Giáo án Ngữ văn 10 Tuần 10 tiết : 29,30- Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ x đến hết thế kỉ xix

Tuần 10 Ngày soạn: 16 / 10/ 2011 Tiết : 29,30 Ngày dạy: 19/ 10/ 2011 KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ X ĐẾN HẾT THẾ KỈ XIX A. MỤC TIÊU BÀI HỌC: - Hiểu được sự hình thành và phát triển của văn học trung đại qua các giai đoạn - Nắm được nội dung và những đặc điểm nghệ thuật cơ bản của văn học thời này B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức : - Nắm một cách khái quát những kiến thức cơ bản về VHVN về các thể loại và sự thành công của tầng lớp trí thức - Các thành phần, các giai đoạn phát triển, đặc điểm vef nội dung và nghệ thuật của văn học trung đại 2. Kỹ năng : Nhận diện một giai đoạn văn học; cảm nhận tác phẩm thuộc giai đoạn văn học trung đại 3. Thái độ :Bồi dưỡng lòng yêu mến, giữ gìn và phát huy di sản văn học dân tộc. C. PHƯƠNG PHÁP: Phát vấn, diễn giảng, diễn dịch, tích hợp với Lịch sử. D.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1.Ổn định: 10a1……………………………………10a2…………………………………… 2.Bài cũ: 10a1……………………………………10a2…………………………………… ? Văn học việt Nam có mấy bộ phận? ?Văn học Việt Nam chia thành mấy thời kỳ ? Kể tên các thời kỳ cụ thể. 3.Bài mới : GV giới thiệu vào bài VHVN từ thể kỉ X đến thế kỉ XIX là nền văn học tồn tại và phát triển trong XHPK Việt Nam.Văn học trong 10 thế kỉ này còn được gọi là văn học trung đại.Nó có ảnh hưởng rất lớn trong tiến trình phát triển của VHVN.Chúng ta cùng tìm hiểu đặc điểm ,nội dung của văn học trung đại để có sự đánh giá đúng đắn về văn học thời kì từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX. HỌAT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY GV hướng dẫn HS tìm hiểu vầ thời đại và lịch sử ? VHVN từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX có mấy thành phần ?Điểm giống nhau ,khác nhau ,vị trí của hai thành phần này? GV hướng dẫn HS tìm hiểu các giai đoạn phát triển ? Nêu bối cảnh XH Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIV ?Tình hình XH như vật có mối tương quan như thế nào đến văn học ?(Nội dung ,nghệt thuật VH) ? Kể tên các tác phẩm,tác giả tiêu biểu ?Thành tựu cụ thể về nghệ thuật? ? Bối cảnh lịch sử XHVN từ thế kỉ X –hết thế kỉ XIII? ? Bối cảnh XH đó chi phối như thế nào đến diện mạo văn học?Sự chi phối đó theo em có mang tính tất yếu không ?Vì sao? ? Nêu đặc điểm văn học của thời kì này? ? Kể tên tác phẩm ,tác giả tiêu biểu và những thành tựu nổi bật về nghệ thuật? ? Sự đổi mới về nghệ thụât của văn học thời kì này có ý nghĩa gì? ? So sánh với các thời kì trước ,bối cảnh lịch sử XH từ thế kỉ XVIII-nữa đầu thế kỉ XIX có những biến động gì? ? Những biến động đó tác động như thế nào đến diện mạo văn học? ? Nêu những thành tựu nghệ thuật?Kể tên tác phẩn,tác giả tiêu biểu. ? Bối cảnh lịch sử XH nửa cuối thế kỉ XIX có gì nổi bật?XH Việt Nam có chuyển biến gì về chính trị và đời sống XH? (hết tiết 1) ? Đặc điểm nổi bật nhất về nội dung của văn học từ thế kỉ X –thế kỉ XIX là đặc điểm gì? ? Tinh thần yêu nước trong văn học trung đại có nét gì đặc trưng? ? Nội dung cụ thể của chủ nghĩa yêu nước thời kì này là gì? ? Đặc trưng của chủ nghĩa nhân đạo trong VH trung đại và nội dung cụ thể? ? Kể tên những tác phẩm em biết hoặc em đã học ở lớp dưới có tih thần nhân đạo? ? “Thế sự” nghĩa là gì?Nguyên nhân bắt nguồn của cảm hứng thế sự? ? Nội dung của sáng tác mang cảm hứng thế sự? Tác giả ,tác phẩm tiêu biểu?Em có biết tác giả ,tác phẩm nào đã học không?Nếu biết ,hãy đọc một bài thơ để minh họa cho cảm hứng thế sự? ? Về nghệ thuật VH thế kỉ X-XIX có mấy đặc điểm ?Kể ra và phân tích cụ thể ,có VD bằng tác phẩm? -GV minh họa bằng bút pháp ước lệ trong đọan :nội dung tả tài sắc chị em Thúy Kiều - GV minh họa bằng thơ Hồ X uân Hương,Tú Xương ,Nguyễn Khuyến ,để minh họa cho sự chuyển đổi từ khuynh hướng trang nhã sang xu hướng bình dị GV gọi HS lập sơ đồ về văn học trung đại I. GIỚI THIỆU CHUNG 1. Thời đại và lịch sử: - Là thời kì dài: từ thời kì PK VN được thiết lập đến lúc suy vong - Tư tưởng chủ đạo: chịu ảnh hưởng phật giáo và nho giáo - Gắn liền với nhiều cuộc chiến trranh chống ngoại xâm giữu nước vĩ đại nhưng càng về sau chiến tranh chủ yếu là sự sát phạt tương tàn lẫn nhau của các tập đoàn phong kiến, giữa giai cấp thống trị với nhân dân 2. Khái niệm: - Là văn học phong kiến ( ảnh hưởng tư tưởng giai cấp PK) - Là văn học bác học ( do tầng lớp trí thức, các nhà khoa bảng sáng tác) - Văn học trung đại: căn cứ vào thời kì lịch sử ( TK X->hết TK XIX) 3. Các giai đoạn phát triển: Có bốn giai đọan lớn a. Giai đọan từ thế kỉ X –hết thế kỉ XIV * Bối cảnh XH: - Dân tộc ta giành được quyền độc lập tự chủ. - Lập nhiều chiến công chống giặc ngoại xâm: chống Tống, quân Nguyên- Mông. - Xây dựng đất nước hoà bình, vững mạnh, chế độ phong kiến ở thời kì phát triển. * Đặc điểm văn học: - Nội dung: + Mang âm hưởng hào hùng, cảm hứng yêu nước. + Các tác phẩm tiêu biểu: Hịch tướng sĩ ,Vận nước ,Phò giá về kinh, sông núi nước Nam, Tỏ lòng… - Nghệ thuật: +Văn học chữ Hán có thành tựu to lớn +Văn học chữ Nôm đặt những viên gạch đầu tiên trên con đường phát triển của văn học dân tộcvới một số bài thơ ,bài phú chữ Nôm b. Giai đọan thế kỉ XV –hết thế kỉ XVII * .Bối cảnh lịch sử –XH -Kháng chiến chống quân Minh thắng lợi -CĐPK tới đỉnh cao cực thịnh -Sang thế kỉ XVI: có biểu hiện khủng hoảng ,nhưng nhìn chung XH ổn định *.Đặc điểm văn học : -Nội dung:Từ yêu nước đến phán ánh ,phê phán hiện thực XHPK.Đánh dấu sự chuyển đổi này là tác phẩm :Truyền kì mạng lục của Nguyễn Dữ(tác phẩm tiêu biểu –SGK) -Nghệ thụât: +Văn học chữ Hán :Thành tựu ở thể lọai văn chính luận và văn xuôi tự sự +Văn học chữ Nôm :Việt hóa thể lọai tiếp thu từ Trung Quốc và sáng tạo thể lọai văn học dân tộc như Đường luật xen Lục ngôn ,song thất lục bát ,lục bát… c. Giai đọan từ thế kỉ XVIII –nửa đầu thế kỉ XIX * Bối cảnh lịch sử –XH - Nội chiến PK,Nông dân khởi nghĩa:Đỉnh cao là khởi nghĩa Tây Sơn àCĐPK suy thoái .Tây Sơn nắm chính quyền - Triều Nguyễn khôi phục chế độ PK chuyên chế - Đất nước bị hiểm họa xâm lược của TDPháp *. Đặc điểm văn học : - Nội dung :Trào lưu nhân đạo chủ nghĩa :đòi quyền sống cho con người ,đề cao khát vọng cá nhân và thế giới tình cảm riêng tư của con người. - Nghệ thuật:Văn học chữ Hán ,chữ Nôm đều có nhiều thành tựu ở nhiều thể lọai d. Giai đọan nửa cuối thế kỉ XIX *. Bối cảnh lịch sử-XH: -TD Pháp xâm lược -Nhân dân yêu nước đứng lên chống Pháp -Chính trị:XH chuyển dần từ PK àXH TDPK -Văn hóa phương Tây xâm nhập ,ảnh hưởng đến đời sống XH *. Đặc điểm văn học : -Nội dung :Văn học yêu nước +Chống Pháp bi tráng +Canh tân đất nước +Trữ tình –trào phúng Tác phẩm tác giả tiêu biểu :SGK -Nghệ thuật: +Sáng tác thể lọai chủ yếu vẫn theo những thể lọai và thi pháp truyền thống(VH chữ Hán –chữ Nôm) +Bắt đầu có sự đổi mới theo hướng hiện đại hóa với sự ra đời của tác phẩm văn xuôi viết bằng chữ quốc ngữ 4. Nội dung chủ yếu a. Cảm hứng yêu nước: -Nội dung: + Tự lực tự cường, Căm thù giặc,quyết chiến thắng kẻ thù +Tự hào lịch sử dân tộc +biết ơn anh hùng dân tộc +Yêu thiên nhiên đất nước - Tác phẩm tiêu biểu: SGK b.Chủ nghĩa nhân đạo: -Nội dung: +Lòng thương người +Lên án tố cáo thế lực tàn bạo ,chà đạp con người +Khẳng định đề cao con người về :Phẩm chất ,tài năng ,khát vọng sống ; đề cao quan hệ đạo đức ,đạo lí tốt đẹp -Tác phẩm tiêu biểu :(SGK) 3. Cảm hứng thế sự: Nhà trần suy thoái: -Nội dung: Bức tranh phản ánh cuộc sống đau khổ của nhân dân -Tác giả tiêu biểu :Nguyễn Bỉnh Khiêm ,Lê Hữu Trác,Phạm Đình Hổ ,Nguyễn Khuyến,Tú Xương -Tác phẩm tiêu biểu : (SGK) 5. Về nghệ thuật: a.Tính quy phạm và sự phá vỡ quy phạm -Biểu hiện của tính quy phạm: +Mục đích giáo dục +Thể lọai VH có quy định chặt chẽ về kết cấu -Thi liệu nhiều điển tích ,điển cố,ước lệ- tượng trưng b. Khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị -Trang nhã về đề tài- hình tượng, ngôn ngữ trang trọng, mĩ lệ. - Phát triển ngày càng chuyển dần sang hiện thực tự nhiên và bình dị c.Tiếp thu và dân tộc hóa tinh hoa văn học nước ngoài -Tiếp thu các thể lọai văn học Trung Quốc ,sử dụng thi liệu ,điển cố Hán học -Sáng tạo chữ Nôm trên cơ sở chữ Hán ;sáng tạo thơ lục bát ,song thất lục bát…Việt hóa thơ Đường luật thành thơ Nôm Đường luật… II .Luyện tập Lập bảng khái quát tình hình phát triển của văn học Việt Nam thời trung đại III. Hướng dẫn tự học: Học lại toàn bài khái quát, tìm một số tác phẩm văn học thời trung đại minh họa E. RÚT KINH NGHIỆM: