Giáo án Ngữ văn lớp 8 Tiết 5, 6 Trong lòng mẹ (trích: những ngày thơ ấu)

Tiết 5+6 - Văn bản: Trong lòng mẹ (Trích: Những ngày thơ ấu) Nguyên Hồng A. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức: - Tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của nhân vật bé Hồng. - Cảm nhận được tình yêu mãnh liệt của bé Hồng đối với mẹ . - Bước đầu hiểu được thể loại hồi kí và những nét đặc sắc của thể loại này qua ngòi bút của Nguyên Hồng thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện chân thành, giàu sức truyền cảm . 2. Kĩ năng: - Kĩ năng bài dạy: Rèn kĩ năng phân tích, đánh giá nhân vật và tác phẩm văn học. - Kĩ năng sống: Mỗi chúng ta phải biết đánh giá và yêu thương con người cho đúng mực 3. Thái độ: Giáo dục lòng nhân ái, sự đồng cảm với những con người có hoàn cảnh bất hạnh. B. Chuẩn bị: - GV: Soạn bài, tham khảo tài liệu, ảnh chân dung tác giả. - HS: Tìm hiểu bài theo yêu cầu của giáo viên C. Phương pháp: Phương pháp đàm thoại, nêu vấn đề, giảng bình, tích hợp... D. Tiến trình giờ dạy: I. ổn định tổ chức: (1p) II. Kiểm tra bài cũ: (5p) ? Văn bản " Tôi đi học" được viết theo thể loại nào ? ? Nội dung chủ đạo của tác phẩm là gì ? - Thể loại: truyện ngắn trữ tình. - Chủ đề: Dòng cảm xúc đẹp đẽ, trong sáng, sâu sắc đối với mái trường tuổi thơ. III. Bài mới: (35p ) - Giáo viên giới thiệu bài mới ... ở nước ta Nguyên Hồng là một trong những nhà văn có một thời thơ ấu thật cay đắng, khốn khổ, những kĩ niệm ấy đã được nhà văn viết lại trong tập hồi kí " Những ngày thơ ấu " kỉ niệm về người mẹ đáng thương qua cuộc trò chuyện với bà Cô và qua cuộc gặp gỡ bất ngờ là một trong những chương truyện cảm động nhất. Hoạt động của thầy và trò * Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm. (8p ) ? Dựa chú thích, em hãy nêu ngắn gọn những nét cơ bản về tác giả và tác phẩm? - HS nêu ngắn gọn. - GV bổ sung theo TLTK - Hồi kí tự truyện: ghi lại, kể lại những truyện của chính mình- NV chính tronh truyện xưng " Tôi"- là tác giả- người kể truyện và bộc lộ cảm xúc. - Từ cảnh ngộ và tâm sự của bé Hồng, tác giả cho thấy bộ mặt lạnh lùng của xã hội đồng tiền đầy rẫy những thành kiến cổ hủ, thói nhỏ nhen độc ác của đám thị dân tiểu tư sản khiến cho tình ruột thịt cũng trở lên khô héo. - Tên đoạn trích do người soạn sách đặt. * Hoạt động 2: B1. ( 27p ) - Y.c đọc : Giọng chậm, tình cảm. Lời của bà cô đọc với giọng kéo dài, lộ rõ sắc thái châm biếm. ? Giải thích các chú thích: 5, 8, 14, 17. ? Văn bản sử dụng những phương thức BĐ nào ? ? Là cuốn hồi kí, NV người kể chuyện xưng tôi, ngôi thứ nhất. Điều đó có ý nghiã gì ? - Câu chuỵên trở lên trung thực, chân thành. ? Câu chuyện của bé Hồng được kể với những sự việc nào? - Cuộc trò chuyện giữa bé Hồng và người cô. - Cuộc trò chuyện giữa 2 mẹ con bé Hồng. ? Hãy tìm và đánh dấu trên văn bản ranh giới các sự việc đó ? - Từ đầu ...đến chứ/ 17. - Còn lại. ( Có thể có nhiều cách chia khác nữa) GV: Phân tích theo nhân vật. ? Theo dõi phần chữ nhỏ, em thấy cảnh ngộ của bé Hồng có gì đặc biệt ? Em cảm nhận như thế nào về cảnh ngộ ấy ? - Cảnh ngộ của bé Hồng: + Mồ côi cha, xa mẹ. + Sống nhờ cô ruột- bị ghẻ lạnh- khao khát tình yêu thương. đ Thương tâm. ? NV người cô đóng vai trò gì trong cuộc đối thoại với bé Hồng ? - Chủ động trò chuyện, lái câu chuyện theo ý mình. ? Tìm những chi tiết miêu tả HĐ, cử chỉ, và giọng nói của người cô ? - HĐ, cử chỉ: Gọi tôi đến, cười hỏi, vỗ vai, cười mà nói, tươi cười kể các chuyện... - Lời nói: + Xưng hô: mày tao đgần gũi, thân tình. + Giọng nói: ngọt ngào. ? Nhận xét về những biểu hiện bề ngoài của người cô trong cuộc trò chuyện với bé Hồng? - Tỏ ra dịu dàng, thân mật, quan tâm. ? Thực chất đó có phải là mục đích của người cô không ? Căn cứ vào đâu em đánh giá như vậy ? ? Vậy mục đích của người cô là gì ? ? Em hiểu như thế nào về nụ cười rất kịch của người cô ?- giả dối. ? Những HĐ, cử chỉ, lời nói nào của người cô trong đoạn đối thoại tiếp theo làm em chú ý ? Những chi tiết ấy biểu hiện điều gì ? - Hỏi giọng vẫn ngọt: ... mợ mày phát tài lắm. - Hai con mắt long lanh- chằm chặp nhìn. - Vỗ vai, cười mà nói: ...vào mà thăm em bé- ngân dài, ngọt , rõ. - Tươi cười kể tình cảnh túng quẫn, sự gầy guộc, rách rưới... 1 cách tỉ mỉ. đ Biểu hiện: Chủ động dàn dựng, từng bước gieo nọc độc, thâm hiểm, lạnh lùng vô cảm, độc ác. ? Cử chỉ, thái độ của người cô ở cuối cuộc thoại thay đổi như thế nào ? Đó có phải là sự thay đổi về tình cảm khi chứng kiến sự đau đớn , phẫn uất của đứa cháu không ? - Đổi giọng, vỗ vai, nghiêm nghị. - Tỏ sự ngậm ngùi, thương xót. đ Thay đổi chiến thuậtđ Bản chất giả dối, thâm hiểm đến trơ trẽn. ? Qua phân tích, em hiểu gì về tâm địa và bản chất của người cô ? * Củng cố( tiết 1): (1p ) ? Theo em vì sao bà cô có thái độ cay nghiệt với mẹ bé Hồng như vậy ? - Sự ích kỉ, thói nhỏ nhen, thành kiến cổ hủ- NV đại diện cho lớp thị dân tiểu tư sản. * HDVN: (2p ) - Tập tóm tắt văn bản. - Soạn tiếp cho tiết 2. Tiết 2: Giảng 27.8.2911 *ổn định tổ chức: (1p ) *KTBC: ( 5p ) ? Tóm tắt văn bản "Trong lòng mẹ" ? PBCN về nhân vật người cô ? - Tóm tắt: Gần đến ngày giỗ cha, bé Hồng được người cô gọi đến... trên đường đi học về, Hồng nhìn thấy mẹ, chạy theo... trong lòng mẹ Hồng thấy sung sướng, hạnh phúc. - Người cô: Giả dối, thâm hiểm, lạnh lùng, độc ác. * Bài mới: B2 ( 28p ) ? Vì sao trong cuộc trò chuỵên với người cô, bé Hồng lại ứng xử như vậy ? - Toan trả lời có. - Cúi đầu không đáp }đ Nhận ra ý nghĩa cay độc... - Cười đáp: không, không muốn vào... đ Không để những rắp tâm... xâm phạm... ? Em đánh giá như thế nào về cách ứng xử của Hồng trong tình huống này ? đ Phản ứng thông minh. ? Nếu trong tình huống như của bé Hồng, em sẽ ứng xử như thế nào ? - HS tự bộc lộ. ? Sau câu hỏi thứ hai của người cô, tâm trạng bé Hồng như thế nào ? - Im lặng cúi đầu,lòng thắt lại, mắt cay cayđ đau đớn, xót xa. ? Khi nghe những lời nhục mạ, mỉa mai của bà cô về mẹ, tâm trạng bé Hồng như thế nào ? - Nước mắt ròng ròng,chan hoà đầm đìa. - Cười dài trong nước mắt. đ Đau đớn, phẫn uất. ? Tâm trạng bé Hồng như thế nào khi nghe người cô cứ tươi cười kể về cảnh ngộ tội nghiệp của mẹ mình ? - Cổ họng nghẹn ứ, khóc không ra tiếng. - Những cổ tục...như...quyết vồ ngay mà cắn, nhai, nghiến... ? Hãy chỉ ra cái đặc sắc của câu văn và tác dụng của nó ? - Lời văn dồn dập, hình ảnh so sánh đặc sắc, các động từ mạnhđ Đau đớn, uất ức căm giận cực điểm. --> Lòng yêu thương mẹ tha thiết, mãnh liệt. ? Tìm đọc những câu văn biểu hiện rõ nhất tình cảm sâu sắc mà bé Hồng dành cho mẹ ? - Nhưng đời nào ...rắp tâm... - Tôi thương mẹ tôi và căm tức... - Giá những cổ tục đã đày đoạ... ? Qua những cảm xúc, suuy nghĩ, thái độ trong cuộc trò chuyện với người cô, ta biết được điều gì về tình cảm của bé Hồng đối với mẹ ? ? Bé Hồng gặp mẹ trong hoàn cảnh nào ? Bé có những HĐ nào trong phút giây phút đầu tiên ấy ? +. Khi thoáng thấy bóng mẹ: - Hoàn cảnh: Chiều tan học, thoáng thấy.. - HĐ: Liền đuổi theo, gọi bối rối. ? HĐ ấy cho em hình dung như thế nào về tình cảm, tâm trạng của bé Hồng lúc đó ? đ Khát khao gặp mẹ. Mừng rỡ, cuống quýt, hi vọng.đ Phản ứng tức thì, tự nhiên. ? Nếu người ngồi trong xe không phải là mẹ của bé Hồng thì điều gì sẽ xảy ra ? - Nếu không phải mẹ- Bạn bè cười chê. . Bản thân thẹn, tủi cực: ảo ảnh . ? Thử phân tích cái hay của hình ảnh so sánh này ? đ H. ả so sánh- cực tả nỗi khát khao gặp mẹ. ? Hãy phân tích chi tiết miêu tả HĐ của bé Hồng khi gặp mẹ để thấy khả năng miêu tả tâm lí tinh tế của Nguyên Hồng ? - Thở...trán ...chân- phần nhiều vì nỗi xúc động mạnh mẽ dâng lên trong lòng khi đó đúng là mẹ. - Không oà khóc ngay- khi mẹ kéo tay, xoa đầu hỏi thì niềm sung sướng, xúc động mới vỡ oà thàng tiếng khóc. đMtả tâm lí tinh tếđ xúc động, sung sướng. ? Tiếng khóc lần này có gì khác với khóc khi nói chuyện với người cô ? ? Khi ở trong lòng mẹ, bé Hồng có những cảm giác như thế nào ? Theo em cảm giác nào là mạnh nhất, vì sao ? +. Khi ở trong lòng mẹ: ấm áp,thơm tho lạ thường,êm dịu vô cùng và sung sướng- hạnh phúc tột đỉnh (mạnh nhất vì nó át đi tất cả...) ? Cảm nhận của bé Hồng khi ở trong lòng mẹ được diễn tả bằng phương thức biểu đạt chính nào ? ? Qua đó em cảm nhận thêm điều gì về tâm hồn tác giả ? đ PTBĐ chính: Biểu cảm-Cảm hứng say mê, rung động tinh tế. ? Kênh hình gợi cho em những cảm nhận gì ? GV bình về hình ảnh bé Hồng trong lòng mẹ. ? ấn tượng sâu sắc của em về hình ảnh bé Hồng khi gặp mẹ và trong lòng mẹ là gì ? Hoạt động 3: Tổng kết. (5p ) ? Trong văn bản ,chất trữ tình được thể hiện qua những phương diện nào ? ? Nội dung của đoạn trích là gì ? ? Giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo được thể hiện như thế nào qua đoạn trích ? - GT nhân đạo: Ca ngợi , cảm thông, lên án... - GT hiện thực: Phản ánh... ? Đọc ghi nhớ Hoạt động 4: Luyện tập. (2p ) ? Em hiểu như thế nào về nhận định :" Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng" ? HD theo SGV. Nội dung kiến thức I. Giới thiệu chung 1. Tác giả ( 1918- 1982). - Là một trong những nhà văn lớn của VHVN hiện đại. - Là nhà văn của những người lao động nghèo khổ, nhà văn của phụ nữ và nhi đồng. 2. Tác phẩm: - Tập hồi kí tự truyện: " Những ngày thơ ấu"- (1938- 1940) viết về tuổi thơ cay đắng của tác giả. -Tác phẩm gồm 9 chương. -Văn bản "Trong lòng mẹ" là chương IV. II. Đọc - hiểu văn bản 1. Đọc, tìm hiểu chú thích: a. Đọc b.Tìm hiểu chú thích: 2. Kết cấu, bố cục: - PTBĐ: Kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm. - Bố cục: 2 Phần. 3. Phân tích: a. Nhân vật người cô trong cuộc đối thoại với bé Hồng: Người cô thật giả dối, lạnh lùng, độc ác và thâm hiểm. b. Nhân vật bé Hồng: + Bé Hồng trong cuộc trò chuyện với người cô: Trong tâm trạng đau đớn, xót xa, phẫn uất cực điểm đối với những cổ tục, bé Hồng bộc lộ TY thương tha thiết , mãnh liệt đối với mẹ. + Bé Hồng khi gặp mẹ và trong lòng mẹ: Trong lòng mẹ, bé Hồng chìm trong niềm sung sướng, hạnh phúc tột đỉnh. 4. Tổng kết: 4.1. Nội dung : - Cảnh ngộ đáng thương và nỗi buồn của nhân vật bé Hồng. - Nỗi cô đơn và niềm khát khao của bé Hồng bất chấp sự tàn nhẫn, vô tình của bà cô. - Cảm nhận của bé Hồng vè tình mẫu tử thiêng liêng, sâu nặng khi gặp mẹ, 4.2. Nghệ thuật: - Kết hợp lời văn kể chuyện với miêu tả, biểu cảm. 4.3. Ghi nhớ:SGK/ 21. III. Luyện tập: IV. Củng cố: ( 1p ) - GV Đọc tư liệu tham khảo cho học sinh nghe . - Có thể cho học sinh hát hay đọc thơ ca ngợi tình mẫu tử. V. HDVN: (2p ) - Tóm tắt văn bản, tìm đọc tác phẩm. - Nắm được giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản.