Giáo án Tiếng việt tiết 79- Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

Ngày soan : Tiếng Việt Tiết 79 Ngày dạy : Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật Mục tiêu bài học : Giúp HS : Nắm được khái niệm “Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật” và các đặc điểm của nó. Tích hợp với Văn qua văn bản “Hàn nho phong vị phú” và các kiến thức tiếng Việt đã học. Phân tích được vẻ đẹp của ngôn ngữ nghệ thuật và có ý thức rèn luyện cách viết văn sáng tạo. B.Phương tiện thực hiện : - SGK,SGV Ngữ văn 10 Nâng cao. - Thiết kế bài dạy. C. Cách thức tiến hành : GV tổ chức dạy học theo phương pháp nêu vấn đề, gợi mở, phát vấn, trao đổi thảo luận,… D.Tiến trình dạy học : D1.ổn định tổ chức : Sĩ số : D2. Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra vở soạn của bài của HS D3. Bài mới : HĐ của GV và HS Yêu cầu cần đạt GV yêu cầu HS đọc SGK, trả lời câu hỏi ? Thế nào là phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ? So sánh với các phong cách ngôn ngữ khác ? Hãy trình bày đặc điểm chung của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ? Vì sao nói văn học là loại hình nghệ thuật bằng ngôn từ ? Tính hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật thể hiện như thế nào ? Ngôn ngữ nghệ thuật có những thành phần nghĩa nào ? Lấy ví dụ minh hoạ GV :diễn giảng thêm : Thành phần nghĩa hàm ẩn trong nhiều tác phẩm rất sâu kín : Ví dụ : Khổ đầu bài “Tiếng hát con tàu”( Chế Lan Viên)… ? Lấy ví dụ về các nhà văn, nhà thơ có phong cách riêng GV diễn giảng thêm : Nguyễn Tuân – tài hoa uyên bác độc đáo, Tố Hữu – nhà thơ cách mạng đậm đà tính dân tộc,… GV hướng dẫn HS làm bài tập Trả lời câu hỏi SGK. Bài tập 3 ? Phân tích bài phú và đoạn thơ để làm rõ đặc điểm của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật Khái quát về phong cách ngôn ngữ nghệ thuật : 1.Khái niệm : - Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật là loại phong cách ngôn ngữ dùng trong các văn bản thuộc lĩnh vực văn chương ( văn xuôi nghệ thuật, thơ , kịch ). - Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật khác với các phong cách khoa học, hành chính, chính luận, báo chí là ở chức năng thông báo – thẩm mĩ của nó. - Đây là nét cơ bản nhất để phân biệt giữa phong cách ngôn ngữ nghệ thuật đều có liên quan tới nét khác biệt đó. 2.Đặc điểm của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật : a. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật mang tính thẩm mĩ. + Ngôn ngữ xây dựng lên hình tượng Ngôn ngữ của phong cách nghệ thuật là tổng hoà kí hiệu hai mặt ngữ âm và ngữ nghĩa. Hai mặt đó hoà với nhau, cùng phát huy tác dụng ở từng câu, đoạn và toàn bộ cấu trúc của văn bản. Ví dụ : đoạn thơ trích trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du : “ Khi sao phong gấm…. ……………bấy thân” ->Mỗi dòng thơ là một câu hỏi tu từ. Điệp ngữ và cấu trúc ( khi sao, giờ sao, mặt sao, thân sao). Cách so sánh( tan tác như hoa giữa đường). Đối lập ( khi sao, giờ sao, thân sao). Sử dụng những thành ngữ ( ong bướm chán chường, gió sương dày dạn). Tất cả thể hiện nỗi đau nội tâm của Thuý Kiều. b. Tính đa nghĩa : Mọi sáng tác nghệ thuật đều phản ánh nhận thức, tư tưởng tình cảm và thái độ của nhà văn đói với cuộc sống con người. Xét theo mối quan hệ giữa văn bản với đối tượng được đề cập, ta có : + Phần biểu thị thông tin khách quan về đối tượng đề cập ( Phần được tạo qua trí tưởng tượng của nhà văn). + Thành phần biểu thị tư tưởng, tình cảm của nhà văn. Xét theo mối quan hệ giữa các yếu tố cấu trúc bên trong của văn bản, ta có : + Thành phần được xác định căn cứ vào câu chữ : nghĩa tuờng minh + nghĩa hàm ẩn. + Thành phần được suy ra từ câu chữ : nghĩa tường minh. Ví dụ : Bài thơ Bánh trôi nước ( Hồ Xuân Hương), “Đôi mắt” của nhà văn Nam Cao,… c.Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật thể hiện dấu ấn riêng của tác giả : - Nhà văn, nhà thơ thường có sở thích, sở trường riêng trong diễn đạt. Ví dụ : + Hồ Xuân Hương, Bà huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến, Tú Xương,… II.luyện tập : Bài tập 1,2: trả lời câu hỏi. Bài tập 3 : a) a1) Phân tích bài phú Nhà nho vui cảnh nghèo- Nguyễn Công Trứ : Bài phú đề cập tới cái nghèo với thái độ không lấy gì làm thích thú. Giọng điệu mỉa mai. Cách nói phô trương, trào lộng, cách nói sang mà rút cục chẳng có cái gì. Ví dụ : Bốn vách tường mo, ba gian nhà cỏ Đầu kèo mọt tạc vẽ sao, trước sân nhện giăng màn gió Phên trúc ngăn nửa bếp nửa buồng… *Tính thẩm mĩ : giàu hình ảnh, giọng điệu mỉa mai trào lộng. * Tính đa nghĩa : bài phú không chỉ thể hiện cảnh nghèo qua miêu tả về cách ăn, ở, mặc mà còn biểu thị tư tưởng tình cảm của nhà nho. * Thể hiện dấu ấn riêng của tác giả : bộc lộ cái tôi của tác giả. a 2) Đoạn thơ trong bài “Tràng giang”: Biện pháp nhân hoá: Sóng -> buồn Thuyền ->về Nước -> sầu Củi -> lạc Cảnh sông nước mang nặng nỗi cô đơn của kiếp người trôi nổi biết về đâu giữa dòng sông vô định của cuộc đời-> Đó là dấu ấn riêng của nhà thơ Huy Cận trong thơ. D4.Củng cố : ? Đặc điểm của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật HS trả lời GV khái quát lại khái niệm và đặc điểm phong cách ngôn ngữ nghệ thuật. D5.HDHB : Soạn bài “Đại cáo bình Ngô”( Nguyễn Trãi) - đọc kĩ văn bản, soạn theo câu hỏi HDHB. E.Rút kinh nghiệm :