện đứng lên kháng chiến -Còn triều đình phong kiến nặng về phòng thủ,bỏ lỡ nhiều cơ hội đánh Pháp I. Liên quân Pháp – Tây Ban Nha xâm lược Việt Nam. Chiến sự ở Đà Nẵng năm 1858. 1. Tình hình Việt Nam giữa thế kỷ XIX trước khi thực dân Pháp xâm lươc. - Chính trị:là quốc gia phong kiến độc lập, có chủ quyền song đang lâm vào khủng hoảng suy yếu: - Kinh tế: Nông nghiệp: sa sút, đói kém liên miên,nhân dân mất đất’lưu tán Công thương nghiệp:đình đốn,lạc hậu -Quân sự: lạc hậu. -Ngoại giao: sai lầm (‘’cấm đạo”, “sát đạo”. - Xã hội: + Nội bộ mâu thuẫn’rạn nứt khối đoàn kết dân tộc +Khởi nghĩa nông dân nổ ra nhiều nới => Việt Nam đứng trước nguy cơ bị CNTB phương Tây xâm lược. 2. Thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị xâm lược Việt Nam: * Hoàn cảnh: - Thế kỉ XV – XVI, TB phương Tây đến Việt Nam buôn bán. - Việt Nam có VTĐL chiến lược quan trọng, tài nguyên thiên nhiên dồi dào, CĐPK khủng hoảng. à sớm trở thành “miếng mồi béo bở” cho các nước TBPT. * Hành động của Pháp: - Thế kỷ XVII, Pháp xây dựng các cơ sở truyền giáo ở Việt Nam à bước đầu nhòm ngó. - Thế kỷ XVIII, chuẩn bị can thiệp vào Việt Nam. Biểu hiện, thông qua hiệp ước Vécxai. - Giữa thế kỷ XIX, ráo riết chuẩn bị xâm lược Việt Nam. +Biểu hiện: Năm 1857 Napôlêông III lập ra Hội đồng Nam Kì 3. Chiến sự ở Đà Nẵng: - 31/8/1858, liên quân Pháp – Tây Ban Nha dàn trận tại cửa biển Đà Nẵng =>âm mưu chiếm Đà Nẵng làm căn cứ rồi tấn công ra Huế buộc triều Nguyễn đầu hàng. - 1/9/1858, Pháp nổ sung tấn công bán đảo Sơn Trà. - Với chiến thuật “vườn không nhà trống”, nhân dân chiến đấu kìm chân địch. à 2/1859, Pháp buộc phải rút quân. =>Bước đầu làm thất bại âm mưu “đánh nhanh, thắng nhanh” của Pháp. II. Cuộc kháng chiến chống Pháp ở Gia Định và các tỉnh miền Đông Nam Kỳ từ 1959 đến 1862. 1. Kháng chiến ở Gia Định: - 9/2/1859, Pháp đưa quân tới Vũng Taù ’Cần Giờ ’Gia Định. - 17/2/1859, Pháp tấn công và chiếm thành Gia Định. ’quân đội triều đình tan rã nhanh chóng ’các đội dân binh chiến đấu ngoan cường buộc Pháp phải rút khỏi thành Gia Định ’Kế hoạch ‘’ đánh nhanh thắng nhanh’’ bị thất bại, Pháp chuyển sang kế hoạch ‘’ chinh phục từng gói nhỏ’’ - Năm 1860, Pháp gặp nhiều khó khăn, có lợi cho ta ’quan,quân triều đình chỉ chú trọng xây dựng Đại đồn Chí Hòa ’cơ hội tiêu diệt Pháp qua đi nhanh chóng + 7/1860, khởi nghĩa của Dương Bình Tâm ở Chợ Rẫy. => Kết quả: - Pháp: sa lầy ở hai chiến trường Đà Nẵng, Gia Định, rơi vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan”. - Triều đình: xuất hiện tư tưởng chủ hòa. 3. Củng cố, luyện tập: - Giúp HS nắm được nguyên nhân Pháp xâm lược Việt Nam vào giữa thế kỷ XIX, để thấy được bản chất của CNTD. - HS cần nắm được những sự kiện chính, cơ bản về quá trình thực dân Pháp xâm lược Việt Nam và quá trình đấu tranh của nhân dân Nam Kỳ chống sự xâm lược của Pháp - Bước đầu thấy được trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để mất nước ta vào tay Pháp. -Trò chơi ô chữ: Câu 1. gồm 6 ô: Thực trạng của nền kinh tế nông nghiệp nước ta giữa thế kỉ XIX? Câu 2. gồm 8 ô: một trong những chính sách về công thương nghiệp của triều đình nhà Nguyễn? Câu 3.gồm 7 ô: một trong những chính sách về đối ngoại nổi bật của nhà Nguyễn? Câu 4.gồm 7 ô: một nhân vật tiêu biểu trong việc dọn đường cho sự xâm lược nước ta của Pháp? Câu 5. gồm 6 ô: nơi Pháp nổ súng tấn công mở đầu cho cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam? Đáp án: Câu 1.Lạc hậu;Câu 2. Độc quyền; Câu 3. Cấm đạo ; Câu 4. Bá đa Lộc;Câu 5. Sơn Trà 4. Hướng dẫn HS tự học ở nhà: - Học bài cũ, soạn lại các câu hỏi cuối mục vào vở bài tập. - Đọc trước và trả lời các câu hỏi trong phần tiếp theo