Kinh nghiệm hướng dẫn giáo viên và học sinh sử dụng sách báo

Kinh nghiệm hướng dẫn giáo viên và học sinh sử dụng sách báo. ---------------- I Đặt vấn đề: 1) Lý thuyết khoa học: Thư viện trường học là bộ phận trọng yếu không thể thiếu được trong nhà trường phổ thông. Bằng phương tiện sách báo thư viện trường học đang góp phần làm tốt việc chăm sóc và giáo dục cho thế hệ trẻ ngay từ tuổi thơ ấu cho đến lúc trưởng thành. Từ đó góp phần quyết định chất lượng và không ngừng nâng cao năng lực giảng dạy của giáo viên, mở rộng kiến thức và xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu cho học sinh. Hơn thế nữa thư viện trường học đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc hướng dẫn giáo viên và học sinh( theo quyết định 61 ngày 06/11/1998 của bộ giáo dục và đào tạo về vị trí, vai trò thư viện trường phổ thông. 2) Thực tế thư viện trường THCS Trường Sơn: Trong những năm gần đây do sự đọc sách của cán bộ giáo viên và học sinh còn quá ít so với yêu cầu giảng dạy và học tập. Nhiều giáo viên và học sinh chưa biết sử dụng thư viện, chưa biết khai thác sách báo, chưa biết tự học tự bồi dưỡng bằng sách báo. Đó là do cán bộ thư viện, đoàn đội, thầy giáo, cha mẹ học sinh chưa quan tâm đầy đủ đến việc đọc sách, sử dụng sách của thầy và trò, chưa hướng dẫn đến nơi đến chốn. Tổ công tác thư viện trường hoạt động chưa có hiệu quả cao. Đặc biệt trong giai đoạn hiện tại lượng sách báo phát hành quá nhiều, bên cạnh những cuốn sách có giá trị về nội dung tư tưởng và nghệ thuật thì cũng có nhiều sách mang nội dung tư tưởng thiếu lành mạnh. Do đó việc hướng dẫn giáo viên và học sinh đọc sách báo, sử dụng sách báo lại cần thiết hơn bao giờ hết. Xuất phát từ nhận thức trên, Ban giám hiệu nhà trường đã quyết tâm xây dựng thư viện trường ngày càng hoàn thiện tiến tới đạt chuẩn (theo quyết định 01 của Bộ giáo dục đào tạo ban hành ngày 02/11/2003). Ban giám hiệu nhà trường đã thường xuyên quan tâm chỉ đạo, tạo điều kiện cho cán bộ thư viện thực hiện tốt quy trình nghiệp vụ, đặc biệt quan tâm vấn đề hướng dẫn sử dụng sách báo cho giáo viên và học sinh. Cũng từ nhận thức trên cùng với sự giúp đỡ của nhà trường tôi đã thực sự là người làm công tác giáo dục trực tiếp học sinh bằng phương tiện sách báo và là người đồng nghiệp đáng tin cậy của giáo viên cùng chung mục đích cao cả là đào tạo và giúp đỡ giáo viên, học sinh thành những người có ích cho xã hội. Tôi làm tốt khâu tổ chức kỹ thuật, xây dựng thư viện hoàn chỉnh, tham mưu phối hợp với lãnh đạo trường, hội đồng giáo viên tham gia hoạt động thư viện, tuyên truyền giới thiệu sách báo, nghiên cứu kho sách để bổ sung đầu sách đầy đủ phục vụ tốt cho việc dạy và học một cách toàn diện. II/ Giải quyết vấn đề: Nhu cầu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực với những phẩm chất mới về trí tuệ và đạo đức, bồi dưỡng nhân tài, khai thác tinh hoa văn hoá dân tộc và nhân loại đang là đòi hỏi cao của xã hội đối với ngành xuất bản Việt Nam. Tự học và học suốt đời để bổ sung vào đổi mới tri thức cũng là đặc trưng nổi bật của con người trong thế kỷ XXI. Để thực hiện được mục tiêu đó không thể thiếu sách. Nỗ lực tuyệt vời của các nhà khoa học cùng với sự bùng nổ thông tin đem lại sự thuận lợi cho mỗi con người là được gần gũi với sách. Nhưng việc đưa giáo viên và học sinh đến với sách báo là một việc làm thật khó khăn và phức tạp. Bởi vậy tôi đã: 1) Nghiên cứu đặc điểm tâm sinh lý và nhu cầu đọc sách của các lứa tuổi để có phương pháp phục vụ thích hợp. ở mỗi lứa tuổi, ở mỗi cấp học, bậc học khác nhau các em có tâm sinh lý khác nhau, có nhu cầu và nhận thức về sách báo khác nhau nhờ vậy tôi đã nắm được đặc điểm tâm lý và nhu cầu đọc sách báo của các lứa tuổi. ở cấp học tiểu học các em thích nghe kể truyện, thích xem tranh chữ to có màu sắc đẹp đẽ đối với học sinh lớp 1. Lứa tuổi này hứng thú đọc sách báo của các em chưa hình thành rõ rệt, do vậy khi hướng dẫn sách báo phải làm cho các em ưa thích và tin cậy. Đối với lớp 2, 3, 4 các em lại thích đọc sách Bác Hồ, thích truyện tranh, truyện thiếu nhi v.v... Các em tiếp thu bằng trực giác, nhưng đã hiểu nội dung tư tưởng của sách và biết biểu lộ thái độ của mình đối với sách. Lứa tuổi này các em đã hình thành tính tập thể dễ dàng tiếp xúc với người lớn, muốn được mọi người tin cậy và được gánh vác trách nhiệm chung. Tôi đã chú trọng đặc điểm này để thu hút các em vào hoạt động thư viện. Lứa tuổi này các em chưa biết chọn lựa sách báo để đọc có nội dung phù hợp với mình, có em thích đọc truyện phiêu lưu mạo hiểm, có em thích đọc truyện chiến đấu, truyện lịch sử v.v... Tôi đã biết hướng dẫn, gây hứng thú, dẫn dắt các em đọc và xem các loại sách báo phù hợp. Các em chưa có phương pháp đọc sách đúng, có em chỉ đọc hời hợt, chỉ cần nắm được nội dung cốt truyện, không hiểu sâu nội dung tư tưởng cũng như giá trị nghệ thuật của sách. Bởi vậy ta cần lưu ý đặc điểm này để giúp học sinh. Các em ở lứa tuổi phổ thông cấp trung học cơ sở bắt đầu có những thay đổi lớn về mặt phát triển cá tính và hoạt động tâm lý. Các em rất quan tâm đến nhân cách, xu hướng bộc lộ bản chất và hành động, khao khát tìm hiểu đời sống bên ngoài và đã hình thành thái độ của mình đối với việc xảy ra xung quanh thông qua những suy nghĩ độc lập. Tôi đã hướng dẫn các em biết lựa chọn, biết sử dụng sách báo để thông qua sách báo mà phát triển nhân cách của mình, phát huy sáng tạo bẩm sinh qua sách báo. Lứa tuổi học sinh PTTH các em đã có hứng thú đối với khoa học, văn học và kỹ thuật hiện đại. Có em yêu toán học, có em thích văn học, lại có em say sưa môn địa lý, lịch sử v.v... Sở trường và năng khiếu của các em được hình thành rõ rệt. Chúng ta cần “chinh phục” được các em. Các em bắt đầu yêu cầu mọi người tôn trọng mình, tôn trọng ý kiến, quan niệm của mình và suy nghĩ nhiều hơn về tình bạn, tình đồng chí v.v... Các em bắt đầu đòi hỏi các loại sách khác nhau. Tuy nhiên hứng thú đọc sách của các em vẫn còn tiếp tục biến đổi do sự thay đổi của hoàn cảnh sống và điều kiện học tập. Đặc biệt là sự thay đổi và phát triển của khoa học hiện đại, thông tin công nghệ của giai đoạn hiện nay. Các em có nhận thức hơn, háo hức đi vào học tập tu dưỡng nghiên cứu để nâng cao hiểu biết và khám phá mọi bí mật của tự nhiên, của xã hội. Song chương trình học của nhà trường chưa đáp ứng được. Đứng trước nhu cầu ham hiểu biết, ham đọc sách của học sinh tôi đã phối hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn để nắm sát yêu cầu và có kế hoạch phục vụ liên tục và chu đáo các đối tượng. Giúp các em biết cách sử dụng hệ thống tra cứu của thư viện, biết cách đọc sách và làm theo sách, coi sách là người thầy thứ hai của mình. - Đối với giáo viên trong trường học tôi đã nghiên cứu kỹ và nhận thấy ở họ có những khác nhau về lứa tuổi, về trình độ nhận thức và đặc trưng riêng của từng bộ môn. Từ đó tôi đã động viên, hướng dẫn các thầy cô phương pháp sử dụng sách báo một cách hợp lý, đạt kết quả tốt. Nhờ vậy toàn bộ giáo viên trong trường đã thực sự là tấm gương sáng về phương pháp sử dụng sách báo, tinh thần tự học tư bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho học sinh noi theo. 2) Hướng dẫn phương pháp đọc sách cho giáo viên và học sinh: Sách báo có nhiều trong thư viện nếu ta không biết đọc, đọc không có phương pháp sẽ gây hiệu quả nghiêm trọng. Bởi vậy tôi đã hướng dẫn cho giáo viên, học sinh phương pháp đọc sách có hiệu quả nhất. Phương pháp đọc sách phụ thuộc vào mục đích đọc sách và trình độ đọc sách, mục đích đọc sách có ý nghĩa quyết định. - Đọc như thế nào: Giáo viên và học sinh cần đọc sách có suy nghĩ, có kế hoạch, có phê phán, biết áp dụng vào thực tiễn. Khi đọc một tác phẩm văn học nào đó, chúng ta phải hiểu sâu nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm đó để đúc rút cho mình một lượng kiến thức. Từ đó xây dựng cho mình một quan niệm sống cao đẹp đầy tính nhân văn mà tác giả đã gửi gắm trong tác phẩm. - Đọc sách theo mục đích đề ra trước: Để dạy tốt và học tốt giáo viên và học sinh phải dạy theo sách, học theo sách. Chẳng hạn để phục vụ cho mục đích của mình là cần học tập và nâng cao kiến thức, đi sâu đầu tư lớn vào bộ môn ngữ văn, ước nguyện trở thành học sinh giỏi môn ngữ văn thì cần đọc sách nhiều và đọc loại sách khoa học xã hội là chính. Đọc, nghiên cứu sách để đáp ứng yêu cầu giỏi môn ngữ văn đó là mục đích của mình. Để đạt được đọc sách theo mục đích tôi đã dành nhiều thời gian hướng dẫn cụ thể, cẩn thận và có khoa học cho giáo viên và học sinh đạt kết quả cao. Cụ thể so với những năm trước đa số học sinh đến thư viện xem sách còn tran lan hễ thấy một cuốn truyện có nhan đề bay bướm hoặc kỳ lạ một chút là xem ngay chứ chưa biết nội dung của nó có phục vụ cho ý định của mình, cho mục đích của mình hay không. Nhưng đến nay cụ thể trong học kỳ I năm học 2004 - 2005 số lượng học sinh đến xem, đọc tại thư viện tăng lên đọc theo mục đích học tập đạt kết quả cao. Qua khảo sát kỳ I kết quả học tập của các em khả quan hơn. Tỷ lệ học sinh đạt điểm trung bình trở lên chiếm 98%, học sinh khá 30%; học sinh xếp loại giỏi là 3%. - Đọc sách có ghi chép, phân tích và theo hệ thống: Đây là yêu cầu rất cần thiết cho việc đọc sách vì chỉ qua ghi chép, phân tích các nội dung chủ yếu của sách mới được khắc sâu vào tiềm thức của mình. Đối với học sinh việc phân tích ghi chép giúp các em xây dựng được tác phong suy nghĩ trước các vấn đề sẽ nêu ra và luôn tự đặt cho mình những câu hỏi. Nhờ vậy sẽ giúp các em hiểu sâu và làm phong phú thêm nguồn tư liệu, tập luyện thói quen tự học tự nghiên cứu trong quá trình học tập. Đây là cách đọc có hiệu quả nhất, sau khi đọc xong người đọc nhìn lại thấy ngay kết quả đọc của mình, chính là những tri thức đã gặt hái được, đó là tri thức của mình. Tôi đã hướng dẫn các em đọc sách có hệ thống giúp các em tiếp thu thêm một cách vững chắc, đầy đủ và phù hợp với năng lực. - Đọc có trọng tâm, trọng điểm và kịp thời: Dựa vào công tác cộng tác viên cán bộ thư viện nắm chắc được chương trình và nội dung học tập của học sinh. Nắm vững được mục tiêu phương châm giáo dục của nhà trường và nội dung kho sách tôi có thể phối hợp, xây dựng kế hoạch đọc sách cho giáo viên và học sinh sát trọng tâm trọng điểm không chỉ áp dụng riêng trong việc lựa chọn sách mà áp dụng ngay trong từng bài báo. - Đọc xen kẽ giữa các môn: Đây là loại lao động trí óc khá căng thẳng, chống mệt mỏi do đó việc thay đổi nội dung khi đọc sách là một cách nghỉ ngơi, là biện pháp nâng cao hiệu suất khi đọc. 3) Những biện pháp và hình thức hướng dẫn đọc sách báo: Điều cơ bản là cán bộ thư viện phải nắm vững đối tượng đọc, hiểu được đặc điểm về lứa tuổi, hứng thú, nguyện vọng của các em. Muốn vậy tôi đã: - Điều tra cơ bản về nhu cầu đọc sách của giáo viên, học sinh bằng cách trả lời câu hỏi cho sẵn, điền vào số liệu thống kê qua mạn đàm trao đổi. - Gây hứng thú đọc sách là gây không khí sôi nổi đọc sách trong toàn trường và vận dụng những điều đã đọc vào việc học tập, rèn luyện tư tưởng đạo đức tác phong. Muốn được như vậy cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường và đoàn đội. Nhưng cán bộ thư viện phải làm nồng cốt, phải tổ chức và chuẩn bị chu đáo sách báo để kịp thời phục vụ nhu cầu đọc của giáo viên và học sinh. - Hướng dẫn học sinh lập kế hoạch đọc sách: Tôi đã phối hợp với giáo viên chủ nhiệm và các tổ chức chuyên môn để hướng dẫn học sinh lập kế hoạch và cả cách đọc, cách ghi chép. Muốn phát huy tốt tác dụng của thư viện trường học tôi đã hướng dẫn chu đáo cho giáo viên và học sinh cá loại sách báo phục vụ trực tiếp yêu cầu giáo dục toàn diện. Các loại sách phục vụ cho việc rèn luyện tư tưởng, đạo đức tác phong, ý chí và tình cảm lành mạnh của học sinh, sách giáo khoa, sách tham khảo sát hợp với chương trình học tập. Các loại sách mở rộng kiến thức góp phần đẩy mạnh chất lượng giảng dạy và học tập. Hướng dẫn đọc sách không chỉ để cho giáo viên và học sinh nắm được kỹ năng đọc mà nhằm mục tiêu giáo dục nhất định. Công tác hướng dẫn sử dụng sách báo cho giáo viên và học sinh là một trong những mặt hoạt động quan trọng và mang tính chất quần chúng, đồng thời đòi hỏi một trình độ nghiệp vụ cao. Tôi đã nhận thức một cách đầy đủ về vị trí tầm quan trọng của công tác này, thấy hết trách nhiệm của mình trong việc vận động, tổ chức hướng dẫn và đáp ứng nhu cầu đọc sách trong nhà trường. Hàng ngày tôi ra sức rèn luyện tư tưởng, luôn là tấm gương tốt về việc tự học tự bồi dưỡng xứng đáng là “Linh hồn” của thư viện. Để đáp ứng, thoả mãn nhu cầu đọc sách ngày càng cao của giáo viên và học sinh thư viện trường THCS Trường Sơn thật sự là một phương tiện giáo dục không thể thiếu. Nhận thức như nước dâng từ thấp lên cao, từ hẹp đến rộng và đương nhiên từ đơn giản đến phức tạp. Qua thực tế hướng dẫn giáo viên và học sinh sử dụng trong sách báo trong thư viện nhà trường trong những năm học trước quả là từ thấp lên cao và đã đạt được những thành tựu đáng kể. - Tất cả giáo viên và học sinh trong toàn trường đã biết sử dụng và khai thác sách báo trong thư viện một cách triệt để. - Tất cả giáo viên, học sinh đã có phương pháp đọc sách đúng và khoa học. - Sách báo trong thư viện đã phục vụ đắc lực cho việc giảng dạy, học tập và góp phần nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường. Sách báo thực sự là người thầy thứ hai đối với mọi người. - Thư viện trường THCS Trường Sơn đã gây hứng thú, niềm say mê đọc sách và sử dụng sách báo cho mọi thành viên trong nhà trường. - Thư viện trường học đã thực sự là nơi tự học tự nghiên cứu và phát huy trí thông minh sáng tạo của giáo viên và học sinh. Bằng số liệu cụ thể tương đối mĩ mãn hơn về chất lượng dạy và học của nhà trường: - Giáo viên: Nhờ có sự hướng dẫn cụ thể, chu đáo và khoa học về cách sử dụng sách báo cộng với nhận thức của mỗi một giáo viên về tri thức là sức mạnh, kho kiến thức của thầy phải được bổ sung liên tục. Vì trong xã hội hiện nay tiêu chuẩn hoá là một nhu cầu của thời đại. Thầy muốn giỏi phải học liên tục, đọc liên tục cho nên tỷ lệ giáo viên dạy giỏi được tăng nhiều. Cụ thể: Năm học 2003 - 2004 có 8/40 giáo viên đạt giáo viên giỏi huyện. Năm học 2004 - 2005 có 13/40 giáo viên đạt giáo viên giỏi huyện. Đặc biệt có 4/9 giáo viên bộ môn toán đạt giáo viên giỏi huyện. - Học sinh: Biết sử dụng sách báo đã thu được kết quả khả quan với kết quả đánh giá xếp loại của năm học trước và kỳ I năm học này. Trước năm học 2002 - 2003 tỷ lệ học sinh xếp loại giỏi là 0%, học sinh giỏi tỉnh không có, học sinh giỏi huyện là 30 em. Năm 2003 - 2004 học sinh xếp loại giỏi đạt 2%, học sinh giỏi tỉnh 2 em, học sinh giỏi huyện 57 em. Kỳ I năm 2004 - 2005 tỷ lệ học sinh xếp loại giỏi đạt 3,5%, loại khá 30%, loại trung bình 66,5%, không có học sinh yếu kém. III/ kết thúc vấn đề: Hướng dẫn sử dụng sách báo, tuyên truyền giới thiệu sách báo là cầu nối bền vững giữa thư viện và bạn đọc nhằm truyền đi những thông tin về sách, về khoa học của mọi lĩnh vực. Quá trình công tác của bản thân trong thời gian qua, với kết quả đã đạt được mà tôi nêu trên không phải đã thực sự mãn nguyện và cũng không chỉ của riêng sự cố gắng của tôi mà đó là thành tích của cả tập thể trường THCS Trường Sơn. Nhờ sự quan tâm, giúp đỡ, chỉ đạo của Ban giám hiệu, nhờ sự ủng hộ đồng tình của toàn thể giáo viên, học sinh mới có. Trong thời gian tới tôi có ý định phối hợp với thư viện các trường bạn, ban văn hoá xã mở lớp hướng dẫn sử dụng sách báo cho các đoàn thể quần chúng: đội thiếu niên, đoàn thanh niên, hội phụ nữ v.v... để giúp họ đọc và sử dụng sách báo đúng và đạt hiệu quả cao. Từ đó góp phần nâng cao trình độ dân trí cho nhân dân. Trên đây là kinh nghiệm nhỏ mà tôi đã đúc rút được trong quá trình hướng dẫn giáo viên và học sinh sử dụng sách báo trong thời qua. Tôi mong bạn đọc gần xa đọc, góp ý một cách chân thành để làm cho kinh nghiệm này được hoàn thiện và phát huy tác dụng tốt hơn. Trường Sơn, ngày 16 tháng 01 năm 2005 Cán bộ thư viện trường THCS Trường Sơn Nguyễn Thị Kim Tiền