Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tiết 87 đọc thêm: thề nguyền

Tiết 87 Đọc thêm: THỀ NGUYỀN (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) Ngày soạn: 25.03.2012 Ngày dạy: 4.4.2012 A. MỤC TIÊU BÀI HỌC I. Mức độ cần đạt Giúp HS: - Cảm nhận được vẻ đẹp của mối tình Kim – Kiều và khát vọng hạnh phúc của đôi trai tài gái sắc qua đêm thề nguyền thơ mộng và thiêng liêng. - Thấy được nghệ thuật đặc sắc trong sử dụng từ ngữ, xây dựng hình ảnh. II. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng 1. Kiến thức - Vẻ đẹp của mối tình Thúy Kiều – Kim Trọng, khtas vọng tình yêu tự do. - Nắm được nghệ thuật kể- tả kết hợp ngôn ngữ tác giả và ngôn ngữ nhân vật; lựa chọn từ ngữ, hình ảnh; ko gian nghệ thuật huyền ảo, thần tiên và thời gian nghệ thuật khẩn trương, gấp, vội. 2. Kĩ năng. - Rèn kĩ năng đọc thơ trữ tình và phân tích nhân vật trong thơ trữ tình. B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - Sgk, sgv, Truyện Kiều và các tài liệu tham khảo. - Hs soạn bài theo các câu hỏi của sgk. - Gv soạn thiết kế dạy- học. C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, phát vấn- đàm thoại theo các câu hỏi trong sgk. D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Ổn định tổ chức lớp. 2. Kiểm tra bài cũ: Câu hỏi: Đọc thuộc đoạn trích Chí khí anh hùng? Vẻ đẹp và bút pháp xây dựng nhân vật Từ Hải? DKTL: - VÎ ®Ñp cña nh©n vËt Tõ H¶i: + ChÝ khÝ phi th­êng, m­u cÇu nghiÖp lín lÉy lõng. + Tù tin, b¶n lÜnh. + Døt kho¸t, kiªn quyÕt mµ l¹i rÊt t©m lÝ, s©u s¾c vµ gÇn gòi. - Bót ph¸p x©y dùng nh©n vËt: + LÝ t­ëng hãa víi c¶m høng vò trô. + Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh ­íc lÖ k× vÜ. + Lêi tho¹i trùc tiÕp thÓ hiÖn tÝnh c¸ch tù tin, b¶n lÜnh cña nh©n vËt 3. Bài mới: * Giới thiệu bài mới: Từ Hải đột ngột xuất hiện trong cuộc đời Kiều nhằm thể hiện ước mơ công lí của Nguyễn Du. Còn Kim Trọng, chàng là người mà Kiều gặp trong buổi chiều thanh minh thơ mộng một cách tình cờ nhưng “tiếng sét ái tình” lập tức đã gắn kết hai trái tim son trẻ “Người quốc sắc, kẻ thiên tài/ Tình trong như đã, mặt ngoài còn e/ Chập chờn cơn tỉnh, cơn mê...” Tình yêu ấy sẽ còn theo nàng mãi mãi dù xuống “tuyền đài” vẫn ko thể phai nhạt. Nguyễn Du đã dành những lời ca tuyệt diệu cho thiên diễm tình Kim- Kiều, gửi gắm khát vọng tình yêu tự do giữa sự kiềm tỏa của lễ giáo PK. Đỉnh cao của mối tình say đắm và thủy chung của Thúy Kiều- Kim Trọng chính là đêm thề nguyền của hai người. Hoạt động của gv và hs Yêu cầu cần đạt - Nêu vị trí đoạn trích? Kể vắn tắt các sự kiện trước nó? Hs phát biểu. Gv nhận xét, bổ sung. I. Vị trí đoạn trích: - Thuộc phần: Gặp gỡ và đính ước. - Từ câu 431- 452/3254 câu. Sau lần gặp gỡ đầu tiên trong buổi chiều thanh minh thơ mộng, Kim Trọng đi tìm nhà trọ học gần cạnh nhà Thúy Kiều cốt để tìm gặp lại nàng. Hai người đã gặp gỡ, trao kỉ vật làm tin. Một hôm, khi cả gia đình sang chơi bên ngoại, Kiều đã tìm gặp Kim Trọng. Chiều tà, nàng trở về nhà, được tin cả nhà vẫn chưa về, nàng quay lại gặp chàng. Hai người đã làm lễ thề nguyền gắn bó trước vầng trăng vằng vặc... II. Hướng dẫn đọc- hiểu: Yêu cầu hs đọc diễn cảm. 1. Đọc - Tìm bố cục của đoạn trích? 2.Bố cục: 4 phần. - P1: 4 câu đầu " Thúy Kiều trở lại nhà Kim Trọng. - P2: 6 câu tiếp " Tư thế và cảm giác của Kim Trọng khi Kiều trở lại. - P3: 4 câu tiếp " Kiều giải thích lí do lại sang. - P4: 8 câu còn lại " cảnh thề nguyền. Gv hướng dẫn hs thảo luận, trả lời các câu hỏi trong sgk để tìm hiểu đoạn trích: Câu 1: Nêu nhận xét về hàm nghĩa của các từ: vội, xăm xăm, băng? Tại sao Thúy Kiều lại có hành động như vậy? Hs thảo luận, phát biểu. Gv nhận xét, bổ sung: Đây là cuộc gặp gỡ, thề nguyền táo bạo, xuất phát từ tình yêu đắm say, trong trắng, tự nguyện của Thúy Kiều- Kim Trọng. Cuộc thề nguyền này chưa được phép của cha mẹ nàng nhưng đã được miêu tả nên thơ và trang trọng với sự đồng cảm cao của tác giả. Nó cho thấy tư tưởng mới mẻ, tiến bộ của Nguyễn Du. Nguyên nhân của hành động táo bạo, vội vã của Kiều: + Hiện thực. + Tâm linh 2. Hướng dẫn tìm hiểu đoạn trích: a. Câu 1: - Vội " tính từ. - Xăm xăm, băng " động từ. " sự khẩn trương, vội vã. " hành động táo bạo, đột xuất, bất ngờ ngay cả với chính Thúy Kiều. " thời gian nghệ thuật: gấp, vội, khẩn trương. - Nguyên nhân: + Sợ cha mẹ về sẽ trách mắng hành động táo bạo của nàng " phải vội vã tranh đua với thời gian. + Tiếng gọi của tình yêu mãnh liệt thôi thúc. + Kiều bị ám ảnh bởi định mệnh dành cho người tài sắc nên đã chủ động tìm đến với tình yêu để chống lại định mệnh. Nỗi lo lắng trước tương lai mong manh, mơ hồ, ko vững chắc khiến nàng phải bám víu lấy hiện tại. Thúy Kiều là 1 người nhạy cảm và đa cảm. Ngay từ khi là cô gái trong trắng, sống trong cảnh “Êm đềm trướng rủ màn che” đã bị ám ảnh bởi định mệnh dành cho người tài sắc. Nàng từng đồng cảm, khóc thương cho Đạm Tiên, lo sợ cho chính mình (Rằng: “Hồng nhan tự thuở xưa/ Cái điều bạc mạnh có chừa ai đâu/ Nỗi niềm tưởng đến mà đau/ Thấy người nằm đó biết sau thế nào?”. Khúc đàn tuyệt diệu của nàng lại là ngón hồ cầm gảy “thiên bạc mệnh” khiến Kim Trọng nghe “ Khi tựa gối, khi cúi đầu/ Khi vò chín khúc, khi chau đôi mày/ Rằng: “Hay thì thật là hay/ Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào”. Nàng là người được Đạm Tiên báo mộng có tên trong sổ Đoạn trường, sông Tiền Đường là nấm mồ hồng nhan của nàng. Một thầy tướng cũng phán: “Anh hoa phát tiết ra ngoài/ Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa”. Sư Tam Hợp đạo cô cũng nói tổng kết về cuộc đời nàng: “Sống làm vợ khắp người ta/ Hại thay thác xuống làm ma ko chồng”...Ta hiểu vì sao Kiều nói với Kim Trọng như để thanh minh cho sự chủ động của mình: “Bây giờ rõ mặt đôi ta/ Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao?” Câu 2: Không gian thơ mộng và thiêng liêng của cuộc thề nguyền được Nguyễn Du miêu tả ntn? H/S thảo luận, trả lời G/V nhận xét, bổ sung Ngoại cảnh tĩnh lặng và ảo hư; tâm cảnh bâng khuâng ngỡ ngàng, nửa tỉnh, nửa mơ " không khí thơ mộng, huyền hoặc như trong cõi mộng. - Các hình thức lễ nghi của buổi thề nguyền ntn? Hs theo dõi sgk trả lời. Gv nhận xét, bổ sung: Các hình thức lễ nghi của buổi thề nguyền rất trang trọng, cảm động và thiêng liêng, lãng mạn và đầy chất lý tưởng. b. Câu 2: Ÿ Không gian thơ mộng: - Cảnh Kim Trọng đang thiu thiu, mơ màng dưới ánh trăng nhặt thưa, ngọn đèn hưu hắt. - Tiếng bước chân khe khẽ, êm nhẹ lại ngần của Thúy Kiều. - Những hình ảnh ước lệ hoa mỹ, sang trọng: giấc hòe, bóng trăng xế, hoa lê, giấc mộng đêm xuân... - Tâm trạng con người: + Kim Trọng: bâng khuâng, nửa tỉnh nửa mơ, khó tin là sự thực. + Thúy Kiều: ngỡ ngàng, cứ ngỡ trong mơ. " Tính chất thơ mộng, huyền ảo, thần tiên. Ÿ Không gian thiêng liêng: Các hình thức lễ nghi trang trọng: + Đài sen nối sáp- thắp thêm nến. + Lò đào thêm hương- đốt thêm trầm hương. + Viết lời nguyện ước. + Trao kỉ vật. + Hai người cùng đọc lời thề son sắt trước “vầng trăng vằng vặc giữa trời”. Câu 3: Liên hệ với đoạn “trao duyên” để chỉ ra tính chất lôgic nhất quán trong quan niệm về tình yêu của Thúy Kiều? Hs thảo luận, phát biểu. Gv nhận xét, bổ sung: Thúy Kiều quan niệm tình yêu là tình cảm thủy chung và thiêng liêng. Thủy chung: bởi nàng đã tự nguyện gán bó, dành cho Kim Trọng tình cảm say đắm, mãnh liệt, chủ động và rất đỗi trong sáng. Nàng sẽ giữ mãi tình cảm ấy dù khi “thịt nát xương mòn ”. Thiêng liêng bởi nó là lời thề với người yêu, trước trời đất, không thể đổi thay. Bởi thế khi buộc phải phụ lời thề nguyền, nàng đau xót, tiếc thương khôn tả. Hành động trao duyên, trả nghĩa với chàng Kim cũng chỉ làm dịu đi phần nào nỗi đau, mất mát không gì bù đắp nổi của nàng. c. Câu 3: Sự nhất quán trong quan niệm về tình yêu của Thúy Kiều: tình yêu- tình cảm thủy chung và thiêng liêng. + Thủy chung: trước sau như một... + Thiêng liêng: tình yêu gắn liền chữ “tình” và “nghĩa”, là lời nguyện thề trước trời đất. "Nàng đau xót tột cùng khi phải trao duyên. "Trao duyên là việc làm trả nghĩa với Kim Trọng, dịu di phần nào nỗi đau, mất mát không gì bù đắp nổi của nàng. d. e. Ýnghĩa văn bản Ngợi ca vẻ đẹp của tình yêu và tấm lòng đồng cảm của ND với khát vọng hạnh phúc của con người. E. Củng cố, dặn dò: Yêu cầu hs: - Học thuộc lòng đoạn thơ. - Soạn bài LLVH: Văn bản văn học.