Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 11 Đọc thêm: Mấy ý nghĩ về thơ của Nguyễn Đình Thi - Trường THPT Tam quan

Ngaøy soaïn 3-9-2008 Ñoïc theâm : Tieát :11 I. MUÏCTIEÂU Giuùp hoïc sinh (Nguyeãn Dình Thi) 1. Veà kieán thöùc Gióp häc sinh hiÓu ®­îc quan niÖm ®óng ®¾n vÒ th¬ nãi chung, vÒ th¬ ca kh¸ng chiÕn nãi riªng, qua ®ã häc sinh hiÓu ®­îc mèi liªn hÖ gi÷a th¬ ca víi kh¸ng chiÕn vµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña th¬ ca. Gióp häc sinh ®äc hiÓu theo ®Æc tr­ng thÓ lo¹i; HÖ thèng luËn ®iÓm, luËn cø, bè côc vµ lËp luËn chÆt chÏ. ThÊy ®­îc nÐt ®Æc s¾c cña bµi viÕt kÕt hîp phong c¸ch chÝnh luËn- tr÷ t×nh, nghÞ luËn kÕt hîp víi yÕu tè tuú bót, lÝ luËn g¾n víi thùc tÕ cuéc sèng, cã søc lay ®éng thÊm thÝa víi ng­êi nghe ng­êi ®äc. 2. Veà kó naêng: -Coù kyõ naêng ñoïc hieåu văn bản chân dung văn học,viết văn bản về một tác giả văn học 3. Veà thaùi ñoä: Bồi dưỡng tâm hồn yêu văn chương II. CHUAÅN BÒ 1.Chuaån bò cuûa giaùo vieân - Ñoà duøng daïy hoïc : Taøi lieäu tham khaûo: Saùch giaùo vieân, Thieát keá baøi giaûng Ngöõ vaên 12. Soaïn giaùo aùn - Phöông aùn toå chöùc lôùp hoïc : Ñoïc dieãn caûm, gôïi môû, thaûo luaän, bình giaûng 2. Chuaån bò cuûa hoïc sinh : Ñoïc saùch giaùo khoa, soaïn baøi theo höôùng daãn saùch giaùo khoa III. HOAÏT ÑOÄNG DAÏY HOÏC 1. OÅn ñònh tình hình lôùp : (1phuùt) Kieåm tra neà neáp, só soá, taùc phong hoïc sinh. 2. Kieåm tra baøi cuõ : (5 phuùt) Phạm Văn Đồng đã dùng những luận điểm nào để làm rõ vấn đề: Nguyễn Đình Chiểu ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc? Mục đích của việc đọc hiểu văn bản này? 3. Giaûng baøi môùi: - Vaøo baøi : (2 phuùt) Thơ ca là một loại hình nghệ thuật độc đáo phát khới từ trái tim và hướng đến trái tim con người. Trong lịch sử phát triển của nó, thơ ca được con người hiểu và nhận thức không hoàn toàn giống nhau. Ở nước ta, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, văn nghệ sĩ lúc bấy giờ không khỏi không còn những vướng mắc về mặt tư tưởng và quan niệm sáng tác. Để phục vụ kháng chiến tốt hơn nữa, thơ ca phải cần được nhìn nhận, định hướng trên nhiều phương diện. Trong hội nghị tranh luận văn nghệ ở Việt Bắc (tháng 9 năm 1949), Nguyễn Đình Thi đã tham gia tranh luận với bài “Mấy ý nghĩ về thơ”. Bài viết đã thể hiện một quan niệm đúng đắn về thơ nói chung, thơ ca kháng chiến nói riêng. - Tieán trình baøi daïy: THÔØI GIAN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GIAÙO VIEÂN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA HOÏC SINH NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC 5’ 13’ Hoạt động 1: Gi¸o viªn gióp häc sinh n¾m mét sè néi dung c¬ b¶n trong phÇn tiÓu dÉn. Em hãy nêu một số tác phẩm chính của Nguyễn Đình Thi? Em hãy nêu hoàn cảnh ra đời của bài viết? Hoạt động 2 §äc bµi vµ tr¶ lêi bµi viÕt ®· tr×nh bµy mÊy néi dung chÝnh? Cã thÓ ®Æt tªn cho mçi néi dung Êy? - Gi¸o viªn h­íng dÉn hoïc sinh t×m hiÓu vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong S¸ch gi¸o khoa. -Häc sinh ph¸t hiÖn nh÷ng c©u v¨n cho thÊy NguyÔn §×nh Thi ®· chøng tá th¬ xuÊt ph¸t tõ t©m hån con ng­êi? Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n kh¸c cña th¬ ®· ®­îc NguyÔn §×nh Thi triÓn khai nh­ thÕ nµo? Cho hoïc sinh thảo luận theo nhóm nội dung “Những đặc điểm của ngôn ngữ - hình ảnh thơ” . Gi¸o viªn tổng hợp các phiếu thảo luận, chọn nhóm thảo luận tốt nhất trình bày trước lớp. Nếu thiếu, Gi¸o viªn bổ sung. (Nếu có thời gian, Gi¸o viªn đưa dẫn chứng ) -NguyÔn §×nh Thi ®· chØ ra c¸i kh¸c gi÷a ng«n ng÷ th¬ víi ng«n c¸c thÓ lo¹i kh¸c nh thÕ nµo? -NguyÔn §×nh Thi quan niÖm thÕ nµo vÒ th¬ tù do? - Gi¸o viªn hỏi, hs trả lời: “ Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài tiểu luận?” Gi¸ trÞ thùc tiÔn cña bµi nghÞ luËn? (®èi víi kh¸ng chiÕn vµ ®èi víi h«m nay) Hoạt động 3 Hoạt động 1 Hoïc sinh tìm hieåu veà taùc giaû, taùc phaåm. Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoạt động 2 Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Đặc trưng cơ bản nhất của thơ: - Đặc trưng cơ bản nhất của thơ là thể hiện tâm hồn con người. - Quá trình ra đời của một bài thơ: Rung động thơ -> Làm thơ + Rung động thơ: là khi tâm hồn ra khỏi trạng thái bình thường do có sự va chạm với thế giới bên ngoài và bật lên những tình ý mới mẻ. + Làm thơ: là thể hiện những rung động của tâm hồn con người bằng lời nói (hoặc chữ viết ) Những đặc điểm của ngôn ngữ - hình ảnh thơ: Gồm + Phải gắn với tư tưởng - tình cảm + Phải có hình ảnh. ( Vừa là hình ảnh thực, sống động, mới lạ về sự vật vừa chứa đựng cảm xúc thành thực) + Phải có nhịp điệu ( bên ngoài và bên trong, các yếu tố ngôn ngữ và tâm hồn) Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Nét đặc sắc về nghệ thuật của bài tiểu luận: - Phong cách: Chính luận - trữ tình, nghị luận kết hợp với yếu tố tùy bút, lí luận gắn với thực tiễn. Giá trị của bài tiểu luận: - Việc nêu lên những vấn đề đặc trưng bản chất của thơ ca không chỉ có tác dụng nhất thời lúc bấy giờ mà ngày nay nó vẫn còn có giá trị bởi ý nghĩa thời sự, tính chất khoa học đúng đắn, gắn bó chặt chẽ với cuộc sống và thực tiễn sáng tạo thi ca Hoạt động 3 I/ TiÓu dÉn. 1.T¸c gi¶: NguyÔn §×nh Thi(1924-2003) sinh t¹i Lu«ng- Pha- bang Lµo, quª gèc lµng Vò Th¹ch nay lµ phè Bµ TriÖu Hµ Néi. - NguyÔn §×nh Thi lµ mét nhµ v¨n ho¸, mét nghÖ sÜ ®a tµi: viÕt v¨n, vÏ tranh, so¹n nh¹c, lµm th¬, viÕt lÝ luËn phª b×nh v¨n nghÖ, biªn kh¶o triÕt häc. ë lÝnh vùc nµo, «ng còng cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng ghi nhËn. 2. T¸c phÈm: - TiÓu thuyÕt: Xung kÝch (1951), Vµo löa (1966), MÆt trËn trªn cao (1967), Vì bê (tËp I 1962, tËp II 1970). - Th¬: Ng­êi chiÕn sÜ(1956), Bµi th¬ H¾c H¶i(1958).. - KÞch: Con nai ®en(1961), Hoa vµ NgÇn (1975), Rõng tróc (1978), NguyÔn Tr·i ë §«ng Quan (1979). - TiÓu luËn: MÊy vÊn ®Ò v¨n häc (1956), C«ng viÖc cña ng­êi viÕt tiÓu thuyÕt(1964). 3. Hoµn c¶nh ra ®êi bµi viÕt: - Th¸ng 9/1949, t¹i ViÖt B¾c më Héi nghÞ tranh luËn v¨n nghÖ: KÞch cña Léng Ch­¬ng, V¨n cña NguyÔn Tu©n, Th¬ NguyÔn §×nh Thi nh»m nªu ph­¬ng ch©m c¸ch m¹ng ho¸ t­ t­ëng, quÇn chóng ho¸ sinh ho¹t, vÒ chñ nghÜa hiÖn thùc XHCN. NguyÔn §×nh Thi tr×nh bµy quan niÖm cña m×nh trong bµi MÊy ý nghÜ vÒ th¬. II/ §äc - HiÓu. - Bµi viÕt thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña th¬ víi 3 néi dung chÝnh: + Th¬ lµ tiÕng nãi cña t©m hån con ng­êi. (®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt) + H×nh ¶nh, t­ t­ëng vµ tÝnh ch©n thùc cña th¬. + Ng«n ng÷ th¬ kh¸c víi ng«n ng÷ cña c¸c lo¹i h×nh v¨n kh¸c. - PhÇn cuèi t¸c gi¶ bµn ®Õn vÊn ®Ò th¬ tù do, th¬ kh«ng vÇn. C©u 1: -§Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña th¬ lµ biÓu hiÖn t©m hån con ng­êi. §iÒu kh¼ng ®Þnh ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua mét c©u hái tu tõ mang tÝnh kh¼ng ®Þnh: “§Çu mèi cña th¬ ca cã lÏ ta ®i t×m bªn trong t©m hån con ng­êi ch¨ng?”. Tr­íc khi cã th¬ t©m hån con ng­êi ph¶i cã nh÷ng “rung ®éng th¬”, sau ®ã míi “lµm th¬”. Rung ®éng th¬ cã ®­îc khi t©m hån ra khái tr¹ng th¸i b×nh th­êng; do cã sù va ch¹m víi thÕ giíi bªn ngoµi, víi thiªn nhiªn, víi nh÷ng ng­êi kh¸c mµ t©m hån con ng­êi thøc tØnh, bËt lªn nh÷ng t×nh ý míi mÎ. Lµm th¬ tøc lµ thÓ hiÖn sù rung ®éng t©m hån b»ng lêi hoÆc nh÷ng dÊu hiÖu thay cho lêi nãi. Nh÷ng lêi, nh÷ng ch÷ Êy ph¶i cã søc m¹nh truyÒn c¶m tíi ng­êi ®äc th¬ khiÕn “mäi sîi d©y cña t©m hån rung lªn”. C©u 2: - Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n kh¸c cña th¬ nh­ h×nh ¶nh, c¶m xóc, t­ t­ëng, c¸i thùc còng ®­îc N§T triÓn khai mét c¸ch m¹ch l¹c vµ thÊu ®¸o. + Th¬ ph¶i cã t­ t­ëng, giµu t×nh c¶m. Nh­ng suy nghÜ, t×nh c¶m trong th¬ cÇn ph¶i trë thµnh h×nh ¶nh. H×nh ¶nh th¬ thùc chÊt “®· bao hµm mét nhËn thøc, mét th¸i ®é t×nh c¶m hoÆc suy nghÜ”, “th¬ muèn lay ®éng chiÒu s©u cña t©m hån, ®em c¶m xóc mµ ®i th¼ng vµo suy nghÜ”. Suy nghÜ xuÊt ph¸t tõ t­ t­ëng cña ng­êi lµm th¬ vµ nã t¸c ®éng b»ng nh÷ng h×nh ¶nh ë trong mét hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh (tiÕp xóc víi hoµn c¶nh thùc). §ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh thùc, sèng ®éng cã søc l«i cuèn. C¸i thùc trong th¬ còng lµ c¸i thùc cña c¶m xóc, lµ biÓu hiÖn mét c¸ch ch©n thùc nh÷ng g× diÔn ra ë trong ®Çu. + T­ t­ëng vµ h×nh ¶nh quÊn quýt víi nhau nh­ hån víi x¸c ®Ó t¹o ra c¸i biÕt toµn thÓ. H×nh ¶nh th¬ cho ta nhËn thøc c¸i võa l¹ mµ l¹i võa quen (nhµ th¬ t×m ra nh÷ng h×nh ¶nh míi l¹ ngay trong nh÷ng c¸i t­ëng chõng quen thuéc). (Chó ý c¸ch sö dông nh÷ng h×nh ¶nh vÝ von, dÉn chøng cô thÓ, sinh ®éng) C©u 3: - Ng«n ng÷ th¬ (ch÷ vµ tiÕng) cã nh÷ng nÐt ®Æc biÖt kh¸c so víi c¸c thÓ lo¹i v¨n häc kh¸c. NÕu ng«n ng÷ kÞch chñ yÕu lµ ®èi tho¹i, ng«n ng÷ trong truyÖn, kÝ chñ yÕu lµ tù sù, kÓ truyÖn th× ng«n ng÷ th¬ cã t¸c dông gîi c¶m ®Æc biÖt gièng nh­ mét quÇng s¸ng quanh ngän nÕn. Ngoµi ra th¬ cßn mang tÝnh nh¹c ®iÖu. Sù kÕt hîp cña nhÞp ®iÖu, nh¹c ®iÖu, h×nh ¶nh, c¶m xóc liªn tiÕp hoµ hîp t¹o nªn sù ng©n vang m·i g©y xóc ®éng trong t©m hån. -Kh«ng cã vÊn ®Ò “th¬ tù do, th¬ cã vÇn vµ th¬ kh«ng cã vÇn”. H×nh thøc bao giê còng ph¶i g¾n víi néi dung, víi rung ®éng t©m hån, lµ kÕt qu¶ tù nhiªn cña cña sù ®æi thay t­ t­ëng t×nh c¶m. Thêi ®¹i míi, t­ t­ëng, t×nh c¶m míi, néi dung míi ®ßi hái ph¶i s¶n sinh ra mét h×nh thøc míi miÔn lµ nã ph¶i diÔn t¶ ®­îc ®óng t©m hån con ng­êi míi ngµy nay. Quan niÖm hoµn toµn ®óng ®¾n vµ mang tÝnh thêi sù. C©u 4: - §o¹n trÝch cho thÊy râ nÐt tµi hoa cña N§T trong lËp luËn: + B¸c bá mét sè quan niÖm cho th¬ “lµ nh÷ng lêi ®Ñp”, th¬ kh¸c víi c¸c thÓ v¨n kh¸c ë chç “th¬ in s©u vµo trÝ nhí”. Ph­¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ò t¹o t×nh huèng khiÕn ng­êi ®äc chó ý. + Dïng c©u hái tu tõ ®Ó kh¼ng ®Þnh “®Çu mèi cña th¬ cã lÏ ta ®i t×m bªn trong t©m hån con ng­êi ch¨ng”? + Dïng dÉn chøng rÊt thuyÕt phôc ®Ó kh¼ng ®Þnh th¬ lµ t©m hån ta “trªn trêi cã ®¸m m©y... ®­îc nµng”. + Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh hÕt søc ®Æc s¾c Ên t­îng. + LËt ®i lËt l¹i vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh lËp luËn, ph©n tÝch. §©y lµ mét bµi tranh luËn nh­ng lêi lÏ kh«ng lªn g©n mµ th©n t×nh chia sÎ, trao ®æi b»ng giäng ®iÖu t©m huyÕt cña ng­êi trong cuéc t¹o ®­îc søc hÊp dÉn vµ l«i cuèn víi ng­êi ®äc, ng­êi nghe. C©u 5: - Bµi viÕt kh«ng chØ cã t¸c dông ®èi víi nÒn v¨n nghÖ lóc ®ã mµ bµi viÕt vÉn cã t¸c dông víi h«m nay. Bëi nh÷ng vÊn ®Ò t¸c gi¶ ®Æt ra, c¸c luËn ®iÓm xung quanh vÊn ®Ò ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña th¬ ca ngµy nay vÉn cßn gi¸ trÞ bëi ý nghÜa thêi sù, tÝnh chÊt khoa häc ®óng ®¾n, g¾n chÆt chÏ víi cuéc sèng vµ thùc tiÔn s¸ng t¸c thi ca. V.luyeän taäp 4. Cuûng coá : §äc kÜ l¹i ®o¹n trÝch, t×m bè côc vµ hÖ thèng c¸c luËn ®iÓm, c¸ch lËp luËn trong bµi tõ ®ã rót kinh nghiÖm cho b¶n th©n. - Ra baøi taäp veà nhaø: Hoïc sinh veà nhaøhoïc baøi, ñoïc laïi taùc phaåm . Laøm baøi taäp ôû saùch giaùo khoa. - Chuaån bò baøi : Soạn bài Nghị luận về một hiện tượng đời sống IV. RUÙT KINH NGHIEÄM, BOÅ SUNG