Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 40 đọc văn: Cây đàn ghi ta của lor-Ca của Thanh Thảo

Ngµy so¹n: 30/ 11 / 2008 Ngµy gi¶ng: Tiết 40- PPCT ĐỌC VĂN ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA Thanh Thảo A. MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp học sinh: 1. Thấy được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Gar-xi-a Lorca. 2. Hiểu và cảm nhận được mạch cảm xúc và suy tư đa chiều vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của tác giả cùng nét độc đáo trong hình thức biểu đạt thơ mang phong cách tượng trưng. B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - SGK, SGV -. Kế hoạch bài học. -. Bài giảng điện tử C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức: gợi tìm, trao đổi thảo luận, trả lời câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC 1/ Ổn định tổ chức: SÜ sè: 12A3: 2/. Kiểm tra bài cũ: GV cho HS nghe Lời bài hát “ Nếu tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta” GV hỏi: Ca khúc đó do ca sĩ nào thể hiện, nội dung bài hát? HS: Ca sĩ Việt Hoàn thể hiện ca khúc, Lời thơ của Huỳnh Phước Liên, nhạc Thanh Tùng - Nội dung ca khúc hát về Lorca và sự bất tử của tiếng đàn ghi ta.... 3/ Giới thiệu bài mới “Đàn ghi ta của Lor-ca” HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT * GV cho HS xem chân dung Thanh Thảo và quê hương Quảng Ngãi của tác giả. ? Tèm t¾t nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi t¸c gi¶? * GV hỏi: “Các em hãy trình bày ngắn gọn đề tài chính và đặc điểm nghệ thuật của thơ Thanh Thảo sau 1975”. * HS trả lời * GV nhận xét và trình chiếu một số thông tin về tác giả. I/GIỚI THIỆU CHUNG 1. Vài nét về tác giả: a/ Cuéc ®êi - Tên thật Hồ Thành Công, - Quê: Quảng Ngãi. - Lµ mét trong nh÷ng g­¬ng mÆt tiªu biÓu cña th¬ trÎ thêi chèng Mü b/ Sù nghiÖp s¸ng t¸c: - T¸c phÈm tiªu biÓu: + Th¬: “ DÊu ch©n qua tr¶ng cá”... + Tr­êng ca: “ Khèi vu«ng Ru bÝch”... + TiÓu phÈm phª b×nh - §Æc diÓm th¬ Thanh Th¶o: + Ông nổi tiếng với những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến, thể hiện nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. +Sau 1975, ông dành nhiều tâm huyết cho việc đổi mới thơ Việt. + Một mặt, ông tìm kiếm “chất người” ở những nhân cách thanh cao, bất khuất, những tâm hồn phóng khoáng, yêu tự do. + Mặt khác, ông không ngừng tìm tòi thể nghiệm để làm mới hình thức biểu đạt của thơ, ảnh hưởng từ những trường phái thơ tượng trưng, siêu thực trong văn học phương Tây. * GV cho HS xem hình ảnh khối vuông Rubic – những gợi ý cho sự cách tân nghệ thuật của tác giả. * GV trình chiếu một số thông tin về tác phẩm. 2. Vài nét về tác phẩm: a/ XuÊt xø: - Trích từ tập thơ “Khối vuông Rubic”, xuất bản năm 1985. – Bài thơ tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo: + luôn nhìn cuộc sống ở trạng thái mở, đa chiều; + khước từ khuôn mẫu, lối biểu đạt dễ dãi; + phong cách tượng trưng có màu sắc siêu thực... * GV nhận xét, giảng thêm, kết hợp trình chiếu ảnh, thông tin về nhà thơ. * GV gọi HS đọc diễn cảm bài thơ. * GV nhận xét, đọc lại văn bản (có thể dùng phần mềm ghi âm). ? Tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ nghÖ sÜ , thiªn tµi Lorca? GV gi¶ng vÒ c¸i chÕt cña Lorca b/ §äc - chó thÝch - §äc - Chó thÝch: *. Vài nét về Gar-xi-a Lor-ca (1898 – 1936): - Một thiên tài: nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, nhà hoạt động sân khấu người Tây Ban Nha - đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỷ XX. - Một nhân cách cao đẹp: nhà thơ hiện đại yêu nhạc dân gian, dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân, dám dũng cảm đấu tranh với một nền chính trị độc tài, nền nghệ thuật già nua, bảo thủ. - Một số phận đầy oan khuất: kẻ thù tàn nhẫn lén thủ tiêu ông, nhiều người không hiểu hết sự hy sinh cao cả của ông. * GV gợi ý cho HS phát hiện bố cục bài thơ. VËn dông kiÕn thøc bµi “ LuËt th¬” ®· häc, cho biÕt bµi th¬ s¸ng t¸c theo thÓ lo¹i nµo? * GV ghi lại bố cục bài thơ c/ ThÓ lo¹i vµ bố cục bài thơ: - ThÓ lo¹i: Th¬ tù do - Bè côc: Có thể chia làm 3 đoạn * Đoạn 1 (6 dòng đầu): hình ảnh Lor-ca người nghệ sĩ tự do cùng khát vọng cách tân nghệ thuật. * Đoạn 2 (12 dòng kế): cái chết đầy bi phẫn của Lor-ca, khát vọng cách tân nghệ thuật đành dang dở. * Đoạn 3 (13 dòng cuối): niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tiếng đàn Lor-ca. * GV gọi HS phát biểu về ý nghĩa tựa đề và lời đề từ. * GV nhận xét và giải thích thêm: “Đàn ghi-ta vốn xuất xứ là một nhạc cụ có cách đây hơn 5000 năm (loại ghi-ta cổ), sau này người Tây Ban Nha mới cải tiến nó thành đàn ghi-ta ngày nay. Đàn ghi-ta ngày nay có 6 dây, tuy nhiên vẫn tồn tại những loại đàn ghi-ta có 4, 7, 8, 10 và 12 dây”. ý nghÜa cao ®Ñp cña lêi ®Ò tõ? GV gi¶i thÝch thªm( Lêi ®Ò tõ lÊy ý th¬ cña bµi “ Ghi nhí” cña Lorca Tr×nh chiÕu bµi “ Ghi nhí” II/ Ph©n tÝch 1/ Ý nghĩa tựa đề và lời đề từ: a. Tựa đề “Đàn ghi ta của Lor-ca”: - Đàn ghi ta là niềm tự hào, là một phần hồn của đất nước Tây Ban Nha (nên còn được gọi là Tây Ban cầm). - Đàn ghi ta gắn bó thân thiết với Lor-ca trên những nẻo đường ca hát và sáng tạo. → Đàn ghi ta là biểu tượng cho tình yêu của Lor-ca đối với đất nước Tây Ban Nha, cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lor-ca nguyện phấn đấu suốt đời. b. Lời đề từ: Đây là di chúc của nhà thơ, khi tiên cảm về cái chết: - Hãy chôn tôi với cây đàn - phần hồn của đất nước Tây Ban Nha → tình yêu Tổ quốc nồng nàn. - Hãy chôn tôi với cây đàn – biểu trưng cho sự nghiệp của Lor-ca → ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật, mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ sau vươn tới. GV ®äc ®o¹n th¬ * GV cho HS xem một số hình ảnh mang bản sắc đất nước Tây Ban Nha (cây đàn ghi ta, cảnh đấu bò tót, hoa Li-la, vũ nữ Di Gan) GV gợi ý và cùng HS khai thác sức mạnh khơi gợi, liên tưởng, tính đa nghĩa của các hình ảnh, chi tiết nghệ thuật 2. Hình ảnh Lor-ca người nghệ sĩ tự do, khát vọng cách tân nghệ thuật - Chi tiết “tiếng đàn bọt nước” → từ thính giác sang thị giác, thủ pháp lạ hóa → sức hấp dẫn kỳ lạ của tiếng đàn Lor-ca. - Hình ảnh “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” + Hình ảnh thùc: Gîi nh¾c tíi m«n ®Êu bß tãt -> Sinh ho¹t v¨n ho¸ cña ®Êt n­íc T©y Ban Nha + H×nh ¶nh t­îng tr­ng: §ấu trường quyết liệt, nơi người nghệ sĩ đương đầu với những thế lực tàn bạo, hà khắc. - Từ ngữ “lang thang, miền đơn độc, yên ngựa mỏi mòn, vầng trăng chuếnh choáng” → cuộc hành trình đơn độc của người nghệ sĩ đang tranh đấu cho tự do và cái mới - “ Li- la- li -la-li- la”: + Tªn mét loµi hoa ®Ñp cña xø së T©y Ban Nha + Nh÷ng nèt nh¹c m« pháng ©m thanh cña tiÕng ®µn ->Nghệ thuật láy âm “li-la li-la li-la” → gợi hợp âm của tiếng đàn ghi ta, gợi hình ảnh bông hoa buồn của phút chia ly, gợi chuyến đi thăm thẳm và đơn độc của người nghệ sĩ. => Lorca xuÊt hiÖn næi bËt trªn nÒn v¨n ho¸ T©y Ban Nha nh­ mét chiÕn sÜ, nghÖ sÜ ®¬n ®éc trªn hµnh tr×nh ®Êu tranh cho tù do, c«ng lÝ vµ c¸ch t©n nghÖ thuËt. GV gợi ý và cùng HS khai thác sức mạnh khơi gợi, liên tưởng, tính đa nghĩa của các hình ảnh, chi tiết nghệ thuật 3 Cái chết đầy bi phẫn của Lor-ca, khát vọng cách tân nghệ thuật đành dang dở - Chi tiết “Tây Ban Nha/hát nghêu ngao” - Từ ngữ “kinh hoàng” - Hình ảnh “áo choàng bê bết đỏ”-> ¸m ¶nh nghÖ thuËt, h×nh ¶nh t­îng tr­ng cho c¸i chÕt ®Çy bi phÉn cña Lorca - Hình ảnh “Lor-ca bị điệu về bãi bắn/chàng đi như người mộng du”-> H×nh ¶nh thùc, méng du theo tiÕng ®µn, giai ®iÖu thiÕt tha... - Điệp ngữ “tiếng ghi ta” + Từ ngữ chuyển đổi cảm giác “nâu, lá xanh, tròn bọt nước vỡ tan, ròng ròng/máu chảy” - TiÕng ghi ta n©u: TrÇm tÜnh, nghÜ suy - TiÕng ghi ta l¸ xanh: thiÕt tha, hy väng, biÓu t­îng t×nh yªu quª h­¬ng d, ®Êt n­íc cña Lorca - TiÕng ghi ta trßn bät n­íc vì tan: - TiÕng ghi ta m¸u ch¶y rßng rßng: => Mang ®Ëm mµu s¾c t­îng tr­ng, sù t­¬ng giao c¶m gi¸c, ©m thanh, mµu s¾c, h×nh ¶nh hoµ quyÖn-> T« ®Ëm tiÕng ®µn nhiÒu cung bËc, phôc sinh nh÷ng gi©y phót bi phÉn nhÊt trong cuéc ®êi Lorca * TiÓu kÕt: - Tæ chøc c¸c h×nh t­îng trïng ®iÖp -> T¹o ®é luyÕn l¸y vµ nh¹c tÝnh - VËn dông s¸ng t¹o hÖ thèng thi ¶nh cña Lorca vµ cña Thanh Th¶o - KÕt hîp c¸c yÕu tè tù sù vµ tr÷ t×nh => Qua tiÕng ®µn cña Lorca, nhµ th¬ c« ®uóc mét thêi ®¹i bi kÞch, c¸i chÕt ®Çy bi phÉn cña Lorca GV gợi ý và cùng HS khai thác sức mạnh khơi gợi, liên tưởng, tính đa nghĩa của các hình ảnh, chi tiết nghệ thuật 4. Niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tiếng đàn Lor-ca - H×nh ¶nh “không ai chôn cất tiếng đàn”: + Xãt th­¬ng vµ tiÕc nuèi c¸i chÕt cña thiªn tµi vµ nh÷ng c¸ch t©n nghÖ thuËt dang dë cña «ng + Nçi buån cña Thanh Th¶o v× kh«ng ai hiÓu ®­îc di chóc cña Lorca - So sánh “Tiếng đàn như cỏ mọc hoang”: Kh¼ng ®Þnh søc sèng bÊt diÖt trong t©m hån Lorca - Hình ảnh tượng trưng “giọt nước mắt vầng trăng/ long lanh trong đáy giếng” => Sù ®a nghÜa cña c©u th¬, h×nh ¶nh t­îng tr­ng siªu thùc, h×nh ¶nh Èn dô Lorca vµ c¸i chÕt cña «ng-> nçi ®au vµ sù to¶ s¸ng tr­êng tån vµ bÊt diÖt - Hình ảnh tượng trưng “đường chỉ tay đã đứt, dòng sông rộng vô cùng, Lor-ca bơi sang ngang/trên chiếc ghi ta màu bạc” - Hình ảnh “chàng ném lá bùa cô gái Di gan, ném trái tim mình” => HiÓu biÕt s©u s¾c, c¶m th«ng , kÝnh träng ch©n thµnh cña Thanh Th¶o - C©u th¬ cuèi “ Li-la-li-la-li-la” m« pháng tiÕng ®µn ghi ta-> khóc vÜ thanh ng©n nga ©m vang vÒ con ng­êi vµ nghÖ thuËt Lor ca => Lor ca bÞ b¾n chÕt nh­ng sèng m·i trong lßng nh©n d©n cïng víi c©y ®µn bÊt tö GV diễn giải và chốt lại 5. Nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm - Nghệ thuật tạo không khí (hình ảnh thể hiện nét văn hóa đặc trưng của Tây Ban Nha) -. Nghệ thuật tạo tính nhạc cho lời thơ - . Những liên tưởng bất ngờ, nhiều so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, phép chuyển đổi cảm giác... GV gợi ý cho HS phát biểu chủ đề * GV chốt lại, HS ghi nhận Bài thơ làm sống lại huyền thoại về Ga-xi-a Lor-ca, một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một cái chết đầy oan khuất, một nhân cách cao quý, một tâm hồn bất diệt. Bài thơ cũng thể hiện sự đồng cảm thương tiếc sâu sắc của nhà thơ về một thiên tài nghệ thuật của thế kỷ XX. GV chốt lại những nét đặc sắc của bài thơ dựa theo Mục tiêu bài học và phần kiến thức về tác giả III/ Tæng KÕt: 1. Nội dung: Bài thơ ghi nhận sự thành công của tác giả trong việc làm sống lại huyền thoại về Ga-xi-a Lor-ca nói riêng và những nhân cách thanh cao, bất khuất, những tâm hồn phóng khoáng, yêu tự do của nhân loại. - Th¸i ®é xãt th­¬ng, c¶m th«ng vµ sù ng­ìng mé cña t¸c t¶ Thanh Th¶o tr­íc nh©n c¸ch, tµi n¨ng vµ sè phËn bi th¶m cña Lur ca 2. Nghệ thuật: Bài thơ là minh chứng cho sự tìm tòi thể nghiệm của tác giả về hình thức biểu đạt của thơ và dấu ấn ảnh hưởng của trường phái thơ tượng trưng, siêu thực trong văn học phương Tây. - KÕt h¬p hµi hoµ hai yÕu tè th¬ vµ nh¹c - H×nh ¶nh th¬ phong phó, ®a d¹ng, giµu søc gîi më - Sù míi mÎ vÒ ng«n tõ - ¢m ®iÖu khoÎ kho¾n, bi tr¸ng, trÇm hïng, tr÷ t×nh TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH *** Phan Trọng Luận (tổng chủ biên) (2008), Ngữ văn 12 - tập I, NXB Giáo dục. Phan Trọng Luận (tổng chủ biên) (2008), Bài tập Ngữ văn 12 - tập I, NXB Giáo dục. Phan Trọng Luận (tổng chủ biên) (2008), Ngữ văn 12 SGV - tập I, NXB Giáo dục. Trần Đình Sử (tổng chủ biên) (2008), Ngữ văn 12 Nâng cao - tập I, NXB Giáo dục. Trần Đình Sử (tổng chủ biên) (2008), Bài tập Ngữ văn 12 Nâng cao - tập I, NXB Giáo dục. Trần Đình Sử (tổng chủ biên) (2008), Ngữ văn 12 Nâng cao SGV - tập I, NXB Giáo dục. Phan Trọng Luận (đồng chủ biên) (2008), Hướng dẫn thực hiện chương trình Sách giáo khoa lớp 12, NXB Giáo dục š&›