Giáo án môn học Địa lý 10 - Bài 37: Địa lí các ngành giao thông vận tải

-------------------------------------------------------------------------------------------- Tiết PPCT: 45 Ngày SOẠN:11110/3/2011 Bài 37: Địa lí các ngành giao thông vận tải I. Mục tiêu bàI học Sau bài học, HS cần: 1. Kiến thức - Nắm đƯợc các Ưu, nhƯợc điểm của từng loại hình vận tải. - Biết đƯợc đặc điểm phát triển và phân bố của từng ngành vận tải trên thế giới, xu hƯớng mới trong sự phát triển và phân bố của tỪng ngành này. - Thấy một số vấn đề về môi trờng do sự hoạt động của các phơng tiện vận tải và do các sự cố môi trờng xảy ra trong quá trình hoạt động của ngành giao thông vận tải . 2. Kĩ năng - Biết làm việc với bản đồ Giao thông vận tải thế giới. Xác định đợc trên bản đồ một số tuyến đờng giao thông quan trọng (Ô tô, đờng thuỷ, đờng hàng không), vị trí của một số đầu mối giao thông vận tải quốc tế. - Biết giải thích các nguyên nhân phát triển và phân bố ngành giao thông vận tải. II. Thiết bị dạy học - Bản đồ Giao thông vận tải thế giới. - Bản đồ Giao thông vận tải Việt Nam. - Tranh ảnh về các phơng tiện giao thông vận tải. - Các phiếu học tập. III. hoạt động dạy học 1. ổn định tổ chức lớp 2. Kiểm tra bài cũ Câu 1: Nêu vai trò và đặc điểm của ngành GTVT? Câu 2: Nêu các nhân tố ảnh hởng đến sự phát triển và phân bố ngành GTVT? 3. Nội dung bài giảng a. Mở bài: Mở bài: Hiện nay, có nhiều loại hình vận tải nh : đờng sắt, đờng ôtô, đờng ống, đờng thuỷ và đờng hàng không, mỗi loại hình vận tải có u và nhợc điểm khác nhau, chúng cùng có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về đặc điểm của từng loại hình vận tải chính trên thế giới. b.Triển khai bài: Hoạt động 1: Theo nhóm - Bước 1: GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập sau: phiếu học tập Nhiệm vụ: Đọc mục I, II trang 142, 143 SGK, kết hợp vốn hiểu biết, hãy điền vào bảng sau đặc điểm của vận tải đường sắt và vận tải ôtô. Vận tải đờng sắt Vận tải ôtô Ưu điểm Nhợc điểm Tình hình phát triển - Bước 2: Các nhóm trao đổi, bổ sung cho nhau. - Bước 3: - Một HS trình bày về vận tải đờng ôtô. - Một HS trình bày về vận tải đờng sắt. Các HS khác nhận xét. * GV chuẩn kiến thức (đa thông tin phản hồi phiếu học tập). Thông tin phản hồi Vận tải đường sắt Vận tải ôtô Ưu điểm - Vận chuyển hàng nặng trên những tuyến đờng xa. - Tốc độ nhanh, ổn định, giá rẻ. - Tiện lợi, cơ động, có khả năng thích nghi cao với mọi địa hình. - Đặc biệt có hiệu quả với các cự li ngắn và trung bình. Nhược điểm - Chỉ hoạt động trên những tuyến đờng ray cố định. - Chi phí lớn để xây dựng đờng ray, nhà ga và cần nhiều nhân viên. - Gây ô nhiễm môi trờng. - Gây ách tắc giao thông và nhiều tai nạn giao thông. Tình hình phát triển - Sức kéo có sự thay đổi từ đầu máy chạy bằng hơi nớc đ đầu máy diezen đ đầu máy chạy điện đ tàu chạy trên điệm từ. - Trớc đây đờng ray khổ rộng 0,6m nay là 1,6m. - Tổng chiều dài đờng sắt của thế giới là 1,2 triệu km. - Tốc độ của tàu đã đạt tới 500km/h - Đã chế tạo đợc nhiều loại ôtô, đặc biệt là ôtô dùng ít nhiên liệu, ít gây ô nhiễm môi trờng. - Thế giới có 700 triệu ôtô trong đó 4/5 là xe du lịch. Hoạt động 2: Cá nhân/ cặp - Bước 1: HS dựa vào hình 37.2 trang 143, kết hợp vốn hiểu biết, hãy: + Nhận xét về đặc điểm phân bố ngành vận tải ôtô trên thế giới. + Liệt kê các vấn đề về môi trờng liên quan đến sự phát triển của ngành công nghiệp ôtô trên thế giới? - Bước 2: HS trao đổi, bổ sung cho nhau. - Bước 3: Một HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung. * GV chuẩn kiến thức. (Các vấn đề nghiêm trọng về môi trờng liên quan đến sự phát triển của ngành công nghiệp ôtô trên thế giới: Sử dụng nhiều nguyên liệu kim loại (kim loại đen, kim loại màu); sử dụng nhiều nhiên liệu (xăng, dầu); Mạng lới đờng ôtô chiếm nhiều diện tích; khí thải của ôtô gây ô nhiễm không khí; gây ùn tắc giao thông và tai nạn giao thông tăng nhanh). Hoạt động 3: Cá nhân/ cặp - Bước 1: GV giới thiệu về vận tải đờng ống. Yêu cầu HS chỉ trên bản đồ những khu vực phát triển vận tải đờng ống. Bước 2: HS đọc mục III trang 143 SGK, hãy nêu đặc điểm của vận tải đờng ống theo dàn ý. + Ưu điểm, nhợc điểm. + Tình hình phát triển. Một HS trình bày, các HS khác nhận xét bổ sung. *GV chuẩn kiến thức: - Ưu điểm: có hiệu quả cao khi vận chuyển dầu và khí đốt, giá rẻ, không tốn đất xây dựng. - Nhược điểm: Phụ thuộc vào địa hình, không vận chuyển các vật chất rắn. - Tình hình phát triển và phân bố: + Chiều dài đờng ống tăng nhanh: Riêng Hoa Kì có 320.000km đờng ống dẫn dầu và 2 triệu km đờng ống dẫn khí thiên nhiên. + Những nớc, khu vực phát triển vận tải đờng ống: Trung Đông, Hoa Kì, Liên Bang Nga, Trung Quốc. GV: Vận tải đờng ống ở nớc ta đang phát triển khá nhanh cùng với sự phát triển của ngành dầu khí. Một số tuyến đờng ống quan trọng của nớc ta là: Tuyến đờng ống dẫn khí đồng hành từ mỏ Bạch Hổ về Thủ Đức; Tuyến đờng ống vận chuyển khí từ mỏ Lan Đỏ và Lan Tây về trung tâm phân phối khí Phú Mĩ; Tuyến đờng ống vận chuyển sản phẩm từ cảng xăng dầu Bãi Cháy (Quảng Ninh) tới các tỉnh đồng bằng sông Hồng... Hoạt động của GV và HS Nội dung chính Hoạt động 4: Cặp/ nhóm - Bớc 1: HS đọc mục IV trang 144 SGK kết hợp hiểu biết, hãy cho biết sự phân bố của giao thông vận tải đờng sông phụ thuộc vào những yếu tố nào? Nêu u, nhợc điểm của vận tải đờng sông. - Bớc 2: Một HS trình bày, các HS khác bổ sung, GV chuẩn kiến thức. GV liên hệ vận tải đờng sông ở đồng bằng sông Cửu Long. IV. Đường sông, hồ 1. Đặc điểm: - Sự phân bố mạng lới đờng sông, hồ phụ thuộc vào: + Các lu vực sông lớn, hồ lớn. + Các cơ sở kinh tế phân bố dọc theo các dòng sông. *Ưu điểm: Giá rẻ, chở đợc hàng nặng, cồng kềnh, không yêu cầu vận chuyển nhanh. *Nhợc điểm: Phụ thuộc vào dòng chảy. Hoạt động 5: Cả lớp - Bớc 1: Nêu một số biểu hiện chứng tỏ sự phát triển của vận tải đờng sông (vận tốc của tàu, kênh đào...). - Bớc 2: Một HS trả lời, các HS khác bổ sung; GV chuẩn kiến thức. Hoạt động 6: Cặp / nhóm - Bớc 1: Đọc mục V trang 144, SGK kết hợp hiểu biết: + Nêu ưu, nhợc điểm của ngành đờng biển? + Nêu những biểu hiện chứng tỏ sự phát triển của vận tải biển. Gợi ý: (Khối lượng luân chuyển của vận tải biển, vị trí các cảng biển, kênh đào, số đội tàu buôn). - Bớc 2: HS trao đổi, bổ sung cho nhau. - Bớc 3: Đại diện HS trả lời, GV chuẩn kiến thức. - GV nêu những yêu cầu để xây dựng và phát triển một cảng biển (Có vị trí thuận lợi, có hậu phơng cảng, có các đối tác của cảng). Chỉ trên bản đồ các hải cảng lớn thế giới; NiuIooc, Botxơn, Philađenphia, Rôt-tec-đam.... - Dựa vào nội dung sách giáo khoa trang 146, hãy: + Nêu u, nhợc điểm của ngành hàng không? + Nêu tình hình phát triển và phân bố của ngành hàng không? 2. Tình hình phát triển và phân bố - Tốc độ của các tàu chạy trên sông hồ đã đạt 100km/h. - Nhiều sông đợc cải tạo, kênh nối các lu vực vận tải với nhau. - Các nớc có mạng lới giao thông đờng sông, hồ phát triển: Hoa Kì, Liên Bang Nga, Ca-na-đa. V. Đờng biển 1. Ưu điểm: Chở đợc hàng nặng, cồng kềnh đi trên các tuyến đờng xa. 2. Nhược điểm Gây ô nhiễm môi trờng biển 3. Tình hình phát triển và phân bố - Đảm nhiệm 3/5 khối lợng luân chuyển hàng hoá của tất cả các loại hình vận tải chủ yếu là vận chuyển dầu). - 2/3 số cảng lớn của thế giới nằm ở ven bờ Đại Tây Dơng. - Nhiều kênh đào nối biển đợc xây dựng: Pa-na-ma, Xuy-ê, Ki-en - Số đội tàu buôn tăng nhanh (Nhật bản có 9399 tàu buôn). VI. Đường hàng không 1. Ưu, nhược điểm - Ưu điểm: Tốc độ nhanh nhất trong các loại hình vận tải. + Đi đến những vùng xa xôi nhất (vùng cực, núi cao). - Nhợc điểm: Cớc phí đắt, trọng tải thấp, gây ô nhiễm không khí. 2. Tình hình phát triển và phân bố: - Tốc độ máy bay đạt 800-900km/giờ. - Thế giới có 5000 sân bay, tập trung ở Hoa Kì và EU. IV. Đánh giá: Chọn ý đúng nhất trong các câu sau: 1) Ngành vận tải có khối lợng vận chuyển lớn nhất trên thế giới là: A. Vận tải đờng không B. Vận tải đờng sắt C. Vận tải đờng ôtô D. Vận tải đờng biển. 2) Ngành vận tải đảm nhiệm 3/5 khối lợng luân chuyển hàng hoá của tất cả các loại hình vận tải là: A. Vận tải đường sắt. B. Vận tải đường không. C. Vận tải đờng biển. D. Vận tải đờng ôtô. 3) Ngành vận tải ít gây ô nhiễm môi trờng nhất là: A. Vận tải đờng ôtô. B. Vận tải đờng sắt. C. Vận tải đờng sông. D. Vận tải đờng hàng không. V. Hoạt động nối tiếp - Trả lời câu hỏi 1, 2 trang 186 SGK. - Su tầm tài liệu về kênh đào Xuyê và Panama. Vi. rút kinh nghiệm: --------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------- Tiết: 46 Ngày 13/3/2011 Bài 38: Thực hành: viết báo cáo ngắn về kênh đào Xuy-ê và Pa-na-ma I. Mục tiêu bài học Sau bài thực hành, HS cần: 1. Kiến thức - Hiểu được ý nghĩa chiến lợc của hai con kênh nổi tiếng thế giới là Xuy-ê và Pa-na-ma; vai trò của hai con kênh này trong ngành vận tải biển thế giới. - Nắm được những lợi ích về kinh tế nhờ có sự hoạt động của các kênh đào này. 2. Kĩ năng - Kĩ năng tổng hợp các tài liệu từ các nguồn khác nhau. - Kĩ năng phân tích bảng số liệu kết hợp với phân tích bản đồ. - Kĩ năng viết báo cáo ngắn và trình bày trớc lớp. II. Thiết bị dạy học - Bản đồ Các nớc trên thế giới. - Bản đồ Các nớc Châu Mĩ. - Bản đồ Các nớc Châu Phi. - Tranh ảnh về kênh Xuy-ê và Pa-na-ma. - Các phiếu học tập. III. hoạt động dạy học 1. ổn định tổ chức lớp 2. Kiểm tra bài cũ Câu 1: Trình bày ưu, nhược điểm và tình hình phát triển của ngành đường sắt, ô tô? Câu 2: Trình bày ưu, nhược điểm và tình hình phát triển của ngành đường biển? 3. Nội dung bài giảng : a. Mở bài: Mở bài: Kênh đào Xuy-ê và Pa-na-ma là niềm tự hào của con ngời trong quá trình chinh phục thiên nhiên. Trong bài thực hành ngày hôm nay các em cần nắm đợc vị trí chiến lợc và vai trò to lớn của hai con kênh này đối với ngành vận tải biển thế giới. b.Triển khai bài: Hoạt động 1: HS xác định trên bản đồ thế giới vị trí của kênh đào Xuy-ê và Pa-na-ma, các biển và đại dơng nối liền qua kênh đào. Hoạt động 2: Cặp/nhóm. - Bước 1: Gv giao nhiệm vụ cho HS hoàn thành phiếu học tập, một số nhóm hoàn thành phiếu học tập số 1, một số nhóm hoàn thành phiếu học tập số 2. Phiếu học tập số 1 Nhiệm vụ: Đọc mục III trang 149 SGK điền vào dấu....các đặc điểm cơ bản của kênh đào Xuy-ê. Kênh đào Xuy-ê đợc xây dựng từ năm.......... tới năm........., nối biển.................. với............... là con đờng ngắn nhất nối đại dơng................. với đại dơng............ kênh dài.............km. Kênh đào Xuy-ê không cần:.................Thời gian qua kênh là.................Do chiến tranh giữa Ai cập với Ixaren, kênh đào bị đóng cửa từ năm.......... tới năm........... Phiếu học tập số 2 Kênh Pa-na-ma khởi công từ năm.............do Phec-đi-năng đơ Let-xep ngời Pháp xây dựng nhng đã thất bại do.................................................Hoa Kì thay Pháp xây dựng từ năm................đến năm.............. và sau đó sở hữu kênh Pa-na-ma tới năm............. mới trao trả hoàn toàn cho nhân dân Panama. Kênh đào đã mang lại lợi ích to lớn cho Hoa Kì......................... - Bớc 2: HS trao đổi, bổ sung cho nhau. - Bớc 3: Đại diện HS trình bày trớc lớp. Các HS khác nhận xét, bổ sung. GV yêu cầu các nhóm tìm ra những đặc điểm khác biệt của kênh đào Xuy-ê và Pa-na-ma. *GV cho HS quan sát sơ đồ tuyến kênh đào và giải thích vì sao kênh đào Pa-na-ma phải xây dựng âu tàu (Do sự chênh lệch về mực nớc của đại dơng Thái Bình Dơng và Đại Tây Dương nên Hoa Kì đã xây dựng các âu tàu để điều chỉnh mực nớc ở từng đoạn kênh sao cho có độ cao ngang bằng nhau. Ví dụ khi tàu đi từ Đại Tây Dương vào âu tàu Gattun thì tàu đợc móc vào các sợi cáp kéo bằng thép để giữ nó đứng yên, sau đó âu tàu đợc bơm nớc vào cho ngang bằng với mực nớc của hồ Gattun, khi đó tàu đi qua cửa cống. Cứ nh vậy mực nớc luôn đợc điều chỉnh cho ngang bằng nhau giữa các âu tàu để tàu di chuyển cho đến khi tới đại dơng bên kia. Quá trình di chuyển trên kênh đào, tàu không mở máy mà di chuyển nhờ hệ thống máy móc hai bên bờ kênh). Hoạt động 3: Theo nhóm - Bước 1: Các HS nhóm chẵn làm phần b bài tập 1. Các HS nhóm lẻ làm phần b bài tập 2. - Bước 2: Đại diện hai nhóm viết kết quả lên bảng. - Bước 3: Các HS khác nhận xét, bổ sung. GV chuẩn kiến thức. Đáp án mục b bài tập 1: Tuyến Khoảng cách đợc rút ngắn khi qua kênh đào Xuy-ê Đơn vị hải lí Đơn vị % Mum-bai-Ô-đet-xa 7620 64,5 Giê-noa-Mi-na-al A-hma-đi 6364 57,5 Mi-naal Rot-tec-đam-A-hma-đi 6372 53,4 Mi-na-al-hma-đi Bantimo- 3358 27,9 Ba-lik-pa-pan Rot-tec-đam - 2778 23 - Lợi ích của kênh Xuy-ê: Giảm cớc phí vận chuyển, tăng khả năng cạnh tranh của hàng hoá. Tránh đợc ảnh hởng của thiên tai trong quá trình vận chuyển. Đem lại nguồn thu lớn cho Ai cập thông qua thuế hải quan. Thúc đẩy giao lu kinh tế giữa Châu Âu, Châu Phi và châu á.... - Những tổn thất kinh tế đối với Ai Cập khi kênh đào bị đóng cửa là: mất đi khoản thu lớn từ thuế hải quan, hạn chế sự giao lu kinh tế giữa Ai cập với các nớc trên thế giới.... - Khi kênh đào bị đóng cửa các nớc ven Địa Trung Hải và biển Đen phải chi phí vận chuyển hàng hoá tăng lên, khả năng cạnh tranh hàng hoá giảm mạnh. Rủi ro trong quá trình vận chuyển tăng do thiên tai gây ra... Đáp án mục b bài tập 2: Tuyến Khoảng cách đợc rút ngắn khi qua kênh Pa-na-ma Đơn vị hải lí Đơn vị % Niu -I-ooc San Pnran-xi-cô 7844 59,8 Niu Vancuvơ-I-ooc 7857 56,5 Van-pa-rai-xô-Niu I-ooc 6710 84,5 Li-vơ-pun - Xan Phran-xi-xcô 5577 41,3 Niu I-ô-cô-ha-ma-I-ooc 3342 25,6 Xit-ni-Niu I-ooc 3359 25,7 -Niu I-ooc Thợng Hải 1737 14 -Niu I-ooc Xingapo 1256 12,3 - Lợi ích của kênh Pa-na-ma: Kênh đào Pa-na-ma là con đờng ngắn nhất nối Thái Bình Dơng và Đại Tây Dơng, giảm cớc phí vận chuyển, tăng khả năng cạnh tranh của hàng hoá. Đẩy mạnh giao lu giữa các vùng thuộc châu á- Thái Bình Dơng với Hoa Kì, thúc đẩy kinh tế phát triển . - Phải mất rất nhiều thời gian đấu tranh Pa-na-ma mới đợc Hoa Kì trao trả quyền sở hữu kênh đào. Kênh đào Pa-na-ma đem lại lợi ích to lớn cho nền kinh tế Pa-na-ma.... IV. Đánh giá Chỉ trên bản đồ và nêu hiểu biết của em về kênh đào Xuy-ê và Pa-na-ma. V. hoạt động nối tiếp : Về nhà học sinh học bài, trả lời các câu hỏi trong SGK. Vi. rút kinh nghiệm :