Giáo án Ngữ văn lớp 8 từ tiết 57 đến tiết 63

NS: Tiết: 57 Đọc thêm Tuần 15 Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác - Phan Bội Châu - A.Mục tiêu bài dạy: 1. Kiến thức - Thấy được nét mới mẻ về nội dung trong một số tác phẩm thơ nôm viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật của văn học yêu nước và cách mạng đầu thế kỉ XX: Cảm hứng hào hùng, lãng mạn, giọng thơ mạnh mẽ, khoáng đạt được thể hiện trong bài thơ của Phan Bội Châu - Cảm nhận được khí phách kiên cường, phong thái ung dung của nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu trong hoàn cảnh tù ngục. 2. Kĩ năng a. Kĩ năng bài học Đọc- Hiểu văn bản thơ thất ngôn bát cú đường luật đầu thế kỉ XX. - Cảm nhận được giọng thơ, hình ảnh thơ ở các văn bản. b. Kĩ năng sống - Rèn kĩ năng: thể hiện sự tự tin, KN lắng nghe tích cực, KN ra quyết định, KN hợp tác.. 3. Thái độ - Giáo dục lòng yêu mến, kính trọng những chí sĩ yêu nước. B. Chuẩn bị - GV: - Sưu tầm chân dung Phan Bội Châu, - Giáo án, tư liệu tham khảo, tranh minh hoạ. - HS : Ôn tập về thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, đọc lại những bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật đã học ở lớp 7. Soạn bài, học bài cũ C. Phương pháp- Kĩ thuật dạy học - Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, Nêu vấn đề … - KT hoạt động: KT hoạt động cá nhân, KT hoạt động nhóm, KT động não, KT hỏi và trả lời, Trình bày một phút , ... D. Tiến trình bài dạy 1.ổn định: Ngày giảng Lớp Sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: - Kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh. 3. bài mới: Có biết bao tác phẩm đã lay động lòng người. Trong đó có những tác phẩm là tiếng nói, là những lời tâm tình của lớp cha ông anh hùng, nghĩa trung trong buổi đầu đi tìm đường cứu nước. Tuy gặp muôn vàn khó khăn vẫn nêu cao phẩm chất làm người. Tiêu biểu cho những áng văn ấy là bài: "Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác"của Phan Bội Châu. Hoạt động của Thầy và Trò ? Nêu những hiểu biết của em về tác giả HS: GV: Phan Bội Châu ( 1867- 1940) tên thuở nhỏ là Phan Văn San, tên hiệu chính là Sào Nam, người làng Đan Nhiễm, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Ông là một nhà yêu nước, nhà cách mạng lớn nhất của Việt Nam trong vòng hai mươi lăm năm đầu thế kỉ XX. Năm 1905, ông xuất dương sang Nhật Bản, sau đó sang Trung Quốc, Thái Lan để mưu đồ sự nghiệp cứu nước. Năm 1925, ông bị thực dân Pháp bắt cóc tại Thượng Hải và đưa về nước để kết án tử hình. Trước phong trào đấu tranh của nhân dân cả nước, đặc biệt là của thanh niên đòi ân xá cho cụ Phan Bội Châu, thực dân Pháp phải xóa án tử hình và giam lỏng cụ ở Huế. Từ đó, ông trở thành “Ông già Bến Ngự” cho đến lúc mất. - Phan Bội Châu cũng là một nhà văn, nhà thơ lớn, có sự nghiệp sáng tác khá đồ sộ. Tác phẩm của ông bao gồm rất nhiều thể loại, viết bằng chữ Hán, chữ Nôm và chữ quốc ngữ, tất cả đều thể hiện lòng yêu nước, thương dân tha thiết, khát vọng độc lập, tự do và ý chí chiến đấu kiên cường bền bỉ ? Kể tên những sáng tác của ông HS: Tác phẩm chính: Hải ngoại huyết thư ( Thơ chữ Hán), Sào Nam thi tập ( Thơ chữ Hán và chữ Nôm), Trùng Quang tâm sử ( Tiểu thuyết chữ Hán), Văn tế Phan Chu Trinh ( Chữ Nôm), Phan Bội Châu niên biểu (Hồi kí chữ Hán) ? ND chủ yếu trong các sáng tác của Phan Bội Châu HS: Tất cả đều thể hiện lòng yêu nước, thương dân, khát vọng độc lập tự do, ý chí chiến đấu bền bỉ, kiên cường. ? Nêu xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác bài thơ HS: GV: Phan Bội Châu đã từng bị thực dân Pháp kết án tử hình vắng mặt từ năm 1912 khi bị bọn quân phiệt Quảng Đông bắt giam và biết chúng có ý định trao trả cho Pháp, khó có thể thoát chết ông viết tác phẩm " Ngục trung thư" nhằm để lại một bức thư tuyệt mệnh tâm huyết cho đồng bào đồng chí. Nhiều tác phẩm thơ văn yêu nước đầu thế kỉ chưa có sự đổi mới về ngôn ngữ và thể lợi nhưng đã thể hiện được tinh thần thời đại mới mẻ. GV: Hướng dẫn H đọc: chú ý đọc diễn cảm phù hợp với khẩu khí ngang tàng giọng điệu hào hùng của bài thơ. Riêng 2 câu thực đọc với giọng thống thiết. GV: Đọc mẫu 1 lượt 2 HS đọc lại ? Giải thích nghĩa của các từ ở chú thích... - GV lưu ý các chú thích 1,4,6 ? Bài thơ được viết theo thể thơ nào HS: ? Nhắc lại đặc điểm của thể thơ này HS: - 7 chữ, 8 câu - Bố cục: Đề, thực, luận, kết ( Mỗi phần tương đương với 2 câu). ? Phương thức biểu đạt chính của bài thơ HS: ? Theo em hình thức biểu cảm của bài thơ này là trực tiếp hay gián tiếp? Vì sao HS: Biểu cảm trực tiếp. Bài thơ là sự suy ngẫm cảm xúc về thân phận đang bị cầm từ của mình. ? Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Giới hạn, nội dung từng phần HS; Bốn phần tương đướng với kết cấu bài thơ ? Em hiểu như thế nào về nhan đề của bài thơ HS: Cảm tác: cảm xúc được viết ra.. - Cảm tác vào nhà ngục Quảng Đông: cảm xúc được viết khi bị bắt giam ở nhà ngục Quảng Đông. GV: Bài thơ này Phan Bội Châu làm để tự an ủi mình khi làm xong ông đã ngâm nga lớn tiếng rồi cả cười, vang động cả 4 vách hầm như không biết thân mình đang bị nhốt trong ngục. ?Đọc hai câu đề. Vẫn là hào kiệt vẫn phong lưu Chạy mỏi chân thì hãy ở tù ? Em phát hiện nghệ thuật trong 2 câu đề HS: Điệp từ "vẫn" ? Điệp từ đó có giá trị trong câu thơ như thế nào HS: Phủ nhận hoàn toàn cảnh ngộ đắng cay thực tại, nhấn mạnh cuộc sống của những người anh hùng không bao giờ thay đổi dù ở bất cứ hoàn cảnh nào. ? Các từ "hào kiệt", "phong lưu" cho em hình dung về một con người như thế nào HS: Con người tài chí có phong thái đường hoàng, tự tin, ung dung... ? Em hiểu như thế nào về câu "Chạy mỏi chân thì hãy ở tù" HS: Nhà tù chỉ là chốn nghỉ chân của người cách mạng trên con đường đấu tranh đầy gian khổ... GV: Đây là quan điểm đầy tích cực vì khi đã mỏi mệt vào tù là để nghỉ chân chứ không phải là bị bắt giam-> Coi thường gian nan - Rơi vào cảnh tù ngục với một thực tế đầy đau khổ, xiềng xích đày đọa nhưng người tù không chịu khuất phục hoàn cảnh để đứng trên tư thế cao hơn cùm kẹp: vào tù ngục mà như người chủ động đến để nghỉ chân trên chặng đường dài,. Vì thế người anh hùng cảm thấy mình hoàn toàn tự do, thanh thản về tinh thần ? Em có nhận xét gì về giọng điệu của 2 câu thơ ? Giọng điệu đó thể hiện điều gì HS: GV: Đó là tuyên ngôn khẳng định tư thế làm người không để cho gông cùm, xiềng xích của kẻ thù đè bẹp mình. - Giọng đùa vui,-> Đây là giọng điệu quen thuộc của lối thơ khẩu khí phổ biến của văn thơ xưa ( nói về việc nguy hiểm, nghiêm trọng với giọng cười cợt) ? Qua đó em hiểu nội dung của 2 câu đề như thế nào HS: ? Đọc hai câu thực: Đã khách không nhà trong bốn biển Lại người có tội giữa năm châu ? Các cụm từ" khách không nhà" và "trong bốn biển " có ý nghĩa như thế nào HS: ? Giọng điệu của hai câu thơ có gì thay đổi so với hai câu đề GV: Hai câu thơ như lời tâm sự HS: Cụm từ: ” Lại người...châu" mang phảng phất âm hưởng hài hước, giễu cợt bản án phi nghĩa của kẻ thù đồng thời pha chút chua chát tự nhận mình là có lỗi ( so xuất để rơi vào tay giặc). ? Lời tâm sự ở đây có ý nghĩa như thế nào HS: GV: Phan Bội Châu tự nói về cuộc đời bôn ba của mình, một cuộc đời đầy sóng gió và bất trắc. - Từ năm 1905 đến khi bị bắt là gần 10 năm lưu lạc trên đất khách, quê người( Khi ở Nhật, khi thì ở Trung Quốc, khi thì ở Thái Lan)> Mười năm không mái ấm gia đình, cực khổ về vất chất, cay đáng về tinh thần Phan Bội Châu đều nếm trải. Thêm vào đó còn bị kẻ thù săn đuổi, ở đau cũng là đối tượng truy bắt của thực dân Pháp, nhất là khi đang mang một bản án tử hình. ? Đây có phải là lời than của t.giả không? Vì sao - Không. Một con người nguyện gửi gắm thân mình cho đất nước và xác định”non sông đã chết sống thêm nhục ” làm sao có thể than thở về hoàn cảnh được; mà chỉ tâm trạng đau đớn của người anh hùng đầy khí phách-> Lời thơ tuy ngậm ngùi nhưng vẫn đầy khẩu khí của người anh hùng: vẫn giữ vững ý chí, tác phong hào kiệt, vẫn mang tầm vóc của người anh hùng thuở trước: Chí là trai Nam, Bắc, Tây, Đông Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể. ( Nguyễn Công Trứ) ? Nhận xét về nghệ thuật của hai câu thơ  - Nghệ thuật bình đối - Từng cặp từ ngữ đối nhau, từng ý đối nhau ? Qua đó thể hiện điều gì - Nổi bật hoàn cảnh thực tại và lời thơ như có ý thanh minh cho mình : Một con người hi sinh lợi ích cá nhân để tìm đường cứu nước như vậy thì có tội gì ? Có chăng Phan Bội Châu xem mình là người có tội với dân, với nước vì bao năm bôn tẩu mưu tính trăm việc mà không nên việc gì, nghĩ mình tội nặng, lỗi nhiều... ? Đọc hai câu luận Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế Mở miệng cười tan cuộc oán thù ? Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ ở hai câu thơ này? Nó có tác dụng gì HS: Động từ mạnh: ôm chặt, cười tan,.. GV: Gợi tả tầm vóc lớn lao của người anh hùng , ý chí và khí phách vẫn vững vàng không nao núng. ? Em thấy cách nói đó của tác giả có bình thường không?Tác dụng HS: Cách nói khoa trương " đưa con người vượt ra tầm vóc nhỏ bé, tầm thường trong vũ trụ để đat tới tầm cóc lớn lao " NT gây ấn tượng GV : Đây là khẩu khí của người anh hùng hào kiệt cho dù ở trong hoàn cảnh nào thì vẫn theo đuổi sự nghiệp cứu nước, cứu đời, vẫn có thể lạc quan trước mọi thử thách của kẻ thù ? Qua đó em thấy nét đẹp nào của Phan Bội Châu ? Tác giả muốn nói gì qua 2 câu thơ này HS: Khẳng định năng lực, hoài bão trị nước cứu đời của mình, coi thường mọi sự đày đọa nơi lao tù. ? Đọc hai câu kết Thân ấy hãy còn, còn sự nghiệp Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu ? Em có nhận xét gì nhịp thơ về cách sử dụng từ và kiểu câu của hai câu thơ cuối. HS: Điệp từ "còn", dùng câu nghi vấn, giọng thơ mạnh mẽ, dứt khoát làm ý khẳng định cho câu thơ. ? Vậy hai câu thơ khẳng định điều gì với người đọc HS: Tư thế hiên ngang cao hơn cái chết, ý chí sắt thép của người cách mạng. - Còn sống là còn chiến đấu - Tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng của mình ? Em cảm nhận như thế nào về chân dung của cụ Phan Bội Châu qua 2 câu thơ cuối ? Nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ HS: ? Em cảm nhận được điều gì về con người PBC qua nội dung bài học ?ý nghĩa của văn bản này là gì ? ? Đọc to, rõ mục ghi nhớ SGK/ T148. GV: Hướng dẫn H luyện tập ? Hãy nhận dạng thể thơ thất ngôn bát cú đường luật ở bài thơ “Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác”về các phương diện số câu, số chữ, cách gieo vần ? Đọc bài đọc thêm SGK/ T148 GV gợi ý tìm hiểu nội dung phần đọc thêm - HS phát biểu, nhận xét - GV nhận xét Nội dung A. Giới thiệu chung 1./ Tác giả - Phan Bội Châu: ( 1867 - 1940) quê ở Nam Đàn - Nghệ An - Là nhà yêu nước, nhà cách mạng lớn của dân tộc ta trong vòng hơn 20 năm đầu thế kỉ XX. - Là nhà văn, nhà thơ lớn với những tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, thương dân, khát vọng độc lập, tự do. 2. Tác phẩm - Bài thơ được rút trong tác phẩm "Ngục trung thư", sáng tác năm 1914 – sau khi Phan Bội Châu bị giam trong nhà ngục Quảng Đông- Trung Quốc. B. Đọc – Hiểu văn bản 1. Đọc- Chú thích - Thể thơ: Thất ngôn bát cú đường luật. - Phương thức biểu đạt: Biểu cảm -> trực tiếp. 2.Kết cấu, bố cục: 4 phần: Đề, thực, luận, kết . 3. Phân tích 3.1. Hai câu đề - Điệp từ "vẫn" -> Khẳng định sự không thay đổi. - Hào kiệt, phong lưu-> Phong thái ung dung, đường hoàng, sang trọng - Chạy mỏi chân thì hãy ở tù-> Nhà tù chỉ là nơi nghỉ chân trên con đường cách mạng- > Chủ động - Giọng điệu: Vừa cứng cỏi vừa mềm mại -> bình thản trước cảnh tù ngục. -> Khẳng định tư thế hiên ngang đường hoàng, ung dung vừa ngang tàng bất khuất vừa tài tử hào hoa của người cách mạng. 3.2.. Hai câu thực - Giọng điệu: trầm thống, dồn nén, chất chứa, ngậm ngùi cho cảnh ngộ hiện tại. - NT: đối xứng chặt chẽ. đã khách ><có tội... -> Câu thơ thể hiện nỗi đau trong tâm hồn của bậc anh hùng và tầm vóc lớn lao phi thường của người tù yêu nước. Một tấm lòng vì dân vì nước và sự ngạo nghễ trước kẻ thù. 3.3. Hai câu luận - Sử dụng động từ mạnh, nói quá, đối , giọng điệu sảng khoái đầy hoài bão, cách nói khoa trương theo bút pháp lãng mạng anh hùng ca-> Khí phách can trường, tư thế lẫm liệt. -> Tầm vóc lớn lao của người anh hùng 3.4. Hai câu kết - Điệp ngữ, câu nghi vấn, giọng thơ mạnh mẽ, dứt khoát làm ý khẳng định cho câu thơ. -> Khẳng định một tư thế hiên ngang, một ý chí thép và một niềm tin mãnh liệt vào sự nghiệp cách mạng chính nghĩa. 4./ Tổng kết: 4.1/ Nghệ thuật: - Giọng điệu hào hùng có sức lôi cuốn mạnh mẽ 4.2/ Nội dung- ý nhĩa - Phong thái ung dung, đường hoàng - Khí phách kiên cường bất khuất vượt lên trên cảnh tù ngục khốc liệt * ý nghĩa: Ca ngợi vẻ đẹp và tư thế của người chí sĩ cách mạng Phan Bội Châu trong hoàn cahr tù ngục 4.3/ Ghi nhớ : SGK/ T148 C. Luyện tập Nhận diện thể thơ: - Số câu: 8 - Số chữ : 7 - Các phần : Đề , thực, luận kết - Đối các cặp câu 3-4, 5-6 4 củng cố: GV hệ thống lại toàn bộ nội dung kiến thức bài học cần ghi nhớ: Nghệ thuật, nội dung, thể thơ 5. Hướng dẫn học ở nhà và chuẩn bị cho bài sau * Hướng dẫn học ở nhà - Học thuộc lòng bài thơ - Phân tích nội dung bài thơ ? Viết một bài văn ngắn phát biểu cảm nghĩ về khí phách của người chí sĩ yêu nước Việt Nam đầu thế kỉ XX qua bài thơ của Phan Bội Châu Gợi ý: - Về thể loại: Biểu cảm (có xen lẫn tự sự và miêu tả) - Nội dung: Phải làm toát lên tinh thần, khí phách kiên cường bất khuất của tác giả. Qua đó thể hiện thái độ ca ngợi, khâm phục của bản thân dành cho Phan Bội Châu - Hình thức: đủ 3 phần ( MB,TB, KB) * Hướng dẫn chuẩn bị cho bài sau: Đập đá ở Côn Lôn - Ôn tập thể thơ thất ngôn bát cú đường luật - Đọc kĩ bài - Chuẩn bị theo nội dung SGK + Hoàn cảnh ra đời, nội dung. + Tranh ảnh về tác giả. + Tài liệu liên quan đến bài học E. Rút kinh nghiệm giờ dạy: ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... NS: Tiết: 57 Tuần 15 Văn bản: Đập đá ở Côn Lôn - Phan Châu Trinh - A.Mục tiêu bài dạy: 1. Kiến thức: - Thấy được sự đóng góp của nhà chí sĩ cách mạng Phan Châu Trinh cho nền văn học Việt Nam đầu thế kỉ XX Cảm nhận được vẻ đẹp hình tượng người chí sĩ yêu nước được khắc họa bằng bút pháp nghệ thuật lãng mạn - Chí khí lẫm liệt, phong thái đàng hoàng của nhà chi sĩ yêu nước - Cảm hứng hào hùng, lãng mạn được thể hiện trong bài thơ. 2. Kĩ năng. a. Kĩ năng bài học - Đọc- hiểu văn bản thơ văn yêu nước viết theo thể thơ thất ngôn bát cú đường luật. - Phân tích được vẻ đẹp hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ. - Cảm nhận được hình ảnh, giọng điệu trong bài thơ. b.Kĩ năng sống - Rèn kĩ năng: thể hiện sự tự tin, KN lắng nghe tích cực, KN ra quyết định, KN hợp tác... 3. Thái độ: - Trân trọng và cảm phục những người cách mạng, một lòng vì nước vì dân. B. Chuẩn bị - GV: Giáo án, tư liệu tham khảo, tranh minh hoạ. - HS: Soạn bài, học bài cũ C. Phương pháp- Kĩ thuật dạy học - Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, Nêu vấn đề … - KT hoạt động: KT hoạt động cá nhân, KT hoạt động nhóm, KT động não, KT hỏi và trả lời, trình bày một phút D. Tiến trình bài dạy 1.ổn định: Ngày giảng Lớp Sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ ? Đọc thuộc lòng bài thơ “Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” và nêu những nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của bài thơ - Yêu cầu: + Đọc chính xác câu, từ trong bài thơ. Đọc to, rõ ràng, diễn cảm. + Đặc sắc về ND – NT: Bằng giọng điệu hào hùng có sức lôi cuốn mạnh mẽ, bài thơ đã thể hiện phong thái ung dung, đường hoàng và khí phách kiên cường, bất khuất vượt lên trên cảnh tù ngục khốc liệt của nhà chí sĩ yêu nước Phân Bội Châu. GV: Nhận xét: Cho điểm: 3. bài mới Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh là những nhà nho yêu nước, tiếp thu tư tưởng mới, quyết tâm đêm hết tài sức của mình thực hiện khát vọng xoay chuyển đất trời, đánh đuổi giặc thù, chấn hưng đất nước, dấy lên phong trào cách mạng sôi nổi ở VN trong mấy chục năm đầu thế kỉ XX. Cả hai đều từng bị kẻ thù bắt, tù đày nhiều năm. Trong tù, các cụ- những chí sĩ cách mạng thường hay làm thơ để bày tỏ chí khí của mình. Bài thơ “ Đập đá ở Côn Lôn “ là một trong số các bài được sáng tác trong hoàn cảnh ấy. Hoạt động của Thầy và Trò ? Em hãy giới thiệu một vài nét cơ bản về tác giả Phan Châu Trinh HS: GV: Bổ sung - Phan Châu Trinh ( 1782- 1926 , hiệu là Tây Hồ, biệt hiệu Hi Mã, quê làng Tây Lộc huyện Hà Đông ( Nay là thôn Tây Hồ, xã Tam Phước, huyện Tam Kì), tỉnh Quảng Nam. Thi đậu Phó bảng, làm quan một thời gian ngắn rồi bỏ quan, chuyên tâm vào sự nghiệp cứu nước. Trong những năm đầu thế kỉ XX, Phan Châu Trinh là ngiười đầu tiên đề xướng dân chủ, đòi bãi bỏ chế độ quân chủ ở Việt Nam. Hoạt động cứu nước của ông đa dạng, phong phú và sôi nổi ở trong nước, có lúc ở Pháp, Nhật - Phan Châu Trinh là người giỏi biện luận và có tài văn chương. Văn chính luận của ông rất hùng biện và đanh thép; thơ văn trữ tình thấm đẫm tinh thần yêu nước và dân chủ. ? Kể tên những tác phẩm chính của Phan Châu Trinh - Các tác phẩm chính: Các tập thơ: Tây Hồ thi tập, Tính quốc hồn ca, Xăng- tê thi tập; triuyện thơ dịch: giai nhân kì ngộ và nhiều áng thơ văn khác ? Đặc điểm thơ của Phan Châu Trinh HS: Hùng biện, đanh thép, thấm đẫm tư tưởng yêu nước và dân chủ. ? Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ HS: 1908 Phan Châu Trinh bị khép tội xúi giục nhân dân nổi loạn trong phong trào chống thuế ở Trung Kì nên bị bắt, bị kết án chém và đày ra Côn Đảo - Bài thơ “Đập đá ở Côn Lôn” làm trong lúc ông cùng các tù nhân khác bị bắt lao động khổ sai... GV: Hướng dẫn H đọc và tìm hiểu chú thích. Giọng điệu thể hiện khẩu khí ngang tàng, hào hùng của tác giả. - GV: Đọc mẫu 1 lần - Gọi 2 HS đọc lại ? Cần chú ý các chú thích nào? Vì sao - Chú ý các chú thích 1, 4 ,5, 6 là các từ khó, từ cổ, từ chỉ danh ? Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào ? Em hãy thuyết minh về đặc điểm của thể thơ đó HS: ? Chỉ ra phương thức biểu đạt của bài thơ ? Phần nội dung nào sử dụng tự sự như một yếu tố để biểu cảm HS: Công việc đập đá. ? Nội dung nào thuần tuý là biểu cảm HS: biểu cảm từ suy nghĩ việc đập đá ? Đọc bài thơ em thấy có nội dung cơ bản nào? tìm các câu tương ứng? HS: 4 câu đầu-> hình ảnh người tù và công việc đập đá 4 câu cuối-> Cảm nghĩ của tác giả (suy nghĩ từ việc đập đá) ? Đọc 4 câu thơ đầu ? Hai câu đề đã trực tiếp miêu tả người đập đá như thế nào HS: - Tư thế - Địa điểm. ? Nhận xét của em về hình ảnh này HS: Gợi tư thế đứng không phải là của con người bình thường mà là thế đứng của kẻ “làm trai”: Hiên ngang sừng sững giữa đất trời Côn Lôn GV: Làm trai theo quan niệm nhân sinh truyền thống: đã sinh làm trai thì phải khác đời ( Phan Bội Châu). Các nhà nho xưa thường nói đến chí làm trai: - Nguyễn Công Trứ: Chí làm trai Nam, Bắc, Tây, Đông Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể Hay: Đã mang tiếng ở trong trời đất Phải có danh gì với núi sông -> Câu thơ như toát lên một vẻ đẹp của một đấng nam nhi đường hoàng đứng giữa đất trời Côn Lôn biển rộng, non cao-> Bút pháp lãng mạn - Phan Châu Trinh cho rằng mình có mặt ở nơi đây là để thực hiện “chí làm trai” của mình. Thì ra nhà thơ chủ động đến nơi đây chứ không phải là bị bắt, không phải là đi tù đày - Côn Lôn chỉ nghe nhắc đến là đã ghê sợ bởi nơi đó là một nơi một đi khó có ngày trở lại. Bởi nơi đó là lao động khổ sai, là gông cùm, là đánh đập. Vậy mà người tù vẫn vững vàng sừng sững đứng giữa đất trời Côn Lôn- điều đó đã là anh hùng rồi-> Câu 1 đã khắc hoạ tư thế đứng của người anh hùng - Hình ảnh ấy còn được thể hiện qua công việc đập đá ? Công việc đập đá là một công việc như thế nào HS: Công việc khổ sai, nặng nhọc buộc người tù phải làm trong hoàn cảnh khắc nghiệt giữa hòn đảo trơ trọi ở ngoài biển khơi GV: Côn Đảo được coi là địa ngục trần gian. Thực dân Pháp đưa hình thức lao động này để đày ải người tù đến khi kiệt sức không còn ý chí để đấu tranh nữa. - Sức mạnh, hiệu quả công việc: lừng lẫy làm cho lở núi non. ? Thực tế là như vậy nhưng qua hai câu thơ của Phan Châu Trinh em cảm nhận thấy điều gì HS: Nhân vật trữ tình hiện lên oai phong lẫm liệt như đang xẻ núi khơi sông " làm nổi bật ý thơ “ làm trai phải lạ ở trên đời” -> Tư thế hiên ngang, ngạo nghễ giữa ngục tù xiềng xích. GV: Giải thích quan niệm nhân sinh truyền thống “Làm trai” ? Đọc hai câu thực, em hình dung như thế nào về con người trong câu thơ HS: Đang làm việc hết mình, tung hoành ngang dọc, đạp phá quyết liệt. + Xách búa- đánh tan + Ra tay- đập bể ? Nét độc đáo của 2 câu thơ là gì? tác dụng của cách thể hiện này HS: Hình ảnh đối xứng hài hoà, ngân vang âm thanh nhịp điệu của công việc-> hoạt động của người dũng sĩ có sức mạnh phi thường, công việc đập đá, lao động khổ sai trở thành một hoạt động rời non lấp biển của một anh hùng thần thoại vang động cả đất trời Côn Lôn. ? Nhận xét về khẩu khí của tác giả HS: Ngang tàng, ngạo nghễ, coi thường mọi thử thách gian nan. ? Khái quát lại ý nghĩa của 4 câu thơ đầu GV: Bốn câu thơ đầu miêu tả công việc đập đá của người tù khổ sai những đã dựng được một tượng đài uy nghi về con người anh hùng với khí phách hiên ngang, lẫm liệt sừng sững giữa đất trời. GV : đưa hình ảnh minh hoạ những hình ảnh người tù bị tra tấn trong “ Địa ngục trần gian” – Nhà tù Côn Đảo H đọc 4 câu còn lại ? Phương thức biểu đạt của 4 câu thơ này là gì HS: Trực tiếp bộc lộ cảm xúc ? Em hãy nêu cách bộc lộ cảm xúc của tác giả HS: Tạo thế tương quan đối lập với những hình ảnh ẩn dụ. ? ở cặp câu luận điều đó được thể hiện như thế nào HS: Sự đối lập giữa những gian nan thử thách với sức chịu đựng dẻo dai, bền bỉ và ý chí sắt son của người chiến sĩ CM: Tháng ngày >< mưa nắng Thân sành sỏi >< dạ sắt son ? Tác dụng của phép đối trên ? Từ đó toát lên phẩm chất cao quý nào của người tù yêu nước HS: Bất khuất trước nguy nan, trung thành với lí tưởng yêu nước. ? Cách biểu hiện cảm xúc của 2 câu kết có gì đặc biệt. HS: Là sự đối lập giữa chí lớn của những người dám mưu đồ sự nghiệp lớn cứu nước với những thử thách phải gánh chịu. “Những kẻ vá trời...gian nan chi kể...” ? Công việc đội đá vá trời là công viêc như thế nào HS: Là những việc hết sức lớn lao không phải ai cũng làm được. ? Tự ví mình là kẻ “vá trời” là cách nói như thế nào HS: Cách nói khoa trương, cường điệu. ? Tác dụng Nhấn mạnh thêm bức chân dung của người đập đá ở những câu thơ trên. ? Khái quát lại nội dung biểu cảm qua 4 câu thơ cuối của bài thơ ? Bài thơ đã làm hiện lên vẻ đẹp nào của người tù yêu nước HS: Hiên ngang, trung thành kiên cường với sự nghiệp CM, với lí tưởng..; ? Từ đó cho em hiểu thêm điều gì về con người Phan Châu Trinh so sánh với Phan Bội Châu HS: Người anh hùng bất khuất, bền gan vững chí với lí tưởng cứu nước của mình ? Nét nghệ thuật đặc sắc của bài thơ HS: Bút pháp lãng mạn, giọng điều hào hùng, từ ngữ khoa trương, hình ảnh ẩn dụ, đối lập cân xứng hài hoà... ? Qua đó giúp em hiểu thêm gì về Phan Châu Trinh ? Đọc to, rõ mục ghi nhớ SGK/ T150. G: Hướng dẫn H luyện tập ? Đọc diễn cảm bài thơ HS đọc Hs nhận xet Gv nhận xét ? Qua cả hai bài thơ “vào nhà ngục Quảng đông cảm tác” và “đập đá ở Côn Lôn”, em hãy trình bày những cảm nhận của mình về vẻ đẹp hào hùng lãng mạn của hình tượng nhà nho yêu nước và cách mạng đầu thế kỉ XX Gợi ý: - Khí phách ngang tàng lẫm liệt ngay cả trong thử thách gian lao có thể đe doạ đến tính mạng - ý chí chiến đấu và niềm tin không dời đỏi vào sự nghiệp của mình Nội dung A. Giới thiệu chung 1. Tác giả: - Phan Châu Trinh ( 1872 – 1926) quê ở Quảng Nam. - Tham gia hoạt động cứu nước rất sôI nổi những năm đầu thế kỉ XX - Là người giỏi biện luận và có tài văn chương. - Văn chương của ông thấm đẫm tinh thần yêu nước và tinh thần dân chủ. 2. Tác phẩm: - Ra đời năm 1908, khi tác giả đang bị bắt và bị đày tại Côn Đảo. B.Đọc- Hiểu văn bản. 1. Đọc- chú thích - Thể thơ: Thất ngôn bát cú. - Phương thức biểu đạt: biểu cảm kết hợp tự sự 2. Kết cấu- Bố cục: 2 phần 4 câu đầu-> hình ảnh người tù và công việc đập đá 4 câu cuối-> Cảm nghĩ của tác giả (suy nghĩ từ việc đập đá) 3. Phân tích 3.1. Hình ảnh người tù và công việc đập đá - Địa điểm: Côn Lôn - Tư thế: Đứng giữa-> Hiên ngang, sừng sững giữa đất trời -> Miêu tả bối cảnh không gian đồng thời tạo dựng tư thế đứng của con người - Công việc: đập đá -> Công việc nặng nhọc, hình thức lao động khổ sai - Người anh hù