Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tiết 71 + 72 đọc văn: hồi trống cổ thành (trích hồi 28- Tam quốc diễn nghĩa)

Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết: 71 + 72 Đọc văn: HỒI TRỐNG CỔ THÀNH (Trích hồi 28- Tam quốc diễn nghĩa) La Quán Trung A. Mục tiêu bài học: Giúp hs: 1) Kiến thức - Hiểu được tính cách bộc trực, nóng nảy, ngay thẳng - một biểu hiện của lòng trung nghĩa của Trương Phi, sự khẳng định lòng trung nghĩa của Quan Công cũng như tình anh em kết nghĩa vườn đào của họ. - Nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, cảm nhận được ko khí chiến trận của tác phẩm qua đoạn trích hay và tiêu biểu - Hồi trống Cổ Thành. 2) Kĩ năng - Đọc hiểu tác phẩm theo đặc trưng thể loại B. Phương tiện - Sgk, sgv, tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa và một số tài liệu tham khảo. - Chuẩn kiến thức kĩ năng C. Phương pháp Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận. D. Tiến trình dạy- học: 1. Ổn định tổ chức lớp. 2. Kiểm tra bài cũ. 3. Bài mới: 3.1) Định lượng câu hỏi 3.2) Vào bài mới (tạo tâm thế) * Giới thiệu bài mới: Khi rơi vào hoàn cảnh ngặt nghèo thúc bách, để chứng minh cho tấm lòng kiên trinh, nàng Xi-ta trong sử thi Ramayana đã phải lựa chọn hành động bước lên giàn hỏa thiêu. Khi bị Trương Phi nghi kị, bậc anh hùng Quan Công cũng phải lấy cái sống và cái chết để làm tin. đọc hồi thứ 28 của Tam quốc diễn nghĩa, nghe âm vang hồi trống Cổ Thành, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về điều đó. 3) Thiết kế giáo án Hoạt động của gv và hs Yêu cầu cần đạt * Hoạt động 1 Yêu cầu hs đọc phần tiểu dẫn trong sgk. - Nêu vài nét về tác giả La Quán Trung? - Nêu nguồn gốc và quá trình hình thành tác phẩm? - Các giá trị của tác phẩm? * Hoạt động 2 Yêu cầu hs đọc và tóm tắt đoạn trích. - Tìm bố cục của đoạn trích? Gv nêu các câu hỏi để hs thảo luận tìm hiểu về nhân vật Trương Phi: - Qua hiểu biết về tác phẩm và độc đoạn trích này, em buớc đầu hiểu gì về nhân vật Trương Phi? Hs nêu cách cảm nhận, đánh giá khái quát. Gv nhận xét, bổ sung: Trương Phi là một trong ngũ hổ tướng của Lưu Bị, một anh hùng lừng lẫy thời Tam Quốc, mình cao tám thước, đầu báo mắt tròn, râu hùm hàm én, tiếng như sấm động. Tính cách nổi bật là nóng nảy (thành ngữ: nóng như Trương Phi, tính Trương Phi), ngay thẳng, ko ít lần tỏ ra khôn ngoan, mưu trí và là người rất phục thiện.Trương Phi cũng có hạn chế là bộc trực đến thô lỗ, nghiện rượu. - Khi nghe Tôn Càn nói việc Quan Công dẫn hai chị đến thành của mình, Trương Phi có những phản ứng, hành động ntn? Nó cho thấy tính cách gì của Trương Phi? Vì sao Trương Phi lại có những cử chỉ và hành động như vậy? - Trương Phi đã buộc tội Quan Công ntn? Tại sao Trương Phi ko nghe lời thanh minh cho Quan Công của Tôn Càn, Cam phu nhân và Mi phu nhân? - Việc Sái Dương xuất hiện đóng vai trò gì? Đây là chi tiết tình cờ, ngẫu nhiên hay có sự xếp đặt của tác giả? - Nhưng tại sao khi đầu Sái Dương đã rơi mà Trương Phi vẫn còn nghi ngờ, vẫn chưa chịu nhận anh? Trương Phi còn làm những việc gì để nhận rõ sự thực về Quan Công? Chi tiết Trương Phi khóc, lạy Vân Trường cho ta biết thêm tính cách gì của Trương Phi? - Tính cách, phẩm chất nổi bật của Trương Phi qua đoạn trích? Gv nêu câu hỏi để hs thảo luận: - Quan Công rơi vào hoàn cảnh bất ngờ và khó khăn ntn? Vì sao nói đây là cửa quan thứ 6 với viên tướng thứ 7 đặc biệt nhất? Vì sao Quan Công chỉ một mực né tránh mũi mâu và thanh minh trong sự lúng túng? - Vì sao Quan Công chẳng nói chẳng rằng, xông vào, chưa hết một hồi trống đã chém rơi đầu Sái Dương? Ý nghĩa biểu đạt của hành động đó? (cho thấy nét đẹp nào ở ông?) - Vì sao có thể đặt tên cho đoạn trích là Hồi trống Cổ Thành? (Những ý nghĩa đặc biệt của hồi trống Cổ Thành?) * Hoạt động 3 Yêu cầu hs đọc và học phần ghi nhớ. I. Tiểu dẫn: 1. Tác giả La Quán Trung(1330-1400): - Tên: La Bản, hiệu: Hồ Hải tản nhân. - Quê: Thái Nguyên (Sơn Tây- Trung Quốc). - Con người: tính cách cô độc, lẻ loi, thích ngao du. - Viết nhiều tiểu thuyết dã sử. 2. Tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa: - Nguồn gốc và quá trình hình thành tác phẩm: + La Quán Trung căn cứ vào lịch sử, các truyện kể dân gian (thoại bản), kịch dân gian đế sáng tạo. + Đến đời Thanh (1644-1911), Mao Tôn Cương nhuận sắc, chỉnh lí, viết các lời bình thành 120 hồi lưu truyền đến ngày nay. - Tóm tắt:(sgk). - Giá trị: + Có giá trị lịch sử, quân sự. + Giá trị nội dung: -Phơi bày cục diện chính trị xã hội Trung Hoa cổ đại- một giai đoạn cát cứ phân tranh, chiến tranh loạn lạc, đất nước chia cắt, nhân dân cực kì khốn khổ - Nguyện vọng hòa bình, thống nhất, ổn định của nhân dân. - Tư tưởng ủng Lưu phản Tào. + Giá trị nghệ thuật:- Nghệ thuật kể truyện theo trình tự thời gian (đặc trưng của tiểu thuyết lịch sử). - Xây dựng các nhân vật đặc sắc. - Chọn lọc được nhiều sự việc li kì, hấp dẫn (hồi trống Cổ Thành, tam cố thảo lư,...) - Nghệ thuật tả các trận chiến đấu rất đa dạng, phong phú. 3. Vị trí đoạn trích: - Thuộc hồi 28 của tác phẩm. - Có tiêu đề là hai câu thơ: Chém Sái Dương anh em hòa giải- Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên. II. Đọc- hiểu: 1.Đọc. 2. Tóm tắt đoạn trích: 3.Tìm hiểu đoạn trích: * Bố cục: 2 phần. P1: Mâu thuẫn giữa Trương phi và Quan Công. P2: Chém Sái Dương, mâu thuẫn, hiểu lầm được hóa giải, anh em đoàn tụ. a. Hình tượng nhân vật Trương Phi: - Phản ứng của Trương Phi khi nghe xong lời Tôn Càn: + Chẳng nói chẳng rằng. + Mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân đi tắt qua cửa Bắc. + Mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công. " Các phản ứng khác thường. " 11 động từ miêu tả những động tác hết sức khẩn trương, dứt khát, quyết liệt đr biểu thị thái độ rõ ràng, kiên quyết, tính cách cương trực đến nóng nảy. - Nguyên nhân: + Do tin tức ko thông, Trương Phi chưa biết rõ sự thật. + Nghi ngờ Quan Công đã bội nghĩa. + Do tính cách bộc trực, ngay thẳng và quan điểm riêng (trung thần thà chịu chết chứ ko chịu nhục, đại trượng phu ko thờ hai chủ) nên Trương Phi ko đủ bình tĩnh và độ sâu sắc để lí giải tại sao Quan Công nhún mình nương nhờ Tào Tháo. " Trong mắt Trương Phi, Quan Công là kẻ phản bội lời thề kết nghĩa vườn đào cùng nhau giúp nhà Hán. Trương Phi ko hiểu và ko chấp nhận những viêc Quan Công đã làm. Trương Phi đinh ninh rằng giờ Quan Công dang vâng lệnh Tào Tháo đến lừa bắt mình để lập công nên đã đối xử với người anh kết nghĩa như kẻ thù. - Lời buộc tội Quan Công của Trương Phi: + Xưng hô: xưng “tao” (3 lần)- gọi Quan Công là “mày” (5 lần), “nó” (3 lần), “thằng” (1 lần)" cách xưng hô đầy khinh bỉ như với kẻ thù. + Các tội của Quan Công theo Trương Phi: bỏ anh, hàng Tào, được phong hầu tứ tước, lừa em. " Hai chị dâu và Tôn Càn càng thanh minh lại càng như đổ dầu vào lửa giận của Trương Phi. Bởi Trương Phi cho rằng Quan Công là “thằng phụ nghĩa”, lừa cả hai chị và đến Cổ Thành là định bắt mình dâng nộp Tào Tháo. - Việc Sái Dương xuất hiện: + Hợp với lôgic của tác phẩm: Quan Công vừa giết cháu ngoại của Sái Dương là Tần Kì bên bờ Hoàng Hà khiến y đuổi theo báo thù. Thêm nữa, y từu lâu vốn ko phục Quan Công, từng nhiều lần xin Tào Tháo cho lệnh đuổi theo, chặn bắt Quan Công. + Làm mối nghi ngờ của Trương Phi càng tăng lên " đẩy mâu thuẫn, hiểu lầm giữa hai nhân vật lên đỉnh điểm và kết thúc hứng thú. Bởi Quan Công đã nhờ đó mà đề xuất một cách thanh minh độc đáo: chém Sái Dương để tỏ lòng trung nghĩa. - Khi Quan Công đã chém đầu Sái Dương: + Trương Phi vẫn chưa tin hẳn. + Hỏi kĩ tên lính bị bắt chuyện về Quan Công ở Hứa Đô- một nhân chứng khách quan " vẫn chưa tỏ rõ thái độ. + Nghe lời kể của hai chị dâu " khóc, thụp lạy Vân Trường. " Tính cách: thận trọng, khôn ngoan, trung nghĩa và hết lòng phục thiện. *Tính cách, phẩm chất nổi bật của Trương Phi qua đoạn trích: Dũng cảm, cương trực, trung nghĩa, nóng nảy đến thô lỗ mà lại thận trọng, khôn ngoan, hết lòng phục thiện b. Nhân vật Quan Công: - Gặp Trương Phi ở Cổ Thành- cửa quan thứ 6, viên tướng thứ 7 với Quan Công. " Thử thách lòng trung nghĩa. " Bày tỏ sự trong sáng, tình nghĩa vườn đào thiêng liêng. - Đối mặt với người em kết nghĩa,Quan Công cần thanh minh rõ lòng mình, ko thể dùng vũ khí " chỉ một mực né tránh mũi mâu và thanh minh trong sự lúng túng. - Việc chém Sái Dương là cách thanh minh thuyết phục nhất của Quan Công với Trương Phi " Quan Công chẳng nói chẳng rằng, xông vào, chưa hết một hồi trống đã chém rơi đầu Sái Dương. " Tài năng phi thường và lòng trung nghĩa của Quan Công 3. Âm vang hồi trống Cổ Thành: Những ý nghĩa đặc biệt của hồi trống Cổ Thành: - Mang tính chất thử thách để đoàn tụ anh em. - Giải nghi với Trương Phi. - Minh oan với Quan Công. - Là biểu tượng của lòng trung nghĩa, tinh thần dũng cảm. -Thể hiện rõ tính cách của Trương Phi, tài năng và lòng trung nghĩa của Quan Công. - Tạo nên ko khí chiến trận hào hùng, ý vị hấp dẫn đặc biệt của tác phẩm. III. Tổng kết: Ghi nhớ (sgk). E.Củng cố Yêu cầu hs:- Làm phần luyện tập. F - Dặn dò: - Soạn đoạn trích: Tào Tháo uống rượu luận anh hùng. H – Rút kinh nghiệm ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................