Giáo án Ngữ văn 12 - Tuần 5, Tiết: 21, 22: Việt Bắc (Tố Hữu)_Nguyễn Thùy Tiên – Trường Chuyên KonTum

TuÇn 5 : TiÕt pp: 21, 22 ViÖt B¾c Tè H÷u A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - Kiến thức : Giúp HS cảm nhận được tình cảm tha thiết, lòng biết ơn sâu nặng của người cán bộ cách mạng đối với Việt bắc và sự gắn bó của Việt Bắc với cách mạng qua sự hồi tưởng về cảnh và người ở chiến khu Việt Bắc thời kháng chiến. Thấy được nghệ thuật giàu tính dân tộc của bài thơ, thể hiện trong kết cấu , hình ảnh, giọng điệu, thể thơ và ngôn ngữ; từ đó tăng thêm hiểu biết và tình cảm với Việt Bắc, với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. - Thái độ : T×nh yªu n­íc.T×nh nghÜa thuû chung. - KÜ n¨ng : Đọc diễn cảm - Ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh . B. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC: sgk + sgv + bài soạn C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH: GV hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản bằng các phương pháp : Đọc diễn cảm, phát vấn , thảo luận, bình giảng. D. TIẾN TRÌNH GIỜ DẠY I. æn ®Þnh : II. Bµi cò : Lấy ví dụ về một số trường hợp nói và viết dùng từ không chính xác , và lạm dụng tiếng nước ngoài ? III. Bµi míi: Néi dung I. Giới thiệu chung 1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c : - Th¸ng 7/1954, k/c chèng Ph¸p th¾ng lîi . MiÒn B¾c ®­îc gi¶i phãng , 1 trang sö míi më ra cho d©n téc, 1 giai ®o¹n míi më ra cho CM ViÖt Nam. - Th¸ng 10/1954 , c¸c c¬ quan Trung ­¬ng §¶ng vµ chÝnh phñ rêi chiÕn khu ViÖt B¾c trë vÒ Hµ Néi . Nh©n sù kiÖn lÞch sö nµy Tè H÷u viÕt bµi ViÖt B¾c. - ViÖt B¾c lµ ®Ønh cao cña th¬ Tè H÷u vµ còng lµ 1 t¸c phÈm xuÊt s¾c cña VHVN thêi k× k/c chèng Ph¸p. 2. KÕt cÊu bµi th¬ : - KÕt cÊu theo lèi ®èi ®¸p quen thuéc cña cd-dc ( Lêi hái - ®¸p vµ sù h« øng ®ång väng ). Sâu xa, đó là sự phân thân của cái tôi trữ tình, là độc thoại nội tâm của tác giả , - Hoµn c¶nh ®Ó béc lé c¶m xóc : Cuéc chia tay ®Çy l­u luyÕn , b©ng khu©ng bÞn rÞn... của những người đã từng gắn bó dài lâu, đầy tình nghĩa sâu nặng ...với Việt Bắc. - HÖ thèng ng«n ng÷ thuéc hÖ thèng ng«n ng÷ diÔn t¶ nh÷ng tr¹ng th¸i cña t×nh yªu ( m×nh, ta, nhí, tha thiÕt, mÆn nång, b©ng khu©ng, bån chån...) -> diễn tả chuyÖn t×nh nghÜa CM. - Giọng điệu ngọt ngào, êm ái trở đi trở lại nhịp nhàng như lời ru, bài thơ đưa người đọc vào thế giới tâm tình đằm thắm, đầy ân nghĩa. II. Ph©n tÝch : 1. Lêi ®èi ®¸p gîi nhí kØ niÖm nhí nhung giòa ta vµ m×nh trong buæi chia tay: a. Ta , m×nh : - TiÕng gäi , c¸ch x­ng h« th©n thiÕt. - Lµ ®¹i tõ truyÒn thèng cña cd- dc gîi tiÕng h¸t giao duyªn, t×nh nghÜa. -“M×nh” : Ng«i 2 : ChØ ng­êi cã quan hÖ th©n thiÕt . Ng«i 1 : Có sự chuyền hóa đa nghĩa, võa lµ chñ thÓ võa lµ ®èi t­îng( “Mình đi, mình có nhớ mình” , ”Mình đi, mình lại nhớ mình” . -“Ta” : Ng«i thø 1- người phát ngôn ( Ng­êi k/c; §ång bµo VB), trong nhiều trường hợp chỉ chung 2 người, chỉ chúng ta ( “Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây”) - > Cuéc chia tay lÞch sö gi÷a c¸n bé k/c víi nh©n d©n viÖt B¾c qua th¬ Tè H÷u ®· trë thµnh buæi chia tay ®Çy l­u luyÕn gi÷a ®«i ng­êi t×nh thuû chung. b. Gợi nhớ kỉ niệm niềm tin vào tương lai: *Kỉ niệm về thiên nhiên và con người Việt Bắc ( từ c25- c52) - Thiên nhiên Việt Bắc hiện lên với những vẻ đẹp đa dạng trong thời gian và không gian khác nhau ( sáng, chiều, đêm trăng, các mùa...) Thiên nhiên luôn gắn bó với bóng dáng con người , làm cho cảnh bớt vẻ hoang sơ, hiu hắt và trở nên gần gũi, thân thiết với con người (Rừng xanh...thủy chung’) - Cuộc sống sinh hoạt của con người qua hoài niệm , hiện lên những nét thanh bình, êm ả( tiếng mõ, tiếng chày, tiếng suối..) nhưng cũng rất nghèo khó, cơ cực ( bát cơm, chăn sui, bà mẹ ...) - Nghĩa tình của đồng bào Việt Bắc với những người K/C : là sự san sẻ , cùng chung mọi gian khó và niềm vui , cùng gánh vác nhiệm vụ. Nghĩa tình càng đẹp hơn trong gian nan, thiếu thốn, càng sắt son, thấm thía trong khó khăn, thử thách ( Miếng cơm, mối thù , chia củ sắn, đắp chung chăn...) - Giọng thơ tâm tình, tha thiết, bâng khuâng , thắm đượm nghĩa tình. * Kỉ niệm về cuộc kháng chiến anh hùng, và niềm tin (còn lại) - H×nh ¶nh khoa tr­¬ng ®Çy søc m¹nh( B­íc ch©n n¸t ®¸...) . Giäng th¬ m¹nh , dån dËp nh­ ©m h­ëng b­íc ch©n hµnh qu©n vò b¶o cña bé, d©n c«ng...TÊt c¶ t¹o nªn 1 bøc tranh sö thi hoµnh tr¸ng ®Ó ca ngîi søc m¹nh cn yªu n­íc , cña nh©n d©n anh hïng, cña cuéc k/c toµn d©n, toµn diÖn chèng ngo¹i x©m. - Giọng thơ lắng xuống trang trọng khi nhắc đến cuộc họp của TW. - Đoạn thơ thiên về tạo những hình ảnh rộng lớn, hùng tráng, kì vĩ, đậm chất sử thi + những câu thơ ghi lại sự kiện lịch sử. - Lêi t©m nguyÖn : + B¸c Hå lµ ¸nh soi ®­êng, lµ niÒm tin cña nh©n d©n . + ViÖt B¾c lµ quª h­¬ng CM. 2. NghÖ thuËt :§Ëm tÝnh d©n téc. * Nội dung: - Những bức tranh chân thực, đậm đà bản sắc dân tộc về thiên nhiên và con người Vb được tái hiện qua bài thơ. - Tình nghĩa quân – dân- lãnh tụ là những tình cảm sâu đậm của thời đại mới. Tình cảm tiếp nối nguồn mạch tình cảm yêu nước, đạo lí thủy chung vốn là truyền thống lâu bền của dân tộc. * Nghệ thuật: -ThÓ th¬ lôc b¸t nhuÇn nhuyÔn.C©u th¬ d©n d· gÇn gòi víi ca dao. - Lối kết cấu đối đáp trong CD-DC được vận dụng thích hợp, tài tình , phù hợp nội dung tư tưởng, tình cảm của bài thơ. - Chất liệu VH và văn hóa dân gian được vận dụng phong phú, đa dạng, đặc biệt là ca dao trữ tình. - Lối nãi giµu h×nh ¶nh , c¸ch chuyÓn nghÜa truyÒn thèng (So s¸nh, Èn dô, ­íc lÖ...) được sử dụng thích hợp, tạo nên phong vị dân gian và chất cổ điển của bài thơ, - > DiÔn t¶ truyÒn thèng ©n nghÜa thuû chung cña t×nh ®ång bµo , t×nh d©n téc , t×nh quª h­¬ng cña ng­êi ViÖt Nam . Ph­¬ng ph¸p: HS ®äc tiÓu dÉn sgk , nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ ? Cảm xúc bao trùm bài thơ là gì ? VÞ trÝ bµi th¬ ? NhËn xÐt kÕt cÊu bµi th¬ ?cách kết cấu ấy có gì gần gũi với ca dao, dân ca và có tác dụng như như thế nào đối với việc thể hiện tư tưởng, tình cảm trong đoạn trích ? ViÖt B¾c gîi lêi h¸t ®èi ®¸p nam n÷ trong ca dao x­a. H·y lÊy 1 bµi ca dao nh­ thÕ ®Ó chøng minh? GV gi¶ng - GV hướng dẫn HS đọc diễn cảm một vài đoạn thơ . NhËn xÐt c¸ch sö dông 2 tõ Ta , M×nh trong bµi th¬ ? M×nh, Ta lµ ai ? Sù thèng nhÊt vµ chuyÓn ho¸ cña 2 nh©n vËt ? Sù s¸ng t¹o trªn c¬ së truyÒn thèng cña t¸c gi¶ trong viÖc sö dông 2 tõ nµy ? GV gi¶ng - b×nh. Phân tích những hình ảnh về thiên nhiên và con người Việt bắc được tái tái hiện qua đoạn thơ ? Giữa con người và cảnh vật có sự gắn bó như thế nào? Nêu cảm nhận của em về tình cảm của người cán bộ k/c với VBắc qua những hình ảnh ấy. Nhận xét về bút pháp miêu tả và giọng điệu của đoạn thơ này? HS thảo luận theo nhóm 2 – trình bày, tranh luận.GV nhận xét, kết luận. GV gi¶ng - b×nh. - Khí thế hào hùng của cuộc k/c được tái hiện qua những hình ảnh, sự kiện nào? Bút pháp và giọng điệu trong đoạn thơ này có gì khác với đoạn thơ trước ? GV gi¶ng - b×nh. Ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cña tÝnh d©n téc qua bµi th¬ ? GV gi¶ng - b×nh. GV hướng dẫn HS làm bài tập nâng cao. IV. Cñng cè : Häc thuéc bµi th¬ . N¾m néi dung, nghÖ thuËt. §äc bµi th¬ : “Bác ơi”. T×m hiÓu hoµn c¶nh s¸ng t¸c ? Tình cảm sâu nặng của nhà thơ Tố Hữu đối với Bác thể hiện qua bài thơ.