Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tiết 86 đọc văn chí khí anh hùng và đọc thêm: thề nguyền

Ngµy so¹n: 23/3/2012 TiÕt 86 Ngµy d¹y: 02/4/2012 §äc v¨n chÝ khÝ anh hïng vµ ®äc thªm: ThÒ nguyÒn (TrÝch TruyÖn KiÒu) - NguyÔn Du- A.MỤC TIÊU BÀI HỌC I. Mức độ cần đạt Giúp HS: - Hiểu được ước mơ công lí của ND qua chí khí lẫm liệt của Từ Hải. - Thấy được những đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả nhân vật của tác giả. II. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng. 1. Kiến thức: - Ước mơ công lí của ND gửi gắm qua hình tượng Từ Hải, một con người có phẩm chất và chí khí phi thường. - Sáng tạo đặc sắc trong việc xây dựng hình tượng người anh hùng Từ Hải. 2. Kĩ năng: - Củng cố kĩ năng đọc – hiểu một đoạn thơ trữ tình. - Biết cảm thụ và phân tích những câu thơ hay. B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - Sgk, sgv - TruyÖn KiÒu vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o - ThiÕt kÕ d¹y- häc. C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH Gv tæ chøc giê d¹y- häc theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc ®äc diÔn c¶m, trao ®æi th¶o luËn, ph¸t vÊn- ®µm tho¹i, so s¸nh. D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP I. æn ®Þnh tæ chøc líp. II. KiÓm tra bµi cò: C©u hái: §äc thuéc lßng ®o¹n th¬ “Nçi th­¬ng m×nh” vµ cho biÕt vÎ ®Ñp con ng­êi Thuý KiÒu qua ®o¹n trÝch? Dù kiÕn tr¶ lêi: - HS ®äc diÔn c¶m, chÝnh x¸c ®o¹n th¬. - VÎ ®Ñp con ng­êi Thuý KiÒu: Nçi th­¬ng th©n xãt phËn vµ ý thøc cao vÒ nh©n phÈm cña nh©n vËt " gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o s©u s¾c. III. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: Trong suèt ®ªm tr­êng 15 n¨m l­u l¹c ®Çy khæ nhôc, ®¾ng cay cña Thóy KiÒu, Tõ H¶i bçng ®ét ngét xuÊt hiÖn råi l¹i biÕn mÊt. Nh­ng ë kho¶nh kh¾c ng«i sao Êy táa s¸ng, KiÒu ®· nhê oai hïm cña Tõ ®Ó thùc hiÖn m¬ ­íc c«ng lÝ “b¸o o¸n tr¶ ©n” ph©n minh. Trong Kim V©n KiÒu truyÖn, Thanh T©m Tµi Nh©n giíi thiÖu Tõ H¶i cã hiÖu lµ Minh S¬n, vèn ng­êi ®Êt ViÖt, lµ mét tay h¶o h¸n, t©m tÝnh kho¸ng ®¹t, ®é l­îng lín lao, anh hïng rÊt mùc tinh th«ng l­îc thao nh­ng l¹i xuÊt th©n tõ mét nho sinh thi háng, bá ®i lµm nghÒ bu«n b¸n... cã vÎ tÇm th­êng. Trong TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du ®· l­îc bá nh÷ng chi tiÕt tÇm th­êng Êy, sö dông bót ph¸p l·ng m¹n víi nh÷ng h×nh ¶nh t­îng tr­ng ­íc lÖ ®Ó x©y dùng nh©n vËt Tõ H¶i võa lµ 1 bËc ®¹i tr­îng phu anh hïng c¸i thÕ, 1 tr¸ng sÜ tung hoµnh thiªn h¹ võa lµ 1 ng­êi cã tÊm lßng ®é l­îng. Khi t¶ c¶nh chia tay cña Tõ H¶i víi Thóy KiÒu, Thanh T©m Tµi Nh©n chØ nãi trong mét c©u (Vî chång ®oµn tô chõng nöa n¨m, Tõ H¶i liªn tõ biÖt Thóy KiÒu ra ®i) nh­ng NguyÔn Du l¹i sö dông tíi 18 c©u lôc b¸t diÔn t¶ sinh ®éng t©m tr¹ng cña Thóy KiÒu, ®Æc biÖt lµ chÝ khÝ anh hïng cña Tõ H¶i. Ho¹t ®éng cña gv vµ hs Yªu cÇu cÇn ®¹t HĐ 1: HD HS tìm hiểu tiểu dẫn - Nªu vÞ trÝ ®o¹n trÝch? KÓ v¾n t¾t c¸c sù viÖc tr­íc ®o¹n trÝch nµy? §äc c¸c c©u miªu t¶ Tõ H¶i? Hs ph¸t biÓu. Gv nhËn xÐt, bæ sung: R¬i vµo lÇu xanh cña B¹c Bµ, B¹c H¹nh ë Ch©u Thai, KiÒu t×nh cê gÆp 1 vÞ kh¸ch ®Æc biÖt, phi phµm tõ ngo¹i h×nh, ®iÖu bé, cö chØ hµo hiÖp ®Õn tµi n¨ng, chÝ khÝ tung hoµnh thiªn h¹: “LÇn th©u giã m¸t tr¨ng thanh...PhØ nguyÒn s¸nh ph­îng, ®Ñp duyªn c­ìi rång”. Sau nöa n¨m chung sèng h¹nh phóc, Tõ H¶i tõ biÖt KiÒu ra ®i thùc hiÖn chÝ lín... I.VÞ trÝ ®o¹n trÝch: - Thuéc phÇn: Gia biÕn vµ l­u l¹c. - Tõ c©u 2213- 2230/ 3254 c©u. HĐ 2: HD HS đọc – hiểu văn bản II. §äc- hiÓu v¨n b¶n: TT 1: Hs ®äc ®o¹n trÝch. Gv nhËn xÐt, h­íng dÉn giäng ®äc: §o¹n trÝch gåm giäng kÓ - t¶ cña t¸c gi¶ vµ lêi nãi trùc tiÕp cña c¸c nh©n vËt. + Giäng kÓ-t¶: chËm r·i, kh©m phôc, ngîi ca. + Giäng KiÒu: nhá nhÑ, tha thiÕt. + Giäng Tõ H¶i: ®Ünh ®¹c, hµo hïng. 1. §äc. TT2: - T×m bè côc cña ®o¹n trÝch? 2. Bè côc: 3 phÇn. - P1: 4 c©u ®Çu " bèi c¶nh dÉn ®Õn cuéc chia li gi÷a Thóy KiÒu vµ Tõ H¶i; chÝ khÝ vµ t­ thÕ oai hïng cña Tõ H¶i. - P2: 12 c©u tiÕp " cuéc ®èi tho¹i gi÷a Thóy KiÒu vµ Tõ H¶i. - P3: 2 c©u cßn l¹i " Tõ H¶i døt ¸o ra ®i. TT 3: HD HS tìm hiểu chi tiết văn bản 3. T×m hiÓu ®o¹n trÝch: * Tìm hiểu 4 câu đầu Gv dÉn d¾t: Nh÷ng kÎ tÇm th­êng t×m ®Õn lÇu xanh cña B¹c Bµ, B¹c H¹nh chØ ®Ó tháa thó giã tr¨ng. Cßn Tõ H¶i, ng­êi anh hïng Êy t×m gÆp Thóy KiÒu lµ ®Ó t×m ng­êi tri ©m tri kØ. VËy nªn, sau khi chuéc nµng ra khái lÇu xanh, kÎ anh hïng vµ ng­êi con g¸i tµi s¾c ®ã ®· chung sèng thËt yªn Êm, h¹nh phóc. T×nh c¶m cña hä tr¶i qua nöa n¨m, vÉn ®ang ë ®é nång nµn, say ®¾m “nöa n¨m h­¬ng löa ®­¬ng nång” Nh­ng t×nh yªu dï cã m·nh liÖt, t×nh tri kØ dï cã mÆn mµ song chóng cã ®ñ søc k×m gi÷ b­íc ch©n cña Tõ H¶i? - Em hiÓu ntn vÒ tõ “tr­îng phu”, côm tõ “lßng bèn ph­¬ng”, ®Æc biÖt lµ tõ “tho¾t” cho thÊy c¸ch nghÜ, c¸ch xö sù cña Tõ H¶i ntn? Hs th¶o luËn, ph¸t biÓu. Gv nhËn xÐt, bæ sung. - “Bèn ph­¬ng”- nam, b¾c, t©y, ®«ng " chØ thiªn h¹, thÕ giíi. Theo Kinh LÔ, ng­êi x­a khi sinh con trai, ng­êi ta lµm 1 c¸i cung b»ng c©y d©u, mòi tªn b»ng cá bång (nãi t¾t: tang bång) b¾n tªn ra 4 h­íng, t­îng tr­ng cho mong muèn sau nµy ng­êi con trai Êy sÏ lµm nªn sù nghiÖp lín. - “Lßng bèn ph­¬ng” " kh¸t väng b¸ v­¬ng, lµm nªn sù nghiÖp phi phµm. -“§éng lßng bèn ph­¬ng” " chÝ khÝ anh hïng tung hoµnh thiªn h¹. §ã còng lµ lÝ t­ëng cña ng­êi anh hïng thêi trung ®¹i. KÎ lµm trai ph¶i lËp c«ng gi­¬ng danh, chÝ h­íng ®Ó ë bèn ph­¬ng, quyÕt m­u sù nghiÖp phi th­êng chø ko khu«n cuéc ®êi, chÝ h­íng cña m×nh trong khu«n khæ gia ®×nh tï tóng. Liªn hÖ: C«ng danh nam tö cßn v­¬ng nî/ Luèng thÑn tai nghe chuyÖn Vò HÇu (Tá lßng- Ph¹m Ngò L·o); ChÝ lµm trai dÆm ngh×n da ngùa/ Gieo Th¸i S¬n nhÑ tùa hång mao (Chinh phô ng©m- §oµn ThÞ §iÓm); ChÝ lµm trai nam b¾c ®«ng t©y/ Cho phØ søc vÉy vïng trong bèn bÓ (ChÝ anh hïng- NguyÔn C«ng Trø)... Tõ H¶i “qu¶ ko ph¶i lµ ng­êi cña 1 hä, mét nhµ, 1 xãm hay 1 lµng. Con ng­êi nµy lµ cña trêi ®Êt, cña bèn ph­¬ng. Mét con ng­êi nh­ thÕ lóc ra ®i ko thÓ ®i mét c¸ch tÇm th­êng ®­îc”. Chµng ra ®i lóc h¹nh phóc “®­¬ng nång”. VËy chÝ nguyÖn lËp c«ng danh sù nghiÖp lín lµ t©m nguyÖn th­êng trùc cña Tõ H¶i. VËy bèi c¶nh dÉn ®Õn cuéc chia li gi÷a Tõ H¶i vµ Thuý KiÒu? - ë hai c©u tiÕp, NguyÔn Du ®· miªu t¶ hµnh ®éng, t­ thÕ cña Tõ H¶i ntn? H×nh ¶nh Tõ ®­îc x©y dùng mang c¶m høng g×? TÇm vãc cña chµng ntn? Hs th¶o luËn, tr¶ lêi. Gv nhËn xÐt, bæ sung, chèt ý. Nªu néi dung cña 4 c©u ®Çu? a. 4 c©u ®Çu: - Nöa n¨m: kho¶ng thêi gian Thóy KiÒu vµ Tõ H¶i chung sèng. - H­¬ng löa: h×nh ¶nh ­íc lÖ " t×nh yªu. H­¬ng löa ®ang nång " t×nh yªu nång nµn, say ®¾m cña Thóy KiÒu- Tõ H¶i. - Tr­îng phu (®¹i tr­îng phu): ng­êi ®µn «ng cã chÝ khÝ, bËc anh hïng víi hµm nghÜa kh©m phôc, ca ngîi. - Lßng bèn ph­¬ng " côm tõ ­íc lÖ. " chÝ nguyÖn lËp c«ng danh, sù nghiÖp lín (m­u ®å b¸ v­¬ng), chÝ khÝ anh hïng tung hoµnh thiªn h¹. " lµ lÝ t­ëng anh hïng thêi trung ®¹i. - Tho¾t (tÝnh tõ): døt kho¸t, mau lÑ, kiªn quyÕt, chØ sù nhanh chãng trong kho¶nh kh¾c bÊt ngê. " C¸ch xö sù døt kho¸t, kh¸c th­êng cña Tõ H¶i. ] Bèi c¶nh dÉn ®Õn cuéc chia li gi÷a Tõ H¶i vµ Thóy KiÒu: ng­êi anh hïng gÆp ng­êi ®Ñp tri kØ, ®ang say ®¾m trong h¹nh phóc løa ®«i, chît nghÜ ®Õn chÝ lín ch­a thµnh, ®· ®éng lßng bèn ph­¬ng, døt ¸o ra ®i theo tiÕng gäi cña ý chÝ. - T­ thÕ: + Thanh g­¬m yªn ngùa: 1 m×nh, 1 g­¬m, 1 ngùa. + Th¼ng rong: ®i liÒn 1 m¹ch. " t­ thÕ oai phong, hµo hïng s¸nh ngang víi trêi ®Êt - C¸ch miªu t¶: ®Æt nh©n vËt s¸nh ngang víi ko gian trêi bÓ mªnh mang. " C¶m høng vò trô. " Ngîi ca ng­êi anh hïng mang tÇm vãc vò trô. ] 4 c©u ®Çu miªu t¶: + Bèi c¶nh chia li gi÷a Thóy KiÒu vµ Tõ H¶i. + Giíi thiÖu chÝ khÝ anh hïng cña Tõ H¶i. + T­ thÕ oai phong, hµo hïng cña 1 con ng­êi mang tÇm vãc vò trô. * Tìm hiểu 12 câu tiếp - Thóy KiÒu xin ®­îc ®i theo Tõ H¶i liÖu cã ph¶i chØ v× nµng muèn tu©n thñ ®óng quy ®Þnh cña lÔ gi¸o phong kiÕn- quy ®Þnh “tam tßng”? Em cã nhËn xÐt g× vÒ mong muèn nµy cña KiÒu? Hs ph¸t biÓu, th¶o luËn. Gv nhËn xÐt, bæ sung. GV b×nh: Thóy KiÒu ko nh÷ng lµ 1 ng­êi vî mµ cßn lµ 1 tri kØ cña Tõ H¶i. Nµng ko chØ yªu mµ cßn hiÓu, kh©m phôc vµ kÝnh träng chµng. Trong lêi nµng nãi víi chµng, nµng chØ viÖn ®Õn lÔ gi¸o PK. Song cã lÏ s©u th¼m trong ý nguyÖn Êy cßn rÊt nhiÒu nguyªn do. Sau nh÷ng n¨m th¸ng khæ nhôc, phiªu b¹t trong c¶nh ®o¹n tr­êng, thêi gian ®­îc sèng bªn chµng lµ thêi gian h¹nh phóc nh­ trong m¬ cña nµng. Chµng lµ chç dùa v÷ng ch¾c nhÊt cña nµng. Nµng ko muèn xa ng­êi chång yªu quý, ng­êi b¹n tri ©m tri kØ, ko muèn sèng trong c« ®¬n n¬i ®Êt kh¸ch quª ng­êi ®Çy c¹m bÉy hiÓm nguy. §ã lµ t©m lÝ b×nh th­êng, dÔ hiÓu - Tõ H¶i lµ ng­êi tri kØ- thÊu hiÓu s©u s¾c t©m sù cña Thóy KiÒu. Tr­íc sù thuyÕt phôc hîp lÝ thÊu t×nh cña nµng KiÒu, Tõ H¶i cã chÊp nhËn ko? V× sao? - Lêi ®¸p cña chµng võa lµ lêi thuyÕt phôc võa lµ lêi béc b¹ch chÝ khÝ. Em cã ®ång ý víi ý kiÕn ®ã ko? V× sao? - Cã ng­êi nãi chµng ®· biÓu hiÖn t­ c¸ch 1 ng­êi anh hïng, 1 con ng­êi b×nh th­êng, t©m lÝ, s©u s¾c vµ gÇn gòi, ch©n thùc ë 4 c©u: “R»ng nay... véi g×” . Em cã chia sÎ víi ý kiÕn ®ã ko? V× sao? Hs th¶o luËn, tr¶ lêi. Gv nhËn xÐt, bæ sung. GV b×nh: Tõ H¶i chèi tõ mong muèn cña Thóy KiÒu. §ã lµ ph¶n øng tÊt yÕu cña ng­êi anh hïng ch©n chÝnh ko bÞ siªu lßng tr­íc n÷ s¾c, v­íng bËn gia ®×nh- “Ng­êi ra ®i ®Çu ko ngo¶nh l¹i”( liªn hÖ t­ thÕ cña Kinh Kha bªn bê DÞch Thñy, ng­êi chiÕn sÜ trong t­ duy l·ng m¹n c¸ch m¹ng cña NguyÔn §×nh Thi sau nµy). §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ c¸ch nãi ®Æc biÖt cña Tõ H¶i. Chµng hái l¹i, hµm ý tr¸ch KiÒu bëi ngay trong buæi ®Çu gÆp gì chµng ®· lu«n xem nµng lµ tri kØ, hiÓu m×nh h¬n ai hÕt: “Nghe lêi võa ý, gËt ®Çu/ C­êi r»ng: “Tri kØ tr­íc sau mÊy ng­êi!/ Khen cho con m¾t tinh ®êi/ Anh hïng ®o¸n gi÷a trÇn ai míi giµ”. §ång thêi, t­¬ng lai mµ chµng vÏ ra míi chØ lµ nh÷ng h×nh ¶nh t­ëng t­îng. Nh­ng c¸ch nãi cña chµng chan chøa niÒm tin s¾t ®¸ vµo sù thµnh c«ng. §ã còng lµ lÝ t­ëng cao c¶ cña chµng. b. 12 c©u tiÕp: - Thóy KiÒu muèn ®i theo Tõ H¶i. V×: + Theo quy ®Þnh cña lÔ gi¸o phong kiÕn: phËn g¸i th× ph¶i theo chång. + Do t©m lÝ cña nµng lóc nµy. + Cã thÓ nµng muèn ra ®i ®Ó cïng chia sÎ, tiÕp søc vµ cïng g¸nh v¸c khã kh¨n cïng Tõ H¶i. " §ã lµ mong muèn chÝnh ®¸ng, hîp lÝ, thuËn t×nh. - Tõ H¶i chèi tõ mong muèn cña Thóy KiÒu. ®ã lµ ph¶n øng tÊt yÕu cña ng­êi anh hïng ch©n chÝnh. - Lêi tõ chèi ®Æc biÖt: + Hái l¹i " hµm ý tr¸ch KiÒu: Sao nµng l¹i cã thÓ th­êng t×nh nhi n÷ lµm vËy? Bëi chµng coi nµng lµ tri kØ cña m×nh. + Kh¼ng ®Þnh niÒm tin t­ëng s¾t ®¸ vµo t­¬ng lai, sù nghiÖp. Nh÷ng h×nh ¶nh thuéc ph¹m trï ko gian: m­êi v¹n tinh binh, bãng cê rîp ®­êng; ©m thanh hµo hïng: tiÕng chiªng dËy ®Êt " kh¸t väng lín lao, m­u ®å v­¬ng b¸, tÇm vãc vò trô lín lao cña ng­êi anh hïng Tõ H¶i. + Môc ®Ých ra ®i: lµm cho râ mÆt phi th­êng - chøng tá kh¶ n¨ng, ý chÝ phi phµm cña m×nh. ] H×nh ¶nh ng­êi anh hïng oai hïng, k× vÜ, b¶n lÜnh víi lÝ t­ëng cao c¶, ý chÝ vµ hoµi b·o lín lao " tÝnh chÊt lÝ t­ëng hãa. + Nh÷ng lêi gi·i bµy, ph©n trÇn vÒ hoµn c¶nh hiÖn t¹i (bèn bÓ ko nhµ, theo cµng thªm bËn) " nh÷ng khã kh¨n ban ®Çu. + Lêi an ñi ch©n t×nh " t©m lÝ, s©u s¾c vµ gÇn gòi. + Lêi høa hÑn" tÝnh døt kho¸t, quyÕt t©m s¾t ®¸ cña Tõ. ] 1 con ng­êi b×nh th­êng, t©m lÝ s©u s¾c vµ gÇn gòi, ch©n thùc h¬n. * Tìm hiểu hai câu cuối Gv dÉn d¾t: 2 c©u cuèi l¹i lµ lêi kÓ cña t¸c gi¶. C¶m høng vµ c¸ch miªu t¶ ng­êi anh hïng lÝ t­ëng cña NguyÔn Du trong 2 c©u cuèi nµy ntn? Gîi më: Th¸i ®é vµ cö chØ cña Tõ H¶i ®­îc miªu t¶ ntn? NguyÔn Du göi m¬ ­íc g× vµo h×nh ¶nh ng­êi anh hïng Tõ H¶i? c. 2 c©u cuèi: - Th¸i ®é, cö chØ: kiªn quyÕt, døt kho¸t, ko chÇn chõ, do dù, ko ®Ó t×nh c¶m yÕu ®uèi lung l¹c, c¶n b­íc. - H×nh ¶nh chim b»ng- h×nh ¶nh Èn dô t­îng tr­ng cho ng­êi anh hïng cã lÝ t­ëng cao ®Ñp, phi phµm, mang tÇm vãc vò trô. " C¶m høng: ngîi ca, kh¼ng ®Þnh, lÝ t­ëng hãa. " ­íc m¬ c«ng lÝ cña NguyÔn Du. HĐ 3: HD HS tổng kết bài học - Nªu nh÷ng vÎ ®Ñp cña nh©n vËt Tõ H¶i qua ®o¹n trÝch? - Bót ph¸p x©y dùng nh©n vËt Tõ H¶i (nh©n vËt anh hïng) cña NguyÔn Du? III. Tæng kÕt: - VÎ ®Ñp cña nh©n vËt Tõ H¶i: + ChÝ khÝ phi th­êng, m­u cÇu nghiÖp lín lÉy lõng. + Tù tin, b¶n lÜnh. + Døt kho¸t, kiªn quyÕt mµ l¹i rÊt t©m lÝ, s©u s¾c vµ gÇn gòi. - Bót ph¸p x©y dùng nh©n vËt: + LÝ t­ëng hãa víi c¶m høng vò trô. + Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh ­íc lÖ k× vÜ. + Lêi tho¹i trùc tiÕp thÓ hiÖn tÝnh c¸ch tù tin, b¶n lÜnh cña nh©n vËt. CỦNG CỐ - DẶN DÒ Yªu cÇu hs: - Häc thuéc ®o¹n trÝch. - Học bài theo vở ghi - Làm các bài tập trong Sách bài tập Ngữ văn 10 tập II - Tiết sau đọc thêm “Thề nguyền” - So¹n bµi: LËp luËn trong v¨n nghÞ luËn