Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 9 - Tuần 12 - Năm học 2022-2023 - Đỗ Bích Phương

Tiết 56, 57 Văn bản: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ ( Huy Cận) I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: 1. Kiến thức : - Những hiểu biết bước đầu về tác giả Huy Cận và hoàn cảnh ra đời của bài thơ . - Những xúc cảm của nhà thơ trước biển cả rộng lớn và cuộc sống lđ của như dân trên biển 2. Kĩ năng : -Đọc - hiểu một tác phẩm thơ hiện đại - Cảm nhận được những cảm hứng về thiên nhiên và cuộc sống lao động của tác giả được đề cập đến trong tác phẩm 3. Thái độ : - Tình cảm yêu mến con người loa động bình thường và thể hiện tình cảm đối với quê hương II. Chuẩn bị: - Giáo viên: Soạn bài; Chân dung Huy Cận. - Học sinh: Đọc và soạn. III: Tiến trình lên lớp: 1.Ổn định lớp: 2. Bài cũ: GV kiểm tra vở soạn của học sinh - Yêu cầu học sinh đọc thuộc lòng bài thơ : Đồng chí. 3. Bài mới: Hoạt động của thầy và trò Nội dung GV treo ảnh chân dung tác giả I . Tìm hiểu chú thích Huy Cận 1. Tác giả - HS quan sát * Huy Cận (1919-2005), ? Hãy nêu vài nét về tác giả Huy Cận? 2. Tác phẩm : a , Hoàn cảnh ra đời : Ra đời ? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh trong chuyến đi Vùng mỏ Quảng Ninh nào? vào năm 1958, in trong tập thơ “ Trời mỗi ngày lại sáng”. b , Đọc GV hướng dẫn đọc: Giọng phấn c, Từ khó : chấn, hào hứng, chú ý ngắt nhịp 4/3, 2- .d, Bố cục : 2/3 - 2 khổ đầu : Cảnh đoàn thuyền ra - GV đọc mẫu, h/s đọc, gv nhận khơi. xét - 4 khổ tiếp : Cảnh đánh cá trong ? Trong bài thơ có từ ngữ nào khó đêm trăng trên biển. hiểu? - Khổ cuối : Cảnh đoàn thuyền trở ? Bài thơ có thể được chia làm về. mấy đoạn HS xác định mạch cảm xúc của bài thơ Nêu được ý chính của mỗi đoạn? - GV cho HS đọc 2 khổ thơ đầu. II: Đọc - hiểu văn bản 1. Cảnh đoàn thuyền ra khơi : ? Thời điểm ra khơi của đoàn - Thời gian: - Mặt thuyền đánh cá được thể hiện qua những trời sập cửa chi tiết nào? + Mặt trời : như hòn lửa-> Cảnh ? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ biển hoàng hôn rực rỡ, ấm áp . thuật gì? Với biện pháp nghệ thuật đó, em hình dung thiên nhiên lúc này như -> NT: nhân hoá, so sánh ,liên thế nào? tưởng ? Nhận xét về bức tranh thiên nhiên ở đây ? ->Thiên nhiên nghỉ ngơi,thư giãn. => Cảnh biển về đêm đẹp, thơ ? Thời điểm này, diễn ra hoạt mộng, kỳ vĩ, tráng lệ lúc hoàng hôn ( động gì của ngư dân vùng biển? cảnh vừa rộng lớn lại vừa gần gũi với con người). - Con người hoạt động : ? Đoàn thuyền đánh cá ra khơi với - Đoàn thuyền gió khí thế như thế nào?Thể hiện qua những khơi chi tiết,hình ảnh nào ? -> Thời điểm thích hợp để ra khơi ? Tại sao tác giả không viết con đánh cá. thuyền mà lại là "đoàn thuyền", từ "lại" gợi cho em có suy nghĩ gì? -đoàn thuyền : đông vui,khí thế,sức mạnh của cuộc đời đổi thay. -lại : công việc thường xuyên- >nhịp điệu lao động ổn định trong hoà ?Ngoài những biện pháp nghệ bình. thuật trên,ở khổ thơ này tác giả còn sử -câu hát: niềm vui ,sự phấn dụng biện pháp nghệ thuật gì ? Giá trị ? chấn,yêu đời,yêu cuộc sống lao động-> tạo nên sức mạnh . ? Khí thế ấy, thể hiện điều gì về =>Khí thế hào hứng,tin tưởng. đời sống tâm hồn của những người dân lao động? ->Đối lập :thiên nhiên nghỉ ngơi,thư giãn thì con người lại bắt đầu - Nội dung lời hát thể hiện ước một ngày lao động mới. mơ đánh bắt được thật nhiều hải sản với =>Làm nổi bật tư thế của người hình thức diễn đạt thật lãng mạn, độc lao động trước thiên nhiên vũ trụ. đáo: đàn cá bơi ngang dọc trên biển như -> phản ánh tấm lòng hồn hậu của đan dệt, hãy dệt vào tấm lưới của những ngư dân người dân chài... - Con người say sưa hứng khởi GV gọi hs đọc khổ thơ 3->6 bởi sự giàu đẹp của biển quê hương và niềm tin đánh được nhiều cá trong buổi ra khơi. ? Cảnh biển đêm được tác giả miêu tả bằng chi tiết, hình ảnh nào? ? Nét đặc sắc nhất của biển được 2. Cảnh đánh cá trên biển chú ý là gì?Tác giả miêu tả các loài cá - Khung cảnh biển đêm: vầng như thế nào?Vẻ đẹp đó được sáng tạo trăng, mây cao, biển bằng, các loại cá dựa trên cơ sở nào? - Biển giàu cá-> khổthơ nào cũng xuất hiện =>nguồn lợi to lớn để xây - GV: Trong khung cảnh biển dựng quê hương đất nước. đêm đó, tác giả làm nổi bật bức tranh lao -> Biển đêm thoáng đãng, lấp động. lánh ánh sáng lung linh lộng lẫy của các loài cá -> vẻ đẹp lãng mạn, kỳ ảo của biển khơi được sáng tạo bằng sự liên ? Hình ảnh con thuyền được miêu tưởng,tưởng tượng bay bổng từ sự quan sát hiện thực. tả như thế nào? - Thuyền ta lái gió .vây Thảo luận : giăng. ? Theo em, hình ảnh con thuyền =>Có nét hiện thực của công việc đánh cá được miêu tả bằng bút pháp nhưng được thi vị hoá nhiều hơn nghệ thuật gì? -Thủ pháp phóng đại, cùng cảm hứng lãng mạn bay bổng =>con thuyền vốn nhỏ bé đã trở nên lớn lao, kì vĩ, khổng lồ, ngang tầm vũ trụ, hoà nhập với thiên nhiên, làm chủ ,chinh phục ? Mang niềm tin ra khơi, những biển khơi. người đánh cá được khắc hoạ như thế => Công việc đánh bắt cá được nào ?Tinh thần ,tư thế ,tâm trạng của họ miêu tả như một trận đánh. Chài lưới, trong công việc lao động ? ngư cụ là vũ khí, ngư dân là chiến sỹ, biển cả là chiến trường, phong toả, bao vây "dàn đan thế trận". - Cá nhụ, cá chim ? Khí thế lao động ấy đã mang lại đen hồng kết quả gì? =>Tất cả nằm gọn trong lưới, ánh trăng tô thêm vẻ đẹp cho sản phẩm của họ. - Cái đuôi . nước Hạ Long => Hình ảnh đẹp, mới lạ, gợi cảm, đầy lãng mạn thể hiện niềm vui bất tận ? Niềm vui lao động của những của người lao động. người dân còn được thể hiện qua những hình ảnh nào? - Ta hát bài ca lớn đời ta tự buổi nào => Tiếng hát lại vang lên trên biển. Tiếng hát ân tình cảm ơn biển. Biển hào phóng cho nhiều tôm cá, hải sản, biển như lòng mẹ đã nuôi sống ngư dân từ bao đời nay. ? Điều gì giúp tác giả phát hiện ra - Ta kéo xoăn tay vàng vẻ đẹp cảnh ngư dân đánh cá trên biển ? lóe rạng đông => Thành quả lao động được đền bù thật xứng đáng: chùm lưới nặng, cá đầy khoang thể hiện niềm vui sướng, thanh thản của ngư dân sau một đêm lao động mệt nhọc. =>Họ lao động với tinh thần hăng hái,chủ động tràn ngập niềm vui.Công việc lao động nặng nhọc đã trở thành - HS đọc khổ cuối bài ca đầy niềm vui,nhịp nhàng cung ? Đoàn thuyền đánh cá trở về thiên nhiên. trong khung cảnh như thế nào 3. Cảnh đoàn thuyền trở về Câu hát căng buồm muôn dặm phơi ->Trở về trong khung cảnh bình minh huy hoàng với thành quả lao động rực rỡ huy hoàng.Hình ảnh rất thực nhưng rất lãng mạn, thể hiện niềm vui, niềm lạc quan tin tưởng vào cuộc sống. ?Tác giả sử dụng biện pháp nghệ -Nghệ thuật điệp ngữ ,nhân hoá thuật gì? tác dụng ? ,nói quá =>Nhấn mạnh tô đậm thành quả lao động đáng tự hào. So sánh tiếng hát ở đầu và cuối bài thơ? Khổ cuối hô ứng với khổ đầu: đối xứng với cảnh mặt trời xuống biển là - Tiếng hát lúc ra khơi (vui vẻ, hồ cảnh mặt trời đội biển: biểu hiện nhịp hởi, phấn chấn tạo thêm sức mạnh), tuần hoàn của vũ trụ. tiếng hát lúc trở về (mãn nguyện, hài lòng). Chữ "hát" xuất hiện 4 lần trong bài thơ, đem lại âm điệu tươi vui, khoẻ khoắn của một khúc ca lao động đầy hào hứng, mê say. => Tuy vất vả, làm việc trọng ? Qua bức tranh lao động, ta thấy điều kiện không thuận lợi nhưng đã làm công việc của ngư dân ở đây như thế chủ biển khơi, yêu nghề, yêu biển, yêu nào? cuộc sống mới. * TỔNG KẾT 1. Nghệ thuật: - Âm hưởng khỏe khoắn, sôi nổi, lời thơ dõng dạc, say mê, hào hứng... Cách gieo vần biến hóa linh hoạt (trắc xen lẫn bằng, liền xen ? Nhận xét về những giá trị nghệ lẫn cách) ,cảm hứng lãng mạn tạo nên thuật đặc sắc của bài thơ? sức dội và sự vang xa bay bổng. ?Nó góp phần thể hiện nội dung 2. Nội dung: => Ghi nhớ SGK tư tưởng gì? Luyện tập : Tìm những chi tiết khắc họa hình ảnh đẹp tráng lệ ,thể hiện - Học sinh đọc ghi nhớ sự hài hòa giữa thiên nhiên với con người lao động trên biển cả Gv yêu cầu hs làm và trình bày * Củng cố, hướng dẫn học ở nhà: ? Để bảo vệ vẻ đep và sự giàu có của biển ,chúng ta cần phải làm gì? - Soạn bài: Tổng kết từ vựng . TiÕt 59, 60 ÁNH TRĂNG - Nguyễn Duy - I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: 1. Kiến thức : - Kỉ niệm về thời gian lao nhưng nặng nghĩa tình của người lính - Sự kết hợp các yếu tố tự sự ,nghị luận trong một tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại - Ngôn ngữ ,hình ảnh giàu suy nghĩ ,mang ý nghĩa biểu tượng 2. Kĩ năng : - Vận dụng kiến thức về thể loại và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm thơ để cảm nhận một văn bản trử tình hiện đại 3. Thái độ : - Cần trân trọng vẻ đẹp thiên nhiên và luôn có thái độ tôn trọng quá khứ II. Chuẩn bị: - Giáo viên: Bài soạn - Học sinh: Đọc và soạn theo yêu cầu sgk III. Tiến trình hoạt động 1. Ổn định 2. Bài cũ : ? Đọc thuộc lòng bài thơ " Bếp lửa" và nêu vài nét về tác giả , h/c sáng tác của tác phẩm 3. Bài mới : Hoạt động của thầy và trò Nội dung Gọi HS đọc phần chú thích SGK I. Đọc - tìm hiểu chung ? Nêu một vài nét về nhà thơ 1. Tác giả: Nguyễn Duy? Nguyễn Duy sinh 1948 quê ? Bài thơ được sáng tác vào thời Thanh Hóa. điểm nào? Là nhà thơ - chiến sỹ trưởng Hướng dẫn HS đọc đúng giọng thành trong kháng chiến chống Mỹ. điệu của từng khổ thơ: Giọng kể (3khổ Phong cách thơ độc đáo, với đầu); giọng cao, ngỡ ngàng (khổ 4), giọng điệu uyển chuyển, mượt mà, cấu giọng tha thiết, trầm lắng suy tư (2khổ tứ hiện đậi. cuối) 2. Tác phẩm: Bài thơ sáng tác GV lưu ý cho hs 1 vài từ khó năm 1978 trong tập "Ánh trăng" được tặng giải A của Hội nhà văn Việt Nam 1984. 3. Đọc- giải thích từ khó: ? Em hãy cho biết mạch cảm xúc của bài thơ? 4. Bố cục => Bài thơ mang dáng dấp một P1: Ba khổ đầu: Qhệ giữa tác giả câu chuyện nhỏ, với vầng trăng được kể theo trình tự thời gian: P2:Khổ thứ 4: Tình cờ gặp lại thuở nhỏ, hồi chiến tranh cho đến khi về vầng trăng. thành phố. P3: Khổ còn lại: Cxúc và suy ngẫm của tác giả. Hs theo dõi sgk II: Tìm hiểu văn bản 1. Hình ảnh vầng trăng cùng cảm xúc của nhà thơ. - Những kỉ niệm trong quá khứ a. Trong quá khứ. được tác giả nhớ lại như thế nào ? - Hồi nhỏ: Sống với đồng, với Vầng trăng có ý nghĩa như thế sông, với bể. nào đối với thời gian hồi nhỏ và trong - Trong chiến tranh: Sống ở rừng. chiến tranh ? Biện pháp nghệ thuật nào - Trăng - tri kỉ, tình nghĩa-> Nhân đã được sử dụng ? hoá. -> Trăng trở thành người bạn tri -> Biện pháp nhân hoá. kỉ, tri âm, không bao giờ quên được. b. Trong cuộc sống hiện tại. ? Cuộc sống hiện tại của tác giả - Về thành phố : ánh điện- cửa như thế nào? gương. Sự thay đổi tình cảm của tác giả với vầng trăng qua thời gian diễn ra như thế nào ? - Vầng trăng - người dưng. Tại sao tác giả lại coi người bạn -> Quen sống cuộc sống thành thị, trăng tình nghĩa thuở nào thành người đâỳ đủ tiện nghi, khép kín trong những dưng qua đường, qua ngõ? căn phòng hiện đại nên quên lãng vầng Gv tích hợp : Vì tác giả đã thay trăng trong quá khứ. đổi hoàn cảnh sống, chuyển từ rừng núi ra thành phố. Từ mái tranh, vách nứa vào căn phòng hiện đại sáng choang vì cửa gương, ánh điện. Vầng trăng vẫn đi qua ngõ, qua phố nhưng con người coi thường, dửng dưng vì không cần đến nó. c. Tình huống bất ngờ gặp lại vầng - Cuộc sống hiện tại có tình trăng huống bất ngờ nào xảy ra? - Thình lình - điện tắt. -> Động từ vội, bật, tung đặt liền nhau diễn tả hành động khẩn trương, - Vội bật tung cửa sổ. hối hả của tác giả đi tìm nguồn sáng. - Đột ngột- trăng tròn. -> Đột ngột vầng trăng xuất hiện -> Vầng trăng xuất hiện đột ngột ở trên kia đối lập với căn phòng hiện bất ngờ gợi lại bao kỉ niệm nghĩa tình. đại tối om . Tư thế tâm trạng , cảm xúc của tác giả khi đột ngột gặp lại vầng trăng - Ngửa mặt - nhìn mặt. như thế nào? - Rưng rưng . -> Tư thế tập trung, cảm xúc dâng trào, gợi nhớ lại bao hình ảnh của quá khứ: Đồng, sông, bể, rừng. Khổ thơ cuối vầng trăng được 2. Sự thức tỉnh của nhà thơ. miêu tả như thế nào? - Trăng - tròn vành vạnh. - Hình ảnh vầng trăng có nhiều tầng ý - Trăng - im phăng phắc. nghĩa em hãy chỉ ra điều đó? - Ta giật mình. -> Trăng tròn vành vạnh: Tượng -> Trăng như người bạn rất nghĩa trưng cho quá khứ đẹp đẽ, vẹn nguyên tình, nhưng nghiêm khắc nhắc nhở con chẳng thể phai mờ. người đừng quên quá khứ. -> Trăng im phăng phắc: Chính là người bạn nghiêm khắc đang nhắc nhở nhà thơ: Con người có thể quên, có thể vô tình nhưng thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luôn tròn đâỳ, bất diệt. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: ? Nêu nghệ thuật của bài thơ? - Nghệ thuật kết cấu kết hợp giữa tự sự và trử tình ,tự sự làm cho trử tình trở nên tự nhiên mà cũng rất sâu nặng - Sáng tạo nên hình ảnh thơ có nhiều tầng ý nghĩa Giọng điệu tâm tình, nhịp thơ khi thì trôi chảy, khi thì thiết tha cảm xúc, khi thì trầm lắng suy tư. 2. Nội dung:=> Ghi nhớ SGK ? Nêu nội dung của bài thơ? HS nêu , gv chốt kiến thức * Hướng dẫn học bài ở nhà - Về học thuộc lòng bài thơ - Chuẩn bị bài : Tổng kết từ vựng