Hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn Địa lí, cấp THCS

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN ĐIỀU CHỈNH NỘI DUNG DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ, CẤP THCS (Kèm theo Công văn số 5842/BGDĐT-VP ngày 01 tháng 9 năm 2011 của Bộ Giáo dục và Đào tạo) 1. Mục đích Điều chỉnh nội dung dạy học để dạy học phù hợp với chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình giáo dục phổ thông (CT), phù hợp với thời lượng dạy học và điều kiện thực tế các nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục. 2. Nguyên tắc Điều chỉnh nội dung dạy học theo hướng tinh giảm các nội dung để giáo viên, học sinh (GV, HS) dành thời gian cho các nội dung khác, tạo thêm điều kiện cho GV đổi mới phương pháp dạy học theo yêu cầu của CT. Việc điều chỉnh nội dung dạy học thực hiện theo các nguyên tắc sau đây: (1) Đảm bảo mục tiêu giáo dục của chương trình, sách giáo khoa (SGK) theo qui định của Luật Giáo dục. (2) Đảm bảo tính lôgic của mạch kiến thức và tính thống nhất giữa các bộ môn; không thay đổi CT, SGK hiện hành.  (3) Không thay đổi thời lượng dạy học đối với mỗi môn học trong một lớp và trong mỗi cấp học. (4) Thuận lợi cho việc tổ chức thực hiện tại các cơ sở giáo dục. 3. Nội dung điều chỉnh Việc điều chỉnh nội dung dạy học tập trung vào những nhóm nội dung chính sau: (1) Những nội dung trùng lặp trong CT, SGK của nhiều môn học khác nhau. (2) Những nội dung trùng lặp, có cả ở CT, SGK của lớp dưới và lớp trên do hạn chế của cách xây dựng CT, SGK theo quan điểm đồng tâm. (3) Những nội dung, bài tập, câu hỏi trong SGK không thuộc nội dung của CT hoặc yêu cầu vận dụng kiến thức quá sâu, không phù hợp trình độ nhận thức và tâm sinh lý lứa tuổi học sinh. (4) Những nội dung trong SGK trước đây sắp xếp chưa hợp lý. (5) Những nội dung mang đặc điểm địa phương, không phù hợp với các vùng miền khác nhau. 4. Thời gian thực hiện Hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học được áp dụng từ năm học 2011 - 2012. 5. Hướng dẫn thực hiện các nội dung - Hướng dẫn này dựa trên SGK của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam ấn hành năm 2011, là SGK của chương trình chuẩn đối với cấp THPT. Nếu GV và HS sử dụng SGK của các năm khác thì cần đối chiếu với SGK năm 2011 để điều chỉnh, áp dụng cho phù hợp. Toàn bộ văn bản này được nhà trường in sao và gửi cho tất cả GV bộ môn. - Ngoài các nội dung đã hướng dẫn cụ thể trong văn bản, cần lưu ý thêm một số vấn đề đối với các nội dung được hướng dẫn là “không dạy” hoặc “đọc thêm”, những câu hỏi và bài tập không yêu cầu HS làm trong cột Hướng dẫn thực hiện ở các bảng dưới đây như sau: + Dành thời lượng của các nội dung này cho các nội dung khác hoặc sử dụng để luyện tập, củng cố, hướng dẫn thực hành cho HS. + Không ra bài tập và không kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS vào những nội dung này, tuy nhiên, GV và HS vẫn có thể tham khảo các nội dung đó để có thêm sự hiểu biết cho bản thân. - Trên cơ sở khung phân phối chương trình của môn học, GV điều chỉnh phân phối chương trình chi tiết đảm bảo cân đối giữa nội dung và thời gian thực hiện, phù hợp với điều chỉnh nội dung dạy học dưới đây. a) Lớp 6 STT Bài Trang Nội dung điều chỉnh Hướng dẫn thực hiện 1 Bài 2. Bản đồ. Cách vẽ bản đồ 9 Mục 1. Vẽ bản đồ là biểu hiện mặt cong hình cầu của Trái Đất lên mặt phẳng của giấy Mục 2. Thu thập thông tin và dùng các kí hiệu để thể hiện các đối tượng địa lí trên bản đồ Khái niệm bản đồ dòng 9, 10 từ trên xuống trang 11 Không dạy Không dạy Chuyển sang dạy ở bài 3 2 Bài 6. Thực hành. Tập sử dụng địa bàn và thước đo để vẽ sơ đồ lớp học 20 Cả bài Không dạy 3 Bài 7. Sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất và các hệ quả 21 Câu hỏi 1 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 4 Bài 8. Sự chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời 25 Câu hỏi 3 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 5 Bài 11. Thực hành: Sự phân bố các lục địa và đại dương trên bề mặt Trái Đất 34 Câu 3 Không yêu cầu HS làm 6 Bài 18. Thời tiết, khí hậu và nhiệt độ không khí 55 Câu hỏi 2 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 7 Bài 19. Khí áp và gió trên Trái Đất 58 Câu hỏi 3 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 8 Bài 21. Thực hành: Phân tích biểu đồ nhiệt độ, lượng mưa 65 Câu 2 và 3 Không yêu cầu HS làm b) Lớp 7 STT Bài Trang Nội dung điều chỉnh Hướng dẫn thực hiện 1 Bài 1. Dân số 3 Mục 3. Sự bùng nổ dân số: từ dòng 9 đến dòng 12 "Quan sát..... Tại sao?" Không dạy 2 Bài 4. Thực hành: Phân tích lược đồ dân số và tháp tuổi 13 Câu 1 Không yêu cầu HS làm 3 Bài 5. Đới nóng. Môi trường xích đạo ẩm 15 Câu hỏi 4 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 4 Bài 8. Các hình thức canh tác trong nông nghiệp ở đới nóng 26 Cả bài Không dạy 5 Bài 9. Hoạt động sản xuất nông nghiệp ở đới nóng 30 Câu hỏi 3 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 6 Bài 12. Thực hành: Nhận biết đặc điểm môi trường đới nóng 39 Câu 2 và 3 Không yêu cầu HS làm 7 Bài 18. Thực hành: Nhận biết đặc điểm môi trường đới ôn hòa 59 Câu 2 Câu 3 Không yêu cầu HS làm Không yêu cầu vẽ biểu đồ, GV hướng dẫn HS nhận xét và giải thích. 8 Bài 24. Hoạt động kinh tế của con người ở vùng núi 77 Cả bài Không dạy 9 Bài 29. Dân cư, xã hội châu Phi 89 Mục 1. Lịch sử và dân cư; phần a: Sơ lược lịch sử Không dạy 10 Bài 43. Dân cư, xã hội Trung và Nam Mĩ 131 Mục 1. Sơ lược lịch sử Không dạy c) Lớp 8 STT Bài Trang Nội dung điều chỉnh Hướng dẫn thực hiện 1 Bài 2. Khí hậu châu Á 7 Câu hỏi 2 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 2 Bài 5. Đặc điểm dân cư, xã hội châu Á 16 Câu hỏi 2 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu vẽ biểu đồ, GV hướng dẫn HS nhận xét 3 Bài 7. Đặc điểm phát triển kinh tế-xã hội các nước châu Á 21 Phần 1. Vài nét về lịch sử phát triển của các nước châu Á Câu hỏi 2 phần câu hỏi và bài tập Không dạy Không yêu cầu HS trả lời 4 Bài 13. Tình hình phát triển kinh tế-xã hội khu vực Đông Á 44 Câu hỏi 2 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 5 Bài 18. Thực hành: Tìm hiểu Lào và Cam-pu-chia 62 Mục 3. Điều kiện xã hội, dân cư Mục 4. Kinh tế Không yêu cầu HS làm Không yêu cầu HS làm 6 Bài 19. Địa hình với tác động của nội, ngoại lực 66 Cả bài Không dạy 7 Bài 20. Khí hậu và cảnh quan trên Trái Đất 70 Cả bài Không dạy 8 Bài 21. Con người và môi trường địa lí 74 Cả bài Không dạy 9 Bài 23. Vị trí, giới hạn, hình dạng lãnh thổ Việt Nam 81 Câu hỏi 1 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 10 Bài 26. Đặc điểm tài nguyên khoáng sản Việt Nam 96 Mục 2. Sự hình thành các vùng mỏ chính ở nước ta Câu hỏi 3 phần câu hỏi và bài tập Không dạy Không yêu cầu HS trả lời 11 Bài 41. Miền Bắc và Đông Bắc Bắc Bộ 140 Câu hỏi 3 phần câu hỏi và bài tập Không yêu cầu HS trả lời 12 Bài 44. Thực hành: Tìm hiểu địa phương 153 Cả bài GV hướng dẫn HS chọn một địa điểm tại địa phương và tìm hiểu theo dàn ý sau: 1. Tên địa điểm, vị trí địa lí 2. Lịch sử phát triển 3. Vai trò ý nghĩa đối với địa phương d) Lớp 9 STT Bài Trang Nội dung điều chỉnh Hướng dẫn thực hiện 1 Bài 6. Sự phát triển nền kinh tế Việt Nam 19 Mục I. Nền kinh tế nước ta trước thời kì đổi mới Không dạy 2 Bài 9. Sự phát triển và phân bố lâm nghiệp, thủy sản 33 Câu hỏi 3 phần câu hỏi và bài tập Thay đổi câu hỏi thành vẽ biểu đồ hình cột 3 Bài 12. Sự phát triển và phân bố công nghiệp 42 Mục II. Các ngành công nghiệp trọng điểm ; phần 3 : Một số ngành công nghiệp nặng khác Câu hỏi 3 phần câu hỏi và bài tập Không dạy Không yêu cầu HS trả lời 4 Bài 44. Thực hành : Phân tích mối quan hệ giữa các thành phần tự nhiên. Vẽ và phân tích biểu đồ cơ cấu kinh tế của địa phương 151 Cả bài Không dạy 6. Hướng dẫn khung phân phối chương trình a) Lớp 6 - Tổng số : 26 bài : 22 bài lí thuyết + 4 bài thực hành. - Học kì I : 19 tuần (1 tiết/tuần) kết thúc ở bài 14 : Địa hình bề mặt Trái Đất (tiếp theo). - Học kì II : 18 tuần (1 tiết/tuần) : các bài còn lại. b) Lớp 7 - Tổng số : 59 bài : 49 bài lí thuyết + 10 bài thực hành. - Học kì I : 19 tuần (2 tiết/tuần) kết thúc ở bài 33 : Các khu vực châu Phi (tiếp theo). - Học kì II : 18 tuần (2 tiết/tuần) : các bài còn lại. c) Lớp 8 - Tổng số : 41 bài : 33 bài lí thuyết + 8 bài thực hành. - Học kì I : 19 tuần (1 tiết/tuần) kết thúc ở bài 13 : Tình hình phát triển kinh tế-xã hội khu vực Đông Á. - Học kì II : 18 tuần (2 tiết/tuần) : các bài còn lại. d) Lớp 9 - Tổng số : 43 bài : 33 bài lí thuyết + 10 bài thực hành. - Học kì I : 19 tuần (2 tiết/tuần) kết thúc ở bài 30 : Thực hành : So sánh tình hình sản xuất cây công nghiệp lâu năm ở Trung du và miền núi Bắc Bộ với Tây Nguyên. - Học kì II : 18 tuần (1 tiết/tuần) : các bài còn lại./. _________________________