Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Tiết: 64 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ A. Mục tiêu bài dạy (sgv/193) B. Chuẩn bị của GV - HS: - GV: sgk, sgv, giáo án. - HS: sgk, vở bài tập. C. Tiến trình bài dạy: (1) Khởi động: 3’ - Ổn định - Bài cũ: Vai trò của yêế tố nghị luận trong văn ản tự sự? - Bài mới: Hiểu thế nào là đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm, hiểu được tác dụng của chúng. (2) Hình thành kiến thức mới: 30’ Hoạt động của GV - HS Nội dung bài giảng HS đọc đoạn trích 1/176 sgk A. Tìm hiểu bài. Hỏi: Trong 3 câu đầu, đoạn trích ai nói với ai? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người. Dâấ hiệu nào cho thấy đó là cuộc trò chuyện trao đổi qua lại. Mấy câu mở đầu đoạn trích cho thấy có ít nhất 2 người phụ nữ tản cư đang nói chuyện với nhau. Dấu hiệu cho biết điều đó: Vì lượt lời qua lại nội dung nói của mỗi người đều hướng tới người tiếp chuyện và hình thức thể hiện trong đoạn văn bằng hai gạch đầu dòng (hai lượt lời qua lại) => đối thoại. a. Đối thoại Hỏi: Câu: Hà, nặng gớm, về nào… Ông Hai nói với ai? Đây có phải là một đối thoại không? Vì sao? Trong đoạn trích có có câu nào kiểu này không? Ông Hai nói với chính mình, đây không phải là một đối thoại, vì nội dung ông Hai nói không hướng đến một người tiếp chuyện cụ thể nào cả, cũng chẳng liên quan gì đến chủ đề mà 2 người đàn bà tản cư đang trao đổi. Hơn nữa sau câu nói to của ông chẳng có ai đáp lại. Thực ra ông lão noó với chính mình một câu bâng quơ, đánh trống lãng để tìm cách thoái lui. => Đó là một lời độc thoại. b. Đọc thoại Trong đoạn trích này còn có những câu kiểu như thế: “Ông Lão nắm chặt 2 tay lại mà rít lên! - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này!” Hỏi: Những câu như: “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng, hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu…” Là những câu ai hỏi ai? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu đã nêu phía trên? Những câu trên là ông Hai hỏi chính mình, những câu nào không phát ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ và tìnhc ảm của ông Hai. Chúng thể hiện sự giằn vặt đau đớn của ông Hai trong những phút giâuy nghe tin làng chợ Dầu theo giặc. Vì không thốt ra thành lời, chỉ nghĩ thầm nên không có gạch đầu dòng. => Chúng là những câu độc thoại nội tâm. Hỏi: Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện không khí của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ? Đặc biệt chúng giúp nhà văn thể hiện thành công diễn biến tâm lý của ông Hai như thế nào? - Các hình thức đối thoại tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật, thể hiện thái độ căm giận của những người tàn cư đối với dân làng chợ Dầu tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật. - Những hình thức độc thoại, độc thoại nội tâm sau đó đã giúp nhà văn khắc họa được sâu sắc hơn tâm trạng dằn vặt, đau đớn khi nghe tin làng Chợ Dầu, cái làng mà ông luôn luôn lấy làm tự hào và hãnh diện của ông theo giặc, nghĩa là làm cho câu chuyện thêm sinh động. Chốt: Thế nào là đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm? (HS đọc ghi nhớ) II. Ghi nhớ 178/sgk (3) Luyện tập:10’ B. Luyện tập BT1: Cuộc đối thoại diễn ra không bình thường giữa vợ chồng ông Hai. Có 3 lượt lời trao (lời bà Hai) nhưng chỉ có 2 lời đáp. Lời thoại đầu của Bà Hai, Ông Hai không đáp “Nằm rũ ra ở trên giường không nói gì? Câu hỏi thứ 2 của bà được Ông khẽ nhúc nhích đáp lại bằng một câu hỏi lại bà với từ “Gì”, lần thứ 3 ông cũng chỉ đáp lại bà bằng 1 câu cụt lẻm, giọng gắt lên “Biết rồi”. Tái hiện lại cuộc đối thoại này, tác giả đã làm nổi bật được tâm trạng chán chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc. 1. Tác dụng của đối thoại. BT2: Viết đoạn văn chủ đề tự chọn (có sử dụng đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm) HS làm, GV sửa chữa 2. Viết đoạn văn. (4) Củng cố - Dặn dò: 2’ - Học ghi nhớ - Xem bài: Luyện nói “Tự sự kết hợp nghị luận và miêu tả nội tâm”.