Giáo án Ngữ văn 7 (chuẩn kiến thức) - Tục ngữ về con người và xã hội

Tôc ng÷ vÒ con ng­êi vµ x· héi. A.Mục tiêu cần đạt: - Học sinh hiểu nội dung , ý nghĩa và một số hình thức diễn đạt( so sánh, ẩn dụ, nghĩa đen, nghĩa bóng…) của các câu tục ngữ trong bài - Rèn kĩ năng phân tích, cảm thụ, tìm hiểu giá trị của tục ngữ - Có ý thức tìm tòi, nghiên cứu để hiểu một số câu tục ngữ thông dụng sưu tầm B.Chuẩn bị: - Giáo viên: giáo án, sgk+sgv - Học sinh: chuẩn bị bài C.Các bước lên lớp 1.Ổn định tổ chức 2.Kiểm tra bài cũ: ? Tục ngữ là gì? Đọc một vài câu tục ngữ mà em sưu tầm được và nêu nội dung, nghệ thuật 3.Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học Hoạt động 1: Khởi động Trong cuộc sống nhân dân ta không chỉ quan sát và đúc kết những kinh nghiệm về thiên nhiên, lao động sản xuất mà còn có cả những vấn đề về con người và xã hội.Để hiểu thêm và mở rộng kiến thức về tục ngữ hôm nay chúng ta sẽ tiếp tục học: Tục ngữ về con người và xã hội Hoạt động 2: Đọc - Hiểu văn bản - GV hướng dẫn đọc: Giọng dứt khoát, rõ ràng, chú ý ngắt nhịp ®óng quy ®Þnh. - Gv đọc mẫu - Gọi 2 em học sinh đọc - Học sinh và Gv nhận xét ? Em hiểu “ mặt người” và “ mặt của” là gì? “ không tày” có nghĩa như thế nào? - Học sinh đọc câu tục ngữ số 1 Câu tục ngữ sử dụng nghệ thuật gì? - Vần lưng: mười - người - Ẩn dụ: mặt người - Nhân hoá: mặt của - So sánh, số từ ? Câu tục ngữ đề cao cái gì? Câu tục ngữ còn phê phán ai? Phê phán điều gì? ? Nó còn có tác dụng an ủi khi nào? Tìm những câu tục ngữ tương tự? - Người sống đống vàng. - Người là vàng của là ngãi. - Của đi thay người. - Người làm ra của chứ của không làm ra người. - Lấy của che thân chứ không lấy thân che của. ? Đọc câu tục ngữ số 2? ? Em hãy giải thích “ góc con người “ là gì? ( Một phần thể hiện hình thức, tính tình, tư cách con người ) ? Tại sao nói” cái răng cái tóc là góc con người” ( Cái răng cái tóc cũng thể hiện một phần hình thức, tính cách con người. .Người răng trắng, tóc đen mượt mà là người khoẻ mạnh, người tóc bạc răng long là biểu hiện của tuổi già….) ->Những gì thuộc về hình thức bên ngoài của con người đều biểu hiện tính cách của người đó. ? Câu tục ngữ được sử dụng trong những trường hợp nào? ? Em tìm một câu tục ngữ tương tự: Một yêu tóc bỏ đuôi gà Hai yêu răng trắng như ngà dễ thương. ? Học sinh đọc thầm câu tục ngữ sè 3? ? Về hình thức câu này có gì đáng chú ý? ( vần, nhịp đối) ( Nhịp 3/3) ? Câu tục ngữ có ý nghĩa gì? Thường sử dụng trong những trường hợp nào? ( Sử dụng trong những tình huống dễ sa đà trượt ngã ) ? Tìm câu tục ngữ tương tự? - Giấy rách phải giữ lấy lề. - No nên bụt, đói nên ma. ? Học sinh theo dõi sgk, ®äc thÇm c©u 4? ? Về cấu tạo câu tục ngữ này có gì đặc biệt? ? Điệp từ “ học” có tác dụng gì? ( Nhấn mạnh, mở ra những điều con người cần phải học ) ? Em hiểu “ học ăn, học nói’ như thế nào?Vì sao phải “ học ăn, học nói”? ( Ta phải học ăn, học nói sao cho lịch sự dễ nghe ) ? Em hiểu gì về “ học gói, học mở” ( Theo các cụ già kể lại, người Hà Nội xưa một số gia đình giàu sang thường dùng lá chuối tươi để gói nước mắm đựng vào bát. Lá chuối giòn, muốn gói được phải học . Khi lấy ra ăn cũng phải khéo tay, nhẹ nhàng để không bắn vào người khác -> phải học ) ? Câu tục ngữ có ý nghĩa như thế nào? ? Đọc thầm câu số 5 ? Cái hay của câu tục ngữ này là gì? ( Đề cao vai trò của người thầy trong việc giáo dục, dạy học và đào tạo con người. - Diễn đạt: thách thức, suồng sã ) ? Những câu tục ngữ nào có nội dung tương tự? - Nhất tự vi sư, bán tự vi sư. - Quân-sư- phụ. - Muốn sang sông thì bắc cầu kiều Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy. ? §äc c©u sè 6? - Học thầy không tày học bạn. ? Câu tục ngữ này có gì mâu thuẫn với câu trên không? tại sao? ( Thảo luận nhóm 4 thời gian 2phút - Đại diện báo cáo -> học sinh nhận xét - Gv nhận xét, kết luận. -> Câu tục ngữ có hai vế đặt theo lối so sánh. Người bình dân đề cao việc học thầy nhưng cũng đề cao việc học bạn. Hai câu bổ sung cho nhau ? Chỉ ra biện pháp nghệ thuật của câu tục ngữ? ? Em hiểu câu tục ngữ trên như thế nào? ? Tìm các câu tục ngữ có cùng nội dung? - Lá lành đùm lá rách. - Bầu ơi thương lấy bí cùng, Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn. -Tiên trách kỉ, hậu trách nhân. ? Tìm hiểu nghĩa đen và nghĩa bóng của câu tục ngữ? ? Câu tục ngữ được áp dụng trong những hoàn cảnh nào? (Trong nhiều hoàn cảnh khác nhau: con cháu biết ơn ông bà, cha mẹ, học trò biết ơn thầy cô, nhân dân biết ơn anh hùng liệt sĩ ) Học sinh đọc c©u 9? ? Em thấy cách nói trong câu tục ngữ như thế nào? - Tưởng như vô lí: một cây không thể làm nên núi, đáng ra phải nói là nên rừng. Ba cây chụm lại sẽ nên hòn núi cao -> phải là nên rừng. -> ẩn dụ ? Nêu lên chân lý gì? ? Em có nhận xét gì về kết cấu của các câu tục ngữ trên? - Ngắn gọn, chặt chẽ -> đó là cách lập luận của văn nghị luận. Hoạt động 3: Tổng kết - Học sinh đọc ghi nhớ. Gv khái quát. Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập - Học sinh đọc, xác định yêu cầu. - Gv hướng dẫn,học sinh về nhà làm. I. Đọc – Th¶o luËn chó thÝch: 1. Đọc 2.Chú thích 2.Tìm hiểu văn bản a.Câu 1 - Nghệ thuật: ẩn dụ, nhân hoá, so sánh, vần lưng. - Đề cao giá trị con người so với mọi thứ của cải, người quý hơn của gấp nhiều lần. - An ủi những ng­êi không may mất của. b. Câu 2 - Khuyên nhủ mọi người cần giữ gìn răng tóc của mình. - Thể hiện cách bình phẩm, nhìn nhận con người qua hình thức của người đó. c. Câu 3 - Vần lưng - Đối chỉnh - Nghĩa đen: dù đói vần phải sạch sẽ, rách vẫn phải thơm tho. - Nghĩa bóng: dù nghèo khổ thiếu thốn vẫn phải sống trong sạch . d.Câu 4 - 4 vế đẳng lập, bổ sung cho nhau. - Điệp từ: học - Muốn sống cho có văn hoá, lịch sự thì cần phải học, học từ cái lớn đến cái nhỏ, học hàng ngày. đ. Câu 5 - Vai trò quyết định và công lao to lớn của người thầy. -> phải kính trọng, biết ơn và tìm thầy mà học. e. Câu 6 - So sánh - Câu tục ngữ đề cao vai trò của việc học bạn. g. Câu 7 - So sánh - Câu tục ngữ khuyên người ta lấy bản thân mình soi vào người khác như bản thân mình để quý trọng, đồng cảm, yêu thương đồng loại h. Câu 8 - Nghĩa đen: Khi được ăn quả phải nhớ ơn người trồng cây - Khi được hưởng thành quả phải nhớ công ơn của người gây dựng i. Câu 9 - Ẩn dụ - Nêu lên chân lý về sức mạnh của sự đoàn kết, chia sẽ, lẻ loi thì chẳng làm được gì, nếu biết hợp sức đồng lòng thì sẽ làm nên việc lớn. II. Ghi nhớ(sgk) III. Luyện tập VD: câu 1: Mặt người hơn mười mặt của * Tục ngữ, thành ngữ đồng nghĩa - Người sống đống vàng. - Người là hoa là đất. - Người làm ra của chứ của không làm ra người. * Tục ngữ, thành ngữ trái nghĩa: - Hợm của khinh người. - Người sống của còn, người chết của hết. - Tham vàng phụ ngãi. 4.Củng cố: Đặc điểm chung của 9 câu tục ngữ? 5.Hướng dẫn học ở nhà: - Học thuộc lòng 9 câu tục ngữ , nắm nội dung, nghệ thuật - Làm bài tập phần luyện tập - Soạn: “ Câu rút gọn”trả lời câu hỏi sgk