Giáo án môn Địa lý lớp 12 - Thiên nhiên phân hóa đa dạng

Thiên nhiên phân hóa đa dạng 1-Thiên nhiên phân hóa theo vĩ độ (Bắc – Nam). Nguyên nhân chủ yếu nào làm cho thiên nhiên nước ta phân hóa theo chiều Bắc - Nam ? -Lãnh thổ kéo dài 15 Vĩ tuyến -Tác động của gió mùa a-Phần lãnh thổ phía Bắc (từ dãy Bạch Mã trở ra). Thiên nhiên ở đây đặc trưng cho vùng khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh. -Nền khí hậu nhiệt đới thể hiện ở nhiệt độ trung bình năm từ 20 – 25oC. Do ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc nên khí hậu trong năm có mùa đông lạnh với 2 - 3 tháng to < 18oC, thể hiện rõ nhất ở trung du miền núi Bắc Bộ và đồng bằng Bắc Bộ . -Cảnh quan thiên nhiên tiêu biểu là đới rừng nhiệt đới gió mùa. Sự phân mùa nóng lạnh làm thay đổi cảnh sắc thiên nhiên : mùa đông bầu trời nhiều mây, tiết trời lạnh, mưa ít, nhiều loài cây rụng lá; mùa hạ trời nắng nóng, mưa nhiều, cây cối xanh tốt. Các loài thực vật, động vật chịu lạnh có khả năng thích nghi. Ở vùng đồng bằng trồng được cả các loài rau ôn đới. Trong rừng, thành phần loài nhiệt đới chiếm ưu thế, ngoài ra còn có các loài cây á nhiệt đới như dẻ, re, các loài cây ôn đới như sa mu, pơ mu, các loài thú có lông dày như gấu, chồn Ở vùng đồng bằng vào mùa đông trồng được cả rau ôn đới. c-Phần lãnh thổ phía Nam (từ dãy Bạch Mã trở vào). Thiên nhiên mang sắc thái của vùng khí hậu cận xích đạo gió mùa. -Nền nhiệt thiên về khí hậu xích đạo, quanh năm nóng, nhiệt độ trung bình năm trên 25oC và không có tháng nào dưới 20oC. Khí hậu gió mùa thể hiện ở sự phân chia hai mùa mưa và khô, đặc biệt từ vĩ độ 14oB trở vào. -Cảnh quan thiên nhiên tiêu biểu là đới rừng cận xích đạo gió mùa. Thành phần thực vật, động vật phần lớn thuộc vùng xích đạo và nhiệt đới từ phương nam (nguồn gốc Mã Lai – Indonesia) đi lên hoặc từ phía tây (Ấn Độ - Mianma) di cư sang. Trong rừng xuất hiện nhiều loài cây chịu hạn, rụng lá vào mùa khô như các loài cây thuộc họ Dầu. Có nơi hình thành loại rừng thưa nhiệt đới khô, nhiều nhất ở Tây Nguyên. Động vật tiêu biểu là các loài thú lớn vùng nhiệt đới và xích đạo như voi, hổ, báo, bò rừng Vùng đầm lầy có trăn, rắn, cá sấu 2-Thiên nhiên phân hóa theo kinh độ (Đông - Tây). Quan sát trên bản đồ Địa lý tự nhiên Việt Nam (hoặc Atlat Địa lý Việt Nam), nhận xét về sự thay đổi thiên nhiên từ Đông sang Tây. Từ Đông sang Tây, từ biển vào đất liền, thiên nhiên nước ta có sự phân thành 3 dải rõ rệt. a-Vùng biển và thềm lục địa. Vùng biển lớn gấp 3 lần diện tích đất liền và có khoảng 3.000 hòn đảo lớn nhỏ. Độ nông – sâu, rộng – hẹp của vùng biển và thềm lục địa có quan hệ chặt chẽ với vùng đồng bằng, vùng đồi núi kề bên và có sự thay đổi theo từng đoạn bờ biển. Hãy quan sát bản đồ Địa lý tự nhiên Việt Nam, nêu dẫn chứng về mối quan hệ đó. -Thềm lục địa phía bắc và phía nam có đáy nông, mở rộng, là nơi quần tụ các đảo ven bờ của vùng biển Hải Phòng, Quảng Ninh, Kiên Giang, là nơi tiến dần ra biển của đồng bằng châu thổ Bắc Bộ và Nam Bộ. Đường bờ biển Nam Trung Bộ khúc khuỷu với thềm lục địa thu hẹp, mở ra vùng biển nước sâu. Khí hậu Biển Đông của nước ta mang đặc điểm khí hậu của vùng biển nhiệt đới ẩm gió mùa với lượng nhiệt, ẩm dồi dào. Các dòng hải lưu thay đổi theo hướng gió mùa. b-Vùng đồng bằng ven biển. Thiên nhiên vùng đồng bằng nước ta thay đổi tùy nơi và thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa dãy đồi núi phía tây và vùng biển phía đông. trong quá trình thành tạo cùng những đặc điểm hiện thời. Hình thái đồng bằng dường như có sự phù hợp với hình thể núi non và vùng thềm lục địa. Nơi hình thành các đồng bằng châu thổ sông Hồng, sông Cửu Long, Ở nơi đồi núi lùi xa vào đất liền thì đồng bằng mở rộng với các bãi triều thấp phẳng, thềm lục địa rộng, nông (như ở đồng bằng Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ). Nơi có đồi núi lan ra sát biển, chia thì đồng bằng hẹp ngang và bị chia cắt thành những đồng bằng nhỏ, đường bờ biển khúc khuỷu với thềm lục địa thu hẹp, tiếp giáp vùng biển nước sâu (như dải đồng bằng Nam Trung Bộ). Các dạng địa hình bồi tụ, mài mòn xen kẽ nhau, các cồn cát, đầm phá khá phổ biến là hệ quả tác động kết hợp chặt chẽ giữa biển và vùng đồi núi phía tây ở dải đồng bằng ven biển này. c-Vùng đồi núi. Sự phân hóa thiên nhiên theo hướng đông – tây ở vùng đồi núi rất phức tạp, chủ yếu do tác động của gió mùa với hướng của các dãy núi. Hãy nêu ảnh hưởng kết hợp của gió mùa với hướng các dãy núi đến sự khác biệt về thiên nhiên giữa hai vùng Đông Bắc và Tây Bắc, giữa Đông và Tây Trường Sơn. Biẻu hiện sự khác biệt đó là, mùa đông lạnh đến sớm ở vùng đồi núi thấp Đông Bắc. Còn ở vùng núi thấp phía nam Tây Bắc, mùa đông bớt lạnh nhưng khô hơn, mùa hạ đến sớm, đôi khi có gió Tây, lượng mưa giảm. Khí hậu vùng Tây Bắc lạnh chủ yếu do độ cao địa hình. Khi sườn Đông Trường Sơn đón nhận các luồng gió từ biển thổi vào tạo nên một mùa mưa vào thu đông, thì vùng núi Tây Nguyên lại là mùa khô, nhiều nơi khô hạn gay gắt, xuất hiện cảnh quan rừng thưa. Vào mùa mưa ở Tây Nguyên thì bên sườn Đông chịu tác động của gió Tây khô nóng. Câu hỏi và bài tập. 1-Qua bảng số liệu, biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa của Hà Nội và Tp Hồ Chí Minh, nhận xét và so sánh chế độ nhiệt, chế độ mưa của 2 địa điểm trên. Địa điểm to TB năm (oC) to TB tháng lạnh (oC) to TB tháng nóng (oC) Biên độ to TB năm to tối thấp tuyệt đối to tối cao tuyệt đối Biên độ to tuyệt đối Hà Nội Vĩ độ 21o01’B 23,5 16,4 (tháng 1) 28,9 (tháng 7) 12,5 2,7 42,8 40,1 Tp Hồ Chí Minh Vĩ độ 10o47’B 27,1 25,8 (tháng 12) 28,9 (tháng 4) 3,1 13,8 40,0 26,2 -Chế độ nhiệt Nhiệt độ trung bình năm của Tp Hồ Chí Minh (27,1oC) cao hơn Hà Nội (23,5oC) do mùa đông ở Hà Nội nhiệt độ xuống thấp (16,4oC) , nên biên độ nhiệt ở Tp Hồ Chí Minh (3,1oC) thấp hơn Hà Nội (12,5oC) Nhiệt độ tối thấp ở Hà Nội (2,7oC) thấp hơn Tp Hồ Chí Minh (13,8oC) và nhiệt độ tối cao ở Hà Nội (42,8oC) lại cao hơn Tp Hồ Chí Minh (40,0oC), nên biên độ nhiệt tuyệt đối của Hà Nộ (40,1oC) cao hơn Tp Hồ Chí Minh (26,2oC) Chế độ nhiệt của Tp Hồ Chí Minh ôn hòa hơn Hà Nội. -Chế độ mưa Ở Hà Nội, từ tháng V đến tháng X có lượng mưa trên 100 mm. tháng VIII có lượng mưa cao nhất đạt trên 300 mm, tháng I có lượng mưa thấp nhất chưa tới 25 mm. Ở Tp Hồ Chí Minh, từ tháng V đến tháng XI có lượng mưa trên 100 mm, tháng IX có lượng mưa cao nhất trên 300 mm, tháng II có lượng mưa rất thấp khoảng 10 mm. Tp Hồ Chí Minh có sự phân hóa rõ rệt các tháng mưa và các tháng khô. 2-Nêu đặc điểm thiên nhiên nổi bật của phần lãnh thổ phía Bắc và phần lãnh thổ phía Nam nước ta. a-Phần lãnh thổ phía Bắc (từ dãy Bạch Mã trở ra). Thiên nhiên ở đây đặc trưng cho vùng khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh. -Nền khí hậu nhiệt đới thể hiện ở nhiệt độ trung bình năm từ 20 – 25oC. Do ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc nên khí hậu trong năm có mùa đông lạnh với 2 - 3 tháng to < 18oC, thể hiện rõ nhất ở trung du miền núi Bắc Bộ và đồng bằng Bắc Bộ . -Cảnh quan thiên nhiên tiêu biểu là đới rừng nhiệt đới gió mùa. Sự phân mùa nóng lạnh làm thay đổi cảnh sắc thiên nhiên : mùa đông bầu trời nhiều mây, tiết trời lạnh, mưa ít, nhiều loài cây rụng lá; mùa hạ trời nắng nóng, mưa nhiều, cây cối xanh tốt. Các loài thực vật, động vật chịu lạnh có khả năng thích nghi. Ở vùng đồng bằng trồng được cả các loài rau ôn đới. Trong rừng, thành phần loài nhiệt đới chiếm ưu thế, ngoài ra còn có các loài cây á nhiệt đới như dẻ, re, các loài cây ôn đới như sa mu, pơ mu, các loài thú có lông dày như gấu, chồn Ở vùng đồng bằng vào mùa đông trồng được cả rau ôn đới. c-Phần lãnh thổ phía Nam (từ dãy Bạch Mã trở vào). Thiên nhiên mang sắc thái của vùng khí hậu cận xích đạo gió mùa. -Nền nhiệt thiên về khí hậu xích đạo, quanh năm nóng, nhiệt độ trung bình năm trên 25oC và không có tháng nào dưới 20oC. Khí hậu gió mùa thể hiện ở sự phân chia hai mùa mưa và khô, đặc biệt từ vĩ độ 14oB trở vào. -Cảnh quan thiên nhiên tiêu biểu là đới rừng cận xích đạo gió mùa. Thành phần thực vật, động vật phần lớn thuộc vùng xích đạo và nhiệt đới từ phương nam (nguồn gốc Mã Lai – Indonesia) đi lên hoặc từ phía tây (Ấn Độ - Mianma) di cư sang. Trong rừng xuất hiện nhiều loài cây chịu hạn, rụng lá vào mùa khô như các loài cây thuộc họ Dầu. Có nơi hình thành loại rừng thưa nhiệt đới khô, nhiều nhất ở Tây Nguyên. Động vật tiêu biểu là các loài thú lớn vùng nhiệt đới và xích đạo như voi, hổ, báo, bò rừng Vùng đầm lầy có trăn, rắn, cá sấu 3-Nêu khái quát sự phân hóa thiên nhiên theo hướng Đông – Tây. Dẫn chứng về mối liên hệ chặt chẽ giữa đặc điểm thiên nhiên vùng thềm lục địa, vùng đồng bằng ven biển và vùng đồi núi kề bên. Từ Đông sang Tây, từ biển vào đất liền, thiên nhiên nước ta có sự phân thành 3 dải rõ rệt. a-Vùng biển và thềm lục địa. Vùng biển lớn gấp 3 lần diện tích đất liền và có khoảng 3.000 hòn đảo lớn nhỏ. Độ nông – sâu, rộng – hẹp của vùng biển và thềm lục địa có quan hệ chặt chẽ với vùng đồng bằng, vùng đồi núi kề bên và có sự thay đổi theo từng đoạn bờ biển. Hãy quan sát bản đồ Địa lý tự nhiên Việt Nam, nêu dẫn chứng về mối quan hệ đó. -Thềm lục địa phía bắc và phía nam có đáy nông, mở rộng, là nơi quần tụ các đảo ven bờ của vùng biển Hải Phòng, Quảng Ninh, Kiên Giang, là nơi tiến dần ra biển của đồng bằng châu thổ Bắc Bộ và Nam Bộ. Đường bờ biển Nam Trung Bộ khúc khuỷu với thềm lục địa thu hẹp, mở ra vùng biển nước sâu. Khí hậu Biển Đông của nước ta mang đặc điểm khí hậu của vùng biển nhiệt đới ẩm gió mùa với lượng nhiệt, ẩm dồi dào. Các dòng hải lưu thay đổi theo hướng gió mùa. b-Vùng đồng bằng ven biển. Thiên nhiên vùng đồng bằng nước ta thay đổi tùy nơi và thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa dãy đồi núi phía tây và vùng biển phía đông. trong quá trình thành tạo cùng những đặc điểm hiện thời. Hình thái đồng bằng dường như có sự phù hợp với hình thể núi non và vùng thềm lục địa. Nơi hình thành các đồng bằng châu thổ sông Hồng, sông Cửu Long, Ở nơi đồi núi lùi xa vào đất liền thì đồng bằng mở rộng với các bãi triều thấp phẳng, thềm lục địa rộng, nông (như ở đồng bằng Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ). Nơi có đồi núi lan ra sát biển, chia thì đồng bằng hẹp ngang và bị chia cắt thành những đồng bằng nhỏ, đường bờ biển khúc khuỷu với thềm lục địa thu hẹp, tiếp giáp vùng biển nước sâu (như dải đồng bằng Nam Trung Bộ). Các dạng địa hình bồi tụ, mài mòn xen kẽ nhau, các cồn cát, đầm phá khá phổ biến là hệ quả tác động kết hợp chặt chẽ giữa biển và vùng đồi núi phía tây ở dải đồng bằng ven biển này. c-Vùng đồi núi. Sự phân hóa thiên nhiên theo hướng đông – tây ở vùng đồi núi rất phức tạp, chủ yếu do tác động của gió mùa với hướng của các dãy núi. Hãy nêu ảnh hưởng kết hợp của gió mùa với hướng các dãy núi đến sự khác biệt về thiên nhiên giữa hai vùng Đông Bắc và Tây Bắc, giữa Đông và Tây Trường Sơn. Biẻu hiện sự khác biệt đó là, mùa đông lạnh đến sớm ở vùng đồi núi thấp Đông Bắc. Còn ở vùng núi thấp phía nam Tây Bắc, mùa đông bớt lạnh nhưng khô hơn, mùa hạ đến sớm, đôi khi có gió Tây, lượng mưa giảm. Khí hậu vùng Tây Bắc lạnh chủ yếu do độ cao địa hình. Khi sườn Đông Trường Sơn đón nhận các luồng gió từ biển thổi vào tạo nên một mùa mưa vào thu đông, thì vùng núi Tây Nguyên lại là mùa khô, nhiều nơi khô hạn gay gắt, xuất hiện cảnh quan rừng thưa. Vào mùa mưa ở Tây Nguyên thì bên sườn Đông chịu tác động của gió Tây khô nóng.