Giáo án ngữ năn cơ bản 10 (Từ tiết 34 đến 57)

TUẦN 12: KHÁI QUÁT VHVN TỪ THẾ KỈ X->HẾT THẾ KỈ XIX Tiết: 34,35 Ngày soạn:5/11/2008 A.Mục tiêu: Giúp HS: -Nắm được một cách khái quát những kiến thức cơ bản về :các thành phần văn học chủ yếu, các giai đoạn văn học ,những đặc điểm lớn về nội dung và nghệ thuật của VHVN từ TK X->hếtXIX -Bồi dưỡng lòng yêu mến,giữ gìn và phát huy di sản văn học dân tộc B.Phương tiện: -SGK,SGV,Bài soạn C. C¸ch thøc tiÕn hµnh. Gi¸o viªn tæ chøc giê häc theo c¸ch kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc. - KiÓm tra bµi cò. - Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t ( HS ®äc phÇn I - SGK) - Thµnh phÇn v¨n häc chø H¸n ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ nh­ thÕ nµo? - Thµnh phÇn v¨n häc ch÷ N«m biÓu hiÖn cô thÓ nh­ thÕ nµo? ( HS ®äc phÇn II - SGK) - Nªu nÐt c¬ b¶n cña thêi k× v¨n häc nµy (Hoµn c¶nh, thµnh phÇn, néi dung nghÖ thuËt) ? DiÖn m¹o v¨n häc thêi k× nµy?(Hoµn c¶nh s¸ng t¸c, t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung vµ nghÖ thuËt) +ChiÕn th¾ng giÆc Minh, triÒu hËu Lª thµnh lËp,chÕ ®é pk cùc thÞnh ë cuèi tk XV +Néi chiÕn Lª –M¹c ,TrÞnh NguyÔn ,chia c¾t ®Êt n­íc(XVI-XVII) ? Diªn m¹o v¨n häc thêi k× nµy ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? (Hoµn c¶nh, t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung.) ? DiÖn m¹o v¨n häc ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? (Hoµn c¶nh, néi dung, nghÖ thuËt, c¸c t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm tiªu biÓu) V¨n häc TD VN ph¸t triÓn d­íi sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nµo? - VÒ néi dung v¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX cã ®Æc ®iÓm g×? - Chñ nghÜa yªu n­íc ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? - Chñ nghÜa nh©n ®¹o ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong v¨n häc? GhÐt thãi mäi nh­ nhµ n«ng ghÐt cá-v¨n tÕ... §au ®ín thay... ViÖc nh©n nghÜa... Lµm trai ®øng ë trong trêi ®Êt ... R¾n n¸t... Ai b¶o xu©n tµn hoa... - ThÕ nµo lµ thÕ sù? - Néi dung c¶m høng thÕ sù ®­îc biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo? (HS ®äc SGK) - TÝnh quy pham ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? ?ThÕ nµo lµ khuynh h­íng trang nh· vµ b×nh dÞ? - Qu¸ tr×nh tiÕp thu vµ ¶nh h­ëng v¨n häc n­íc ngoµi nh­ thÕ nµo? I. C¸c thµnh phÇn v¨n häc tõ thÕ kØ thø X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX. 1. V¨n häc ch÷ H¸n. - kh¸i niÖm Bao gåm c¸c s¸ng t¸c ch÷ H¸n cña ng­êi ViÖt. XuÊt hiÖn rÊt sím tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña v¨n häc trung ®¹i bao gåm c¶ th¬ vµ v¨n xu«i. -ThÓ loai gåm: chiÕu, biÓu, hÞch, c¸o, truyÖn truyÒn k×, kÝ sù, tiÓu thuyÕt ch­¬ng håi, phó, th¬ cæ phong, th¬ §­êng luËt... 2. V¨n häc ch÷ N«m. - Cuèi thÕ kØ thø XIII v¨n häc s¸ng t¸c b»ng ch÷ N«m xuÊt hiÖn. Nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Õn hÕt thêi k× v¨n häc trung ®¹i. §Æc ®iÓm: + Chñ yÕu lµ th¬, rÊt Ýt nh÷ng t¸c phÈm v¨n xu«i. Mét sè thÓ lo¹i tiÕp thu tõ v¨n häc Trung Quèc nh­: Phó, v¨n tÕ +C¸c thÓ lo¹i v¨n häc d©n téc: ng©m khóc,h¸t nãi,truyÖn th¬,th¬ n«m ®­êng luËt,song thÊt lôc b¸t,lôc b¸t. II. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña v¨n häc tõ thÕkØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX. 1. Giai ®o¹n tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIV - Hoµn c¶nh lÞch sö x· héi: v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIV ph¸t triÓn trong hoµn c¶nh dËy giã t­ng bõng nhÊt cña lÞch sö d©n téc . + Hai lÇn chiÕn th¾ng qu©n Tèng. + Ba lÇn chiÕn th¾ng qu©n Nguyªn M«ng. + Hai m­¬i n¨m chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng qu©n Minh. - Thµnh phÇn chñ yÕu v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n, tõ thÕ kØ thø XIII cã ch÷ N«m, nh­ng thµnh tùu chñ yÕu vÉn lµ v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n. - Néi dung : yªu n­íc chèng x©m l­îc vµ tù hµo d©n téc, mang ©m h­ëng hµo khÝ §«ng A. - NghÖ thuËt: ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu lín ®Çu tiªn cña v¨n häc ch÷ h¸n: nh­ v¨n nghÞ luËn (chiÕu, hÞch), v¨n xu«i ®Òu vÒ ®Ò tµi lÞch sö. Th¬ cña c¸c thiÒn s­ ®êi Lý, c¸c vua t­íng ®êi TrÇn. T­ duy chÞu sù chi phèi cña v¨n sö triÕt bÊt ph©n - C¸c t¸c phÈm vµ t¸c gi¶: SGK 2. ThÕ kØ thø XV ®Õn hÕt thÕ kØ thø XVII. - Hoµn c¶nh lÞch sö x· héi: Sau chiÕn th¾ng qu©n Minh, n­íc §¹i ViÖt ph¸t triÓn tíi ®Ønh cao cña chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam. B­íc sang thÕ kØ XVI vµ ®Õn hÕt thÕ kØ XVII x· héi phong kiÕn ViÖt Nam tr­ît dÇn trªn mét c¸i dèc kh«ng g× cøu v·n næi. Xung ®ét gi÷a c¸c tËp ®oµn phong kiÕn dÉn ®Õn néi chiÕn Lª - M¹c vµ TrÞnh - NguyÔn kÐo dµi gÇn hÕt mét thÕ kØ. -C¸c bé phËn v¨n häc: 2 bé phËn chÝnh:v¨n häc ch÷ H¸n vµ v¨n häc ch÷ N«m ®Òu ph¸t triÓn ®¹t nhiÒu thµnh tùu. HiÖn t­îng v¨n sö triÕt bÊt ph©n nh¹t dÇn b»ng sù xuÊt hiÖn cµng nhiÒu tp giµu chÊt v¨n ch­¬ng , h×nh t­îng. - Néi dung: Ca ngîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh (Qu©n Trung tõ mÖnh tËp, B×nh Ng« ®¹i c¸o cña NguyÔn Tr·i). Thiªn Nam ng÷ lôc lµ t¸c phÈm diÔn ca lÞch sö viÕt b»ng ch÷ N«m. Th¬ NguyÔn BØnh Khiªm, TruyÒn k× m¹n lôc cña NguyÔn D÷ ®· ®¸nh dÊu sù chuyÓn h­íng tõ c¶m høng ngîi ca sang phª ph¸n nh÷ng suy tho¸i vÒ ®¹o ®øc vµ hiªn thùc x· héi. - NghÖ thuËt: v¨n häc ch÷ H¸n ph¸t triÓn nhiÒu thÓ lo¹i. NhiÒu tËp th¬ N«m ra ®êi cña NBK,NT,LTT. 3. Giai ®o¹n tõ thÕ kØ XVIII ®Õn nöa ®Çu thÕ kØ XIX. - Hoµn c¶nh ®¸ng l­u ý nhÊt cña lÞch sö d©n téc lµ nh÷ng cuéc néi chiÕn vµ b·o t¸p cña c¸c cuéc khëi nghÜa n«ng d©n. cuéc khëi nghÜa cña ®éi qu©n ¸o v¶i cê ®µo ®· lËt ®æ c¸c tËp ®oµn phong kiÕn §µng trong (chóa NguyÔn), §µng ngoµi (vua Lª, Chóa TrÞnh), ®¸nh tan qu©n x©m l­îc Xiªm ë phÝa Nam, 20 v¹n qu©n Thanh ë phÝa B¾c, phong trµo T©y S¬n suy yÕu, TriÒu NguyÔn kh«i phôc chÕ ®é phong kiÕn chuyªn chÕ. §Êt n­íc n»m tr­íc hiÓm ho¹ x©m l¨ng cña thùc d©n Ph¸p. -V¨n häc ph¸t triÓn v­ît bËc vÒ néi dung ®· xuÊt hiÖn trµo l­u nh©n ®¹o chñ nghÜa. §ã lµ tiÕng nãi ®ßi quyÒn sèng, quyÒn tù do cho con ngêi (Trong ®ã cã con ng­êi c¸ nh©n).VD:Chinh phô ng©m,Cung o¸n ng©m,TruyÖn KiÒu... - T¸c phÈm: SGK. - NghÖ thuËt: SGK. 4. Giai ®o¹n nöa cuèi thÕ kØ XIX. - Ph¸p x©m l­îc ViÖt Nam - kÎ thï míi ®· xuÊt hiÖn. C¶ d©n téc ®øng lªn chèng ngo¹i x©m. X· héi ViÖt Nam chuyÓn tõ chÕ ®é phong kiÕn sang chÕ ®é thùc d©n nöa phong kiÕn (quyÒn hµnh trong tay bon thùc d©n phong kiÕn chØ lµ tay sai) - V¨n häc ph¸t triÓn phong phó mang ©m ®iÖu bi tr¸ng. - Néi dung:Chñ ®Ò yªu n­íc chèng x©m l¨ng, c¶m høng bi tr¸ng - NghÖ thuËt: SGK. III. Nh÷ng ®Æc ®iÓm lín vÒ néi dung cña v¨n häc thÕ kØ thø X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX. - Do 3 yÕu tè t¸c ®éng: + Tinh thÇn d©n téc (truyÒn thèng) + Tinh thÇn thêi ®¹i + ¶nh h­ëng tõ níc ngoµi. V¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX cã nh÷ng ®Æc ®iÓm lín vÒ néi dung (yªu níc, nh©n ®¹o, c¶m høng thÕ sù) 1. Chñ nghÜa yªu n­íc. - BiÓu hiÖn: + G¾n liÒn víi t­ t­ëng ''trung qu©n ¸i quèc'' (trung víi vua lµ yªu n­íc vµ ng­îc l¹i yªu n­íc lµ trung víi vua) + Tinh thÇn quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng chèng giÆc ngo¹i x©m: ý thøc ®éc lËp tù do, tù c­êng, tù hµo d©n téc. + Xãt xa, bi tr¸ng tr­íc t×nh c¶nh nhµ tan n­íc mÊt + Th¸i ®é tr¸ch nhiÖm khi x©y dùng ®Êt n­íc trong thêi b×nh + BiÕt ¬n, ca ngîi nh÷ng con ng­êi hi sinh v× ®Êt n­íc + T×nh yªu quª h­¬ng, yªu thiªn nhiªn ®Êt n­íc (chøng minh b»ng mét sè t¸c phÈm cô thÓ) ->C¶m høng chñ ®¹o ,xuyªn suèt c¶ qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña VHTD,nh­ng trong mçi giai ®o¹n kh¸c nhau còng cã nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c nhau. 2. Chñ nghÜa nh©n ®¹o - B¾t nguån tõ truyÒn thèng anh hïng d©n téc, tõ v¨n häc d©n gian, ¶nh h­ëng t­ t­ëng nh©n v¨n tÝch cùc cña ®¹o PhËt, Nho gi¸o, §¹o gi¸o. - BiÓu hiÖn cô thÓ: + Th­¬ng ng­êi nh­ thÓ th­¬ng th©n + Nguyªn t¾c ®¹o lÝ vµ th¸i ®é øng xö + PhËt gi¸o lµ tõ bi b¸c ¸i, Nho gi¸o lµ nh©n nghÜa t­ t­ëng th©n d©n, §¹o gi¸o lµ sèng thuËn theo tù nhiªn, hoµ nhËp víi tù nhiªn + Lªn ¸n tè c¸o nh÷ng thÕ lùc tµn b¹o chµ ®¹p phÈm gi¸ cña con ng­êi. + §Ò cao phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ng­êi ®¹o lÝ, nh©n c¸ch tµi n¨ng, kh¸t väng ch©n chÝnh vÒ quyÒn sèng,h¹nh phóc,c«ng lý, chÝnh nghÜa (chøng minh b»ng mét sè t¸c phÈm cô thÓ) - >Chñ nghÜa nh©n ®¹o lµ c¶m høng lín xuyªn suèt. 3. C¶m høng thÕ sù - ThÕ sù lµ cuéc sèng con ng­êi lµ viÖc ®êi. C¶m høng thÕ sù lµ bµy tá suy nghÜ,, t×nh c¶m vÒ cuéc sèng con ng­êi, vÒ viÖc ®êi. - T¸c phÈm h­íng tíi cuéc sèng ®Ó ghi l¹i nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy:NBK: “Cßn b¹c cßn tiÒn cßn ®Ö tö/HÕt c¬m hÕt r­îu hÕt «ng t«i”,Th­îng kinh kÝ sù,Vò trung tïy bót,NguyÔn KhuyÕn. IV. Nh÷ng ®Æc ®iÓm lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n häc thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX 1. TÝnh quy ph¹m vµ viÖc ph¸ vì tÝnh quy ph¹m - TÝnh quy ph¹m lµ sù quy ®Þnh chÆt chÏ theo khu«n mÉu. -Néi dung: + Quan ®iÓm cña v¨n häc. V¨n ch­¬ng coi träng môc ®Ých gi¸o huÊn: ''Thi dÜ ng«n chÝ'' (Th¬ ®Ó nãi chÝ) ''V¨n dÜ t¶i ®¹o'' (V¨n ®Ó chë ®¹o). + T­ duy nghÖ thuËt:nghÜ theo kiÓu mÉu cã s½n t]a cña cæ nh©n ®· thµnh c«ng thøc + ThÓ lo¹i v¨n häc: mçi thÓ lo¹i ®Òu quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ kÕt cÊu, niªm luËt + Sö dông nhiÒu ®iÓn tÝch ®iÓn cè. + NhiÒu thi liÖu, v¨n liÖu theo m« tÝp - Tuy nhiªn ë c¸c t¸c gi¶ cã tµi n¨ng mét mÆt võa tu©n thñ tÝnh qui ph¹m, mét mÆt ph¸ vì tÝnh quy ph¹m, ph¸t huy c¸ tÝnh s¸ng t¹o trªn c¶ hai lÜnh vùc néi dung vµ h×nh thøc. §ã lµ Hå Xu©n H­¬ng, NguyÔn Du, NguyÔn KhuyÕn, Tó X­¬ng. 2. Khuynh h­íng trang nh· vµ xu h­íng b×nh dÞ? -Trang nh· thÓ hiÖn ë ®Ò tµi, chñ ®Ò h­íng tíi c¸i cao c¶ trang träng h¬n lµ c¸i ®êi th­êng b×nh dÞ - H×nh t­îng nghÖ thuËt h­íng tíi vÎ tao nh·, mÜ lÖ h¬n lµ vÎ ®Ñp ®¬n s¬ méc m¹c - ë ng«n ng÷ nghÖ thuËt, c¸ch diÔn ®¹t chau chuèt h¬n, hoa mÜ h¬n lµ th«ng tôc, tù nhiªn. - Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, v¨n häc ngµy cµng g¾n bã víi hiÖn thùc ®· ®­a v¨n häc tõ phong c¸ch trang träng, tao nh· vÒ gÇn víi ®êi sèng hiÖn thùc, tù nhiªn vµ b×nh dÞ. 3. TiÕp thu vµ d©n téc ho¸ tinh hoa v¨n häc n­íc ngoµi. - TiÕp thu tinh hoa v¨n häc Trung Quèc. + Ng«n ng÷ dïng ch÷ H¸n ®Ó s¸ng t¸c + ThÓ lo¹i: V¨n vÇn (ThÓ cæ phong vµ §­êng luËt) V¨n xu«i: ChiÕu, biÓu, hÞch, dô, c¸o.... + Thi liÖu: Chñ yÕu ®iÓn cè, ®iÓn tÝch Trung Hoa. - Qu¸ tr×nh d©n téc ho¸ ®­îc thÓ hiÖn: * S¸ng t¹o ra ch÷ N«m ghi ©m biÓu ®¹t b»ng tiÕng ViÖt * ViÖt ho¸ th¬ §­êng thµnh th¬ N«m §­êng luËt * S¸ng t¹o nhiÒu thÓ th¬ d©n téc (...) Lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t, h¸t nãi, c¸c thÓ ng©m khóc. TÊt c¶ ®Òu lÊy ®Ò tµi thi liÖu tõ ®êi sèng cña nh©n d©n ViÖt Nam. ->KL: 1. Suèt m­êi thÕ kØ v¨n häc ph¸t triÓn g¾n bã víi lÞch sö, vËn mÖnh d©n téc. 2. Cïng víi v¨n häc d©n gian, v¨n häc trung ®¹i gãp phÇn lµm nªn diÖn m¹o v¨n häc d©n téc, t¹o tiÒn ®Ò cho v¨n häc giai ®o¹n sau ph¸t triÓn. V. Cñng cè. TiÕt 36. Ngµy so¹n:5/11/2008 TiÕng ViÖt: Phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS: N¾m ®­îc kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t, phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ c¸c d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t. B. ph­¬ng tiªn thùc hiÖn. - SGK, SGV, Tµi liÖu vÒ Phong c¸ch häc - ThiÕt kÕ bµi häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh. Gi¸o viªn tæ chøc giê häc theo c¸ch kÕt hîp gi÷a ph©n tÝch d÷ liÖu víi c¸c h×nh thøc th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y häc. - KiÓm tra bµi cò. - Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t (HS ®äc SGK) - Tõ ®o¹n héi tho¹i cho biÕt thÕ nµo lµ ng«n ng÷ sinh ho¹t? (HS ®äc SGK) - Ng«n ng÷ sinh ho¹t thÓ hiÖn chñ yÕu ë d¹ng nµo? a. Em h·y ph¸t biÓu ý kiÕn cña m×nh vÒ néi dung cña nh÷ng c©u sau: - Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua - Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau. - Vµng th× thö löa thö than - Chu«ng kªu thö tiÕng ng­êi ngoan thö lêi. b. Trong ®o¹n trÝch SGK ng«n ng÷ sinh ho¹t ®­îc biÓu hiÖn ë d¹ng nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc dïng tõ ng÷ ë ®o¹n nµy? I. T×m hiÓu chung. 1. Kh¸i niÖm vÒ phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t - Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ lêi ¨n, tiÕng nãi hµng ngµy dïng ®Ó trao ®æi th«ng tin trao ®æi ý nghÜ, t×nh c¶m nh÷ng nhu cÇu trong cuéc sèng. - Ph©n tÝch ®o¹n héi tho¹i trong SGK ®Ó ph©n tÝch. + Nh©n vËt tham gia héi tho¹i. + Néi dung héi tho¹i. + Th¸i ®é, c¸ch nãi cña mçi ng­êi. 2. C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t - Ng«n ng÷ sinh ho¹t thÓ hiÖn chñ yÕu ë d¹ng nãi,®éc tho¹i, ®èi tho¹i. Mét sè tr­êng hîp thÓ hiÖn ë d¹ng viÕt; nhËt kÝ, hèi kÝ, th­ tõ. - Chó ý trong t¸c phÈm v¨n häc cã d¹ng lêi nãi t¸i hiÖn tøc lµ m« pháng lêi tho¹i tù nhiªn nh­: kÞch, tuång, chÌo,truyÖn, tiÓu thuyÕt, khi t¸i hiÖn lêi nãi tù nhiªn ®­îc biÕn c¶i phÇn nµo theo thÓ lo¹i v¨n b¶n vµ ý ®Þnh chñ quan cña ng­êi s¸ng t¹o. Song ë tr­êng hîp nµo nãi hay viÕt, t¸i hiÖn hay s¸ng t¹o ng«n ng÷ sinh ho¹t vÉn lµ tiÕng nãi hµng ngµy cha «ng ®­îc gät giòa. II. LuyÖn tËp. - C©u thø nhÊt ''Lêi nãi...lßng nhau''.-> §©y lµ lêi khuyªn ch©n thµnh trong khi héi tho¹i. Mäi ng­êi h·y ch©n träng vµ gi÷ phÐp lÞch sù. H·y biÕt lùa chän tõ ng÷ nµo cho ®óng víi hoµn c¶nh giao tiÕp. - C©u thø hai ''Vµng th×...thö lêi''. Muèn biÕt vµng tèt hay xÊu ph¶i thö qua löa. Chu«ng th× thö tiÕng ®Ó lÊy ®é vang. Con ng­êi qua lêi nãi biÕt ngay ®­îc ng­êi Êy cã tÝnh nÕt nh­ thÕ nµo ng­êi nãi dÔ nghe hay sç sµng, côc c»n. - §©y lµ ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm ''B¾t sÊu rõng U Minh H¹'' cña S¬n Nam. Ng«n ng÷ sinh ho¹t ®­îc biÓu hiÖn ë d¹ng t¸i hiÖn cã s¸ng t¹o. Nhng ng­êi ta vÉn nhËn ra ng«n ng÷ sinh ho¹t ë c¸ch dïng tõ ng÷ hµng ngµy. + §i ghe xuång. + NgÆt t«i kh«ng mang thø phó quÝ ®ã. + Cùc lßng bao nhiªu khi nghe ë miÖt R¹ch Gi¸. Ký duyệt giáo án: Tuần 13: TỎ LÒNG TiÕt: Ngµy so¹n: -Phạm Ngũ Lão A. Môc ®Ých yªu cÇu: Gióp häc sinh: - HiÓu ®­îc biÓu hiÖn cña hµo khÝ §«ng A trong bµi th¬ lµ viÖc t¸i hiÖn h×nh t­îng ng­êi tr¸ng sÜ víi søc m¹nh v« song vµ kh¸t väng lËp c«ng danh cøu n­íc. - C¶m nhËn ®­îc vÎ ®Ñp hµm sóc, c« ®äng cña bµi th¬. - Båi d­ìng nh©n c¸ch sèng cã lÝ t­ëng, cã ý chÝ, quyÕt t©m thùc hiÖn lÝ t­ëng. B. Phương tiện: SGK,SGV,Bài soạn C.Cách thức: Đọc sáng tạo, gợi tìm,trả lời câu hỏi,thảo luận D.Tiến trình: * æn ®Þnh tæ chøc * KiÓm tra bµi cò: Tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm lín vÒ néi dung cña v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam. * Bµi míi: Thơ văn đầu đời trần của các vua quan tráng sĩ đều toát lên HKDA:Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông,Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải….Thuật hoài của PNL là 1 bài thơ như thế Hoạt động của thầy-trò Néi dung ? Dùa vµo phÇn tiÓu dÉn SGK, em h·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm. ? Nỗi lòng được bày tỏ ở đây là gì? -Cảm xúc trước sức mạnh của dân tộc, thời đại -Thẹn khi nợ nam nhi chưa trả.Hoài bão lập công danh sự nghiệp lớn của 1 con người có ý thức trách nhiệm với đất nước ?Xác định thể loại?nêu chủ đề? GV giải thích nghĩa phần phiên âm -Những h/a nào xuất hiện trong 2 câu thơ đầu? ? Hình ảnh người tr¸ng sÜ ®­îc miªu t¶ b»ng nh÷ng chi tiÕt nµo? T­ thÕ Êy ®­îc ®Æt trong kh«ng gian, thêi gian nµo? ?NX về ngôn ngữ thơ và hình ảnh thơ? H×nh ¶nh qu©n ®éi nhµ TrÇn hiÖn lªn nh­ thÕ nµo? T¸c gi¶ ®a sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g×? ? Nªu c¶m nhËn cña em vÒ søc m¹nh cña qu©n ®éi nhµ TrÇn qua c©u th¬ “Ba qu©n khÝ m¹nh nuèt tr«i tr©u”. ?Em cã nhËn xÐt g× vÒ 2 h×nh ¶nh nµy? Nhịp thơ chậm lại ,trầm lắng ,suy tư kji tác giả nói đến cái chí cái tâm của kẻ làm trai GV giải nghĩa thơ Lêi t©m sù trong c©u th¬ thÓ hiÖn vÎ ®Ñp nµo cña con ng­êi? -T­ t­ëng -Nh©n c¸ch ? Nh÷ng nam nhi x­a cã quan niÖm ntn vÒ c«ng danh? vÝ dô? ? Với PNL quan niệm đó có gì đặc biệt?Có khác với quan niệm trên không? ?Víi c¸i chÝ vµ c¸i nî cña PNL ®· n¶y sinh t©m tr¹ng nµo? T¹i sao «ng l¹i thÑn? ?Hãy p/t ý nghĩa, giá trị của nỗi thẹn trong câu cuối? -NK thẹn trước Đào Tiềm -TX thẹn trước bà Tú -CBQ 1 đời chỉ biết cúi lạy hoa mai *. Cñng cè: - Nªu ý nghÜa bµi th¬, nh÷ng gi¸ trÞ nghÖ thuËt. - C©u hái 5 SGK(116) * DÆn dß: - Häc thuéc bµi. - So¹n bµi “B¶o kÝnh c¶nh giíi sè 43” I- §äc- t×m hiÓu chung. 1. T¸c gi¶: Ph¹m Ngò L·o(1255-1320). -Quê làng Phù Ủng,huyện Ân Thi,tỉnh Hưng Yên -Là người văn võ song toàn,yêu thơ phú - Lµ nh©n vËt lÞch sö cã c«ng lín trong c«ng cuéc chèng Nguyªn M«ng, cã ®Þa vÞ cao ë ®êi TrÇn. -Tác phẩm:Thuật hoài+Văn thượng tướng quốc công Hưng Đạo Vương 2.T¸c phÈm: Tá lßng a. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: ra ®êi trong kh«ng khÝ quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng cña qu©n d©n nhµ TrÇn tr­íc qu©n x©m l­îc Nguyªn M«ng. -Ra đời trong hoàn cảnh lực lượng kháng chiến đã lớn mạnh nhưng chưa đi đến thắng lợi cuối cùng -Hào khí ĐôngA:khí thế hào hùng đời Trần nhưng cũng là khí thế của cả dân tộc suốt từ TK X->XV dựa trên sức mạnh của tinh thần tự lập tự cường và ý chí quyết chiến quyết thắng mọi kẻ thù xâm lược Tống Nguyên Mông b.Nhan đề: -Thuật: kể, bày tỏ -Hoài: nỗi lòng ->Bày tỏ nỗi lòng c. ThÓ lo¹i: ThÊt ng«n tø tuyÖt §­êng luËt viết bằng chữ hán->Khi p/t cần lưu ý:so sánh nguyên tác với bản dịch để hiểu đúng hiểu sâu nguyên tác.P/t theo kết cấu bài thơ Đường luật chia làm 2 phần:Tiền giải(sự việc,câu chuyện,cảnh vật)và hậu giải(cảm nghĩ của tác giả) d. Chñ ®Ò bµi th¬: Bµi th¬ miêu tả khí phách và hoài bão lớn lao của 1 vị tướng đời Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên. II- §äc- hiÓu v¨n b¶n. 1. H×nh ¶nh ng­êi tr¸ng sÜ thêi TrÇn trong hµo khÝ ba qu©n. a/ H×nh ¶nh ng­êi tr¸ng sÜ( c©u 1) -Hành động: Hoµnh sãc +CÇm ngang ngän gi¸o T­ thÕ: T­ thÕ hiªn ngang ,vững chãi, hoành tráng, kì vĩ,chủ động trong chiÕn ®Êu. So sánh với bản dịch:múa giáo->chưa sát, rất nhẹ chỉ thấy hành động chứ không lột tả được tư thế kì vĩ lớn lao Kh«ng gian : Non s«ng “giang s¬n” –Tæ quèc:->rộng lớn, khoáng đạt->Làm nổi bật vẻ đẹp người tráng sĩ: +Vẻ đẹp tầm vóc tư thế:hùng dũng oai phong phi thường(GV bình) +Vẻ đẹp lí tưởng yêu nước:đó là nghĩa vụ của kẻ làm trai thời loạn,cắp ngang ngọn giáo sẵn sàng bảo vệ non sông đất nước -Thêi gian: Kháp kỉ thu:trải mấy thu:dài->thể hiện ý chí kiên cường,sức mạnh dẻo dai của người tráng sĩ . =>Ngôn ngữ thơ hàm súc, ngắn gọn,hình ảnh thơ hoành tráng.Câu thơ đã khắc họa được vẻ đẹp đa chiều của người tráng sĩ đời trần qua không gian và thời gian.Đó là vẻ đẹp của tư thế, ý chí,lí tưởng yêu nước,quyết tâm đánh giặc bảo vệ non sông đất nước->Biểu hiện của HKDA vang dội một thời kì lịch sử. b/ H×nh ¶nh ba qu©n: h×nh ¶nh cña c¶ d©n téc. -3 quân:tiền quân,trung quân,hậu quân:quân đội nhà Trần -Sức mạnh ,khí thế: Tì hổ Khí thôn ngưu So sánh với bản dịch:mất đi từ tì hổ->mất sức mạnh đoàn kết +NT:so sánh kép tăng cấp,cường điệu gợi: \3 quân mạnh như hổ báo->sức mạnh vô địch ,dũng mãnh khiến kẻ thù phải kinh hoàng khiếp sợ \3 quân khí thế át sao Ngưu->khí thế như vũ bão, mạnh mẽ hừng hực lòng người, rung chuyển đất trời như át cả sao Ngưu->Khí thế tầm vóc sức mạnh của cả dân tộc. -> kh¸i qu¸t ho¸ søc m¹nh tinh thÇn cña d©n téc mang hµo khÝ §«ng A -> ®Æt trong sù t­¬ng øng nh­ thÕ , tÇm vãc cña d©n téc vôt lín cao lªn s¸nh ngang tÇm vãc vò trô. (GV bình) =>MQH gi÷a 2 h×nh ¶nh: H×nh ¶nh ®Ñp trong mèi t­¬ng quan ®Ó trë thµnh h×nh ¶nh k× vÜ H×nh ¶nh ng­êi anh hïng lµm t¨ng khÝ thÕ ngÊt trêi cña 3 qu©n. H×nh ¶nh 3 qu©n lµm cho h×nh ¶nh ng­êi anh hïng hiÖn lªn thËt lÉm liÖt T­ thÕ, tÇm vãc, tinh thÇn quyÕt chiÕn , quyÕt th¾ng cña con ng­êi còng lµ cña thêi ®¹i * Hai h×nh ¶nh lång vµo nhau t«n vinh lµm ®Ñp cho nhau ®Ó thÊy tÇm vãc lín lao cña ng­êi tr¸ng sÜ vµ dòng khÝ cña c¶ d©n téc.§ã lµ vÎ ®Ñp lÝ t­ëng “T­íng giái qu©n m¹nh”.Đó là cội nguồn của lòng yêu nước 2VÎ ®Ñp nh©n c¸ch cña ng­êi anh hïng:(Tâm sự của tác giả) Con ng­êi kh«ng chØ ®Ñp ë t­ thÕ, tÇm vãc mµ cßn ë chiÒu s©u t­ t­ëng vµ nh©n c¸ch. §iÒu Êy thÓ hiÖn qua chÝ lµm trai, c¸i t©m cña ng­êi anh hïng. a- ChÝ lËp c«ng danh (c©u 3) -Quan niÖm vÒ c«ng danh cña trang nam nhi thêi phong kiÕn +LËp c«ng ®Ó l¹i sù nghiÖp + LËp c«ng ®Ó l¹i tiÕng th¬m cho ®êi, quan niÖm nhËp thÕ tÝch cùc -> Sự nghiệp ,lí tưởng mà kẻ làm trai phải thực hiện CM: \Ca dao: “Làm trai cho ….đã từng” \NCT: “Đã mang tiêng ở trong trời đất /Phải có danh gì với núi sông” \PBC: “Làm trai phải lạ ở trên đời/Há để càn khôn tự chuyển dời” -Quan niÖm c«ng danh cña PNL: +C«ng danh trái: lµ mãn nî công danh mà kẻ làm trai ph¶i tr¶. Nhưng công danh không đơn thuần là để lưu danh muôn thuở,mà lập công danh trước hết là trách nhiệm và nghĩa vụ của kẻ làm trai.C«ng danh g¾n víi lßng yªu n­íc.Trong thời loạn, c«ng danh cña c¸ nh©n lµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ ®Êt n­íc. 2 tiếng “vương nợ” khắc sâu điều da diết trong lòng, bởi PNL ý thức được rằng mình chưa trả được món npj ấy -> Bµi th¬, quan niÖm c«ng danh mang t­ t­ëng tÝch cùc cña thêi ®¹i, tinh thÇn d©n téc. C«ng danh c¸ nh©n thèng nhÊt víi d©n téc: LËp c«ng trong kh¸ng chiÕn ®Ó l¹i tiÕng th¬m cïng trêi ®Êt b- C¸i T©m trong s¸ng: .-T©m tr¹ng: + ThÑn: xÊu hæ víi m×nh, víi ®êi. +ThÑn v× nghÜ m×nh ch­a cã tµi m­u l­îc nh­ Vò HÇu( Chóng ta biÕt «ng lµ ng­êi cã c«ng danh lÉy lõng mµ vÉn c¶m thÊy v­¬ng nî).Chưa báo đáp được công lao cho chủ tướng - >ý nghÜa cu¶ nçi thÑn +BiÓu hiÖn cña sù khiªm tèn, kh¸t väng m¹nh mÏ. + ý thøc vÒ bæn phËn, tr¸ch nhiÖm, danh dù, lßng tù träng cña mét ng­êi d©n mÊt n­íc. + ThÑn mµ kh«ng h¹ thÊp m×nh, kh¼ng ®Þnh nh©n c¸ch lớn,thể hiện cái tâm của kẻ sĩ -> Ch÷ thÑn ®Æt ë vÞ trÝ ®ã rÊt thÝch hîp t¹o mét ®iÓm nhÊn, hoµn chØnh bøc ch©n dung vÒ ng­êi anh hïng thêi TrÇn:cái chí lớn lao cái tâm cao cả. =.> §ã lµ nçi thÑn cña mét nh©n c¸ch cao ®Ñp, lµ c¸i thÑn ch­a thùc hiÖn ®­îc hoµi b·o, nã lµ sù thøc tØnh, ý thøc tr¸ch nhiÖm cña kÎ lµm trai. III- Tæng kÕt( Ghi nhí) - Bµi th¬ cho ta hiÓu ®­îc hµo khÝ §«ng A kÕt tinh trong c¶m høng yªu n­íc ®ã lµ th¸i ®é ngîi ca søc m¹nh cña d©n téc vµ niÒm khao kh¸t báng ch¸y cña c¶ mét thêi ®¹i lËp c«ng danh ®Ó cøu n­íc. - C¸ch kh¾c ho¹ g©y Ên t­îng b»ng h×nh ¶nh ­íc lÖ t­îng tr­ng giµu biÓu c¶m võa ch©n thùc võa kh¸i qu¸t. -Ngôn ngữ thơ hàm súc cô đọng.Thủ pháp gợi nhiều hơn tả.Bút pháp ước lệ tượng trưng,Hình ảnh thơ hoành tráng đậm chất sử thi. IV- LuyÖn tËp Häc thuéc lßng bµi th¬ c¶ 3 phÇn. CẢNH NGÀY HÈ (Bảo kính cảnh giới- Bài 43) -NGUYỄN TRÃI- Tiết: Ngày soạn: I. Môc tiªu cÇn ®¹t - C¶m nhËn ®­îc vÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña bøc tranh ngµy hÌ. Qua bøc tranh thiªn nhiªn lµ vÎ ®Ñp t©m hån NguyÔn Tr·i víi t×nh yªu thiªn nhiªn, yªu ®êi, nÆng long víi nh©n d©n, ®Êt n­íc. - Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch mét bµi th¬ N«m cña NguyÔn Tr·i chó ý nh÷ng c©u th¬ s¸u ch÷ dån nÐn c¶m xóc, c¸ch ng¾t nhÞp trong c©u 7 ch÷ cã t¸c dông nhÊn m¹nh. - Båi d­ìng lßng yªu thiªn nhiªn, ®Êt n­íc, t×nh c¶m g¾n bã víi cuéc sèng cña ng­êi d©n. II. PH¦¥NG PH¸P-PH¦¥NG TI£N - Ph­¬ng ph¸p : §äc hiÓu, ph¸t vÊn ®µm tho¹i, th¶o luËn nhãm. - Ph­¬ng tiÖn : SGK SGV Bµi so¹n. III.TI£N TRINH 1. æn ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò:?§äc thuéc bµi th¬ “Tá lßng” vµ c¶m nhËn vÎ ®Ñp cña ng­êi tr¸ng sÜ ®êi trÇn? 3. Vµo bµi míi: Xu©n DiÖu khi nhËn xÐt vÒ th¬ NguyÔn Tr·i cã viÕt r»ng: “C¶nh vËt cña NguyÔn Tr·i lµ c¶nh vËt ®Çy t­ t­ëng, c¶nh vËt tõ t­ t­ëng mµ ra. NguyÔn Tr·i thë b»ng phong c¶nh, tá t×nh b»ng phong c¶nh, kh«ng b¾t nã thµnh non bé cña m×nh. Nhµ th¬ vµ c¶nh vËt tù nguyÖn hoµ quyÖn víi nhau nh­ bÇu b¹n, nh­ anh em.” H«m nay, chóng ta sÏ t×m hiÓu bµi th¬ C¶nh ngµy hÌ ®Ó hiÓu thªm vÒ NguyÔn Tr·i còng nh­ nhËn ®Þnh cña Xu©n DiÖu vÒ «ng. Ho¹t ®éng cña gv Ho¹t ®éng cña hs GV: H·y nªu hiÓu biÕt cña em vÒ tËp th¬ Quèc ©m thi tËp? ( Víi QATT, NguyÔn Tr·i ®­îc xem lµ nhµ th¬ lín ®Çu tiªn viÕt th¬ ch÷ N«m, ®ång thêi còng lµ ng­êi s¸ng t¸c th¬ N«m ®o¶n thiªn sè l­îng nhiÒu bËc nhÊt trong nÒn th¬ cæ ®iÓn d©n téc.) GV: Nªu hiÓu biÕt cña em vÒ bµi th¬? - B¶o kÝnh c¶nh giíi cã nghÜa lµ G­¬ng b¸u r¨n m×nh nh­ng hÇu hÕt nh÷ng bµi th¬ trong phÇn nµy chØ gÇn nh­ lµ nh÷ng khóc t©m t×nh, t©m sù cña nhµ th¬ vÒ con ng­êi, cuéc sèng. - Tªn nhan ®Ò do ng­êi biªn so¹n ®Æt. ?X¸c ®Þnh thÓ lo¹i vµ bè côc? GV : Nh­ trªn ®· giíi thiÖu, QATT ®­îc viÕt theo thÓ thÊt ng«n xen lÉn lôc ng«n. Nh×n vµo sè c©u, c¸ch gieo vÇn, lèi ®èi ngÉu ë 4 c©u gi÷a th× cã thÊy bµi th¬ vÉn lµ d¹ng thÊt ng«n b¸t có. §iÓm kh¸c biÖt ®ã lµ bµi th¬ cã 2 c©u lôc ng«n, c©u 1,8. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o nªn nÐt ®éc ®¸o cña bµi th¬. ?Chñ ®Ò? I. T×m hiÓu chung 1. TËp th¬ Quèc ©m thi tËp - Lµ tËp th¬ N«m- mèc son ®¸nh dÊu chÆng ®­êng ®Çu cña th¬ ca TiÕng ViÖt. - Gåm 254 bµi th¬ N«m, chia thµnh nhiÒu phÇn. + ND: vÎ ®Ñp cña con ng­êi NguyÔn Tr·i + HT : Sö dông thuÇn thôc thÓ th¬ ThÊt ng«n b¸t có §­êng luËt, cã xen lÉn nh÷ng c©u lôc ng«n. +BC: Chia lµm 4 phÇn 2. Bµi th¬ C¶nh ngµy hÌ -TrÝch tõ “Quèc ©m thi tËp” - N»m trong môc B¶o kÝnh c¶nh giíi ( G­¬ng b¸u r¨n m×nh) cña phÇn V« ®Ò, lµ bµi sè 43. 3.ThÓ lo¹i vµ bè côc: -ThÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt->mang ®Æc ®iÓm th¬ n«m NT, «ng cã dông ý khi xen kÏ 1,2 c©u 6 tiÕng vµo bµi th¬-1 c¸ch viÖt hãa th¬ thÊt ng«n b¸t có ®­êng luËt cña riªng «ng -Bè côc: + VÎ ®Ñp bøc tranh thiªn nhiªn,cuéc sèng . + VÎ ®Ñp t©m hån NT 4.Chñ ®Ò: -Chñ ®Ò:Bµi th¬ thÓ hiÖn vÎ ®Ñp t©m hån yªu thiªn nhiªn ,yªu ®êi,yªu cuéc sèng cña NT.§ång thêi béc lé kh¸t väng vÒ cuéc sèng