Giáo án phụ đạo Môn Văn 12

Tieát 1-2: PHAÂN TÍCH VAÊN HOÏC A.Tãm t¾t lý thuyÕt 1. Ph©n tÝch v¨n häc lµ g×? Ph©n tÝch v¨n häc lµ kiÓu bµi nghÞ luËn kh¸m ph¸ c¸c gi¸ trÞ cña c¸c t¸c phÈm, néi dung cña c¸c vÊn ®Ò v¨n häc b»ng c¸ch xem xÐt tõng bé phËn cña chóng qua c¸c biÓu hiÖn cô thÓ. Nãi c¸ch kh¸c, ph©n tÝch v¨n häc lµ ®em mét hiÖn t­îng v¨n häc (t¸c phÈm, vÊn ®Ò) chia nhá ra ®Ó xem xÐt tõng phÇn råi sau ®em kÕt qu¶ tæng hîp l¹i thµnh kÕt luËn chung. 2. Mét sè kiÓu d¹ng ®Ò bµi ph©n tÝch v¨n häc: + Ph©n tÝch trän vÑn mét t¸c phÈm ( th¬, truyÖn...) + Ph©n tÝch mét ®o¹n trÝch ( th­êng lµ trÝch trong mét bµi th¬ dµi) + Ph©n tÝch t¸c phÈm cã ®Þnh h­íng luËn ®Ò VÝ dô : Ph©n tÝch bµi th¬ “ Míi ra tï, tËp leo nói” ®Ó lµm râ vÎ ®Ñp cæ ®iÓn vµ tinh thÇn hiÖn ®¹i cña bµi th¬. + Ph©n tÝch mét khÝa c¹nh néi dung hoÆc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm VÝ dô: Ph©n tÝch c¶m høng håi sinh trong truyÖn ng¾n Mïa l¹c cña NguyÔn Kh¶i. + Ph©n tÝch nh©n vËt trong t¸c phÈm tù sù hoÆc Ph©n tÝch nh©n vËt ®Ó chøng minh mét gi¸ trÞ néi dung, t­ t­ëng cña t¸c phÈm. 3. X¸c ®Þnh néi dung, yªu cÇu cña ®Ò bµi: a) §øng tr­íc mét ®Ò bµi ph©n tÝch, ng­êi lµm ph¶i nhËn râ ®Ò yªu cÇu ph©n tÝch c¸i g× (t¸c phÈm, nhãm t¸c phÈm, h×nh t­îng nh©n vËt v.v...) vµ nh»m lµm s¸ng tá vÊn ®Ò g×. b) TiÕp theo lµ chia nhá ®èi t­îng ®Ó x¸c lËp mét thø tù ph©n tÝch VÝ dô: - Ph©n tÝch theo thø tù c©u, ®o¹n cña t¸c phÈm ( ®èi víi th¬) hoÆc - Theo c¸c giai ®o¹n cña cuéc ®êi nh©n vËt ( xuÊt th©n, lai lÞch, cuéc ®êi , sè phËn theo tõng giai ®o¹n ) Ch¼ng h¹n ph©n tÝch nh©n vËt §µo trong Mïa l¹c ... hoÆc - Theo c¸c khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò c) Chän c¸c chi tiÕt tiªu biÓu giµu søc biÓu hiÖn vµ giµu ý nghÜa ®Ó ph©n tÝch. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch trong bµi lµm v¨n kh¸ ®a d¹ng, tuú theo ®Æc ®iÓm tõng bµi. Nguyªn t¾c chung lµ khai th¸c c¸c kh¶ n¨ng biÓu hiÖn cña t¸c phÈm h­íng theo néi dung luËn ®Ò Vdô: Ph©n tÝch vÎ ®Ñp cæ ®iÓn cña bµi th¬ “ ChiÒu tèi” cÇn khai th¸c c¸c biÓu hiÖn cô thÓ nh­: - §Ò tµi th¬ : c¶nh chiÒu h«m quen thuéc , gÇn gòi th¬ x­a, gÇn gói ca dao - H×nh ¶nh th¬ th­êng thÊy trong §­êng : ®iÓu ( chim), v©n ( m©y), thô ( c©y) thiªn ( bÇu trêi), l©m ( rõng) - Bót ph¸p miªu t¶ cæ ®iÓn : chÊm ph¸, t¶ Ýt gîi nhiÒu, t¶ c¶nh ngô t×nh. - Nh©n vËt tr÷ t×nh : chan hßa víi c¶nh vËt thiªn nhiªn + Ph©n tÝch nghÖ thuËt: C¸ch giíi thiÖu nh©n vËt, c¸c xung ®ét, m©u thuÉn, c¸c chi tiÕt, ng«n ng÷; nghÖ thuËt kh¾c häa tÝnh c¸ch nh©n vËt, miªu t¶ t©m lÝ néi t©m nh©n vËt - §èi víi th¬: khai th¸c c¸c mèi liªn hÖ gi÷a t¸c phÈm vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c, c¸c h×nh thøc trïng ®iÖp, t­¬ng ph¶n, ®èi ngÉu trong th¬; , phong c¸ch cña nhµ th¬ ; c¸c biÖn ph¸p nhÖ thuËt; giäng ®iÖu th¬, nhÞp th¬...; sö dông c¸c thao t¸c ®èi chiÕu, liªn t­ëng víi c¸c h×nh t­îng, chi tiÕt t­¬ng ®ång hoÆc kh¸c biÖt ®Ó nªu bËt nÐt ®Æc thï vµ ý nghÜa cña chóng. Sù phong phó, s©u s¾c cña bµi viÕt phô thuéc vµo n¨ng lùc khai th¸c nµy cña häc sinh. 4.H­íng gi¶i quyÕt chung cña tõng kiÓu ®Ò bµi: a) Ph©n tÝch mét t¸c phÈm trän vÑn: - Chó ý hoµn c¶nh ra ®êi , chñ ®Ò cña t¸c phÈm ®Ó giíi thiÖu trong phÇn më bµi. - §èi víi bµi th¬ : ph©n tÝch theo kÕt cÊu bè côc tõng ®o¹n tõng phÇn hoÆc ph©n tÝch bæ däc theo hÖ thèng chñ ®Ò, c¸c néi dung thÓ hiÖn trong t¸c phÈm, kÕt hîp ph©n tÝch c¸c chi tiÕt nghÖ thuËt thÓ hiÖn trong tõng ®o¹n, tõng c©u ( ng«n ng÷ th¬, h×nh ¶nh th¬, bót ph¸p, biÖn ph¸p tu tõ, giäng ®iÖu v.v) - §èi víi truyÖn: ph©n tÝch theo hÖ thèng nh©n vËt hoÆc theo c¸c gias trÞ cña t¸c phÈm ( gi¸ trÞ hiÖn thùc , gi¸ trÞ nh©n ®¹o...) -Ph©n tÝch nghÖ thuËt truyÖn : s¸ng t¹o cèt truyÖn, tµi n¨ng h­ cÊu, nghÖ thuËt dùng c¶nh t¶ c¶nh, nghÖ thuËt kh¾c häa nh©n vËt, giäng kÓ, ng«i kÓ, bót ph¸p chung cña t¸c phÈm v.v - §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t gi¸ trÞ , vÞ trÝ tÇm vãc, ¶nh h­ëng cña t¸c phÈm. b) Ph©n tÝch t¸c phÈm cã ®Þnh h­íng luËn ®Ò : Ngoµi nh÷ng kÜ n¨ng ph©n tÝch t¸c phÈm nãi chung, ng­êi viÕt cÇn lu«n b¸m s¸t luËn ®Ò, t×m c¸c biÓu hiÖn trong t¸c phÈm cã t¸c dông lµm s¸ng tá luËn ®Ò. Thùc chÊt cña kiÓu bµi nµy lµ ph©n tÝch ®Ó chøng minh mét néi dung ®­îc nªu ra trong ®Ò bµi. c) Ph©n tÝch nh©n vËt ®Ó chøng minh mét gi¸ trÞ néi dung, t­ t­ëng cña t¸c phÈm. VÝ dô: Ph©n tÝch nh©n vËt MÞ vµ A Phñ ®Ó lµm næi bËt gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ c¶m høng nh©n ®¹o cña truyÖn ng¾n Vî chång A Phñ. KÕt hîp ph©n tÝch nh©n vËt víi viÖc chøng minh gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm b»ng c¸ch ph©n tÝch c¸c luËn ®iÓm , t×m c¸c luËn cø phï hîp vµ viÖc ph©n tÝch nh©n vËt chØ mang tÝnh chÊt nh­ nh÷ng dÉn chøng ®Ó thuyÕt phôc . Ch¼ng h¹n: Th«ng qua cuéc ®êi ®Çy ®au khæ, tñi nhôc cña MÞ vµ Aphñ, t¸c gi¶ ®· ph¬i bµy nçi thèng khæ cña ng­êi n«ng d©n miÒn nói T©y B¾c d­íi ¸ch thèng trÞ cña bän chóa ®Êt, ®­îc bän thùc d©n dung d­ìng. §ång thêi t¸c gi¶ còng tè c¸o b¶n chÊt tµn b¹o cña chÕ ®é thùc d©n phong kiÕn . §ã lµ bøc tranh hiÖn thùc ch©n thùc vµ sinh ®éng vÒ cuéc sèng vµ sè phËn cña ng­êi d©n miÒn nói tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m. 5. Dµn bµi tæng qu¸t a) Më bµi : Giíi thiÖu ®èi t­îng ph©n tÝch (t¸c phÈm, t¸c gi¶, vÊn ®Ò): - NhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ tæng qu¸t vÊn ®Ò cÇn ph©n tÝch, nªu sù cÇn thiÕt ph©n tÝch. - Dù b¸o h­íng ph©n tÝch. b) Th©n bµi: Tr×nh bµy sù ph©n tÝch theo tõng phÇn, tõng khÝa c¹nh víi c¸c ý ®· s¾p xÕp, c¸c chi tiÕt sÏ khai th¸c. Gi÷a c¸c phÇn cã sù chuyÓn m¹ch. Trong c¸c phÇn cã thÓ nªu nhËn ®Þnh tr­íc råi dÉn chøng sau, hoÆc nªu dÉn chøng, g©y chó ý, råi rót ra nhËn xÐt. Sau c¸c phÇn cã sù tæng hîp néi dung ph©n tÝch c¶ bµi. c) KÕt bµi : Kh¸i qu¸t kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chung vµ nªu ý nghÜa. B. LuyÖn tËp ph©n tÝch v¨n häc §Ò 1: Trong phÇn "TiÓu dÉn" cho truyÖn ng¾n "Vi hµnh" cña NguyÔn Ai’ Quèc, s¸ch gi¸o khoa "V¨n häc 12" tËp 1 cã viÕt: " Vi hµnh" rÊt tiªu biÓu cho bót ph¸p v¨n xu«i hiÖn ®¹i vµ nghÖ thuËt ch©m biÕm s¾c s¶o, tÝnh chiÕn ®Êu cao cña c¸c s¸ng t¸c v¨n xu«i viÕt b»ng tiÕng Ph¸p cña NguyÔn AÝ Quèc nöa ®Çu nh÷ng n¨m hai m­¬i". H·y lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh ®ã qua ph©n tÝch truyÖn "Vi hµnh". I.T×m hiÓu ®Ò: §©y lµ d¹ng ®Ò võa yªu cÇu ph©n tÝch võa yªu cÇu chøng minh: Ph©n tÝch truyÖn "Vi hµnh" ®Ó chøng minh mét nhËn ®Þnh cña s¸ch gi¸o khoa. NhËn ®Þnh ®­îc nªu ë ®©y ®Ò cËp hai vÊn ®Ò lín cña truyÖn lµ "tÝnh chiÕn ®Êu cao" vµ "bót ph¸p v¨n xu«i hiÖn ®¹i" cïng "nghÖ thuËt ch©m biÕm s¾c s¶o". C¸c ý cña bµi viÕt cÇn ®­îc triÓn khai xoay quanh hai vÊn ®Ò lín ®ã. Ngoµi ra, ph¶i lu«n chó ý mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a tÝnh chiÕn ®Êu cao víi nghÖ thuËt viÕt truyÖn. Chóng phô thuéc vµo nhau vµ quy ®Þnh lÉn nhau. II.Dµn bµi A. Më bµi : CÇn ®iÓm qua ®«i nÐt vÒ hoµn c¶nh ra ®êi cña truyÖn ng¾n "Vi hµnh". "Vi hµnh" ®­îc s¸ng t¸c vµo n¨m 1923. §©y lµ mét truyÖn ng¾n vµo lo¹i tiªu biÓu nhÊt thuéc m¶ng truyÖn kÝ ®­îc NguyÔn AÝ Quèc s¸ng t¸c trªn ®Êt Ph¸p trong nöa ®Çu nh÷ng n¨m hai m­¬i. B. Th©n bµi 1) TruyÖn cã tÝnh chiÕn ®Êu rÊt cao víi c¸c biÓu hiÖn cô thÓ lµ: - TruyÖn ®­îc viÕt víi môc ®Ých chÝnh trÞ râ rÖt: §¶ kÝch trùc diÖn vµo kÎ thï ( tªn vua bï nh×n Kh¶i §Þnh, lò thùc d©n quan thÇy, bän mËt th¸m t¹i chÝnh quèc) víi th¸i ®é r¹ch rßi, kiªn quyÕt. - §Ò cËp mét vÊn ®Ò thêi sù nãng hæi: sù kiÖn Kh¶i §Þnh sang th¨m "mÉu quèc" vµ dù ®Êu x¶o thuéc ®Þa ë M¸cx©y- sù kiÖn g©y bÊt b×nh d­ luËn trong vµ ngoµi n­íc lóc bÊy giê. Qua ®ã , t¸c gi¶ ph¬i bµy b¶n chÊt cña sù kiÖn tr­íc c«ng chóng, chØ cho hä thÊy chuyÕn viÕng th¨m Ph¸p cña Kh¶i §Þnh thùc ra chØ lµ mét trß hÒ chÝnh trÞ, n»m trong ©m m­u cña x¶o quyÖt cña bän thùc d©n. 2) TruyÖn cã bót ph¸p v¨n xu«i hiÖn ®¹i vµ cã nghÖ thuËt ch©m biÕm s¾c s¶o. BiÓu hiÖn cô thÓ lµ: - T¸c gi¶ ®· x©y dùng ®­îc t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o ( t×nh huèng nhÇm lÉn) nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých chÝnh trÞ : v¹ch trÇn b¶n chÊt bï nh×n cña Kh¶i §Þnh, lËt tÈy ©m m­u ®en tèi cña bän thùc d©n, tè c¸o b¶n chÊt th©m ®éc vµ tµn b¹o cña chÕ ®é thuéc ®Þa Ph¸p ë §«ng D­¬ng. Nhê t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o nªn ®¶m b¶o ®­îc tÝnh kh¸ch quan trong khi nhËn xÐt vÒ ®Þch thñ vµ "l¹ hãa", lè bÞch hãa ®èi thñ nh»m t¹o tiÕng c­êi ch©m biÕm. - Sö dông h×nh thøc viÕt th­ (kÓ chuyÖn b»ng th­ ®Ó ®¹t hiÖu qu¶): a) T¹o nªn tÝnh ch©n thËt cña c©u chuyÖn (dï ®©y lµ chuyÖn h­ cÊu) b) T¹o nªn tÝnh linh ho¹t, biÕn hãa cña lêi kÓ ( ph©n tÝch dÉn chøng) c) T¹o c¬ së cho nh÷ng lêi b×nh luËn trùc tiÕp vÒ ®èi t­îng ( nªu dÉn chøng) - Sö dông cã hiÖu qu¶ lêi v¨n mØa mai, nãi nh­ ®ïa ch¬i mµ chäc tróng tim ®en kÎ thï. C. KÕt bµi : ChØ nhê bót ph¸p v¨n xu«i hiÖn ®¹i vµ nghÖ thuËt ch©m biÕm s¾c s¶o th× tÝnh chiÕn ®Êu cña t¸c phÈm míi trë thµnh mét søc m¹nh thùc tÕ . Nh÷ng s¸ng t¹o trong c¸ch viÕt ®· phôc vô rÊt ®¾c lùc cho néi dung c¸ch m¹ng cña t¸c phÈm. §Ò 2: Ph©n tÝch "bøc ch©n dung tù ho¹ " cña Hå ChÝ Minh hiÖn lªn qua c¸c bµi th¬ : "ChiÒu tèi", "Gi¶i ®i sím", "Míi ra tï, tËp leo nói". I.T×m hiÓu ®Ò §©y lµ mét ®Ò v¨n tæng hîp ®ßi hái võa kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t vÊn ®Ò võa kh¶ n¨ng ph©n tÝch tõng t¸c phÈm cô thÓ. §Ó thùc hiÖn ®­îc yªu cÇu cña ®Ò, kh«ng nªn ph©n tÝch lÇn l­ît tõng bµi th¬ mµ nªn rót tõ c¸c bµi th¬ nh÷ng dÉn chøng s¸t hîp ®Ó minh häa cho c¸c luËn ®iÓm vÒ phÈm chÊt con ng­êi Hå ChÝ Minh. II.Dµn bµi: A. Më bµi : Giíi thiÖu ng¾n gän hoµn c¶nh ra ®êi cña tËp NhËt kÝ trong tï. “NhËt kÝ trong tï” võa lµ bøc tranh hiÖn thùc vÒ chÕ ®é nhµ tï cña T­ëng Giíi Th¹ch ë TQ ®­¬ng thêi võa thÓ hiÖn thÕ giíi tinh thÇn cña ng­êi nghÖ sÜ, phÈm chÊt con ng­êi Hå ChÝ Minh. Ba bµi th¬ .(...) ®ñ ®Ó ta thÊy ®­îc mét “ bøc ch©n dung tù ho¹” cña nghÖ sÜ - ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng Hå ChÝ Minh. B. Th©n bµi : Qua c¸c bµi th¬ trªn, con ng­êi Hå ChÝ Minh ®· béc lé nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp næi bËt nh­ sau: 1) §ã lµ mét con ng­êi cã tinh thÇn thÐp, lu«n v÷ng vµng, "kiªn ®Þnh", "nhÉn n¹i" tr­íc mäi thö th¸ch khèc liÖt cña chÕ ®é lao tï .Lu«n gi÷ ®­îc sù tù do tinh thÇn tuyÖt ®èi trong mäi hoµn c¶nh, kh«ng bao giê ®Ó c¶nh ngé bi ®¸t chÕ ngù suy nghÜ, c¶m xóc cña m×nh. - Con ng­êi ®ã chÞu biÕt bao khæ ¶i : bÞ gi¶i ®i hÕt nhµ lao nµy ®Õn nhµ lao kh¸c trong nh÷ng thêi ®iÓm kh¾c nghiÖt, lóc chiÒu tèi gi÷a nói rõng hoang v¾ng, lóc trêi ®ªm cßn mê mÞt tèi “ gµ g¸y mét lÇn ®ªm chöa tan” ®· ph¶i lªn ®­êng trong c¶nh giã rÐt, ®­êng xa. ( dÉn chøng) - ChiÕn th¾ng ®­îc nh÷ng ®äa ®Çy thÓ x¸c, cã ®øc tù chñ cao: kh«ng ph¶i lµ h×nh ¶nh ng­êi tï bÞ ®µy ¶i mµ hiÖn lªn h×nh ¶nh chinh nh©n chñ ®éng dÊn b­íc trªn con ®­êng xa, cã khi l¹i lµ thi nh©n víi c¶m høng th¬ nång nµn ( dÉn chøng) 2) §ã lµ mét con ng­êi cã t×nh yªu cuéc sèng s©u nÆng, thÓ hiÖn mét lßng nh©n ¸i bao la. - RÊt yªu thiªn nhiªn t¹o vËt : c¶m nhËn vÎ ®Ñp hïng vÜ, nªn th¬ cña c¶nh vËt thiªn nhiªn ( mét buæi chiÒu ªm ¶, bÇu trêi ®ªm tho¸ng ®·ng víi vÇng tr¨ng th¬ méng cïng mu«n v× tinh tó lÊp l¸nh, mét quang c¶nh nói s«ng hïng vÜ, th¬ méng h÷u t×nh) - RÊt quan t©m tíi con ng­êi: mäi c¶m xóc ®Òu h­íng tíi con ng­êi ( ph©n tÝch dÉn chøng trong bµi ChiÒu tèi) - Lu«n cã kh¸t väng sèng chiÕn ®Êu v× d©n téc, mong mái ®­îc tù do, ®­îc trë vÒ chiÕn ®Êu cïng nh©n d©n ,cã t×nh ®ång bµo, ®ång chÝ, t×nh yªu Tæ quèc s©u nÆng ( Míi ra tï tËp leo nói) 3) §ã lµ mét con ng­êi cã hån th¬ phong phó, cã tµi n¨ng v¨n häc lín - DÔ rung ®éng tr­íc c¸i ®Ñp, dï trong c¶nh huèng nµo. - ThÓ hiÖn ®­îc niÒm rung ®éng Êy qua nh÷ng vÇn th¬ c« ®äng, giµu søc biÓu c¶m, võa cã vÎ ®Ñp cæ kÝnh, võa cã vÎ ®Ñp hiÖn ®¹i. C. KÕt bµi: Bøc ch©n dung tù ho¹ cã vÎ ®Ñp hoµn chØnh. C¸c m¶ng mµu (c¸c phÈm chÊt con ng­êi) thèng nhÊt víi nhau, hßa quyÖn víi nhau TiÕt 3-4 : Lµm v¨n REØN LUYEÄN KÓ NAÊNG TRÌNH BAØY YÙ – TÌM YÙ VAØ LAÄP DAØN YÙ CHO ÑEÀ VAÊN I/ LuyÖn kÜ n¨ng tr×nh bµy ý: C©u 1: ViÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng 20-25 dßng ®Ó tr×nh bµy ng¾n gän vÒ hoµn c¶nh ra ®êi vµ nªu môc ®Ých s¸ng t¸c cña truyÖn "Vi hµnh": GîÝ ý : a) N¨m 1922, thùc d©n Ph¸p ®­a Kh¶i §Þnh sang "mÉu quèc" nh©n cuéc §Êu x¶o thuéc ®Þa tæ chøc t¹i M¸c x©y. Môc ®Ých cña bän thùc d©n lµ võa vuèt ve Kh¶i §Þnh, võa lõa g¹t d©n Ph¸p khiÕn hä tin r»ng sù "b¶o hé" cña n­íc Ph¸p ®­îc d©n ViÖt Nam hoan nghªnh. Khi sang Ph¸p, Kh¶i §Þnh ®· ph« bµy tÊt c¶ sù ngu dèt, lè l¨ng cña mét tªn vua bï nh×n v« dông khiÕn cho nh÷ng ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc hÕt søc bÊt b×nh. b) Thêi gian nµy NguyÔn ¸i Quèc ®ang ho¹t ®éng ë Ph¸p. Ng­êi ®· viÕt nhiÒu t¸c phÈm ®¸nh vµo chuyÕn ®i nhôc nh· cña Kh¶i §Þnh nh­ Con rång tre, Së thÝch ®Æc biÖt, Lêi than v·n cña bµ Trng Tr¾c... "Vi hµnh" lµ t¸c phÈm cuèi cïng n»m trong lo¹t t¸c phÈm ®ã, ®­îc ®¨ng trªn b¸o Nh©n ®¹o cña §¶ng C«ng s¶n Ph¸p vµo ®Çu n¨m 1923. c) "Vi hµnh" chñ yÕu v¹ch trÇn bé mÆt xÊu xa cña Kh¶i §Þnh - mét tªn vua b¸n n­íc cã nh©n c¸ch tåi tÖ. d) "Vi hµnh" còng ®¶ kÝch m¹nh mÏ bän thùc d©n Ph¸p víi c¸c chÝnh s¸ch "khai hãa" th©m ®éc vµ hµnh ®éng vi ph¹m nh©n quyÒn tr¾ng trîn cña chóng (cho lò mËt th¸m th­êng xuyªn theo dâi NguyÔn ¸i Quèc cïng nh÷ng ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc kh¸c trªn ®Êt Ph¸p, ®Æc biÖt lµ vµo thêi ®iÓm diÔn ra sù kiÖn nãi trªn). + GV yªu cÇu HS nhí l¹i kiÕn thøc ®· häc, bæ sung gîi ý + Sau ®ã HS tr×nh bµy thµnh ®o¹n v¨n, chó ý diÔn ®¹t râ rµng, c©u v¨n ®óng ng÷ ph¸p, dïng tõ ®óng + §Ó rÌn kÜ n¨ng diÔn ®¹t, HS nhÊt thiÕt kh«ng phô thuéc vµo SGK, tµi liÖu. C©u 2: H·y tr×nh bµy hoµn c¶nh ra ®êi bµi th¬ Bªn kia s«ng §uèng cña Hoµng CÇm. Hoµn c¶nh ra ®êi ®ã gióp anh (chÞ) hiÓu g× thªm vÒ t¸c phÈm? a) Yªu cÇu: - Tr×nh bµy s¸ng râ hai phÇn : hoµn c¶nh ra ®êi vµ hoµn c¶nh ®ã gióp anh chÞ hiÓu g× thªm vÒ t¸c phÈm. - CÇn b¸m s¸t vµo néi dung bao trïm bµi th¬ ®Ó tr¶ lêi phÇn 2 cña c©u hái - DiÔn ®¹t râ rµng, s¸ng râ, kh«ng m¾c lçi dïng tõ, lçi viÕt c©u b) Nh÷ng ý chÝnh cÇn cã: 1. Mét ®ªm gi÷a th¸ng 4-1948, khi ®ang c«ng t¸c ë ViÖt B¾c, Hoµng CÇm trùc tiÕp nghe tin giÆc Ph¸p ®¸nh ph¸ quª h­¬ng m×nh (n»m bªn bê s«ng §uèng, thuéc xø Kinh B¾c - mét vïng ®Êt trï phó vµ næi tiÕng v× cã truyÒn thèng v¨n ho¸ l©u ®êi). ¤ng xóc ®éng vµ ngay ®ªm Êy viÕt bµi th¬ Bªn kia s«ng §uèng. ("Bªn nµy" lµ ®Êt tù do, n¬i nhµ th¬ ®ang c«ng t¸c; h­íng vÒ "bªn kia" lµ quª h­¬ng «ng, vïng ®Êt bÞ giÆc chiÕm ®ãng vµ giµy xÐo). 2. Hoµn c¶nh ra ®êi nãi trªn gióp ta hiÓu s©u thªm niÒm tù hµo, th­¬ng mÕn, nçi ®au ®ín, xãt xa cña nhµ th¬ khi nãi ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸, vÎ ®Ñp cæ truyÒn, sinh ho¹t b×nh yªn vµ nh÷ng con ng­êi th©n yªu trªn quª h­¬ng Kinh B¾c bÞ giÆc tµn ph¸ vµ ®äa ®µy. II. T×m ý vµ lËp dµn ý cho ®Ò v¨n: §Ò: Trong truyÖn ng¾n Vi hµnh, NguyÔn AÙi Quèc ®· s¸ng t¹o ®­îc mét t×nh huèng truyÖn cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt ®Æc s¾c. H·y nªu vµ ph©n tÝch t×nh huèng ®ã. C¸c ý chÝnh cÇn cã: 1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t: - NguyÔn AÙi Quèc-Hå ChÝ Minh (1890-1969), nhµ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i, nhµ v¨n lçi l¹c - ng­êi cã vÞ trÝ vÎ vang trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. TruyÖn ng¾n Vi hµnh ®­îc B¸c viÕt b»ng tiÕng Ph¸p in ngµy 19-2-1923 trªn b¸o Nh©n ®¹o, c¬ quan cña §¶ng Céng s¶n Ph¸p vµo dÞp vua Kh¶i §Þnh cã mÆt ë Paris. - Vi hµnh nh»m v¹ch trÇn b¶n chÊt tay sai hÌn h¹ cña Kh¶i §Þnh, tè c¸o nh÷ng téi ¸c vµ thñ ®o¹n bÞp bîm cña thùc d©n Ph¸p. Thµnh c«ng cña t¸c phÈm mét phÇn lµ nhê NguyÔn AÙi Quèc ®· s¸ng t¹o ®­îc mét t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, giµu ý nghÜa. 2. Ph©n tÝch t×nh huèng truyÖn: - Nªu ®­îc nh÷ng t×nh huèng nhÇm lÉn: + §«i trai g¸i ngêi Ph¸p trªn tµu t­ëng t¸c gi¶ (nh©n vËt x­ng T«i) lµ Kh¶i §Þnh. + D©n chóng Ph¸p cø thÊy ng­êi An Nam ®Òu cho lµ Kh¶i §Þnh. + ChÝnh phñ Ph¸p kh«ng biÕt ®©u lµ kh¸ch thËt cña m×nh. + CÇn kh¸i qu¸t: ®©y lµ nh÷ng t×nh huèng thó vÞ, vui, nhÑ nhµng, hãm hØnh mµ ®¹t hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cao. - ý nghÜa: + Kh¶i §Þnh kh«ng cÇn xuÊt hiÖn mµ ch©n dung kÖch cìm, b¶n chÊt xÊu xa cña h¾n vÉn hiÖn râ. + T¹o tÝnh kh¸ch quan cho t¸c phÈm, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu d©n chñ cao cña c«ng chóng Ph¸p. + Sö dông mét mòi tªn tróng hai ®Ých: võa ®¸nh vµo Kh¶i §Þnh (chÕ ®é phong kiÕn), võa nh»m vµo bän thùc d©n x©m l­îc, v¹ch trÇn b¶n chÊt tµn b¹o, lõa bÞp, chÝnh s¸ch khñng bè cña chóng - §¸nh gi¸ chung: + Vi hµnh vµ t×nh huèng truyÖn cho thÊy mét lèi viÕt hiÖn ®¹i, biÕn ho¸, tiªu biÓu cho phong c¸ch nghÖ thuËt NguyÔn AÙi Quèc - Hå ChÝ Minh: ng¾n gän,hiÖu qu¶, nghÖ sÜ mµ chiÕn sÜ. + Vi hµnh cßn cho thÊy sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a tµi n¨ng vµ lßng yªu n­íc, sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a chÝnh trÞ vµ nghÖ thuËt trong con ng­êi NguyÔn AÙi Quèc - Hå ChÝ Minh. TiÕt 5-6: §¤I M¡T – Nam Cao §Ò lµm v¨n: TruyÖn ng¾n "§«i m¾t" cña Nam Cao (1948) lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu xuÊt s¾c nhÊt cña v¨n xu«i ViÖt Nam thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. H·y nªu lªn vµ ph©n tÝch nh÷ng gi¸ trÞ ®Æc s¾c cña t¸c phÈm ®· khiÕn cho nã cã ®­îc vÞ trÝ vinh dù Êy. I.T×m hiÓu ®Ò §Ò yªu cÇu ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn, bao qu¸t vÒ gi¸ trÞ cña truyÖn ng¾n "§«i m¾t". Cã ba ®iÓm chÝnh cÇn ph©n tÝch: - TÝnh chÊt tuyªn ng«n nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. - NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt cña t¸c phÈm. - NghÖ thuËt trÇn thuËt cña t¸c phÈm. II.Dµn bµi A. Më bµi: Giíi thiÖu t¸c phÈm "§«i m¾t" vµ gi¸ trÞ cña nã ®èi víi v¨n xu«i ViÖt Nam thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. B. Th©n bµi 1. Gi¸ trÞ næi bËt cña t¸c phÈm tr­íc hÕt n»m ë tÝnh chÊt tuyªn ng«n nghÖ thuËt cña nã: a) "§«i m¾t" ra ®êi kh¸ sím trong t×nh h×nh giíi s¸ng t¸c bÞ ph©n hãa vµ ®ang loay hoay "nhËn ®­êng", nã ®¸nh dÊu mét b­íc tr­ëng thµnh trong quan ®iÓm t­ t­ëng vµ nghÖ thuËt cña c¶ Nam Cao lÉn phÇn lín c¸c v¨n nghÖ sÜ ®i theo kh¸ng chiÕn lóc ®ã. b) "§«i m¾t" tuyªn ng«n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu sau: + Ph¶i tin ë quÇn chóng, ph¶i cã c¸ch nh×n ®óng, toµn diÖn vÒ quÇn chóng. + Ph¶i cã tr¸ch nhiÖm víi cuéc ®êi, víi c¸ch m¹ng, kh¸ng chiÕn, ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc chç ®øng cña m×nh lóc nµy lµ tham gia kh¸ng chiÕn, lµm bÊt cø viÖc g× cã lîi cho c¸ch m¹ng. + Ph¶i biÕt h­íng ngßi bót vµo miªu t¶ luång giã míi cña thêi ®¹i, ®em l¹i c¶m høng vµ sinh khÝ míi cho v¨n nghÖ. Víi nh÷ng tuyªn ng«n ®ã, "§«i m¾t" tù nhiªn cã t¸c dông ®Þnh h­íng tÝch cùc cho ho¹t ®éng s¸ng t¸c kh«ng chØ riªng cña Nam Cao mµ cßn cho c¶ mét líp nhµ v¨n tham gia kh¸ng chiÕn . 2. Mét gi¸ trÞ kh¸c cña t¸c phÈm lµ ®· x©y dùng ®­îc mét nh©n vËt mang tÝnh chÊt ph¶n ®Ò rÊt sinh ®éng lµ Hoµng, bæ sung cho thÕ giíi nh©n vËt cña Nam Cao, cña v¨n häc ViÖt Nam mét ®iÓn h×nh ®Æc s¾c. - Nam Cao rÊt giái c¸ thÓ hãa nh©n vËt. B»ng nh÷ng chi tiÕt sinh ®éng, «ng ®· ®Ó cho Hoµng hiÖn ra lå lé tr­íc m¾t ng­êi ®äc víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng trong diÖn m¹o, ng«n ng÷, cö chØ, th¸i ®é... - §Æc biÖt, Nam Cao ®i s©u lµm râ "®«i m¾t" nh×n ®êi l¹c lâng cña Hoµng, qua ®ã x¸c lËp mét "®«i m¾t" míi trong c¸ch nh×n quÇn chóng, nh×n c¸ch m¹ng. 3. Mét gi¸ trÞ ®Æc s¾c n÷a cña "§«i m¾t" lµ cã nghÖ thuËt trÇn thuËt ®éc ®¸o: - DÉn d¾t c©u chuyÖn mét c¸ch tù nhiªn khÐo lÐo th«ng qua nh÷ng quan s¸t trùc tiÕp vµ liªn t­ëng, liªn hÖ cña §é. - Dùng lªn mét nh©n vËt ®èi träng víi Hoµng lµ §é ®Ó chñ ®Ò truyÖn ®­îc thÓ hiÖn næi bËt h¬n. - Gi÷ ®­îc giäng kÓ kh¸ch quan. Nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt ®Òu do tù sù viÖc nãi lªn. - Ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh, gãc c¹nh, s¾c s¶o, thÊm ®Ëm ý vÞ mØa mai, ch©m biÕm. C. KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ v¨n häc sö cña t¸c phÈm "§«i m¾t". TiÕt 7-8: TAÂY TIEÁN Quang Duõng §Ò lµm v¨n: XÐt vÒ ph­¬ng diÖn nghÖ thuËt c¶m høng l·ng m¹n vµ ©m h­ëng bi tr¸ng lµ hai nÐt ®Æc s¾c c¬ b¶n bao trïm bµi th¬ "T©y TiÕn" cña Quang Dòng. H·y lµm s¸ng tá ®iÒu ®ã qua ph©n tÝch bµi th¬ . I .T×m hiÓu ®Ò §Ó yªu cÇu ph©n tÝch "T©y TiÕn" theo ®Þnh h­íng lµm s¸ng tá hai nÐt ®Æc s¾c c¬ b¶n bao trïm bµi th¬ nµy lµ c¶m høng l·ng m¹n vµ ©m h­ëng bi tr¸ng . §Ò cã nh÷ng ®ßi hái rÊt cao ®èi víi viÖc lËp ý vµ t×m dÉn chøng. §Ó bµi viÕt ®i ®óng h­íng, cÇn gi¶i thÝch qua c¸c kh¸i niÖm c¶m høng l·ng m¹n vµ ©m h­ëng bi tr¸ng, sau ®ã, dùa vµo néi hµm cña c¸c kh¸i niÖm mµ triÓn khai ý vµ ®­a vµo nh÷ng dÉn chøng phï hîp. Bµi viÕt sÏ l¹c ®Ò, xa ®Ò nÕu ®i vµo ph©n tÝch bµi th¬ qua tõng ®o¹n mét mµ kh«ng theo mét ®Þnh h­íng nµo c¶ (dï cho viÖc ph©n tÝch Êy cã ®­îc tiÕn hµnh kÜ l­ìng ®Õn ®©u th× còng vËy"). II.Dµn bµi A. Më bµi: Giíi thiÖu bµi th¬ T©y tiÕn vµ c¸c nÐt ®Æc s¾c cña nã B. Th©n bµi: 1. Ph©n tÝch c¶m høng l·ng m¹n cña bµi th¬ a) Gi¶i thÝch thÕ nµo lµ c¶m høng l·ng m¹n : C¶m høng l·ng m¹n lµ c¶m høng bµy tá m¹ch c¶m xóc trµn trÒ cña c¸i t«i tr÷ t×nh, nãi c¸ch kh¸c lµ c¶m høng thÓ hiÖn mét c¸i t«i ®Çy t×nh c¶m, c¶m xóc vµ cã trÝ t­ëng t­îng phong phó, bay bæng. Bµi th¬ mang c¶m høng l·ng m¹n th­êng t« ®Ëm c¸i phi th­êng, c¸i cã kh¶ n¨ng g©y Ên t­îng m¹nh mÏ. Nã th­êng xuyªn sö dông thñ ph¸p ®èi lËp. b) Nh÷ng biÓu hiÖn cña c¶m høng l·ng m¹n ë bµi "T©y TiÕn": - C¶ bµi th¬ ®­îc bao bäc trong nçi nhí nång nµn. Tõ "nhí" ®­îc nh¾c tíi nhiÒu lÇn. TÊt c¶ c¸c h×nh ¶nh trong bµi th¬ ®Òu ®­îc sèng ®éng nhê kÝ øc, còng cã nghÜa lµ nhê nçi nhí. - TrÝ t­ëng t­îng cña nh©n vËt tr÷ t×nh ®­îc thö søc vÉy vïng khiÕn cho c¶ bµi th¬ chøa ®ùng nhiÒu so s¸nh, liªn t­ëng ®éc ®¸o: "s­¬ng lÊp", "sóng ngöi trêi", "th¸c gÇm thÐt", "S«ng M· gÇm lªn khóc ®éc hµnh"... - Bµi th¬ cã nhiÒu h×nh ¶nh g©y Ên t­îng m¹nh vÒ vÎ ®Ñp võa hïng vÜ, d÷ déi võa th¬ méng tr÷ t×nh cña d¶i ®Êt miÒn T©y B¾c Tæ quèc. Hïng vÜ, d÷ déi víi dèc cao, th¸c d÷, m­a lín. Th¬ méng tr÷ t×nh víi mïi "th¬m nÕp x«i", víi "hån lau", "chiÒu s­¬ng", víi "hoa ®ong ®­a" trªn dßng n­íc lò... TÊt c¶ ®Òu ®¹t tíi møc ®é tuyÖt ®Ønh. - C¶m høng l·ng m¹n cña bµi th¬ t¨ng lªn khi nã ®i s©u miªu t¶ b¶n tÝnh l·ng m¹n, méng m¬ cña nh÷ng ng­êi lÝnh T©y TiÕn. Hä say ng¾m nh÷ng vÎ ®Ñp tuyÖt vêi cña thiªn nhiªn trªn b­íc ®­êng hµnh qu©n, hä hµo høng tæ chøc nh÷ng ®ªm löa tr¹i t­ng bõng n¸o nhiÖt, hä gi÷ trong tim h×nh ¶nh nh÷ng kiÒu n÷ chèn ®« thµnh... - Bµi th¬ sö dông réng r·i thñ ph¸p ®èi lËp - mét thñ ph¸p quen thuéc cña chñ nghÜa l·ng m¹n. Sù ®èi lËp ë ®©y cã nhiÒu cÊp ®é: ®èi lËp vÒ h×nh ¶nh, ®èi lËp vÒ thanh ®iÖu, ®èi lËp ë c¸c chuçi vÇn, ®èi lËp ë tõ ng÷, ®Æc biÖt lµ ®èi lËp trong nh÷ng nÐt tÝnh c¸ch cña ng­êi lÝnh T©y TiÕn... 2. Ph©n tÝch ©m h­ëng bi tr¸ng cña bµi th¬: a) Gi¶i thÝch thÕ nµo lµ ©m h­ëng bi tr¸ng. Bi tr¸ng lµ buån ®au mµ kh«ng bi lôy, vÉn m¹nh mÏ, r¾n rái, g©n guèc. b) Nh÷ng biÓu hiÖn cña ©m h­ëng bi tr¸ng ë bµi "T©y TiÕn": - Bµi th¬ kh«ng ngÇn ng¹i nãi tíi nh÷ng gian nan ghª gím mµ c¸c chiÕn sÜ ph¶i tr¶i qua. Dèc cao, vùc s©u, thó d÷, dÞch bÖnh lu«n ®e däa. §Æc biÖt nhiÒu lÇn bµi th¬ nãi ®Õn c¸i chÕt. - Bªn c¹nh nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ cuéc sèng gian khæ, bµi th¬ còng chøa ®ùng nhiÒu chi tiÕt nãi vÒ sù can tr­êng, m¹nh mÏ cña nh÷ng ng­êi lÝnh. Hä s½n sµng ®­¬ng ®Çu víi thö th¸ch, coi c¸i chÕt nhÑ tùa l«ng hång, quyÕt chÝ theo ®uæi ®Õn cïng lÝ t­ëng chiÕn ®Êu v× Tæ quèc. - H¬i th¬ cæ kÝnh cïng viÖc nhÊn m¹nh cè ý vµo nÐt tr­îng phu cña ng­êi lÝnh còng gãp phÇn lµm t¨ng tÝnh chÊt bi tr¸ng cña t¸c phÈm. TiÕt 9-10: §Ò lµm v¨n bµi th¬ T©y TiÕn ( tiÕp) §Ò 1: Ph©n tÝch h×nh t­îng ng­êi lÝnh trong bµi th¬ T©y tiÕn. 1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t: - Quang Dòng (1921-1988) lµ nghÖ sÜ ®a tµi nh­ng næi bËt lµ th¬. T©y TiÕn lµ bµi th¬ næi bËt nhÊt trong ®êi th¬ cña «ng nãi vÒ nh÷ng kû niÖm víi trung ®oµn T©y TiÕn. - Trung ®oµn T©y tiÕn thµnh lËp n¨m 1947, ho¹t ®éng ë vïng biªn giíi T©y B¾c hoang vu, kh¾c nghiÖt. §¬n vÞ phÇn lín lµ thanh niªn Hµ Néi: häc sinh, sinh viªn, trÝ thøc… mµ Quang Dòng lµ mét thµnh viªn. - Cuèi n¨m 1948, Quang Dòng rêi xa T©y TiÕn. C¶m xóc vÒ nh÷ng kØ niÖm d©ng trµo, «ng viÕt Nhí T©y TiÕn (in lÇn ®Çu n¨m 1949) sau ®æi lµ T©y TiÕn. Bµi th¬ ®Æc biÖt thµnh c«ng trong viÖc kh¾c ho¹ h×nh t­îng ng­êi lÝnh. 2. H×nh t­îng ng­êi lÝnh T©y TiÕn: - VÎ ®Ñp hµo hïng: + Trong cuéc trêng chinh gian khæ: ng­êi lÝnh ë ®©y lµ nh÷ng trÝ thøc, häc sinh, sinh viªn xuÊt th©n Hµ Néi, ch­a quen víi gian lao, l¹i ph¶i nÐm vµo cuéc hµnh qu©n dµi ngµy, ®Þa h×nh hiÓm trë, kh¾c nghiÖt, ph¶i ®èi mÆt víi c¸i chÕt tõ nhiÒu phÝa. + T­ thÕ hµnh qu©n, d¸ng vÎ d÷ déi kh¸c th­êng cña ng­êi lÝnh (chó ý mét sè h×nh ¶nh: gôc lªn sóng mò bá quªn ®êi, ®oµn binh kh«ng mäc tãc, xanh mµu l¸, d÷ oai hïm, m¾t trõng…) + LÝ t­ëng chiÕn ®Êu cao ®Ñp vµ tinh thÇn hi sinh cho Tæ quèc (®i s©u ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh: nh÷ng nÊm må viÔn xø, ch¼ng tiÕc ®êi xanh, ch¼ng vÒ xu«i, ©m thanh trÇm hïng cña s«ng M· ®­a tiÔn nh÷ng ng­êi con hi sinh vÒ ®Êt mÑ. - VÎ ®Ñp hµo hoa, l·ng m¹n: + VÎ ®Ñp cña t×nh ng­êi: gian khæ, ¸c liÖt, hi sinh, ng­êi lÝnh ë ®©y vÉn lµ nh÷ng con ng­êi m¬ méng, l·ng m¹n, quyÕn luyÕn t×nh ng­êi (t×nh c¶m víi c« g¸i Mai Ch©u mïa c¬m míi, nh÷ng c« g¸i xiªm ¸o rùc rì võa e lÖ võa t×nh tø trong ®ªm héi ®uèc hoa, d¸ng kiÒu th¬m cña c« g¸i Hµ thµnh, d¸ng h×nh s¬n n÷ trªn con thuyÒn ®éc méc). + C¶m xóc vÒ thiªn nhiªn: tinh tÕ trong ph¸t hiÖn vµ c¶m nhËn c¸i ®Ñp (mét nÕp nhµ sµn thÊp tho¸ng trong m­a, hån lau n¬i bê suèi, d¸ng h×nh s¬n n÷ buæi hoµng h«n, b«ng hoa ®ong ®­a trªn dßng n­íc…). DÔ say ®¾m tr­íc nh÷ng vÎ ®Ñp man s¬ vµ kh¸c l¹ (dèc th¨m th¼m, cån m©y heo hót, th¸c gÇm thÐt, cäp trªu ng­êi…) + T©m hån l¹c quan, yªu ®êi, nguyÖn dÊn th©n vµo cuéc chiÕn ®Êu ®­îc thÓ hiÖn qua quan niÖm l·ng m¹n vÒ ng­êi anh hïng (coi c¸i chÕt nhÑ tùa l«ng hång) vµ qua nÕp sinh ho¹t v¨n ho¸ ngay trong nh÷ng ngµy gian khæ, hi sinh (nh÷ng ®ªm liªn hoan v¨n nghÖ trong rõng s©u) - NghÖ thuËt cña ngßi bót Quang Dòng trong kh¾c ho¹ h×nh t­îng ng­êi lÝnh: + H×nh ¶nh ®Æc s¾c (®oµn binh kh«ng mäc tãc, xanh mµu l¸, gi÷ oai hïm), ng«n tõ míi l¹ vµ sù kÕt hîp cña c¸c tõ cæ víi c¸c tõ ng÷ d©n d·, ®êi th­êng (biªn c­¬ng, viÔn xø,