Giáo án Tiết 26: tiếng việt: Đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết

TUAÀN 9 Tieát 26: Tieáng vieät: ÑAËC ÑIEÅM CUÛA NGOÂN NGÖÕ NOÙI VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÁT ›& A. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Kiến thức: Giúp học sinh: + Nắm được những đặc điểm về tình huống giao tiếp, các phương tiện ngôn ngữ chủ yếu và các phương tiện hỗ trợ của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết. + Nắm được đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết xét theo các phương diện : phương tiện ngôn ngữ, tình huống giao tiếp, phương tiện phụ trợ, từ, câu, văn bản. Kĩ năng: Reøn kĩ naêng söû duïng hieäu quaû ngoân ngöõ noùi vaø ngoân ngöõ vieát. B. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ: Giáo viên: Sgk, sgv, thiết kế bài giảng và các tài liệu tham khảo. Học sinh: Sgk, các tài liệu tham khảo. C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN: Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách thức trao đổi, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: - Theá naøo laø hoaït ñoäng giao tieáp baèng ngoân ngöõ ? - Hoaït ñoäng giao tieáp baèng ngoân ngöõ coù maáy quaù trình vaø maáy nhaân toá? 3. Bài mới: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV - HS NOÄI DUNG CAÀN ÑAÏT GV: ñöa hai ví duï cuûa ngoân ngöõ noùi vaø vieát leân baûng. HS: nhaän daïng xem ví duï naøo laø cuûa ngoân ngöõ noùi, ví duï naøo laø cuûa ngoân ngöõ vieát. Töø ñoù neâu leân hai khaùi nieäm treân HS: thaûo luaän nhoùm tìm phöông tieän vaø caùc yeáu toá hoã trôï. GV: söõa chöõa, boå sung vaø dieãn giaûng. HS: ñöùng taïi choã traû lôøi veà hoaøn caûnh söû duïng cuûa hai loaïi ngoân ngöõ treân. GV: daãn chöùng theâm nhö Ñoân – ki – hoâ – teâ cuûa Xeùc – van – teùc phaûi maát 10 naêm môùi hoaøn thaønh, coøn Beân kia soâng Ñuoáng thi só Hoaøng Caàm chæ saùng taùc trong 1 ñeâm. ¯ Chuù yù: Ngoân ngöõ noùi ñöôïc ghi laïi baèng chöõ vieát. Ngoân ngöõ vieát ñöôïc trình baøy baèng lôøi noùi. Phaân tích ñaëc ñieåm cuûa ngoân ngöõ vieát ñöôïc theå hieän trong ñoaïn trích. HS: Thaûo luaän nhoùm. Leân baûng trình baøy saûn phaåm. GV: Söõa chöõa vaø cho ñieåm I. Tìm hiểu chung: 1. Khaùi nieäm: a . Ngoân ngöõ noùi: Ñöôïc theå hieän baèng aâm thanh, ñöôïc nhaän bieát baèng thính giaùc vaø duøng ñeå giao tieáp haèng ngaøy. b. Ngoân ngöõ vieát: Ñöôïc theå hieän baèng chöõ vieát, ñöôïc nhaän bieát baèng thò giaùc vaø duøng ñeå taïo laäp vaên baûn. 2. Ñaëc ñieåm cuûa ngoân ngöõ noùi vaø ngoân ngöõ vieát: Đặc điểm Nhân tố NGOÂN NGÖÕ NOÙI NGOÂN NGÖÕ VIEÁT 1. Phöông tieän vaø caùc yeáu toá hoã trôï - Lôøi noùi. - Ngöõ ñieäu, neùt maëc, ñieäu boä, cöû chæ… - Chöõ vieát. - Daáu caâu, baûng bieåu, sô ñoà, hình aûnh… 2. Nhaân vaät - Giao tieáp tröïc tieáp. - Phaûn hoài nhanh. - Giao tieáp giaùn tieáp. - Khoâng coù ñieàu kieän phaûn hoài nhanh 3. Hoaøn caûnh - Dieãn ra mau leï. - Khoâng ñöôïc daøn döïng tröôùc. - Khoâng leä thuoäc vaøo thôøi gian. - Ñöôïc daøn döïng tröôùc. 4. Töø ngöõ - Ña daïng: khaåu ngöõ, töø ñòa phöông, tieáng loùng… - Khoâng löïa choïn, goït giuõa. - Ñuùng chuaån möïc ngöõ phaùp. - Ñöôïc löïa chon, goït giuõa. 5. Caâu - Caâu tænh löôïc. - Ñoâi khi röôøm raø, nhieàu yeáu toá phuï - Ña daïng caùc kieåu caâu. - Ñuùng qui taéc ngöõ phaùp. ¯. GHI NHÔÙ : Sgk trang 88 II. Luyện tập : Baøi taäp 1, sgk trang 88 - Duøng thuaät ngöõ cuûa caùc ngaønh khoa hoïc : voán chöõ, töø vöïng, ngöõ phaùp, baûn saéc, phong caùch, theå vaên, vaên ngheä, chính trò, khoa hoïc... - Duøng caùc töø ngöõ chæ thöù töï trình baøy ñeå ñaùnh daáu caùc luaän ñieåm : Moät laø, Hai laø, Ba laø... - Taùch doøng ôû caâu sau ñeå caâu trình baøy roõ töøng luaän ñieåm. - Taän duïng caùc daáu caâu ñeå taêng hieäu quaû bieåu ñaït yù töôûng : daáu chaám, daáu phaåy, daáu ngoaëc ñôn... III. Hướng dẫn tự học: - Xem lại các bài làm văn của anh (chị) để phát hiện và sữa các lỗi viết như nói - Tập chuyển một đoạn hội thoại nói thành viết. 4. CUÛNG COÁ : HS cho theâm ví duï veà ngoân ngöõ noùi vaø vieát. 5. DAËN DOØ : Hoïc baøi vaø laøm caùc baøi taäp coøn laïi trong sgk. E. RÚT KINH NGHIỆM : Tieát 27: Ñoïc vaên: CA DAO HAØI HÖÔÙC A. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Kiến thức: Giúp học sinh: + Caûm nhaän ñöôïc tieáng cöôøi laïc quan yeâu ñôøi cuûa ngöôøi bình daân trong xaõ hoäi cuõ. + Thaáy ñöôïc ngheä thuaät traøo loäng, thoâng minh, hoùm hænh cuûa ngöôøi bình daân cho duø cuoäc soáng cuûa hoï coøn nhieàu vaát vaû, lo toan. + Taâm hoàn laïc quan yeâu ñôøi vaø trieát lí nhaân sinh laønh maïnh cuûa ngöôøi lao ñoäng Vieät Nam xöa. Kĩ năng: Tieáp tuïc reøn kĩ naêng tieáp caän vaø phaân tích ca dao qua tieáng cöôøi cuûa ca dao haøi höôùc. B. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ: Giáo viên: Sgk, sgv, thiết kế bài giảng và các tài liệu tham khảo. Học sinh: Sgk, các tài liệu tham khảo. C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN: Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách thức trao đổi, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: a. Ñoïc thuoäc loøng ba baøi 1, 4, 6 ca dao than thaân yeâu thöông tình nghóa? b. Neâu noäi dung cô baûn cuûa baøi 1,4,6? 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT HS: Ñöùng taïi choã ñoïc 4 baøi ca dao haøi höôùc. GV: Theo em ca dao töï traøo laø gì? Hình thöùc keát caáu ra sao? Thöôøng söû duïng ngheä thuaät gì? HS: Trình bày cá nhân. GV: Em thaáy gì ñaëc bieät trong baøi ca dao? -> töø ñoù gv dieãn giaûng chuyeån yù vaø hoûi. GV: Noäi dung daãn cöôùi cuûa chaøng trai thoâng qua nhöõng ñieàu gì ñaëc bieät? HS: Thaûo luaän nhoùm 4’ - ñaïi dieän 3 nhoùm 3 em leân baûng trình baøy. GV: Coâ gaùi thaùch cöôùi nhöõng gì? Lôøi thaùch cöôùi chöùa ñöïng trieát lí nhaân sinh naøo? HS: Thaûo luaän nhoùm - 1 em ñöùng taïi choå traû lôøi. - caùc nhoùm khaùc boå sung. GV: Choát laïi vaán ñeà. HS: Trình bày cá nhân. GV: Neâu nội dung baøi ca dao 2? HS: Trình bày cá nhân. GV: Ñoïc moät soá baøi ca dao mang yù nghóa pheâ phaùn töông töï. GV: HS đọc phần ghi nhớ sgk I. Tìm hiểu chung: ca dao haøi höôùc - Ca dao töï traøo laø nhöõng baøi ca dao trong ñoù vang leân tieáng cöôøi töï cöôøi baûn thaân. - Hình thöùc keát caáu kieåu ñoái ñaùp. - Thöôøng söû duïng loái noùi khoa tröông, phoùng ñaïi, loái noùi giaûm daàn, loái ñoái laäp söû duïng chi tieát, hình aûnh haøi höôùc… II. Ñoïc hieåu: ca dao haøi höôùc 1. Baøi 1: Tieáng cöôøi töï traøo. - Noäi dung daãn cöôùi cuûa chaøng trai: + Loái noùi khoa tröông, phoùng ñaïi: daãn voi, daãn traâu, daãn boø… -> caùc chaøng trai thöôøng “töôûng töôïng” ra caùc leã cöôùi thaät sang troïng nhö vaäy. + Loái noùi giaûm daàn: voi -> traâu -> boø -> chuoät + Caùch ñoái laäp: daãn voi >< sôï quoác caám daãn traâu >< sôï hoï nhaø gaùi maùu haøn daãn boø ><sôï hoï nhaø gaùi co gaân + Chi tieát haøi höôùc: “ mieãn laø …… môùi laøng” à Khaéc saâu theâm tieáng cöôøi töï traøo, ñoàng thôøi toâ ñaäm, nhaán maïnh theâm veû ñeïp taâm hoàn cuûa chaøng trai. - Lôøi thaùch cöôùi cuûa coâ gaùi: + Moät nhaø khoai lang à mong öôùc muøa maøng boäi thu à thoâng caûm cho chaøng trai à laïc quan. + Loái noùi giaûm daàn: cuû to à cuû nhoû à cuû meû à cuû rím à cuû haø. * Lôøi thaùch cöôùi chöùa ñöïng trieát lí nhaân sinh cao ñeïp: ñaët tình nghóa cao hôn cuûa caûi. 2. Baøi 2: Tieáng cöôøi pheâ phaùn. - Laø lôøi ngöôøi vôï noùi veà choàng mình mang tính ñoäc thoaïi. - Cheá gieãu nhöõng oâng choàng. Vì theá noù không phải là ca dao töï traøo, mà là ca dao hài hước. - Söû duïng ngheä thuaät ñoái laäp keát hôïp vôùi thuû phaùp phoùng ñaïi. - Pheâ phaùn loaïi ñaøn oâng yeáu ñuoái, khoâng ñaùng söùc trai, khoâng ñaùng neân trai. “laøm trai …… haït vöøng” - Yeáu ñuoái ñeán möùc chæ gaùnh noåi “hai haït vöøng” maø laïi phaûi “khom löng choáng goái” à Raùng heát söùc. à Ngheä thuaät traøo loäng thaät thoâng minh, hoùm hænh. Tieáng cöôøi khoâng ñaû kích maø chæ nhaèm nhaéc nhôû nhau. 3. Ngheä thuaät: - Hö caáu, döïng caûnh taøi tình, khaéc hoïa nhaân vaät baèng neùt ñieån hình. - Cöôøng ñieäu, phoùng ñaïi, töông phaûn. - Duøng ngoân töø ñôøi thöôøng maø ñaày haøm yù. 4. YÙ nghóa vaên baûn: Taâm hoàn laïc quan yeâu ñôøi vaø trieát lí nhaân sinh laønh maïnh cuûa ngöôøi lao ñoäng Vieät Nam xöa. III. Höôùng daãn töï hoïc: Hoïc thuoäc hai bài ca dao. Tìm thêm một số bài ca dao hài hước và tự trào. 4. CUÛNG COÁ: Ngheä thuaät cuûa ca dao haøi höôùc. 5. DAËN DOØ: Hoïc baøi + Xem tröôùc baøi laøm vaên “Luyeän taäp vieát ñoaïn vaên töï söï”. E. RÚT KINH NGHIỆM : Toå tröôûng kyù duyeät: Ngày …. tháng …. Năm 2011 TT: Đỗ Thanh Hồng