Giáo án Ngữ văn 9 - Tuần 19 năm 2006

Tuần 19 Tiết 91 Ngày dạy....../ ......./ 2007 Bàn về đọc sách ( Chu Quang Tiềm ) I. Mục tiêu 1. Kiến thức: - Hiểu được sự cần thiết của việc đọc sách và phương pháp đọc sách qua bài nghị luận sâu sắc, giàu tính thuyết phục của Chu Quang Tiềm. 2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng đọc hiểu tìm và phân tích luận điểm, luận chứng trong bài văn nghị luận. 3. Thái độ: Có ý thức tích hợp với phần tiếng Việt ở bài Khởi ngữ và phần tập làm văn ở bài Phép phân tích và tổng hợp, với thực tế cuộc sống ở chuyên mục Mỗi ngày một cuốn sách... II. Chuẩn bị của GV và HS: GV: SGK, SGV, Tài liệu tham khảo, bảng phụ. HS: Soạn bài theo câu hỏi SGK. III. Tiến trình bài dạy 1. Kiểm tra bài cũ:( 5 ') kiểm tra vở soạn của HS 2. Bài mới: * Giới thiệu bài:( 1') Trình bày khái quát về sự cần thiết của việc đọc sách trong cuộc sống -> Vào bài Hoạt động của GV và HS Nội dung HĐ1: Giới thiệu tác giả, tác phẩm ( ) - HS đọc phần chú thích * (SGK) - Em hãy giới thiệu những nét chính về tác giả Chu Quang Tiềm? - Qua việc đọc và soạn bài em nhận biết điều gì về bài viết này? ( Bài viết là kết quả của quá trình tích luỹ kinh nghiệm, dày công, suy nghĩ, những lời bàn tâm huyết của người đi trước muốn truyền lại cho các thế hệ sau.) HĐ2: Hướng dẫn đọc và tìm hiểu chú thích ( ) - GV Hướng dẫn HS cách đọc - GV đọc mẫu một đoạn - HS đọc tiếp đến hết. - Nhận xét - Hướng dẫn HS tìm hiểu các chú thích trong SGK HĐ3: Tìm hiểu văn bản ( ) - Hãy chỉ ra bố cục của văn bản? ( Bố cục gồm ba phần: Phần 1. Từ đầu- > "phát hiện thế giới mới": Tầm quan trọng, ý nghĩa cần thiết của việc đọc sách. Phần 2. Tiếp -> "tự tiêu hao lực lượng" : Những khó khăn, các thiên hướng sai lạc dễ mắc phải của việc đọc sách trong tình hình hiện nay. Phần 3. phần còn lại: Bàn về phương pháp đọc sách, cách đọc thế nào cho có hiệu quả.) - Em có nhận xét gì về bố cục bài viết? (Bố cục bài chặt chẽ, các ý kiến được dẫn dắt tự nhiên.) HĐ4. Tìm hiểu về tầm quan trọng của sách và ý nghĩa của việc đọc sách. - HS Đọc phần 1 - Qua lời bàn của Chu Quang Tiềm, em thấy sách có tầm quan trọng như thế nào? (Sách đã ghi chép cô đúc và lưu truyền mọi tri thức, mọi thành tựu mà loài người tìm tòi và tích luỹ... - Sách là những cột mốc trên con đường tiến hoá, học thuật của nhân loại. - Là kho tàng quý báu của di sản tinh thần...loài người thu lượm, suy ngẫm mấy ngàn năm nay.) - Qua lời bàn của tác giả em thấy việc đọc sách có ý nghĩa như thế nào? ( Đọc sách là sự chuẩn bị để có thể làm cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn đi phát hiện thế giới mới. Không thể thu được các thành tựu mới trên con đường phát triển học thuật nếu như không biết kế thừa thành tựu của các thời đã qua.) I.Giới thiệu tác giả, tác phẩm - Chu Quang Tiềm (1897 - 1986) là nhà mĩ học và lí luận văn học nổi tiếng của Trung Quốc. II.Đọc và tìm hiểu chú thích III.Tìm hiểu văn bản 1. Tầm quan trọng của sách, ý nghĩa của việc đọc sách. * Tầm quan trọng của sách - Ghi chép, cô đúc và lưu truyền mọi tri thức, mọi thành tựu mà loài người tìm tòi, tích luỹ...Là cột mốc trên con đường tiến hoá học thuật. - Là kho tàng quý báu của di sản tinh thần. * ý nghĩa của việc đọc sách - Là con đường tích luỹ, nâng cao vốn tri thức. - Đọc sách là sự chuẩn bị để có thể làm cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn đi phát hiện thế giới mới. 3, Củng cố: ( ) - Đọc sách có tầm quan trọng và ý nghĩa gì? - GV hệ thống nội dung bài. 4, Hướng dẫn về nhà: ( ) - Đọc lại toàn bộ văn bản. - Soạn tiếp phần còn lại của bài, giờ sau học tiếp. Ngày dạy....../ ....../ 2007 Tiết 92 Bàn về đọc sách ( Tiếp) I. Mục tiêu 1. Kiến thức: - Hiểu được cách lựa chọn sách, phương pháp đọc sách qua bài nghị luận sâu sắc, giàu tính thuyết phục của Chu Quang Tiềm. 2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng tìm và phân tích luận điểm, luận chứng trong bài văn nghị luận. 3. Thái độ: Có ý thức tích hợp với phần tiếng Việt ở bài Khởi ngữ và phần tập làm văn ở bài Phép phân tích và tổng hợp, với thực tế cuộc sống ở chuyên mục Mỗi ngày một cuốn sách... II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV, Tài liệu tham khảo. - HS: Soạn bài theo câu hỏi SGK. III.Tiến trình bài dạy 1. Kiểm tra bài cũ: (5') - Sách có tầm quan trọng như thế nào, việc đọc sách có ý nghĩa gì ? 2. Bài mới: * Giới thiệu bài:( 1') Khái quát nội dung tiết 91-> bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung HĐ1. Đọc văn bản ( ) - HS đọc văn bản - Nhận xét - GV hệ thống lại phần 1. HĐ3: Tìm hiểu cách lựa chọn sách khi đọc ( ) - Đọc sách có dễ không? ( Trong tình hình hiện nay sách vở ngày càng nhiều thì việc đọc sách cũng ngày càng không dễ.) - Tại sao cần lựa chọn sách khi đọc? ( Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu, dễ sa vào lối " ăn tươi nuốt sống ", không biết nghiền ngẫm. - Sách nhiều khiến người đọc khó lựa chọn, lãng phí thời gian sức lực.) - Theo ý kiến tác giả, cần lựa chọn sách khi đọc như thế nào? ( Không tham đọc nhiều mà phải chọn cho tinh, đọc cho kỹ. - Đọc kĩ các quyển sách thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình.) GV nhận xét -> phân tích cho HS nắm được cách lựa chọn sách đọc bằng các dẫn chứng SGK. - Em thường đọc loại sách nào? Đọc như thế nào? ( HS kể) - Theo em , nên đọc loại sách như thế nào? ( Loại sách thường thức, loại sách gần với chuyên môn của mình.) - Tác giả bàn về việc kết hợp đọc sách chuyên sâu và đọc sách thường thức như thế nào ? ( "Trên đời không có học vấn nào cô lập, tách rời các học vấn khác ". Đọc tài liệu chuyên sâu, cũng không thể xem thường việc đọc loại sách thường thức, loại sách gần gũi kế cận với chuyên môn của mình. Vì thế không biết rộng thì không thể chuyên, không thông thái thì không thể nắm gọn.) - Em có nhận xét gì về lời bình của tác giả? ( Chứng tỏ kinh nghiệm, sự từng trải của một học giả lớn.) HĐ4. Tìm hiểu phương pháp đọc sách ( ) - HS Đọc phần 3. GV: Việc lựa chọn sách để đọc là một điểm quan trọng thuộc phương pháp đọc sách. Cùng với vấn đề này, ông còn bàn cụ thể về cách đọc. ở đây có hai ý kiến để mọi người suy ngẫm, học tập. - Đó là những ý kiến nào? (- Không nên đọc lướt qua, phải vừa đọc, vừa suy nghĩ. - không nên đọc tràn lan mà đọc có kế hoạch, có hệ thống.) HĐ5. Tìm hiểu về tính thuyết phục, hấp dẫn của văn bản ( ) - Em có nhận xét gì về nội dung các lời bàn và cách trình bày của tác giả như thế nào? ( Nội dung, cách trình bày thấu tình, đạt lí.) GV: Các ý kiến đưa ra thật xác đáng. Có tư cách một học giả có uy tín, từng trải, nghiên cứu, tích luỹ, nghiền ngẫm lâu dài. Trình bày, phân tích cụ thể, bằng giọng trò chuyện, tâm tình thân ái, chia sẻ kinh nghiệm... Đặc biệt bài văn nghị luận này có tính thuyết phục, sức hấp dẫn cao bởi yếu tố nào ? ( Bài nghị luận có tính thuyết phục, sức hấp dẫn cao bởi cách viết giàu hình ảnh.) - Em hãy nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài? => Ghi nhớ - HS đọc ghi nhớ SGK - Em hãy nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài? GV Nhấn mạnh ý chính của phần ghi nhớ. HĐ6: Luyện tập ( ) - Phát biểu điều mà em thấm thía nhất khi học bài " Bàn về đọc sách ". - HS trình bày - Nhận xét III. Tìm hiểu văn bản (tiếp ) 1. Tầm quan trọng, ý nghĩa của việc đọc sách. 2. Cách lựa chọn sách khi đọc - Không tham đọc nhiều mà phải chọn cho tinh, đọc cho kỹ. - Đọc kĩ các quyển sách thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình. 3. Phương pháp đọc sách - Không nên đọc lướt qua, phải vừa đọc, vừa suy nghĩ. - không nên đọc tràn lan mà đọc có kế hoạch, có hệ thống. * Ghi nhớ ( SGK- T.7 ) V. Luyện tập 3. Củng cố ( ) - Bài viết nêu lên mấy luận điểm? - Tại sao văn bản lại có tính thuyết phục, tính hấp dẫn với người đọc? 4, Hướng dẫn về nhà: ( ) - Học bài cũ. - Chuẩn bị bài : Khởi ngữ. Ngày dạy....../ ......./ 2007 Tiết 93 Khởi ngữ I. Mục tiêu 1. Kiến thức: - Nhận biết được khởi ngữ, phân biệt khởi ngữ với chủ ngữ của câu. - Nhận biết công dụng của khởi ngữ là nêu lên đề tài của câu chứa nó. - Biết đặt những câu có khởi ngữ. 2. Kỹ năng: rèn kỹ năng nhận diện khởi ngữ và sử dụng khởi ngữ trong nói, viết. 3. Thái độ: Có ý thức sử dụng khởi ngữ hợp lí khi nói, viết II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV, bảng phụ (Ghi bài tập 2) - HS: Đọc và tìm hiểu bài III.Tiến trình bài dạy 1. Kiểm tra bài cũ: không 2. Bài mới: * Giới thiệu bài: ( 1') Hoạt động của GV và HS Nội dung HĐ1: Tìm hiểu đặc điểm và công dụng của khởi ngữ. - HS đọc ví dụ trên bảng phụ. - Xác định chủ ngữ trong những câu chứa từ in đậm ? (a. chủ ngữ trong câu cuối là từ "anh" thứ hai không phải là từ "anh" được in đậm. b. chủ ngữ là từ "tôi ". c. chủ ngữ kà từ " chúng ta ") - Phân biệt các từ ngữ in đậm với chủ ngữ về vị trí ? Về quan hệ với chủ ngữ? - Vậy những từ in đậm nêu lên vấn đề gì được nói đến trong câu ? ( Từ in đậm nêu lên đề tài được nói đến trong câu.) - Trước các từ in đậm trên, có ( hoặc có thể thêm) những quan hệ từ nào ? ( a. Đối với (anh) anh không.... b. Về ( giàu) tôi cũng giàu rồi. c. Về ( các thể văn....) GV: Qua phân tích các ví dụ trên, em hiểu khởi ngữ là gì ? ( Ghi nhớ ) - HS đọc ghi nhớ (SGK- T8) - GV chốt lại ý chính. HĐ2: Luyện tập - HS đọc bài tập 1. - Xác định yêu cầu của bài tập. - HS tìm khởi ngữ trong đoạn trích? - HS trả lời - Nhận xét. - HS đọc bài tập 2 sgk. - Xác định yêu cầu của bài tập. - GV Treo bảng phụ ( ghi hai câu trong bài tập) - Viết lại hai câu bằng cách chuyển phần in đậm thành khởi ngữ ? - HS lên bảng làm bài - Nhận xét - GV nêu yêu cầu: đặt câu có sử dụng khởi ngữ - HS đặt câu-> trình bày - Nhận xét I. Đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu. * Ví dụ - Về vị trí: đứng trước chủ ngữ - Về quan hệ với vị ngữ : không có quan hệ chủ - vị với vị ngữ. * Ghi nhớ: (SGK- T8). II. Luyện tập Bài tập 1 * Các khởi ngữ: a. Điều này b. Đối với chúng mình c. Một mình d. Làm khí tượng e. Đối với cháu Bài tập 2: a. Làm bài, anh ấy cẩn thận lắm b. Hiểu thì tôi hiểu rồi, nhưng giải thì tôi chưa giải được. Bài tập ( bổ sung ) Đặt câu có sử dụng khởi ngữ 3, Củng cố: (3') - Khởi ngữ là gì ? - GV hệ thống toàn bộ nội dung bài. 4, Hướng dẫn về nhà ( 2') - Học bài cũ. - Làm tiếp bài tập 2. - Viết đoạn văn trong đó có khởi ngữ. - Chuẩn bị bài: Phép phân tích và tổng hợp. Ngày dạy....../ ....../ 2007 Tiết 94 Phép phân tích và tổng hợp I.Mục tiêu 1. Kiến thức: Hiểu biết và vận dụng các phép lập luận phân tích, tổng hợp trong tập làm văn nghị luận. 2. Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng phân tích và tổng hợp trong khi nói, viết. 3. Thái độ: Có ý thức vận dụng các phép lập luận phân tích, tổng hợp trong tập làm văn nghị luận. II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV, bảng phụ. - HS: Đọc và tìm hiểu bài trước ở nhà. III. Tiến trình bài dạy 1.Kiểm tra bài cũ: - Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh. 2. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Nội dung HĐ1: Hướng dẫn HS tìm hiểu phép phân tích và tổng hợp. - HS đọc văn bản "Trang phục " - Bài văn đã nêu dẫn chứng gì về trang phục? ( Không ai mặc quần áo chỉnh tề mà lại đi chân đất.... - Trang phục của một cô gái một mình trong hang sâu, anh thanh niên đi tát nước...., đi đám cưới, đi đám tang... - Ăn mặc ra sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh...) - Vì sao không ai làm cái điều phi lý mà tác giả nêu ra? ( Mọi người đều có thể dễ dàng nhận ra sự không phù hợp đó) - Tác giả dùng một loạt các dẫn chứng trong ăn mặc để rút ra nhận xét gì? (- Ăn mặc phù hợp với hoàn cảnh chung, hoàn cảnh riêng của cá nhân.) - Hai luận điểm chính trong văn bản là gì? ( + Ăn mặc có những quy tắc riêng + Ăn mặc phải phù hợp...) - Tác giả đã dùng phép lập luận nào để rút ra hai luận điểm đó? ( Phép lập luận phân tích.) - Em hiểu thế nào là lập luận phân tích? ( Phân tích là chia nhỏ đối tượng để xem xét từng phần, từng phương diện của một vấn đề nhằm chỉ ra nội dung của sự vật hiện tượng.) - Theo em, sau khi nêu một số biểu hiện của những "quy tắc ngầm" tác giả dùng câu văn nào để thâu tóm lại vấn đề? ( Câu " Ăn mặc ra saocũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng mình và ... toàn xã hội ".) - Câu này có tác dụng gì? ( Tổng hợp được các ý trong từng nội dung nêu ở trên.) - Phép lập luận kiểu này được gọi là gì? ( Phép tổng hợp.) - Từ việc tổng hợp quy tắc ăn mặc nói trên, bài viết đã mở rộng sang vấn đề mặc đẹp như thế nào ? ( - Mặc đẹp thì phải phù hợp. - Cái đẹp đi với cái giản dị, phù hợp với môi trường. - Phù hợp với hiểu biết, với đạo đức.) - Phép lập luận thường đặt ở vị trí nào trong bài văn? ( Thường đặt ở cuối đoạn hay cuối bài.) - Vai trò của các phép phân tích và tổng hợp đối với bài văn nghị luận như thế nào ? ( Ghi nhớ) - HS đọc ghi nhớ SGK - GV Chốt lại ý chính. HĐ2: Luyện tập - GV hướng đãn HS tìm hiểu kỹ năng phân tích trong văn bản "Bàn về đọc sách " của Chu Quang Tiềm. - Tác giả đã phân tích thế nào để làm sáng tỏ luận điểm. " Học vấn không phải là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn ". - Tác giả phân tích những lý do phải chọn sách đọc như thế nào ? - Tác giả phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách như thế nào ? I.Tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợp. 1. Đọc văn bản: " Trang phục " - Nêu dẫn chứng về cách ăn mặc, phân tích dẫn chứng. -> Hai luận điểm chính: +Ăn mặc có những quy tắc riêng + Ăn mặc phải phù hợp => Phép phân tích - Dùng câu văn thâu tóm vấn đề đã phân tích => Phép tổng hợp * Ghi nhớ: (SGK - T. 10) II. Luyện tập Bài tập 1: - Học vấn là của nhân loại -> học vấn của nhân loại do sách lưu truyền lại -> sách là kho tàng quý báu -> Nếu chúng ta... Nếu xoá bỏ...làm kẻ lạc hậu. Bài tập 2 Phân tích lí do chọn sách đọc. - Do sách nhiều, chất lượng khác nhau cho nên phải chọn sách tốt mà đọc mới có ích. - Do sức người có hạn, không chọn sách mà đọc thì lãng phí sức mình. - Sách có loại chuyên môn, có loại thường thức, chúng liên quan nhau nhà chuyên môn cũng cần đọc sách thường thức. Bài tập 3 Phân tích tầm quan trọng của cách đọc sách: - Không đọc thì không có xuất phát điểm cao. - Đọc là con đường ngắn nhất để tiếp cận tri thức. - Không chọn lọc sách -> đọc không xuể không có hiệu quả. - Đọc ít mà kỹ hơn đọc nhiều mà qua loa. 3. Củng cố( ) - Thế nào là phép phân tích tổng hợp ? - Vai trò của phân tích tổng hợp trong văn bản nghị luận ? 4. Hướng dẫn về nhà( ) - Học bài cũ. - Làm bài tập 4 ( T. 10 ) - Chuẩn bị: giờ sau luyện tập phân tích và tổng hợp. Ngày dạy....../ ....../ 2007 Tiết 95 Luyện tập phân tích và tổng hợp I. Mục tiêu 1. Kiến thức: Giúp học sinh có kỹ năng phân tích và tổng hợp trong lập luận. 2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng nhận diện văn bản và phân tích tổng hợp. Vận dụng sử dụng phép phân tích và tổng hợp trong quá trình tạo lập văn bản. 3. Thái độ: Có ý thức vận dụng phép lập luận phân tích, tổng hợp trong làm văn nghị luận. II. Chuẩn bị của GV và HS - GV: SGK, SGV, bảng phụ. - HS: Soạn bài theo câu hỏi SGK III. Tiến trình bài dạy 1. Kiểm tra bài cũ:(5') - Nêu vai trò của phân tích và tổng hợp trong lập luận ? 2. Bài mới: * Giới thiệu bài (1') Nêu yêu cầu tiết học Hoạt động của GV và HS Nội dung HĐ1: Hướng dẫn HS làm bài tập 1 ( ) . HS: Đọc đoạn văn ( a) và ( b) HS thảo luận nhóm: Chỉ ra trình tự phân tích ở mỗi đoạn văn + Nhóm 1: ý a + Nhóm 2: ý b - Đại diện nhóm trình bày - Nhận xét. GV treo bảng phụ đối chiếu kết quả. HĐ2. Hướng dẫn làm bài tập 2 - HS đọc bài tập 2 sgk ( T. 12 ) - HS thảo luận: Phân tích bản chất của lối học đối phó để nêu lên những tác hại của nó ? - Đại diện nhóm trình bày - Nhận xét, kết luận bằng bảng phụ HĐ3. Hướng dẫn làm bài tập 3 - Dựa vào văn bản "Bàn về đọc sách" của Chu Quang Tiềm em hãy phân tích lý do khiến mọi người phải đọc sách? ( HS trẩ lời- nhận xét- kết luận) HĐ4. Hướng dẫn làm bài tập 4 - Viết đoạn văn tổng hợp những điều đã phân tích trong bài "Bàn về đọc sách" HS viết đoạn văn - HS trình bày - Nhận xét. Bài tập 1 a. Đoạn văn a. Từ cái "hay cả hồn lẫn xác, hay cả bài", tác giả chỉ ra cái hay hợp thành cái hay cả bài: - Cái hay ở các điệu xanh. - ở những cử động. - ở các vần thơ. - ở các chữ không non ép. => Sử dụng phép lập luận phân tích. b. Đoạn văn b. - Đoạn nhỏ mở đầu nêu quan niệm mấu chốt của sự thành đạt. - Đoạn nhỏ tiếp theo phân tích từng quan niệm đúng, sai thế nào và kết lại ở việc phân tích bản thân chủ quan của mỗi người Bài tập 2: * Phân tích thực chất của lối học đối phó. - Học đối phó là học mà không lấy việc học làm mục đích, xem việc học là phụ. - Học đối phó là học bị động... - Học đối phó là học hình thức, không đi sâu vào kiến thức của bài. - Học đối phó -> không hứng thú -> chán học -> hiệu quả thấp. - Học đối phó thì dù có bằng cấp nhưng đầu óc vẫn rỗng tuếch. Bài tập 3: * Phân tích lý do khiến mọi người phải đọc sách. - Sách vở đúc kết tri thức của nhân loại. - Muốn tiến bộ, phát triển thì phải đọc sách để tiếp thu tri thức, kinh nghiệm. - Đọc sách không cần nhiều mà phải đọc kỹ, hiểu sâu, còn cần phải đọc rộng. Bài tập 4: - Tóm lại muốn đọc sách có hiệu quả phải chọn những sách quan trọng nhất mà đọc cho kỹ, đồng thời cũng chú trọng đọc rộng thích đáng để hỗ trợ cho việc nghiên cứu chuyên sâu. 3, Củng cố: (3') - Nhắc lại vai trò của phân tích, tổng hợp trong lập luận. - Hệ thống lại bài . 4, Hướng dẫn về nhà(2') - Xem lại các bài tập đã làm. - Soạn bài : Tiếng nói của văn nghệ.