Giáo án Ngữ văn lớp 8 Tuần 1 Bài 1 Tiết 1, 2 Tôi đi học

Người soạn: Trần Thị Khánh Trang Ngày dạy: TUẦN 1 BÀI 1 Tiết 1 & 2: Tôi đi học – Thanh Tịnh – I.Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh : -Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên trong đời. -Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của TT. II.Tiến trình lên lớp : 1.Ổn định: 2.Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra vở, sgk, bài chuẩn bị. 3.Bài mới : Cổng trường mở ra là VB đã học ở lớp 7,chương trình lớp 8 cũng mở đầu bằng một tác phẩm có chủ đề tương tự,”Tôi đi học”,tác phẩm của T.Tịnh là những kỉ niệm của thời thơ ấu, ngày đầu tiên đến trường. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học Ghi bảng Hoạt động 1 : Tìm hiểu tác giả- tác phẩm : -Đọc SGK;Giáo viên giới thiệu thêm một số chi tiết. Hoạt động 2 : Đọc và tìm hiểu chú thích : Đọc văn bản : đọc giọng nhẹ nhàng, chầm chậm tạo cảm xúc bâng khuâng, lưu luyến. Hoạt động 3 : Tìm hiểu văn bản : H 1:Toàn bộ truyện ngắn diễn tả cảm xúc gì?Những gì đã gợi lên điều ấy? à“Hàng năm, cứ vào cuối thu,...lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.”àNhững kỷ niệm của lần đến trường đầu tiên. H 2:Những kỉ niệm về buổi tựu trường được nhà văn diễn tả theo trình tự như thế nào ? *Theo trình tự thời gian : -Hiện tại nhớ về quá khứ :biến chuyển của đất trời cuối thu và hình ảnh mấy em nhỏ ànhớ lại mình ngày ấy cùng những kỉ niệm trong sáng. -Theo từng thời điểm : + Trên đường đi cùng mẹ tới trường. + Khi nhìn ngôi trường ngày khai giảng và các bạn, lúc nghe gọi tên và rời tay mẹ vào lớp . +Lúc ngồi vào chỗ và đón nhận giờ học đầu tiên. H 3 : Tìm những hình ảnh, chi tiết thể hiện cảm nghĩ của Tôi khi đang trên đường đến trường? àBỡ ngỡ,cảm thấy mình trang trọng khác hẳn ngày thường. H 4:Cảm nghĩ khi ở sân trường? +Sân trường …dày đặc người . Ai cũng áo quần sạch sẽ, gương mặt vui tươi, sáng sủa +Ngôi trường vừa xinh xắn, vừa oai nghiêm khác thường. Sân nó rộng, mình nó cao hơn, lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ. àSân trường trở nên trang trọng,Tôi cảm thấy lo lắng,hồi hộp. H 5:Khi nghe ông dốc gọi tên,cảm nghĩ của Tôi như thế nào ? +Hồi hộp chờ nghe gọi tên mình, khi nghe gọi đến tên, “tôi” giật mình, lúng túng. à Hồi hộp , bỡ ngỡ, lo sợ vẩn vơ. H 6:Cảm giác em như thế nào khi được bố mẹ đưa đến trường vào ngày đi học đầu tiên ở bậc tiểu học hoặc trung học? H 7:Đọc tiếp đoạn văn còn lại .Hình ảnh, chi tiết nào chứng tỏ tâm trạng hồi hộp của “tôi” khi rời bàn tay mẹ, khi vào lớp đón giờ học đầu tiên? - “ Tôi” thấy nặng nề một cách lạ, rồi bỗng cảm thấy sợ khi sắp phải rời bàn tay mẹ, nức nở khóc theo các cậu học sinh mới như mình (phản ứng dây truyền) -Vừa cảm thấy xa mẹ , lấy làm lạ... vẫn không cảm thấy xa nhà hay xa mẹï à vừa ngỡ ngàng, vừa tự tin . H 8:Em có cảm nhận gì về thái độ của phụ huynh ? Của ông đốc, thầy giáo ? -Chuẩn bị chu đáo, âu yếm, lo lắng theo dõi diễn biến tâm trạng con em -Ông đốc rất từ tốn, hiền hậu với học sinh.Thầy giáo trẻ tươi cười, vui tính, thân thương, trìu mến,.. à Những hình ảnh trên cho thấy trách nhiệm, tấm lòng của nhà trường, gia đình đối với học sinh, nhất là những em bé lần đầu đi học. Đây thực sự là những dấu ấn tốt đẹp, những kỉ niệm trong sáng, ấm áp không thể phai nhoà trong kí ức tuổi thơ. (Cổng trường mở ra) H 9:Hãy chỉ ra những hình ảnh so sánh được tác giả sử dụng trong văn bản ? Phân tích giá trị biểu cảm ? -Sử dụng những hình ảnh so sánh để diễn tả tâm trạng nhân vật tôi trong những thời điểm khác nhau : + “Tôi quên thế nào được .. như những cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”. + “Ý nghĩ ấy…làn mây lướt ngang trên ngọn núi”. + “Họ như những con chim con… nhưng còn ngập ngừng, e sợ.” à So sánh giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm được gắn với những cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng trữ tình àtạo nên chất thơ man mác và cảm giác nhẹ nhàng êm dịu, trong trẻo trong truyện ngắn. H 10:Khi vào lớp,tâm trạng và cảm giác của Tôi lúc này có gì lạ lùng?Em có nhận xét gì? àNhìn gì cũng thấy lạ và hay hay,lạm nhận chỗ ngồi kia là của mình,nhìn người bạn mới chưa quen đã thấy quyến luyến,là sự biến đổi tự nhiên của tâm lý nhân vật . H 11: “Một con chim non …vỗ cánh bay cao”mang ý nghĩa gì? àGợi nhớ,nhớ tiếc những ngày trẻ thơ hoàn toàn vui chơi tự do đã chấm dứt để bước vào một giai đoạn mới trong cuộc đời-làm học sinh,tập làm người lớnàHình ảnh không chỉ mang nghĩa thực,như một sự tình cờ,mà mang ý nghĩa tượng trưng. H 12:Dòng chữ Tôi đi học kết thúc truyện có ý nghĩa gì? àKết thúc tự nhiên,bất ngờ,vừa khép lại bài văn vừa mở ra một thế giới mới,một bầu trời,một khoảng không gian,thời gian,tâm trạng,giai đoạn mới trong cuộc đời một đứa trẻ,như một niềm tự hào hồn nhiên,trong sáng của Tôi,của nỗi lòng trẻ thơàChủ đề của truyện ngắn. H 13:Nêu nhận xét của em về nét đặc sắc nghệ thuật của truyện ? Sức cuốn hút của tác phẩm theo em được tạo nên từ đâu ? -Những đặc sắc nghệ thuật của truyện : + Bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ đúng theo trình tự t/gian. + Kết hợp giữa kể,m/tả với bộc lộ cảm xúc,tâm trạng nhân vật . àTạo nên chất trữ tình của tác phẩm . -Sức cuốn hút của tác phẩm là nhờ những yếu tố sau : + Hồi tưởng chân thực,những rung động sâu sắc của chính tác giả. + Tình huống truyện:dấu ấn sâu đậm, ko thể quên & rất tr/sáng. + Tình cảm ấm áp, trìu mến của những người lớn đối với các em nhỏ lần đầu tiên đến trường. + Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường +so sánh giàu sức gợi cảm. à Toàn bộ truyện toát lên chất trữ tình thiết tha. Hoạt động 4 : Tổng kết về văn bản : H: Những cảm xúc của Thanh Tịnh gợi cho em những kỉ niệm gì trong ngày đầu tiên đi học?Có gì giống& khác với T/Tịnh ? à Ghi nhớ : Hoạt động 5 : Hướng dẫn luyện tập . 1. Cảm nghĩ của em về dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” trong truyện ? àKhái quát lại những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật theo trình tự thời gian ?(Chú ý chỉ ra sự kết hợp hài hoà giữa trữ tình với miêu tả, tự sự của văn bản ) 2.Viết đoạn văn ghi lại ấn tượng của em trong buổi đến trường khai giảng đầu tiên. I.Tác giả – tác phẩm : - Học SGK trang 8 . II.Tìm hiểu văn bản : 1.Khơi nguồn kỷ niệm: -Thời điểm :hàng năm,cuối thu… -Cảnh vật:lá rụng nhiều,mây bàng bạc,mấy em nhỏ… -Cảm xúc:lòng tôi mơn man,nao nức… àNiềm xao xuyến bồi hồi,tình cảm trong sáng,đẹp đẽ khi nhớ về kỷ niệm ấu thơ. 2.Diễn biến tâm trạng ,cảm xúc khi hồi tưởng: a.Trên đường đến trường : -Thấy mình lớn lên,con đường quen mà lạ… -Muốn được cầm vở àNhận thức nghiêm túc về việc học hành;thấy mình chững chạc,đứng đắn. b.Khi ở sân trường: -Dày đặc cả người . -Người nào …gương mặt vui tươi và sáng sủa. -Trường Mỹ Lý …oai nghiêm như cái đình làng… àCảm xúc trang nghiêm về ngôi trường,đề cao tri thức đối với con người . -Khi nhìn thấy các bạn nhỏ:Như con chim non … ngập ngừng e sợ… àNhiều e ngại,rụt rè song cũng rất nhiều khát vọng bay bổng. c.Lúc nghe gọi tên, rời tay mẹ: -Một cậu …khóc… -Tôi …nức nở khóc theo… -Vài tiếng thút thít … àLo sợ khi phải rời người thân vào môi trường xa lạ,báo hiệu sự trưởng thành. d.Khi ngồi vào lớp đón giờ học đầu tiên: -Một mùi hương lạ… -Hình hay hay,nhìn bàn ghế,lạm nhận,những người bạn…không thấy xa lạ … àtình cảm trong sáng,thiết tha,gắn bó. -Một con chim con…tôi đưa mắt nhìn theo…àSự luyến tiếc,từ giã tuổi thơ. -Tiếng phấn của thầy tôi…lẩm nhẩm đánh vần…Tôi đi học. àNiềm tự hào hồn nhiên,trong sáng của tuổi trẻ. 3.Thái độ của những người lớn: -Phụ huynh,cha mẹ,thầy cô… àQuan tâm,có trách nhiệm,tấm lòng đối với thế hệ tương lai. 4.Những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện : -Bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ chân thực, kết hợp hài hoà giữa kể , tả với bộc lộ cảm xúc, tâm trạng . -Hình ảnh so sánh giàu sức gợi cảm . III. Ghi nhớ : - Học ghi nhớ SGK / 9 IV.Luyện tập : -Thực hiện theo SGK/9 4.Củng cố : Luyện tập : 5.Hướng dẫn về nhà : -Học bài : Học thuộc lòng đoạn văn đầu và thuộc các câu văn có hình ảnh so sánh ;diễn biến tâm trạng của Tôi. -Soạn bài : Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ . ***** Người soạn: Trần Thị Khánh Trang Ngày dạy: TUẦN 1 BÀI 1 Tiết: 3 Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ I.Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh : -Hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ . -Qua bài học, rèn tư duy trong việc nhận thức mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng. II.Tiến trình lên lớp : 1.Ổn định : 2.Kiểm tra : Tìm và phân tích những hình ảnh so sánh được sử dụng trong văn bản Tôi đi học ? Sức cuốn hút của tác phẩm là nhờ ở những yếu tố nào ? 3.Bài mới :Ở lớp7, ta đã biết hai mối quan hệ ý nghĩa của từ : dồng nghĩa và trái nghĩa. Có một mối quan hệ khác,đó là quan hệ bao hàm.Nghĩa của từ ngữ có cấp độ cao thấp khác nhau. Bài học hôm nay sẽ giúp các em nắm rõ kiến thức này. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học Ghi bảng Hoạt động 1 : Tìm hiểu khái niệm : -Quan sát sơ đồ sgk /10 và trả lời câu hỏi : H 1:Nghĩa của từ động vật rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ thú, chim, cá? Vì sao ? àRộng hơn nghĩa của các từ thú, chim, cá. Vì từ động vật có phạm vi nghĩa bao hàm nghĩa các từ : thú, chim ,cá. H 2:Nghĩa của từ thú,chim,cá rộng hay hẹp hơn các từ voi, hươu,tu hú, sáo,cá rô, cá thu ? Vì sao ? -Nghĩa của từ chim rộng hơn nghĩa của các từ tu hú, sáo vì từ chim có phạm vi nghĩa bao hàm nghĩa các từ tu hú, sáo. -Nghĩa của từ cá rộng hơn nghĩa của các từ cá rô, cá thu vì từ cá có phạm vi nghĩa bao hàm nghĩa của các từ cá rô, cá thu. H 3:Nghĩa các từ thú, chim, cá rộng hơn nghĩa của những từ nào, đồng thời hẹp hơn nghĩa của từ nào ? àNghĩa các từ thú, chim, cá rộng hơn nghĩa các từ voi, hươu, tu hú, sáo, cá rô, cá thu ; hẹp hơn nghĩa của từ động vật. Hoạt động 2 : Tổng hợp kết quả phân tích : -Từ đó, em hiểu như thế nào về từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp ? -Đọc phần ghi nhớ sgk trang 10. Hoạt động 3 : Hướng dẫn luyện tập : -Bài 1: Lập sơ đồ : Dựa vào sơ đồ trang 10, lập sơ đồ thể hiện cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ trong các nhóm từ : a.Y phục : Quần – quần đùi, quần dài ; Aùo – áo dài, áo sơ mi . b- Vũ khí :Súng – súng trường,đại bác;Bom:bom bi, bom ba càng. Bài 2: Chọn từ ngữ nghĩa rộng:Từ ngữ có nghĩa rộng hơn so với nghĩa của các từ ngữ ở mỗi nhóm sau : a-Chất đốt;b-Nghệ thuật ;c-Thức ăn ;d-Nhìn; e-Đánh Bài 3 : a-Xe cộ : xe đạp, xe máy, xe ô tô,...;b-Kim loại : sắt, đồng, chì, thiết,..c-Hoa quả : chuối, đu đủ, mít,..-Họ hàng : cô, dì, chú, bác,... đ-Mang : xách, khiêng, gánh,... -Bài 4 : Loại ra từ ngữ không thuộc phạm vi: Bài tập 4 : Gạch bỏ những từ ngữ sau vì chúng không thuộc phạm vi nghĩa của mỗi nhóm từ : a- Thuốc lá ;b- Thủ quỹ ;c-Bút điện ; d-Hoa tai. Bài tập 5 : -3 động từ thuộc 1 phạm vi nghĩa là : khóc, nức nở, sụt sùi. Trong đó : Khóc ( nghĩa rộng ) : nức nở, sụt sùi (nghĩa hẹp). I.Từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp: 1.Ví dụ : -Nghĩa của động vật rộng hơn Thú,chim,cá. -Nghĩa của từ cá rộng hơn nghĩa của các từ cá rô, cá thu . 2.Ghi nhớ : SGK/ trang 10. III-Luyện tập : A-Ở lớp : Bài tập 1,2,3,4/ 11 B-Ở nhà : Bài tập 5/11 4.Củng cố :Thế nào là tư øngữ nghĩa rộng,nghĩa hẹp?Cho VD 5.Dặn dò : * Học bài : -Học thuộc phần ghi nhớ. * Soạn bài : -Tính thống nhất về chủ đề của văn bản . Trả lời câu hỏi 1,2,3 trang 12. ***** Người soạn: Trần Thị Khánh Trang TUẦN 1 BÀI 1 Tiết 4: Tính thống nhất về chủ đề của văn bản. I.Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh : -Nắm được chủ đề của văn bản, tính thống nhất về chủ đề của văn bản . -Biết viết một văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề ; biết xác định và duy trì đoiá tượng trình bày, chọn lựa, sắp xếp các phần sao cho văn bản tập trung nêu bật ý kiến, cảm xúc của mình. II .Tiến trình lên lớp : 1.Ổn định : 2.Kiểm tra : Thế nào là từ ngữ nghĩa rộng, nghĩa hẹp ? Giải bài tập 5 / 11. 3.Bài mới : Khi tạo lập văn bản cần coi trọng bước quan trọng là định hướng chủ đề và làm thế nào để văn bản mạch lạc, liên kết chặt chẽ . Bài học hôm nay sẽ giúp các em hiểu được chủ đề và tính thống nhất về chủ đề văn bản. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học Ghi bảng Hoạt động 1: Tìm hiểu chủ đề của văn bản H 1:Trong văn bản Tôi đi học, tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình?Sự hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng gì trong lòng tác giả ? H 2:Từ những ND trên, em hãy nêu chủ đề của văn bản Tôi đi học? àQua đó, em hiểu thế nào là chủ đề văn bản ? èKhái niệm chủ đề : Phần ghi nhớ sgk / 12 Hoạt động 2 : Tìm hiểu tính thống nhất về chủ đề của văn bản H 1:Căn cứ vào đâu em biết văn bản Tôi đi học nói lên những kỉ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên? - Căn cứ vào nhan đề vb“Tôi đi học” cho phép dự đoán văn bản nói về chuyện tôi đi học; Đó là những kỉ niệm về buổi đầu đi học của “tôi”, nên đại từ “tôi”, các từ ngữ biểu thị ý nghĩa đi học được lặp nhiều lần ;Các câu đều nhắc đến kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên;Từ nhan đề, các câu văn tập trung thể hiện chủ đề à Sự thống nhất giữa nhan đề, và nội dung văn bản. H 2:Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật trong buổi tựu trường đầu tiên ? -Trên đường đi học : Cảm nhận về con đường ;Thay đổi hành vi. -Trên sân trường :Cảm nhận về ngôi trường;Khi xếp hàng vào lớp. -Trong lớp học : Cảm thấy xa mẹ, nhớ nhà. H 3:Từ đó, em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa chủ đề văn bản với diễn biến tâm trạng của nhân vật trong toàn bộ văn bản ? - Các chi tiết, các phương tiện ngôn ngữ đều tập trung khắc hoạ, tô đậm những cảm giác này à sự thống nhất giữa diễn biến tâm trạng nhân vật với chủ đề văn bản . èRút ra nội dung bài học: à Đọc phần ghi nhớ sgk / 12. Hoạt động 3 : Hướng dẫn luyện tập: Bài tập 1/13:Các đoạn văn đã trình bày đối tượng và vấn đề theo trình tự : miêu tả hình dáng cây cọ-sự gắn bó với tuổi thơ của tác giả – tác dụng cây cọ –tình cảm gắn bó cây cọ với người dân sông Thao. b.Chủ đề văn bản : Vẻ đẹp và ý nghĩa của rừng cọ quê tôi. c.Chứng minh chủ đề ấy được thể hiện trong toàn văn bản : + Nhan đề văn bản ;Các ý của toàn văn bản ( Sắp xếp theo trình tự thể hiện chủ đề : hình dáng- sự gắn bó- tác dụng- tình cảm) d.Các từ ngữ, các câu tiêu biểu thể hiện chủ đề văn bản : + Các từ ngữ được lặp lại nhiều lần : rừng cọ, lá cọ;Các câu tiêu biểu :à Thấy được tính thống nhất chủ đề của văn bản. Bài 2 : Gạch bỏ ý lạc đề : ý (b) và (d). Bài 3 : Gạch bỏ ý lạc chủ đề : ý (c) và (d). -Có nhiều ý hợp với chủ đề nhưng do cách diễn đạt chưa tốt nên thiếu sự tập trung vào chủ đề (b), (e) . -Điều chỉnh các từ , các ý cho thật sát với yêu cầu của đề bài I.Định nghĩa chủ đề -Chủ đề của văn bản: t/giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc trong ngày đầu tiên đến trường. II.Tính thống nhất về chủ đề của văn bản . àHọc ghi nhớ sgk trang 12. III.Luyện tập : A.Ở lớp : -Bài tập 1 và 2. B.Ở nhà : -Bài tập 3. 4.Củng cố :Theo nội dung bài học. 5.Dặn dò: Học bài : * Soạn bài : Trong lòng mẹ .