Giáo án Ngữ văn 10 cơ bản Tiết 22-23: Truyện cổ tích Tấm Cám

Tiết 22-23 cơ bản Bài : Truyện cổ tích Tấm Cám Mục Tiêu: Giúp học sinh: Hiểu được ý nghĩa những mâu thuẩn , xung đột và sự biến hóa của Tấm trong chuyện. Nắm được giá trị nghệ thuật của chuyện. Phương tiện, cách thức thực hiện. Phương tiện: SGK,SGV, Thiết kế bài học. Phương pháp: Đọc sáng tạo , thảo luận, trả lời câu hỏi. Tiến trình dạy học. Kiểm tra bài cũ. Lời vào bài. Bài mới. Hoạt động Thầy & Trò Yêu cầu cần đạt I Tìm hiểu chung 1. Tiểu dẫn: - Học sinh đọc và trình bày nội dung phần tiểu dẫn trong sgk (trang 76 ) - Nêu đặc điểm , giá trị tư tưởng của truyện cổ tích thần kỳ? 2. Đọc kể a.Giải thích từ khó (sgk) b.Bố cục: -Nêu bố cục truyện cổ tích Tấm Cám ? II. Phân tích: Nhân vật và mâu thuẫn xung đột chủ yếu. -Theo dõi toàn truyện , ta thấy nổi bật lên sự đối lập và mâu thuẫn gì? Giữa nhân vật nào với nhân vật nào? Mâu thuẫn đó phát triển ra sao theo mạch cốt truyện? Mâu thuẫn nào là chủ yếu , vì sao? (HS khái quát phát biểu thảo luận để đi đến thống nhất nhận định ) -Mâu thuẫn được nâng lên khỏi quan hệ gia đình thành mâu thuẫn xã hội. -Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám có thể chia làm mấy chặng?Tóm tắt những sự việc chính trong từng chặng?Chặng nào căng thẳng phức tạp nhất? -Ở chặng đầu em thấy Tấm là người như thế nào? - Nhận xét của em về mẹ con Cám? -Vai trò của bụt trong phần đầu của truyện? -Những hình ảnh con bống, con gà,đàn chimsẻ đặc biệt hình ảnh chiếc giày đánh rơi có ý nghĩa gì? -Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cámkhi Tấm trở thành hòang hậu có giảm đi không? Vì sao? - Bốn lần hóa thân của Tấm sau mỗi lần bị giết chứng tỏ điều gì? ( gv nêu vấn đề thảo luận) - Nói về hành động trả thù của Tấm có những ý kiến sau: +Tấm trả thù là hợp lí, là đích đáng .Mẹ con Cám đáng bị trừng trị như vậy. +Tấm làm vậy là trái với banû chất hiền hậu, làm giảm vẻ đẹp thuần khiết của nhân vật.So với Thạch Sanh Tấm không bằng.Tấm cũng hẹp hòi, ích kỉ. - Nêu những nét chính về nội dung nghệ thuật của truyện cổ tích Tấm Cám? I Tìm hiểu chung 1. Tiểu dẫn: -Phân loại truyện cổ tích: 3 loại + Cổ tích sinh hoạt + Cổ tích loài vật + Cổ tích thần kì(chiếm số lượng nhiều nhất). - Truyện cổ tích thần kì là loại truyện : + Có sự tham gia của các yếu tố thần kì . + Kết cấu phổ biến: Nhân vật chính trải qua hoạn nạn cuối cùng được hưởng hạnh phúc thoả nguyện mơ ước . + Nội dung : Thể hiện mâu thuẫn , xung đột trong gia đình , ngoài xã hội ; cuộc đấu tranh giữa thiện – ác, tốt – xấu ; đề cao cái thiện phê phán cái ác; thể hiện mơ ước thiện chiến thắng ác , xã hội công bằng hạnh phúc. 2. Đọc kể Giải thích từ khó(sgk) Bố cục - Mở truyện “Ngày xưa … việc nặng”: giới thiệu các nhân vật chính và hoàn cảnh truyện . - Thân truyện: “Một hôm … về cung”: diễn biến câu truyện . + Tấm ở với gì ghẻ và Cám đến khi trở thành hoàng hậu . + Tấm bị giết và hóa thân . -Kết truyện :(còn lại) Tấm trả thù mẹ con Cám. II. Phân tích: 1.Nhân vật và mâu thuẫn xung đột chủ yếu. -Mâu thuẫn gia đình: Tấm> <Cám (Chị em cùng cha khác mẹ) Tấm> <dì ghẻ (Mẹ ghẻ con chồng) ==> trong hai mâu thuẫn trên , mâu thuẫn Tấm Cám là chủ yếu xuyên suốt toàn truyện , liên tục và ngày càng căng thẳng quyết liệt . Mâu thuẫn dì ghẻ con chồng chỉ đóng vai trò bổ sung , phụ trợ , không liên tục. -Mâu thuẫn xã hội Tấm > < Mẹ con cám Thiện > < Aùc Người bị áp bức> < Kẻ áp bức ==> Mâu thuẫn phát triển thành xung đột một mất một còn và dẫn đến thiện thắng ác , ác bị trừng trị đích đáng , thiện thỏa nguyện ước mơ . 2 . Diễn tiến mâu thuẫn , xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám. Gồm hai chặng: Chặng 1: Mâu thuẫn trong gia đình , tranh đoạt quyền lợi vật chất ,tinh thần . - Đi bắt tép : + Tấm: Chăm chỉ được giỏ tép đầy, bị lừa => khóc => buộc bài bài cách giúp Tấm + Cám lười biếng lừa chị đổ tép sang giỏ mình => về nhận thưởng . - Đi chăn trâu + Tấm đi chăn đồng xa, khóc khi bống chết => bụt hiện lên giúp + Cám rình trộm Tấm cho cá ăn =>giết bống ăn thịt. - Đi xem hội + Tấm nhặt thóc gạo => bụt giúp =>đi xem hội , rơi giày thử giày => thành hoàng hậu + Cám bày kế hãmhại Tấm => thử giày => bẻ bàng xấu hổ . - Tấm là người bất hạnh , bị hắt hủi, yếu đuối thụ động , dễ khóc , chăm chỉ hiền lành . - Mẹ con cám : độc ác , nhẫn tâm , nhỏ nhen , lừa dối Tấm - Nhân vật bụt đóng vài trò yếu tố thần kì hiện ra kịp thời trợ giúp tìm cách giải quyết khó khăn , bế tắc của nhân vật bất hạnh (Tấm) . - Hình ảnh con bống , con gà , đàn chim sẻ , chiếc giày có ý nghĩa quan trọng . Đặc biệt hình ảnh chiếc giày đánh rơi là một trong những chi tiết , hình ảnh độc đáo bởi nó không chỉ là sự tưởng đẹp mà là còn cầu nối , cái cớ để so sánh với cám , dẫn đến Tấm gặp Vua , trở thành Hoàng hậu ,mở màn hoàng loạt tội ác của mẹ con Cám. b. Chặng hai: Khi Tấm trở thành hoàng hậu . - Tấm : về lo dỗ bố => trèo cau => ngã chết=> hóa thành vàng anh=> hót mắng Cám=>bị giết =>hóa cây xoan đào => bị chặt đóng khung cửi=>khung cửi nguyền rủa tội cướp chồng của Cám => bị đốt => mọc thành cây thị=> có một quả vàng thơm => về ở với bà lão => từ quả thị bước ra thành cô Tấm xinh đẹp => trở lại làm hoàng hậu - Mẹ con Cám : chặt gốc cau giết Tấm => đưa thế Cám vào thế chị vào làm hoàng hậu => giết chim vàng anh (hóa thân lần 1 của Tấm) vướt lông ra vườn => chặt cây xoan đào (hóa thân lần 2 của Tấm) =>đốt khung cửi (hóa thân lần 3 của Tấm)==>sợ hãi khi Tấm trở về==>muốn xinh đẹp như Tấm. -Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con cám không giảm mà còn phát triển ngày một căng thẳng gay gắt, quyết liệt. Đây không còn la mâu thuẫn gia đình màđã phát triển thành xung đột một mất một còn mang tính xã hội. + Mẹ con Cám tìm đủ cách và nhiều lần truy đuổi hòng tiêu diệt bằng được Tấmđể độc chiếm ngôi hòang hậu,hòng trọn đời hưởng phú quí. + Tấm cũng dần trưởng thành hơn. Thực tế khốc liệt đã thay đổi tính nết ,cách nói năng ứng xử của cô.Sau mỗi lần bị giết Tấm đều không chết ,tìm cách hóa thân sang kiếp khác, vật khác, tìm cách mắng rủa, tố cáo tội ác của Tấm. -Bốn lần bịgiết, bốn lần hóa thân chứng minh sức sống mãnh liệt của Tấm, thể hiện ước mơ của nhân dân gửi vào nhân vật Tấm.Tấm phải sống để huởng hạnh phúc, để trừng trị kẻ thù độc ác. è Quan niệm thiện thắng ác và tinh thần lạc quan ,niềm tin vào chân lí, công bằng xã hội của người Việt xưa. 3.Chi tiết Tấm trả thù ở kết truyện: Hành động trả thù của Tấm là đích đáng vì mẹ con cám đã nhiều lần hại Tấm hòng tiêu diệt Tấm đến cùng, không cho Tấm con đường sống.Tấm phải trả thù thì mới có thể tồn tại.Mặt khác, mâu thuẫn của Tấm và mẹ con Cám không còn là mâu thuẫn gia đình mà là mâu thuẫn xã hội.Mâu thuẫn giữa thiện và ác, giữ a người bóc lột và người bị bóc lột.Tóm lại, Tấm trả thù là để đòi lại quyền sống , quyền làm người. III.Tổng kết _ Sự biến hóa của Tấm thể hiện sức sống ,sức trỗi dây mãnh liệt của con người trước sự vùi dập của kẻ ác. Đây là sức mạnh thiện thắng ác. Mâu thuẫn và xung đột trong truyện phản ánh mâu thuẫn và xung đột trong gia đình phụ quyền thời cổ. -Đặc sắc nghệ thuật của truyện thể hiện ở sự chuyển biến của của hình tượng nhân vật :từ yếu đuối thụ động đế kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống, hạnh phúc cho mình. 4 .Củng cố:Ghi nhớ SGK 5.Củng cố: HS học bài, sọan bài đọc thêm Truyện cổ tích Chử Đồng Tử.