Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 16, 17: Chuyện người con gái Nam Xương

Tiết 16 + 17 : Chuyện người con gái Nam Xương A. Mục tiêu 1. Kiến thức : - Hs bước đầu làm quen với thể loại truyền kì . - Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp truyền thống trong tâm hồn của người phụ nữ Việt nam dưới chế độ phong kiến qua nhân vật Vũ Nương.Thấy rõ số phận oan trái của họ - Tìm hiểu những thành công về nghệ thuật của tác phẩm:Nghệ thuật dựng truyện dựng nhân vật, sự sáng tạo trong việc kết hợp những yếu tố thần kỳ với những tình tiêt có thực tạo nên vẻ đẹp riêng của thể loại truyền kỳ. 2 . Kĩ năng : Vận dụng kiến thức đã học để đọc-hiểu tác phẩm viết theo thể truyền kì Cảm nhận được những chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm tự sự có nguồn gốc dân gian . 3. Thái độ :Cảm thông , chia sẻ với số phận đau khổ của người phụ nữ dưới chế độ cũ B. Chuẩn bị - Sgk, sgv, bài soạn - HS tóm tắt truyện, soạn bài -PPDH: Tích hợp với phần TV ở bài Cách dẫn trực tiếp, cách dẫn gián tiếp, tóm tắt văn bản tự sự; nêu v/đ, phân tích, bình luận, thảo luận nhóm... C. Tiến trỡnh lờn lớp: * Bước 1: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra : Nêu nội dung của bản tuyên bố ? Vì sao tác giả phải ra tuyên bố về bảo vệ và chăm sóc trẻ em ? * Bước 2: Bài mới (GV thuyết trỡnh) Trong chương trình Ngữ văn 6 các em đã được học truyện trung đại nào? ( Con hổ có nghĩa, Mẹ hiền dạy con...) Hôm nay chúng ta lại được tìm hiểu sâu hơn cái hay cái đẹp của truyện trung đại vào khoảng thế kỷ XVI: Chuyện người con gái Nam Xương. Hoạt động của giáo viên - học sinh Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Hướng dẫn Hs tìm hiểu chung văn bản. MT: Học sinh nắm được những nét cơ bản về tác giả, tác phẩm... PP: Vấn đáp, đọc sáng tạo... ? Giới thiệu ~ nét chính về Tác giả ? Giới thiệu về Tác phẩm “Truyền kỳ mạn lục” -GV có thể bổ sung một số kiến thức về thể loại truyện truyền kỳ. (- Truyền kỳ: Loại văn suôi tự sự, có nguồn gốc từ văn học Trung Quốc, thịnh hành từ thời Đường. Các nhà văn nước ta về sau đã tiếp nhận thể loại này để viết những tác phẩm phản ánh cuốc sống và con người của đất nước mình. - Truyền kỳ mạn lục: Tác phẩm viết bằng chữ Hán, khai thác truyện cổ dân gian và các truyền thuyết lịch sử, dã sử Việt Nam. Tác phẩm gồm 20 truyện với nhiều đề tài: Chế độ phong kiến suy thoái, bọn tham quan vô lại, hôn quân bạo chúa, tình yêu và hạnh phúc lứa đôi, tình nghĩa vợ chồng, Hầu hết các nhân vật đều là người nứoc ta, hầu hết các sự việc đều diễn ra ở nước ta. Nguyễn Dữ đã gửi gắm vào tác phẩm tâm tư, tình cảm, nhận thức của người tri thức có lương tri vào những vấn đề lớn của thời đại.) Gv Hdẫn đọc, tìm hiểu bố cục. (đọc: Rõ ràng, dứt khoát, phân biệt giọng điệu trong đối thoại ) ? Cho biết đại ý của bài ? ? Bố cục của bài được chia làm mấy phần? -HS đọc thầm từ khó -GV kiểm tra một số từ: cỏ ngu mĩ, lòng chim dạ cá, tào Nga.. Hoạt động 2 : Hướng dẫn tìm hiểu vẻ đẹp của Vũ Nương. MT: Học sinh nắm được những nét về nét về phẩm hạnh của Vũ Nương... PP: Vấn đáp, đàm thoại, bình giảng... ?Mở đầu truyện tác giả giới thiệu nhân vật như thế nào? -Là người tính tình thuỳ mị nết na lại thêm có tư dung tốt đẹp -Họ tên quê quán rõ ràng ?Nhận xết vào đè của tác giả -Mang dấu ấn của truyện cổ tích -Khác là người con gái có tên tuổi rõ ràng -Gây sự chú ý của người đọc ? Chi tiết nào chứng tỏ Vn là người đẹp nết? -HS thảo luận và trả lời  ? Khi tiễn chồng đi lính nàng đã dặn chồng ntn ? Em hiểu gì về nàng qua lời dặn dò đó. ? Nhận xét lời dặn dò của Vũ Nương với chồng lúc chia tay? Nghệ thuật? - HS thảo luận và trả lời  GV bổ sung. ?Khi xa chồng VN đã thể hiện những phẩm chất nào ? (Đối với chồng, với mẹ chồng, với con...) GV yờu cầu HS tỡm chi tiết đặc sắc ? Lời trối cuối của bà mẹ T.Sinh cho em hiểu thêm về phẩm chất đẹp đẽ nào của VN. – phõn tớch – GV bỡnh ? Khi bị chồng nghi oan nàng đã làm những việc gì. ? Đọc lời VN nói với chồng, với trời đất, em có suy nghĩ gì? ? Em cảm nhận được gì từ tâm hồn VN qua đoạn này. ? Cuối cùng VN đã chọn cái chết . Cái chết ấy nói với ta điều gì về nhân cách VN và số phận người phụ nữ trong XHPK. -GV bình : ở đoạn truyện này tình tiết này được sắp xếp đầy kịch tính của VN bị dồn đẩy đến bước đường cùng nàng đã mất tất cả sau những cố gắng không thành. Hành động tự trẩm của nàng là một hành động quyết liệt cuối cùng đề bảo toàn danh dự, có nỗi tuyệt vọng đắng cay nhưng cũng có sự chỉ đạo của lý trí. ? Qua cái chết của VN em thấy t/giả bộc lộ thái độ gì. I. Đọc – chú thích văn bản : 1. Tác giả - Nhà văn sống ở thế kỉ 16 ,người Huyện Trường Tân, nay là Huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. - Tuy học rộng tài cao nhưng ND tranh vòng danh lợi, chỉ làm quan một năm rồi về sống ẩn dật ở quê nhà. - Sáng tác của ND thể hiện cái nhìn tích cực của ông đối với văn học dân gian. 2. Tác phẩm “Truyền kỳ mạn lục” * Nhan đề : “ Truyền kì mạn lục” : gồm 20 truyện , viết bằng chữ Hán , ghi lại những truyện lạ lùng kì quái trong dân gian . * Vị trớ: “ Chuyện người con gái Nam Xương” : - là truyện thứ 16 trong số 20 truyện của “Truyền kì mạn lục” - Có nguồn gốc từ truyện cổ dân gian “ Vợ chàng Trương” 3. Đọc VB : - Đại ý : Đây là câu chuyện về số phận oan nghiệt của một người phụ nữ có nhan sắc có đức hạnh dưới chế độ phong kiến. Chỉ vì một lời nói ngây thơ của bé Đản mà bị nghi ngờ bị xỉ nhục bị đẩy đến bước đường cùng phải tự kết liễu đời mình để bày tỏ tấm lòng trong sạch.Tác phẩm cũng thể hiện mơ ước ngàn đời của nhân dân là người tốt bao giờ cũng được đền trả xứng đáng dù chỉ là thế giới huyền bí. - Bố cục: Chia 3 đoạn: + Đoạn 1: Từ đầu đến cha mẹ đẻ mình: Cuộc hôn nhân giữa Trương Sinh và Vũ Nương, sự xa cách do chiến tranh và phẩm hạnh của nàng trong thời gian xa cách. + Đoạn 2: Tiếp theođến qua rồi: Nỗi oan khuất và cái chết bi thảm của Vũ Nương. + Đoạn 3: Cuộc gặp gỡ giữa Phan Lang và Vũ Nương ở động Linh phi, VN được giải oan. II. Phõn tớch: 1. Phẩm hạnh của Vũ Nương * Khi mới lấy chồng - Giữ gìn khuôn phép, không lúc nào để vợ chồng phải bất hoà - Luôn cư xử đúng mực, nhường nhịn. => Đẹp người, đẹp nết. * Khi tiễn chồng - Lời dặn dò đầy ý tứ, ân tình đằm thắm, mong muốn bình dị -> Không cầu vinh hiển, chỉ cầu bình an => Cảm thông nỗi vất vả của chồng; Khắc khoải nhớ nhung, yờu chồng tha thiết → Câu văn biền ngẫu=> mọi người xúc động * Khi xa chồng - Người vợ thuỷ chung, nhớ thg chồng - Người mẹ hiền đảm - Chăm sóc, thuốc thang, lễ bái khuyên lơn, lo ma chay => Người con dâu hiếu thảo , hết lòng vì gia đình, thuỷ chung với chồng, chu đáo, tận tình và rất mực yêu thương con. * Khi chồng nghi oan - Phân trần để chồng hiểu rõ tấm lòng mình ( thủy chung, trong trắng...) - Hết lòng tìm cách hàn gắn hạnh phúc gđình đang có nguy cơ tan vỡ. - Đau đớn thất vọng vì bị đối xử bất công. về hạnh phúc gia đình mình cố công vun đắp -> đã không gì hàn gắn nỗi -> tìm đến cái chết -> bảo toàn danh dự => Người phụ nữ xinh đẹp, đức hạnh vẹn toàn nhưng phải chết oan uổng đau đớn. => Số phận của người phụ nữ trong XHPK: Trơ trọi, cô độc, bị chà đạp, không thể có hạnh phúc mặc dù luôn khát khao hạnh phúc, luôn trong sạch và thuỷ chung. * Thái độ của t/g: Phê phán sự ghen tuông mù quáng, đồng thời ngợi ca người phụ nữ tiết hạnh – vẽ đẹp truyền thống của người phụ nữ VN Tiết 2 Hoạt động của giáo viên - học sinh Nội dung cần đạt Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tìm hiểu nguyên nhân cái chết của VN. MT: Hiểu được những nỗi oan khuất của Vũ Nương... PP: Vấn đáp, giảng bình... ? Nếu kể về nỗi oan trái của VN em sẽ tóm tắt ntn ? -HS tóm tắt. ? Có người cho rằng VN chết là do chính nàng; có người cho là do TS và bé Đản, trình bày ý kiến của em nguyên nhân nào dẫn đến cái chết của VN ? ( Hướng dẫn tìm hiểu nguyên nhân trực tiếp và NH sâu xa) -HS trao đổi. -GV đưa ra câu hỏi gợi ý sau khi HS đã trao đổi để tìm ra cái bóng chính là nguyên nhân trực tiếp. ? Đối với VN cái bóng là gì? ? Dưới con mắt của bé Đản cái bóng là gì? ? Trương Sinh? ?Em có nhận xét gì về cách xử sự cuả TS? -GV bình: Cái bóng tưởng như vô tình ngẫu nhiên nhưng thực ra là một chi tiết quan trọng của câu chuyện. Và cách xử sự của Trương là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới cái chết đau lòng. ? Nguyên nhân sâu xa dẫn tới cái chết của vN là gì? -HS trao đổi và trả lời -GV hướng dẫn HS tìm hiểu, chứng minh, phân tích cặn kẽ. ? Nỗi oan của VN được giải hay không? Bằng chứng nào chứng minh điều đó? -HS trả lời. -GV giới thiệu ảnh trong SGK. ? Tại sao tác giả lại thêm phần VN được sống dưới thuỷ cung? Cách kể chuyện ở đây có gì khác thường? Tác dụng của cách kể đó. - Gv cho HS tìm những yếu tố kì ảo ở cuối truyện. ? Theo em chi tiết kì ảo nào lí thú nhất? Vì sao. - HS tự bộc lộ. ? VN đã nói gì trong phần cuối của truyện này? Những lời nói ấy cho thấy vẽ đẹp đáng quý nào ở con người VN được bộc lộ. ? Nhận xét của em về cách thức đưa những yếu tố kì ảo vào truyện của ND. HS phỏt hiện trả lời -> GV diễn giảng * Cách thức đưa những yếu tố kỳ ảo vào trong truyện. Các yếu tố này được đưa xen kẽ với những yêu tố thực (Về địa danh, về thời điểm lịch sử, nhân vật lịch sử, sự kiên lịch sử, trang phục của các mỹ nhân, tình cảnh nhà Vũ Nương). à Thế giới kỳ ảo gần với cuộc sống đơi thực, làm tăng thêm độ tin cậy, khiến người đọc không cảm thấy ngỡ ngàng ? Nêu tác dụng của các yếu tố đó ? -GV: Cuộc sống trong thế giới huyền ảo là nơi bù đắp những mất mát thiệt thòi của vN nơi trần gian. Đó là minh chứng khách về tấm lòng trong trắng của nàng. ? Phân tích ý nghĩa của những yếu tố truyền kì ở phần cuối truyện. Nhận xét về cách kết thúc truyện của tác giả? -GV bình: Thần linh có thể chứng giám cho tấm lòng trinh bạch chứ không thể hàn gắn, níu kéo hạnh phúc của nàng. Bi kịch của số phận là thực còn khao khát của con người về hạnh phúc chỉ là hư ảo khi sống trong xã hội phong kiến bất công. Trong xã hội ấy, người phụ nữ đức hạnh chỉ có thể tìm thấy hạnh phúc ở những nơi xã xăm, huyền bí. ? Tại sao VN chỉ hiện lên giây lát rồi biến mất? Chi tiết đó có ý nghĩa gì? Thể hiện thái độ gì của t/g. Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tổng kết. Mục tiêu: HS khái quát kiến thức. Phương pháp: Khái quát hoá. ? Nét đặc sắc nghệ thuật của truyện. ? Những nét nghệ thuật đặc sắc của truyện. So sánh với truyện cổ tích “Vợ chàng Trương” em có nhận xét gỡ ? Truyện ngắn có ý nghĩa gì ? ? Truyện giúp em hiểu thêm điều gì về tác giả Nguyễn Dữ ? 2. Nỗi oan khuất của Vũ Nương * Nguyên nhân trực tiếp: Cái bóng (lời núi của bộ Đản) -VN: là trò chơi làm nguôi cảm giác thiếu vắng cha của con. - Bé Đản: là cha không bao giờ nói, không bao giờ bế. -Trương Sinh: Hoàn toàn là người tình khác của VN. => Xử sự hồ đồ, độc đoán, vũ phu. Thô bạo và ngu xuẩn. *nguyên nhân sâu xa: - Cuộc hôn nhân không bình đẳng - Tính cách của TS đa nghi ghen tuông, ít học - Hành động hồ đồ , nông nổi -> Là hiện thân của chế độ PK phụ quyền . - Xã hội phong kiến: giàu nghèo, chiến tranh phi nghĩa đe doạ quyền sống quyền hạnh phúc của con người. 3. Vũ Nương được giải oan -Chồng biết sự thật và đã hối hận. -Dân làng lập miêú thờ. * ý nghĩa của yếu tố truyền kỡ - Các yếu tố kỳ ảo hoang đường -> Tạo màu sắc truyền kì cho câu chuyện; tạo không khí cổ tích dân gian; thiêng liêng hoá sự trở về của VN => Một sự sáng tạo không sáo mòn. -> Sự bao dung, vị tha, nặng lòng với gia đình của VN. + Hoàn chỉnh thêm nét đẹp tính cách VN + Thể hiện ước mơ về sự công bằng, tạo nên kết thúc có hậu. * Mang tính bi kich: Dù VN có muốn cũng không trở về với chồng con .Thức tỉnh con người về quan niệm đúng đắn hạnh phúc, số phận con người. 4. Thái độ của tác giả: - - Khẳng định niềm thương cảm của t/g đối với số phận của người phụ nữ trong chế độ PK. - VN trở về rồi biến mất => trần gian đầy rẫy những bất công, thối nát; là người có tình có nghĩa với Linh Phi. => Tố cáo sâu sắc chế độ PK . III. Tổng kết 1. Nghệ thuật -Thể loại truyện truyền kỳ đặc sắc -Tình huống truyện bất ngờ. -Dọng văn biền ngẫu -Khắc hoạ tâm lý nhân vật thành công. - Cách dẫn dắt tình tiết câu chuyện → tính cách n/v. - Lời thoại, lời tự bạch của n/v. - Yếu tố kỳ ảo - Thời gian, địa điểm có thật → tăng độ tin cậy. 2. Nội dung - Cuộc đời số fận người fụ nữ trong XH phong kiến bất công - Vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ VN - Thể hiện niềm cảm thương và sự tố cáo XHPK * Bước 3: Củng cố dặn dò : - Viết đoạn văn phân tích vai trò của hình ảnh cái bóng. - Vai trò của những lời đối thoại trong truyện có tác dụng gì ? - Chuẩn bị bài : “ Xưng hô trong hội thoại ”