Giáo án Ngữ văn 9 - Tuần 10 - Trường THCS Đạ Long

Tuần : 10 Ngày soạn: 19/10/2013 Tiết PPCT : 46 Ngày dạy: 21/10/2013 KIỂM TRA TRUYỆN TRUNG ĐẠI I. MỤC ĐÍCH KIỂM TRA : Thu thập thông tin để đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức và kỹ năng cơ bản về truyện trung đại Việt Nam về thể loại, giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm tiêu biểu với mục đích đánh giá năng lực đọc – hiểu và tạo lập văn bản của học sinh thông qua hình thức kiểm tra trắc nghiệm kết hợp với tự luận. II. HÌNH THỨC KIỂM TRA : - Hình thức: Trắc nghiệm kết hợp tự luận. - Cách tổ chức kiểm tra: + Cho học sinh làm kiểm tra phần trắc nghiệm: 15 phút + Cho học sinh làm kiểm tra phần tự luận: 30 phút III. THIẾT LẬP MA TRẬN : - Liệt kê các chuẩn kiến thức, kỹ năng của phần văn học trung đại tích hợp tiếng Việt - Chọn các nội dung cần kiểm tra, đánh giá và thực hiện các bước thiết lập ma trận đề kiểm tra. - Xác định khung ma trận. Cấp độ Tên Chủ đề Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Cộng TNKQ TL TNKQ TL Cấp độ thấp Cấp độ cao Chủ đề 1: Chuyện người … Truyện Kiều Hoàng Lê nhất… Truyện Lục Vân Tiên Nhận biết nhân vật, thể loại của tác phẩm văn học Hiểu nội dung, nghĩa của từ và nghệ thuật văn bản   Số câu: 6 Số điểm: 3,0 Tỉ lệ 30% Số câu: 6 Số điểm: 3 Tỉ lệ 30% Số câu: 3 Số điểm: 1.5 Số câu:3 Số điểm: 1.5 Chủ đề 2: Truyện Kiều Truyện Lục Vân Tiên Nêu vị trí và ý nghĩa đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga Tạo lập đoạn văn phân tích, về nhân vật   Số câu: 2 Số điểm: 7 Tỉ lệ 70% Số câu: 2 Số điểm: 7 Tỉ lệ 70% Số câu: 1 Số điểm: 2 Số câu: 1 Số điểm: 5 Tổng số câu: 8 Tổng số điểm: 10 Tỉ lệ 100% Số câu: 3 Số điểm: 1.5 15% Số câu: 3 Số điểm: 1.5 15% Số câu: 2 Số điểm: 7 70% Số câu: 8 Số điểm: 10 Tỉ lệ 100% IV. BIÊN SOẠN ĐỀ KIỂM TRA : A. TRẮC NGHIỆM (3.0 điểm) Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước câu trả lời mà em cho là đúng: Câu 1 : Bắc Bình Vương là ai trong triều đại Tây Sơn ? A. Nguyễn Lữ C. Nguyễn Thiếp B. Nguyễn Nhạc D. Nguyễn Huệ. Câu 2 : Truyện “Lục Vân Tiên” – Nguyễn Đình Chiểu thuộc thể loại gì? A. Truyện thơ Nôm C. Truyện dân gian B. Truyện truyền kì D. Truyện thơ quốc ngữ. Câu 3 : Nhận định nào đúng nhất với văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ ? A. Tố cáo chiến tranh phong kiến phi nghĩa đã dẫn đến nỗi oan của Vũ Nương B. Hiện thực về số phận của người phụ nữ Việt Nam dưới chế độ cũ và vẻ đẹp truyền thống của họ C. Niềm thương cảm với số phận người phụ nữ và khẳng định công lí, chính nghĩa D. Niềm thương cảm với số phận người phụ nữ và khẳng định tài, trí của họ. Câu 4 : “Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang Hoa cười ngọc thốt đoan trang…” Hai câu thơ trên đặc tả vẻ đẹp nhân vật nào trong Truyện Kiều – Nguyễn Du? A. Thúy Kiều C. Thúy Vân B. Đạm Tiên D. Cả hai chị em Thúy Kiều và Thúy Vân. Câu 5 : Ý nào nói không đúng về nghệ thuật tả người trong Truyện Kiều của Nguyễn Du? A. Khắc họa nhân vật bằng biện pháp nghệ thuật ước lệ, tượng trưng B. Thông qua miêu tả ngoại hình, ngôn ngữ, cử chỉ, điệu bộ của nhân vật C. Miêu tả đời sống nội tâm nhân vật thông qua ngôn ngữ độc thoại nội tâm và nghệ thuật vịnh cảnh ngụ tình đặc sắc D. Luôn đặt nhân vật vào khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp bằng biện pháp nghệ thuật tả cảnh. Câu 6 : “Làn thu thủy, nét xuân sơn. Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh” (trích Truyện Kiều – Nguyễn Du) Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng ở hai câu thơ trên? A. Ước lệ - tượng trưng, nói quá, nhân hóa B. Ước lệ - tượng trưng, nói quá, điệp ngữ C. Ước lệ - tượng trưng, nói quá, hoán dụ D. Ước lệ - tượng trưng, nói quá, so sánh. B. TỰ LUẬN (7.0 điểm) Câu 1 (2.0 điểm) Nêu vị trí đoạn trích và ý nghĩa văn bản “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga” ? Câu 2 (5.0 điểm) Tâm trạng nhân vật Thúy Kiều qua tám câu thơ cuối đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” – Nguyễn Du? V. HƯỚNG DẪN CHẤM, BIỂU ĐIỂM : A. TRẮC NGHIỆM ( 3 điểm): Mỗi ý đúng được 0,5 điểm. CÂU 1 2 3 4 5 6 ĐÁP ÁN D A B C D A B. TỰ LUẬN ( 7.0 điểm) Câu Hướng dẫn chấm Điểm Câu 1 - Vị trí: Đoạn trích thuộc phần đầu truyện Lục Vân Tiên - Ý nghĩa văn bản: Ca ngợi vẻ đẹp của hai nhân vật , Kiều Nguyệt Nga và khát vọng hành đạo cứu đời của tác giả. 0.5 điểm 1.5 điểm Câu 2 a. Yêu cầu chung: - Bài làm của học sinh cần đảm bảo bố cục rõ ràng; trình bày dưới dạng đoạn văn; nắm vững phương pháp làm bài văn phân tích nghệ thuật và nội dung, trích dẫn thơ - Bài làm đảm bảo chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, đúng ngữ pháp, đúng chính tả, lời văn trong sáng. b. Yêu cầu cụ thể: Hs phân tích tâm trạng Thúy Kiều qua 8 câu thơ cuối cũng là bức tranh tâm cảnh kết hợp việc phân tích nghệ thuật và nội dung - Đó là tâm trạng buồn, cô đơn, tuyệt vọng, bế tắc…nghệ thuật vịnh cảnh ngụ tình, ngôn ngữ độc thoại nội tâm…. 0.5 điểm 4.5 điểm * Lưu ý: Trên đây là những định hướng mang tính chất khái quát. Trong quá trình chấm, giáo viên cần căn cứ vào tình hình bài làm cụ thể của học sinh để đánh giá phù hợp, tôn trọng sự sáng tạo của các em. IV. XEM XÉT LẠI VIỆC BIÊN SOẠN ĐỀ KIỂM TRA ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ******************************* Tuần : 10 Ngày soạn : 19/10/2013 Tiết PPCT : 47 Ngày dạy : 21/10/2013 Văn bản : BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT : - Thấy được vẻ đẹp của hình tượng người chiến sĩ lái xe Trường Sơn những năm tháng đánh Mĩ ác liệt và chất giọng hóm hỉnh, trẻ trung trong một bài thơ của Phạm Tiến Duật. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ : 1. Kiến thức : - Những hiểu biết bước đầu về nhà thơ Phạm Tiến Duật. - Đặc điểm thơ Phạm Tiến Duật qua một sáng tác cụ thể: giàu chất hiện thực và tràn đầy cảm hứng lãng mạn. - Hiện thực cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước được phản ánh trong tác phẩm; vẻ đẹp hiên ngang, dũng cảm, tràn đầy niềm lạc quan cách mạng…của những con người đã làm nên con đường Trường Sơn huyền thoại được khắc họa trong bài thơ. 2. Kỹ năng : - Đọc – hiểu một bài thơ hiện đại - Phân tích được vẻ đẹp hình tượng người chiến sĩ lái xe Trường Sơn trong bài thơ. - Cảm nhận được giá trị ngôn ngữ, hình ảnh độc đáo trong bài thơ. 3. Thái độ : - Giáo dục HS tình cảm trân trọng hình ảnh những người lính trong chiến đấu. C. PHƯƠNG PHÁP : - Vấn đáp giải thích minh họa, phân tích, bình giảng, trực quan. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC : 1. Ổn định lớp : Kiểm diện Hs 9A1 :……………………………………….. 9A2 :………………………………………. 2. Kiểm tra bài cũ : - Đọc thuộc lòng bài thơ “ Đồng chí” - Nêu cảm nhận của em về tình đồng chí đồng đội của những người lính trong kháng chiến chống Pháp. 3. Bài mới : GV cho HS nghe bài hát “ Chào em cô gái Lam Hồng”và vào bài: “Xe ta bon trên những dặm đường Giữa làng quê ta băng qua bao suối đèo đồi nương Mà xe ta bon ra chiến trường…” Nghe những khúc hát này, chắc hẳn không ai có thể quên được những tháng năm hào hùng cả nước ta tham gia đánh Mỹ. Những cánh rừng Trường Sơn khốc liệt phải hứng chịu hàng ngàn, hàng vạn tấn bom…lớp lớp thế hệ thanh niên lên đường tòng quân. Trong đó Phạm Tiến Duật nổi lên như một nhà thơ - chiến sĩ của những chàng lái xe dũng cảm, những cô thanh niên xung phong xinh xắn, tươi trẻ. “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” đã góp một tiếng nói nghệ thuật mới mẻ về đề tài thế hệ trẻ chống Mỹ cứu nước HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY GIỚI THIỆU CHUNG GV: Hãy giới thiệu về tác giả Phạm Tiến Duật? Hoàn cảnh ra đời, thể thơ? HS suy nghĩ và trả lời GV: Thời điểm này cuộc kháng chiến chống Mỹ đang bước vào giai đoạn khốc liệt nhất trên tuyến đường mòn Hồ Chí Minh có hệ thống những * Bài thơ được tặng giải nhất cuộc thi thơ do Báo Văn nghệ (1969 – 1970) tổ chức. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN GV hướng dẫn HS cách đọc và tìm hiểu từ khó. 2 HS đọc -> Nhận xét GV: Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào? Bố cục bài thơ? HS: Thể thơ câu dài, nhịp điệu linh hoạt như văn xuôi, ít vần GV: Nhan đề bài thơ có gì khác lạ? Bài thơ có mấy hình ảnh đựơc khắc họa? Vậy có thể chia đoạn bài thơ theo hai hình ảnh này được không? HS: suy nghĩ và trả lời - Nhan đề làm nổi bật một hình ảnh rất độc đáo của toàn bài và đó là hình ảnh hiếm gặp trong thơ - hình ảnh những chiếc xe không kính. - Vẻ khác lạ còn ở hai chữ “ bài thơ” tưởng như rất thừa nhưng là sự khẳng định chất thơ của hiện thực, của tuổi trẻ hiên ngang, dũng cảm, vượt lên nhiều thiếu thốn, hiểm nguy của chiến tranh. GV: Tìm những câu thơ trực tiếp miêu tả hình ảnh những chiếc xe? GV: Những chiếc xe không kính còn được miêu tả cụ thể hơn qua những câu thơ nào? Hai câu thơ này có giọng điệu thư thế nào? Mục đích của tác giả là gì? GV: Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả những chiếc xe? Tác dụng? GV: Miêu tả hình ảnh những chiếc xe bị hư hỏng đến mức trần trụi thế này, tác giả muốn nói điều gì về chiến tranh? Sự khốc liệt của chiến tranh ở Trường Sơn. GV: Lý do nào khiến những chiếc xe như thế này vẫn tiến về phía trước? GV bình: Xưa nay hình ảnh thơ thường được miêu tả mĩ lệ hoá mang ý nghĩa tượng trưng hơn tả thực như cỗ xe tam mã, chiếc xe trong “bài ca lái xe đêm’ của Tố Hữu, Tiếng hát Con tàu của Chế Lan Viên, đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận. Hình ảnh những chiếc xe không kính vốn không hiếm trong chiến tranh, nhưng phải có hồn thơ nhạy cảm với nét ngang tàng, tinh nghịch như Phạm Tiến Duật mới nhận ra được và đưa nó vào thành hình tượng thơ độc đáo của chiến tranh chống Mĩ ác liệt trên tuyến đường Trường Sơn đầy bom đạn. GV: Tư thế của người lính lái xe được miêu tả qua câu thơ nào? Nhận xét về dấu hiệu nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ này? GV: Nhà thơ muốn diễn tả tư thế như thế nào của người lính? (bình tĩnh, tự tin, hiên ngang)GV: Lái những chiếc xe không kính, người lính gặp phải những khó khăn nào? GV: Nhận xét về biện pháp nghệ thuật sử dụng trong những câu thơ này? Tác dụng? GV: Gió, bụi, mưa tác động như thế nào đến người lái xe? GV: Trước những khó khăn này, người lính có thái độ và hành động thế nào? GV: Cách diễn đạt như thế này cho em biết gì về tinh thần của người lính? GV: Tìm câu thơ thể hiện tình đồng đội giữa những người lính? …Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới. Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi…Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy…GV: Nhận xét về hình ảnh thơ được sử dụng và tác dụng của nó? Hình ảnh thơ chân thực gợi tả tình đồng đội gắn bó thân thiết.GV: Nhà thơ đã lý giải những phẩm chất trên đây của người lính qua câu thơ nào? GV: So sánh hai cặp câu thơ để phát hiện ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng? Thảo luận nhóm – 4 phútGV: Em hiểu như thế nào về hình ảnh: trong xe có một trái tim?Hình ảnh hoán dụ: Tượng trưng cho ý chí quyết chiến quyết thắng vì mục đích cao đẹp: tất cả vì miền Nam thân yêu.Trái tim cầm lái . Sức mạnh không phải ở phương tiện kỹ thuật hiện đại. Sức mạnh ở tinh thần con người.GV: Nhà thơ Phạm Tiến Duật từng nói: đặt nhan đề Bài thơ về tiểu đội xe không kính là ông muốn nói đến chất thơ của hiện thực ấy. Em hiểu như thế nào về chất thơ trong bài thơ này? GV bình: Biện pháp hoán dụ, đối lập để khẳng định : ý chí nghị lực phi thường là yếu tố hoàn thiện chân dung của họ. Kết thúc bài thơ là hình ảnh trái tim, có trái tim chiếc xe trở thành cơ thể sống để không có 1 bom đạn nào, sức mạnh quân sự nào,mất mát đau thương nào có thể ngăn trở những đoàn xe đêm ra trận. rái tim là nhãn tự của bài hội tụ vẻ đẹp của người cuộc sống. Nhà thơ Lâm Thị Mĩ Dạ lấy trái tim tượng trưng cho sự bất tử. Phải chăng trong các anh đã thấm nhuần chủ nghĩa yêu nước được kết tụ và lưu truyền qua các thế hệ cha ông “Một trái tim biết yêu …” Quyết tâm giải phóng miền Nam không lay chuyển, tình yêu miền Nam là sức mạnh vô song (xe có thể thiếu nhiều thứ, nhưng không thể thiếu được trái tim hướng về miền Nam - xe chạy = trái tim = xương máu của những người chiến sĩ anh hùng) HS rút ra vài nét nghệ thuật chính và ý nghĩa văn bản? HƯỚNG DẪN TỰ HỌC GV gợi ý: So sánh để thấy được vẻ đẹp độc đáo của hình tượng người chiến sĩ qua hai bài thơ Đồng chí và Bài thơ về tiểu đội xe không kính. * Giống nhau: Cả hai bài thơ đều khắc họa hình ảnh người lính vượt qua mọi hoàn cảnh khó khăn, khắc nghiệt để chiến đấu vì lí tưởng , độc lập dân tộc.. * Khác nhau: - Đồng chí xây dựng hình ảnh người lính trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ, xuất thân, cùng lí tưởng…gắn bó bền chặt - Bài thơ về tiểu đội xe không kính: hình ảnh người lính là những con người lãng mạn, hào hoa, hiên ngang, dũng cảm, ngang tàng nhưng cũng rất lạc quan, yêu đời… I. GIỚI THIỆU CHUNG : 1. Tác giả : Phạm Tiến Duật (1941- 2007) - Phạm Tiến Duật (1941 – 2007)- Quê: Thanh Ba – Phú Thọ- Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ.- Thơ ông tập trung vào thế hệ trẻ trong kháng chiến trên đường Trường Sơn. 2.Tác phẩm : a. Xuất xứ : Bài thơ được viết vào năm 1969, in trong tập “Vầng trăng quầng lửa”, được giải nhất báo Văn nghệ 1969 b. Thể thơ : tự do II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN : 1.Đọc – Tìm hiểu từ khó : 2.Tìm hiểu văn bản : a. Bố cục : - 7 khổ thơ: xoay quanh và làm nổi bật chủ đề: hiện thực khốc liệt của chiến tranh và sức mạnh của những người chiến sĩ lái xe trên Trường Sơn thời chống Mĩ b. Phân tích : b1. Nhan đề bài thơ : Bài thơ về tiểu đội xe không kính -> Thể hiện chất thơ vút lên từ trong cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh b2. Hiện thực khốc liệt của chiến tranh * Hình ảnh những chiếc xe không kính - Không có kính không … có kính. Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi. -> Giải thích, thanh minh lý do khiến xe không kính. - Bom giật, bom rung - Hình ảnh những chiếc xe không kính + Không có đèn + Không có mui xe + Thùng xe xước à Liệt kê, câu thơ gần văn xuôi, giọng ngang tàng, lý sự với những động từ mạnh: Hình tượng thơ mới lạ và độc đáo ðBút pháp tả thực, giải thích lý do của những chiếc xe không có kính, nói lên hiện thực khốc liệt của chiến tranh b3.Sức mạnh tinh thần của những người chiến sĩ lái xe : - Tư thế: Ung dung buồng lái ta ngồi. Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng -> Đảo ngữ, điệp ngữ, so sánh: tư thế ung dung, hiên ngang, coi thường hiểm nguy. …Nhìn thấy gió xoa mắt đắng …Bụi phun tóc trắng ....Mưa tuôn mưa xối -> So sánh, động từ mạnh. Khó khăn chồng chất bởi điều kiện thời tiết khắc nghiệt.Ừ thì có bụi. Ừ thì ướt áo. Chưa cần rửa. Chưa cần thay. Phì phèo châm điếu thuốc/ cười ha ha. Lái trăm cây số nữa/ khô mau thôi -> Tinh thần lạc quan, yêu đời vượt lên mọi gian khổ khó khăn. ….Không có kính, không có đèn Không có mui, thùng xe có xước Xe vẫn chạy vì miền Nam Chỉ cần trong xe có một trái tim -> Không vật chất - Có tinh thần (Đối lập: nhiều- một) - "Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước....Chỉ cần ...... có một trái tim" - Hình ảnh hoán dụ “trái tim”-> Trái tim yêu nước, lòng dũng cảm, ý chí vì sự thống nhất của dân tộc. -> Khẳng định quyết tâm giải phóng miền Nam không lay chuyển ðHình ảnh những người chiến sĩ lái xe: trẻ trung, tinh nghịch , ngang tàng mà kiên định lạc quan, yêu đời. Sức mạnh tinh thần của họ = sức mạnh của dân tộc Việt Nam. 3.Tổng kết : a. Nghệ thuật : - Lựa chọn chi tiết độc đáo, có tính chất phát hiện, hình ảnh đậm chất hiện thực. - Sử dụng ngôn ngữ của đời sống, tạo nhịp điệu linh hoạt thể hiện giọng điệu ngang tàng, tinh nghịch. b. Nội dung : Người chiến sĩ lái xe trong kháng chiến chống Mĩ. c. Ý nghĩa văn bản : Bài thơ ca ngợi người chiến sĩ lái xe Trường Sơn dũng cảm, hiên ngang, tràn đầy niềm tin chiến thắng trong thời kì chống giặc Mĩ xâm lược. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC : - Học thuộc lòng, đọc diễn cảm bài thơ. Nắm nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa. - Thấy được sức mạnh, vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng – những người đồng chí thể hiện qua chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm. - So sánh để thấy được vẻ đẹp độc đáo của hình tượng người chiến sĩ qua hai bài thơ Đồng chí và Bài thơ về tiểu đội xe không kính. - Soạn "Tổng kết từ vựng" (Sự phát triển của từ vựng… Trau dồi vốn từ) - Ôn tập chuẩn bị cho kiểm tra 1 tiết Văn học trung đại E. RÚT KINH NGHIỆM : ………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………........................................................................................................................................................... Tuần : 10 Ngày soạn : 19/10/2013 Tiết PPCT : 48 Ngày dạy : 22/10/2013 Văn bản: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ Huy Cận A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT : - Thấy được nguồn cảm hứng dào dạt của tác giả trong bài thơ viết về cuộc sống của người lao động trên biển cả những năm đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội. - Thấy được những nét nghệ thuật nổi bật về hình ảnh, bút pháp nghệ thuật, ngôn ngữ trong một sáng tác của nhà thơ thuộc thơ thuộc thế hệ trưởng thành trong phong trào thơ Mới B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ : 1. Kiến thức : - Những hiểu biết bước đầu về nhà thơ Huy Cận và hoàn cảnh ra đời của bài thơ. - Những cảm xúc của nhà thơ trước biển cả rộng lớn và cuộc sống là động của ngư dân trên biển. - Nghệ thuật ẩn dụ, phóng đại, cách tạo dựng những hình ảnh tráng lệ, lãng mạn. 2. Kỹ năng : - Đọc – hiểu một bài thơ hiện đại - Phân tích được một số chi tiết nghệ thuật tiêu biểu trong bài thơ. - Cảm nhận được cảm hứng về thiên nhiên và cuộc sống lao động của tác giả được đề cập đến trong tác phẩm. 3. Thái độ : Giáo dục HS tình cảm trân trọng , thêm yêu thiên nhiên, cuộc sống. C. PHƯƠNG PHÁP : Vấn đáp giải thích minh họa, phân tích, bình giảng, trực quan. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC : 1. Ổn định lớp : Kiểm diện HS 9A1 : ....................................................... 9A2 :……………………………………. 2. Kiểm tra bài cũ : Đọc thuộc lòng khổ thơ cuối cùng và cho biết tư thế, tinh thần và ý chí của người lính lái xe trên tuyến đường trường sơn thể hiện như thế nào trong “Bài Thơ Về Tiểu Đội Xe Không Kính” của Phạm Tiến Duật? 3. Bài mới: HS quan sát tranh và trả lời câu hỏi: Bức tranh tả cảnh đoàn thuyền của ngư dân đang làm gì và GV vào bài “Đoàn thuyền đánh cá” là một bài thơ đặc sắc trong chùm thơ của Huy Cận viết về vùng mỏ, vùng than, vùng biển Quảng Ninh - Hạ Long, ca ngợi cuộc sống, lao đang tập thể tràn ngập niềm vui, lãng mạn, hào hứng của những người dân ham đánh cá xa bờ. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY GIỚI THIỆU CHUNG Gv treo chân dung nhà thơ. GV: Hãy giới thiệu về tác giả Huy Cận? Hoàn cảnh ra đời, thể thơ? GV: Huy Cận nổi tiếng trong phong trào thơ Mới với tập "Lửa thiêng". Tham gia cách mạng từ năm 1945, sau cách mạng giữ nhiều trọng trách trong chính quyền, là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam. HS suy nghĩ và trả lời Xuân Diệu nói: “Món quà đặc biệt vùng mỏ Hồng Gai Cẩm Phả cho vừa túi thơ của Huy Cận là bài Đoàn thuyền đánh cá”. GV nhận xét và chốt ý ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN GV hướng dẫn HS đọc văn bản : to, rõ, chính xác, thể hiện sự phấn chấn, hào hứng. Nhịp 4/3, 2-2/3- HS đọc , GV nhận xét GV: Nêu bố cục bài thơ? * HS đọc diễn cảm 2 khổ thơ đầu và quan sát tranh GV: Cảnh hoàng hôn trên biển được miêu tả qua những câu thơ nào? Nghệ thuật? Nhận xét cảnh biển lúc hoàng hôn? GV: Tìm những câu thơ tả cảnh đoàn thuyền ra khơi? HS chú ý từ lại, câu hát căng buồm, gió khơi nói lên điều gì? Nghệ thuật? GV: Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi với tâm thế ra sao? HS suy nghĩ và trả lời GV: bình giảng và chốt ý, ghi bảng (Bức tranh thiên nhiên biển đẹp, đang bước vào thời kì nghỉ ngợi, vũ trụ là ngôi nhà chung, đang khép cánh cửa của màn đêm buông xuống, bầu trời và mặt biển bao la sáng rực lên sắc đỏ như màu lửa, những lượn sóng như những chiếc then cửa cài vào cánh của ngôi nhà chung ấy. Lúc này, đoàn thuyền lại bắt đầu cuộc hành trình trên biển với khí thế lạc quan, tràn đầy hi vọng…) * HS đọc khổ thơ thứ 3 GV: Những hình ảnh miêu tả con thuyền đang tung hoành giữa biển khơi? Nghệ thuật nào được sử dụng? Nhận xét về không gian và hình ảnh con thuyền? HS :Trả lời. GV:chốt ý * Hs đọc khổ thơ thứ 4 GV: Nét đặc sắc của biển có gì? Nghệ thuật? Nhẫn xét về cách miêu tả đó? GV phát vấn, bình thơ, giảng, chốt ý và ghi bảng GV: Các loài cá trên biển được miêu tả ở những câu thơ nào? GV: Biện pháp nghệ thuật được sử dụng và tác dụng? GV giảng, bình thơ, chốt ý và ghi bảng Sự giàu đẹp của biển cả được tác giả miêu tả là một bức tranh sơn mài lung linh, huyền ảo về các loài cá, gợi cảnh biển thanh bình, giàu có * HS đọc khổ 5,6 GV: Niềm vui của những người dân chài thể hiện qua những câu thơ nào? GV: Công việc cụ thể của người đánh cá? Nhận xét mức độ công việc? GV: Nghệ thuật gì được sử dụng? Người dân làm việc với thái độ như thế nào? Em thấy con người với thiên nhiên có mối quan hệ ra sao? Gv so sánh với hình ảnh người dân chài trong bài thơ “Quê hương” của Tế Hanh chốt ý (Nếu trong bài thơ Quê hương, Tế Hanh viết “Dân chài lưới, làn da ngâm rám nắng. Cả thân hình….vỏ.” với nỗi nhớ quê da diết hiện lên hình ảnh của những người dân chài là tượng đài có màu sắc, hình khối, hình ảnh con thuyền được ví như con người có linh hồn, thần thái riêng thì ĐTĐC của HC hình ảnh người dân chài hiện lên mộc mạc, giản dị với công việc nặng nhọc nhưng thể hiện niềm say mê lao động, sự hòa nhập giữa con người và thiên nhiên) * HS đọc đoạn cuối Hs thảo luận theo nhóm – 2phút Câu hát căng buồm được lặp lại mấy lần? Nghệ thuật? Ý nghĩa của hình ảnh đó? GV: Đoàn thuyền đánh cá trở về được tác giả miêu tả qua những câu thơ nào? Nhận xét về cảnh đoàn thuyền trở về? GV chốt ý, liên hệ, giáo dục và chốt ý Câu hát căng buồm được lặp đi lặp lại nhiều lần, trong đó từ hát lặp lại 4 lần cả bài thơ gợi vẻ đẹp lãng mạn, khỏe khoắn. Mở đầu bài thơ là hình ảnh ĐT ra khơi với mặt trời xuống biển thì kết thúc bài thơ với hình ảnh ĐT chạy đua cùng mặt trời...tạo sự hào hứng, phấn khởi, là khúc ca khải hoàn của những con người lao động trong công cuộc chinh phục thiên nhiên và họ là những người chiến thắng HS rút ra vài nét nghệ thuật chính và ý nghĩa văn bản? HƯỚNG DẪN TỰ HỌC GV gợi ý: Chi tiết khắc họa hình ảnh đẹp, tráng lệ, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động trên biển cả: ta hát bài ca gọi cá vào. Đến dệt lưới..Biển cho ta cá...Câu hát căng buồm cùng gió khơi.. I.GIỚI THIỆU CHUNG : 1.Tác giả: Huy Cận (1919-2005) là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào thơ Mới. 2.Tác phẩm : a. Xuất xứ : Bài thơ ra đời giữa năm 1958, trong chuyến đi thực tế dài ngày ở Quảng Ninh, trích trong tập “Trời mỗi ngày lại sáng” - Mạch cảm xúc: viết theo trình tự thời gian đoàn thuyền của ngư dân ra khơi đánh ca và trở về. b. Thể thơ : 7 chữ với 7 khổ thơ II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN : 1. Đọc – Tìm hiểu từ khó : 2. Tìm hiểu văn bản : a. Bố cục : 3 phần - 2 Khổ thơ đầu : Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi - 4 khổ tiếp theo : Đoàn thuyền đánh cá trên biển trong đêm trăng - Khổ thơ cuối : Bình minh trên biển, đoàn thuyền đánh cá trở về. b. Phân tích : b1. Hoàng hôn trên biển và đoàn thuyền đánh cá ra khơi "Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa" -> Nhân hoá, so sánh, liên tưởng “Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi Câu hát căng buồm cùng gió khơi” ->Ẩn dụ, phóng đại, quan hệ từ “lại” =>Hoàng hôn trên biển đẹp, rực rỡ, và đoàn thuyền đánh cá ra khơi với khí thế lạc quan, tràn đầy hi vọng b2. Đoàn thuyền giữa biển khơi. * Hình ảnh đoàn thuyền: “Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt với mây cao , biển bằng” ...Đậu dặm xa, lưới vây giăng” -> Thủ pháp phóng đại, liên tưởng: Không gian mênh mông, con thuyền trở nên kì vĩ. * Hình ảnh biển cả: Cá nhụ, cá chim, cá đé, cá song... Vẩy bạc, đuôi vàng loé rạng đông” -> Hình ảnh lãng mạn, liên tưởng, liệt kê: vẻ đẹp của bức tranh sơn mài, biển cả thanh bình và giàu có. * Hình ảnh người dân chài: "Ta hát bài ca...nhịp trăng cao” .... kéo xoăn tay ...lưới xếp buồm lên..” -> Bút pháp tả thực kết hợp lãng mạn: công việc nặng nhọc, niềm say mê lao động, sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. b3. Bình minh trên biển và đoàn thuyền đánh cá trở về: - Khổ cuối hô ứng với khổ thơ đầu tạo hai cảnh đối xứng “Câu hát căng buồm với gió khơi” -> Ẩn dụ, lặp lại hình ảnh thơ ở khổ đầu “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời Mặt trời đội biển nhô màu mới Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi” -> Nhân hóa, hoán dụ : Hào hứng, đoàn thuyền trở về trong thắng lợi => Khúc ca khải hoàn ca ngợi những con người lao động mới trong công cuộc chinh phục thiên nhiên. 3.Tổng kết: a. Nghệ thuật : - Sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp nghệ thuật đối lập, so sánh, nhân hóa, phóng: + Khắc họa những hình ảnh đẹp về mặt trời lúc hoàng hôn, khi bình minh, hình ảnh biển cả và bầu trời trong đêm, hình ảnh ngư dân và đoàn thuyền đánh cá. + Miêu tả sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người. - Sử dụng ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu, gợi sự liên tưởng. b. Nội dung : Cảnh đoàn thuyền đánh cá gắn liền với biển cả. c. Ý nghĩa văn bản :Bài thơ thể hiện nguồn cảm lãng mạ