Giáo án Ngữ văn 8 Bài 12 tiết 45 tuần 12 văn bản: cảnh khuya, rằm tháng giêng

Bài 12 Tiết 45 Tuần 12 Văn bản: CẢNH KHUYA, RẰM THÁNG GIÊNG (HỒ CHÍ MINH) I.MỤC TIÊU 1.Kiến thức: : Giúp HS - Sơ giản về tác giả HCM - Cảm nhận và phân tích được t/yêu thnhiên gắn liền với lòng ynước, phong thái ung dung của HCM.ø - Nghệ thuật tả cảnh, tả tình; ngơn ngữ và hình ảnh đặc sắc trong bài thơ. 2.Kĩ năng: - Đọc - hiểu tác phẩm thơ hiện đại viết theo thể thơ TNTTĐL. - Thấy được chiều sâu nội tâm của người chiến sĩ cách mạng và vẻ đẹp mới mẻ của những chất liệu cổ thi trong sáng tác của HCM - So sánh sự khác nhau giữa nguyên tác và dịch thơ bài RTG 3.Thái độ:Kính yêu vị lãnh tụ dân tộc,người Cha già của dân tộc. II.NỘI DUNG HỌC TẬP: tình yêu thiên nhiên gắn liền với lòng yêu nước, phong thái ung dung của HCM. III. CHUẨN BỊ -Giáo viên:Sách tham khảo -Học sinh:Chuẩn bị bài,SGK, VBT, Vghi IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP 1.Ổn định tổ chức và kiểm diện : Kiểm diện HS 2. Kiểm tra miệng : kiểm tra sự chuẩn bị của HS 3. Tiến trình bài học HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới Chủ Tịch Hồ Chí Minh vốn là một con người với tâm hồn nghệ sĩ. Mặc dù Người từng viết “ngâm thơ ta vốn không ham”, mặc dù hồi đầu kháng chiến chống Thực dân Pháp, ở chiến khu Việt Bắc, bận trăm công nghìn việc nhưng có khi giữa đôi phút nghỉ trong đêm khuya thanh tĩnh, nơi rừng sâu, núi thẳm tình cờ bắt gặp một cảnh đẹp, vẳng nghe tiếng hát, dõi theo một mảnh trăng xa, Người lại làm thơ. Hai bài thơ chữ Việt, chữ Hán chúng ta sẽ tìm hiểu trong tiết học này chính là hai trường hợp hiếm hoi như thế. Hoạt động 2 :Hướng dẫn HS tìm hiểu tác giả- tác phẩm ? Nêu vài nét về tác giả và tác phẩm?(SGK/141-142) - HS trả lời như SGK- GV chốt lại - Hướng dẫn đọc, chú ý đọc diễn cảm bài “Nguyên tiêu” đọc cả phiên âm và bài dịch thơ. - Lưu ý, ngắt nhịp đúng, đặc biệt ở câu 1,4 bài “Cảnh khuya”, câu 2,4 bài “Nguyên tiêu”. ? 2 bài thơ sáng tác trong thời gian nào? Bối cảnh lịch sử như thế nào ? ở đâu. - Cảnh khuya( 1947), Rằm tháng giêng(1948) - Sáng tác trong hồn cảnh kháng chiến chống Pháp ở Việt Bắc. 2 bài sáng tác trước và sau 1 năm nhưng cùng khơi nguồn từ 1 đêm trăng sáng ở Việt Bắc, cùng thể hiện 1 tâm hồn nghệ sĩ, chiến sĩ của bác hồ, nhưng mỗi bài cĩ cái hay riêng Hoạt động 3: Đọc - tìm hiểu chung - Hướng dẫn đọc, chú ý đọc diễn cảm bài “Nguyên tiêu” đọc cả phiên âm và bài dịch thơ. - Lưu ý, ngắt nhịp đúng, đặc biệt ở câu 1,4 bài “Cảnh khuya”, câu 2,4 bài “Nguyên tiêu”. - Gv hướng dẫn HS tìm hiểu chú thích khĩ SGK/ 142 ?Cả 2 bài đều làm theo thể thơ mà Bác yêu thích là thể thơ gì? +Thất ngôn tứ tuyệt nhưng có chỗ khác là:Cảnh khuya viết bằng chữ Việt;Rằm tháng giêng viết bằng chữ Hán + Bài thơ có 4 câu, mỗi câu 7 chữ. +Về niêm luật:Đối,vần,nhịp, LH : chúng ta đã học bài nào giống về thể loại như 2 bài trên - Sông núi nước Nam, Thiên trường vãn vọng ? So với nguyên tác,bản dịch thơ Rằm tháng giêng có gì khác? +Dịch thơ có thêm từ lồng lộng,bát ngát,ngân khá hay … nhưng câu 2 mất từ xuân,câu 3 mất yên ba nên đã mất đi cái mịt mù,hư thực của cảnh khuya Hoạt động 4 : Phân tích văn bản -Gọi Hs đọc bài Cảnh khuya ? Mở đầu bài thơ tác giả đã miêu tả cái gì?+Tiếng suối ?Tiếng suối như thế nào? +Trong như tiếng hát xa.Aâm thanh tiếng suối: róc rách văng vẳng đâu đây mơ hồ bên tai Bác,khiến Bác tưởng như có giọng hát ngọt ngào của ai vang vọng trong đêm khuya tĩnh lặng ?Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?Tác dụng? +Ssánh:tiếng suối với tiếng hát lấy con người làm chủ làm âm thanh cho thiên nhiên,tiếng suối xa cũng trở nên gần gũi,thân mật như con người,giống con người trẻ trung trong trẻo ?Chúng ta đã từng nghe hoặc đã học cĩ những câu thơ tảû tiếng suối=biện pháp ssánh , em hay tìm và nêu . “Côn Sơn suối ... đàn cầm bên tai” “Tiếng suối trong như nước ngọc tuyền” (Thế Lữ-Tiếng sáo thiên thai) Nhưng tất cả chưa cụ thể và sống động như câu thơ Bác ?Trong câu thơ thứ 2 tác giả miêu tả cái gì? +Vđẹp của cảnh trăng rừng.Câu đầu là vđẹp âm thanh,thì câu 2 là vđẹp hình ảnh;câu đầu trong thơ có nhạc thì câu 2 là trong thơ có hoa ? Câu thơ thứ 2 tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?có tác dụng gì - Điệp từ “lồng” +Vđẹp của bức tranh nhiều tầng lớp, đường nét, hình khối, đa dạng, có h/ảnh vươn cao tỏa rộng cho vòm cây cổ thụ lấp loáng ánh trăng, bóng lá,bóng cây in vào khóm hoa,in lên mặt đất như bông hoa thêu dệt.Bức tranh chỉ có2 màu:sáng - tối, trắng – đen mà tạo nên vẻ lung linh, chập chờn lại ấm áp, hòa hợp bởi âm hưởng của2từ “Lồng”trong1 câu thơ. GVLH : “Chinh phụ ngâm” -Đồn Thị Điểm “ Trăng dãi nguyệt, nguyệt in một tấm, Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bơng Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng trùng Trước hoa dưới nguyệt trong lịng xiết đau”. -Đọc hai câu thơ cuối. ? Câu thơ thứ 3 cĩ đặc biệt gì? Và nĩ đĩng vai trị gì trong bài thơ + Câu 3 có vai trò chuyển ý rất quan trọng,nửa trước của câu khái quát lại vẻ đẹp như vẽ của cảnh trăng qua cái nhìn thưởng lãm của nhà thơ, nửa sau của câu khép lại bằng cụm từ chư ngủ thật tự nhiên vì cảnh đẹp như thế thì phải thưởng thức cho thoả,làm sao có thể ngủ được. Chưa ngủ lại được nhắc lại ở ngay đầu câu thứ tư làm chuyển hẳn ý thơ sang câu kết, ý kết, chuyển hẳn sang hướng mới cũng rất tự nhiên và bất ngờ. - Hĩa ra Người chưa ngủ, khơng ngủ được khơng chỉ vì say mê thưởng ngoạn tiếng suối, ánh trăng tinh khiết mà cịn vì, và chủ yếu vì lo nỗi nước nhà. Vì chưa ngủ mà gặp cảnh khuya trăng rất đẹp. Chưa ngủ đâu chỉ vì trăng đẹp mà cịn vì lo lắng việc quân đang bận, vì lo dân, nước cịn bao nỗi gian lao +. Điệp từ “chưa ngủ”đặt ở cuối câu 3 và đầu câu 4là một bản lề mở ra hai phía của tâm trạng trong cùng một con người: Niềm say mê cảnh, thiên nhiên và nỗi lo việc nước. Hai nét tâm trạng ấy thống nhất, hài hòa giữa nhà thi sĩ và người chiến sĩ trong vị lãnh tụ. -Gọi Hs đọc thơ thứ 2 Rằm tháng giêng ?Nhận xét về hình ảnh kgian và cách mtả kgian. Câu thơ thứ 2 vì đặc biệt về từ ngữ đã gợi ra vẻ đẹp rông lớn bát ngát của kgian ntnào? +1 kgian như không có,giới hạn,với con sông,mặt nước tiếp liền với bầu trời. Đtừ “Xuân”đã nhấn mạnh sự diễn tả vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đang tràn ngập cả đất trời. Cách mtả kgian ở đây giống như thơ cổ phương Đông, chú ý đến toàn cảnh và sự hòa hợp thống nhất của các bộ phận trong cái toàn thể, không mtả tỉ mỉ, chi tiết các đường nét. ?Câu thơ thứ 2 có gì đặc biệt về từ ngữ và gợi ra vẻ đẹp của không gian đêm rằm tháng giêng như thế nào? +Trong 7 chữ của cthơ thì có 3 chữ xuân là cho sắc xuân tràn ngập cả câu thơ“xuân giang,xuân thuỷ,tiếp xuân thiên”dựng lên cả1 chiều cao ?Câu thơ thứ 3,4cảnh trăng được tiếp tục tả như thế nào? +Vẻ lên cái kgian mờ ảo của đêm trăng rừng mà còn hé mở cho người đọc cái không khí thời đại bàn họp việc quân rất bí mật khẩn trương của TW Đảng chính phủ và Bác Hồ trong những ngày tháng cam go ấy.Aáy thế mà câu kết vẫn tràn trề lai láng ánh trăng “Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền”>trong thơ Bác thấm đẫm màu sắc cổ điển ?Phong thái ung dung, lạc quan của HCM hiện trong 2 bài thơ ntnào? +Cả2 bài thơ đều được làm trong thời kỳ đầu của cuộc kchiến đầy kkhăn gian khổ. Đặt trong hòan cảnh chúng ta càng thấy rõ sự bình tĩnh, chủ động, lạc quan của vị lãnh tụ. Phong thái ấy toát lên từ những rung động tinh tế dồi dào trước cái đẹp của thiên nhiên, đất trời, hình ảnh con thuyền của vị lãnh tụ trở về chở đầy ánh trăng …. Và phong thái ấy cũng toát ra từ giọng thơ vừa cổ điển vừa hiện đại, khỏe khoắn, trẻ trung…. ?Hai bài thơ đã phân tích giúp em hiểu gì về tác giả Hồ Chí Minh? * Đọc ghi nhớ SGK/143 I. Tác giả- tác phẩm 1. Tác giả: Hồ Chí Minh. 2. Tác phẩm - Cảnh khuya( 1947), Rằm tháng giêng(1948) - Sáng tác trong hồn cảnh kháng chiến chống Pháp ở Việt Bắc II. Đọc -tìm hiểu chung 1. Đọc văn bản 2. Chú thích : SGK/142 3. Thể thơ - Thất ngôn tứ tuyệt. + Cảnh khuya viết chữ Hán + Rằm tháng giêng viết tiếng Việt III.Phân tích văn bản A. CẢNH KHUYA 1.Cảnh vật đêm trăngrừng - Tiếng suối như tiếng hát ,gần gũi với con người hơn có sức sống trẻ trung. -Điệp từ “lồng” làm cho bức tranh đêm trăng rừng nhiếu tầng lớp,đường nét,hình khối đa dạng 2.Tâm trạng của tác giả: -Say mê cảnh thiên nhiên -Nỗi lo việc nước hoà hợp trong con người Bác à 2 tâm trạng thống nhất, hòa hợp lẫn nhau giữa nhà thơ và người chiến sĩ trong vị lãnh tụ B. RẰM THÁNG GIÊNG 1.Hình ảnh không gian và cách miêu tả: -Không gian cao rộng mênh mông tràn đầy ánh trăng -Cách miêu tả theo truyền thống chú ý đến toàn cảnh 2.Vẻ đẹp tâm hồn và phong thái ung dung: -Tình yêu thiên nhiên ẩn trong con người lãnh tụ -Phong thái lạc quan ung dung,bình tĩnh trong hoàn cảnh gay go của đất nước *Ghi nhớ: SGK/143 4 .Tổng kết(Củng cố , rút gọn kiến thức) - Cảnh vật đêm trăng rừng được miêu tả như thế nào?Tâm trạng của tác giả trong bài thơ “ Cảnh khuya”? + Tiếng suối như tiếng hát ,gần gũi với con người hơn có sức sống trẻ trung.Điệp từ “lồng” làm cho bức tranh đêm trăng rừng nhiếu tầng lớp,đường nét,hình khối đa dạng + Say mê cảnh thiên nhiên. Nỗi lo việc nước hoà hợp trong con người Bác à 2 tâm trạng thống nhất, hòa hợp lẫn nhau giữa nhà thơ và người chiến sĩ trong vị lãnh tụ - Hình ảnh không gian và cách miêu tả trong “ rằm tháng giêng” miêu tả như thế nào?Qua đĩ thấy vẻ đẹp tâm hồn và phong thái ung dung của tác giả? + Không gian cao rộng mênh mông tràn đầy ánh trăng->Cách miêu tả theo truyền thống chú ý đến toàn cảnh + Tình yêu thiên nhiên ẩn trong con người lãnh tụ + Phong thái lạc quan ung dung,bình tĩnh trong hoàn cảnh gay go của đất nước 5. Hướng dẫn học tập( Hướng dẫn HS tự học ở nhà) * Đối với bài học ở tiết học này - Về nhà học bài, học thuộc ghi nhớ , học thuộc thơ, sưu tầm thêm một số bài thơ * Đối với bài học ở tiết học tiếp theo - Chuẩn bị: Kiểm tra tiếng Việt + Về nhà học tất cả các bài tiếng việt từ đầu năm đến nay. + Làm lại các bài tập SGK V. RÚT KINH NGHIỆM: a.Nội dung..................................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………................................................. b.Phương pháp............................................................................................................................................................ ……………………………………………………………………………………..................................................... c.Đồ dùng thiết bị dạy học ………………………………………………………………………………………................................................. .....................................................................................................................................................................................