Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 3: Các phương châm hội thoại

Tiết 3 CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Ngày soạn : 12/ 8 / 2012 A. Mục tiêu: - Giúp hs củng cố kiến thức hội thoại đã học ở L8. Nắm được Nội dung các phương châm hội thoại ( Phương châm về lượng, về chất). - Tích hợp VH: P/c HCM; TV: Hội thoại; TLV: Sử dụng 1 số Bp NT trong vb T.minh - Rèn luyện kĩ năng vận dụng các phương châm hội thoại trong giao tiếp XH. B. Chuẩn bị: - GV: Ngữ liệu - HS: Chuẩn bị kĩ bài học trước khi học. C. Tiến trình dạy học: * Ổn định lớp: * Vào bài mới: Hoạt động của thầy-trò Nội dung L: hs đọc VD L: Chú ý cụm từ " bơi bở đâu, ở dưới nc " - Khi An muốn hỏi học bơi ở đâu, câu hoir đó có nội dung MĐ gì? - Câu trả lời của Ba có làm cho An thoả mãn không? Tại sao? GV: MĐ muốn nhận: Cần biết địa điểm học bơi chứ k phải hỏi bơi là gì? - Câu hỏi đó cần phải trả lời ntn? - Từ đó em rút ra bài học gì về giao tiếp? Hay: Muốn giúp cho người nghe hiểu thì người nói cần chú ý điều gì? L: hs đọc - Chú ý lời thoại trong truyện em hãy tìm 2 thông tin liên quan đến nội dung gây tiếng cười từ câu truyện. - Câu hỏi của anh "lợn cưới" và câu trả lời của anh "áo mới" có gì trái với những câu hỏi đáp bình thường? - Vậy khi giao tiếp (hỏi- đáp) chúng ta cần chú ý tuân thủ điều gì? - Từ tìm hiểu 2 ví dụ trên em rút ra nhận xét gì khi tham gia giao tiếp? GV chốt. HS đọc phần ghi nhớ 1 SGK T. 9 GV chuyển ý sang phần 2 L: hs đọc - Truyện cười này phê phán thói xấu nào? - Sự khoác lác của câu truyện ở đây là gì? - Em hãy tìm chi tiết mà anh ta biết đó không phải sự thật? - Từ sự giao tiếp ở câu truyện trên em rút ra bài học gì trong giao tiếp? Hay: Khi giao tiếp chúng ta cần tránh điều gì? - Em hãy kể lại 1 câu truyện nào đó có nội dung tương tự như trên mà em biết? HS: Con rắn vuông GV kết luận Gv củng cố lý thuyết và hướng dẫn HS làm bài tập L: hs đọc y/c của BT- Phân tích lỗi trong 2 câu. HS thực hiện L: hs điền. - Các từ ngữ đã điền trên chỉ có cách nói liên quan đến phương châm hội thoại nào đã học? L: HS đọc làm độc lập Gọi hs trả lời - Phương châm hội thoại nào không được tuân thủ trong hội thoại? Tìm từ ngữ thể hiện điều không tuân thủ đó? GV chia hs thành 2 nhóm thực hiện HS trình bày theo nhóm HS NX- GV sửa chữa. GV gợi ý hs về nhà thực hiện I. Tìm hiểu bài: 1. Phương châm về lượng: a. Ví dụ: * VDụ1: (sgk) An- Học bơi ở đâu? Ba - ở dưới nước. -> Câu trả lời mơ hồ về ý nghĩa. -> Khi nói cần nói phải có nội dung đúng với y/c của giao tiếp, không nói thiếu ND * VDụ 2: (sgk) - Cưới - Từ lúc tôi mặc cái áo mới này. -> Câu hỏi thừa; câu đáp thừa từ ngữ => Khi nói không nói thừa nội dung. b. Kết luận: Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa. -> Là phương châm về lượng. *Ghi nhớ: (sgk- Trang 9 ) 2. Phương châm về chất: a. Ví dụ: Truyện cười “ Quả bí khổng lồ”( sgk) * NXét: - Truyện phê phán thói xấu khoác lác. - Nói những điều mà chính mình cũng không tin là có thật. -> Khi gtiếp không nói những điều mà mình tin là không đúng sự thật hoặc những điều không có bằng chứng xác thực. b. Kết luận: Khi giao tiếp,đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực. ->Là phương châm về chất . *Ghi nhớ: ( sgkT. 10) II. Luyện tập: 1. BTập 1: a/ Thừa cụm từ " nuôi ở nhà" b/ Thừa cụm từ " có 2 cách" 2. BTập 2: a/ ... nói có sách, mách có chứng b/ ... nói dối. c/ ... nói mò. d/ ... nói nhăng nói quậy. e/ ... nói trạng. -> Các câu đã điền từ hoàn chỉnh liên quan đến phương châm về chất trong hội thoại. 3. BTập 3: - Vi phạm phương châm về lượng. Thừa câu: " Rồi có nuôi được không" 4. BTập 4: Người nói đôi khi phải sử dụng: a/ Các từ ngữ: như tôi được biết, tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì, tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là ... -> Dùng trong trường hợp người nói ý thức tôn trọng phương châm về chất. Người nói tin rằng những điều mình nói là đúng như chưa có hoặc chưa được kiểm chứng. b/ Các từ ngữ: như tôi đã trình bày, như mọi điều đã biết ... -> Sử dụng trong trường hợp người nói có ý thức tôn trọng phương châm về lượng. Nghĩa là không nhắc lại những điều đã được trình bày. 5. Gợi ý BT 5 ( về nhà làm) - Ăn đơn nói đặt: Vu khống, bịa đặt. - Ăn ốc nói mò: nói vu vơ, k có bằng chứng - ăn không nói có: Vu cáo, bịa đặt. - Cãi chày cãi cối: Ngoan cố, không chịu thừa nhận sự thật. - Khua môi múa mép: Ba hoa, khoác lác. - Nói dơi nói chuột: Nói lăng nhăng, nhảm nhí. - Hứa hươu hứa vượn: Hứa hẹn 1 cách vô trách nhiệm. -> Các thành ngữ đều chỉ ra hiện tượng vi phạm phương châm về chất. D. Củng cố, dặn dò: - Củng cố: + Phương châm về lượng, về chất. + Khi giao tiếp cần chú ý khi tạo lập vb - Dặn dò: +Học bài; BTVN: BT5,6 (SBT) + Chuẩn bị tiết PC hội thoại ( Tr.21) + Tiết sau học Tập làm văn