Phân tích văn học 12

Ph©n tÝch v¨n häc I. Mét sè ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch v¨n häc. 1. Nh¾c l¹i kh¸i niÑm: Lµ kiÓu bµi nghÞ luËn ®em mét hiÖn t­îng v¨n häc chia t¸ch nhá ra ®Ó xem xÐt tõng phÇn råi ®i ®Õn kÕt luËn chung. 2. Mét sè ph­¬ng ph¸p chÝnh: a. Ph©n tÝch ®èi t­îng theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn: NÕu lµ nh©n vËt cÇn theo dâi c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nh©n vËt, chØ ra c¸c chi tiÕt dÉn ®Õn sù ®æi thay vµ biÓu hiÖn cña nã, tõ ®ã t×m hiÓu ý nghÜa cña chi tiÕt. NÕu lµ tr÷ t×nh còng cÇn chó ý ®Õn sù chuyÓn biÕn cña c¶m xóc, thÊy ®­îc nguyªn nh©n hîp lý cña sù chuyÓn biÕn ®ã. Khi ph©n tÝch phong c¸ch t¸c gi¶ còng cÇn cã sù ®èi chiÕu qua c¸c giai ®o¹n s¸ng t¸c, qua ®ã hiÓu ®­îc sù vËn ®éng, ®æi thay vµ ý nghÜa cña chóng. b. Ph©n tÝch ®èi t­îng theo mèi quan hÖ cña nã ®èi víi m«i tr­êng, hoµn c¶nh xung quanh: ë nh©n vËt, chó ý ®Õn mèi quan hÖ cña nh©n vËt víi hoµn c¶nh, xem ®ã lµ quan hÖ t­¬ng ®ång hay t­¬ng ph¶n víi nh©n vËt, thÓ hiÖn tÝnh c¸ch nh©n vËt. Ph©n tÝch t¸c phÈm còng cÇn thÊy ®­îc quan hÖ cña nã víi hoµn c¶nh x· héi, víi c¸c xu h­íng s¸ng t¸c ®Ó thÊy ®­îc c¸i ®éc ®¸o cña t¸c phÈm. Ph©n tÝch phong c¸ch th× cÇn ®èi chiÕu gi÷a nhµ v¨n nµy víi nhµ v¨n kh¸c. c. Ph©n tÝch ®èi t­îng theo cÊu tróc cña chÝnh nã: Víi t¸c phÈm th¬, cµn thÊy ®­îc t­¬ng quan gi÷a bµi th¬ vÝ luËt th¬, c¸ch ng¾t nhÞp cô thÓ víi c¸ch ng¾t nhÞp cã tÝnh quy ph¹m. Ph©n tÝch nh©n vËt l¹i thÊy ®­îc t­¬ng quan gi÷a néi t©m vµ ngo¹i h×nh, biÓu hiÖn bªn ngoµi vµ tÝnh c¸ch bªn trong… d. Ph©n tÝch ®èi t­îng theo quan hÖ t­¬ng ®ång hay t­¬ng ph¶n víi c¸c ®èi t­îng cïng lo¹i: Khi ph©n tÝch, nªn cã sù liªn hÖ dèi chiÕu so s¸nh víi c¸c t¸c phÈm kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång… (ë mçi néi dung, Gv cÇn cã vÝ dô cô thÓ ®Ó häc sinh hiÓu bµi vµ vËn dông) II. C¸ch lµm bµi ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n häc. 1. §Þnh h­íng vµ lËp ý: a. Cô thÓ ho¸ chñ ®Ò ph©n tÝch cña ®Ò bµi: - NÕu yªu cÇu ph©n tÝch c¶ t¸c phÈm cÇn vËn dông hiÎu biÕt lý luËn ®Ó chia t¸c phÈm thµnh c¸c mÆt néi dung vµ h×nh thøc. - NÕu ph©n tÝch nh©n vËt: Chi t¸c nh©n vËt thµnh c¸c phÇn: Ngo¹i h×nh vµ néi t©m, Ýnh c¸ch, hä¨c c¸c chÆng ®­êng biÕn ®æi sè phËn. - NÕu ph©n tÝch cã ®Þnh h­íng x¸c ®Þnh: cÇn gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm, c¸c thuËt ng÷ ®Ó trªn c¬ së ®ã triÓn khai ý cho bµi viÕt. b. Ph©n tÝch s¬ bé t¸c phÈm theo c¸c ®Þnh h­íng: tøc lµ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c ý lín cÇn thÓ hiÖn trong bµi v¨n: VD: 2. Chän chi tiÕt ph©n tÝch: Chän nh÷ng chi tiÕt tiªu biÓu nhÊt, nãi lªn t­ t­ëng quan träng cña nhµ v¨n vµ phï hîp víi chñ ®Ò ph©n tÝch cña bµi. VD: ChÝ PhÌ, §êi thõa, §©y mïa thu tíi cña XD… 3. Ph©n tÝch chi tiÕt: a. Khai th¸c chøc n¨ng biÓu hiÖn cña chi tiÕt trong v¨n b¶n: - Gi¶i thÝch ý nghÜa cña chi tiÕt ®ång thêi ®Æt nã vµo trong mèi quan hÖ cô thÓ cña chñ ®Ò ®Ó thÊy ®­îc t¸c dông cña nã trong kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt hoÆc thÓ hiÖn c¶m xóc cña nhµ th¬. b. So s¸nh, ®èi chiÕu, suy luËn tõ bªn ngoµi ®Ó ph¸t hiÖn gi¸ trÞ cña chitiÕt: - Nªu Ên t­îng cña chÝnh ng­êi viÕt. - So s¸nh víi h×nh ¶nh t­¬ng ®ång trong v¨n ch­¬ng ®re ®¸nh gi¸. - Thèng kª ®Ó rót ra nh©n xÐt: Thèng kª thµnh ng÷, tôc ng÷ ®­îc sö dông trong truyÖn KiÒu… 4. Tæng kÕt, nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸: - §¸nh gi¸ hiÖn t­îng v¨n häc vÒ tÝnh ®éc ®¸o: cÊu tø míi l¹, ®æi míi g× so víi truyÒn thèng; gi¸ trÞ nhËn thøc, gi¸ trÞ t­ t­ëng (th¸i ®é ®èi víi nh©n d©n, con ng­êi, ®Êt n­íc), gi¸ trÞ nghÖ thuËt: (tµi n¨ng s¸ng t¹o, sö dông ng«n ng÷, phong c¸ch…) KÕt luËn ph¶i thèng nhÊt víi ph©n tÝch. III. Ph©n tÝch mét vÊn ®Ò v¨n häc: 1. Mét vÊn ®Ò v¨n häc: v¨n häc sö hoÆc phong c¸ch t¸c gi¶ lµ d¹ng bµi phæ biÕn. 2. C¸c b­íc lµm bµi: a. §Þnh h­íng vµ lËp ý: - Dïng kiÐn thøc lý luËn ®Ó gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm, thuËt ng÷ vµ tõ ®ã míi chia thµnh c¸c vÊn ®Ò cô thÓ ®Ó lµm bµi. VD: TÝnh chÊt sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n trong v¨n häc 1945 – 1975; Phong c¸ch nghÖ thuËt cña Tè H÷u, NguyÔn Tu©n… b. Chän dÉn chøng: chó ý diÖn vµ ®iÓm: c. Ph©n tÝch vÊn ®Ò: d. Tæng kÕt, nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸: CÇn nªu chç m¹nh, chç yÕu, ®ãng gãp vµ h¹n chÕ cña mét hiÖn t­îng v¨n häc. IV. LuyÖn tËp: Cho c¸c ®Ò bµi sau: §Ò 1: Ph©n tÝch vÎ ®Ñp bµi th¬ “C¶nh khuya” cña HCM. §Ò 2: Ph©n tÝch nh©n vËt qu¶n ngôc trong truyÖn ng¾n : “Ch÷ ng­êi tö tï” c¶ NguyÔn Tu©n. §Ò 3: Ph©n tÝch gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c ®­îc thÓ hiÖn qua thiªn truyÖn ng¾n: “Hai ®øa trÎ “ cña Th¹ch Lam. Yªu cÇu: 1. §Þnh h­íng vµ t×m c¸c ý chÝnh cña mçi ®Ò. 2. Lùa chän chi tiÕt cÇn sö dông trong ®Ò 2. ¤n tËp vÒ NguyÔn ¸i Quèc – Hå ChÝ Minh C©u hái: 1. Em hiÓu g× vÒ quan ®iÓm nghÖ thuËt cña NAQ – HCM? 2. Lý do nµo cho thÊy phong c¸ch nghÖ thuËt cña NAQ – HCM lµ ®a d¹ng mµ thèng nhÊt? 3. Giíi thiÖu ng¾n gän vÒ t¸c gia NAQ – HCM trong mét bµi viÕt ng¾n gän kho¶ng: 30 dßng. H­íng dÉn: C©u 1: a. Gi¶i thÝch lý do nµo ®· ®­a NAQ – HCM ®Õn víi v¨n ch­¬ng vµ trë thnµh nhµ th¬, nhµ v¨n ngoµi ý muèn. b. Tr×nh bµy vÒ quan ®iÓm ®èi víi v¨n nghÖ cña NAQ- HCM. c. §¸nh gi¸ vÒ quan ®iÓm Êy. C©u 2: - Nªu lªn nhËn ®Þnh: ®a d¹ng mµ thèng nhÊt. - Lµm râ tÝnh chÊt ®a d¹ng: Mçi thÓ lo¹i ®Ò t¹o ®­îc phong c¸ch riªng, hÊp dÉn , ®éc ®¸o. - Dïng 1-2 dÉn chøng lµm s¸ng tá. - Lµm râ tÝnh chÊt ®éc ®¸o: Kh¶ng ®Þnh: ®a d¹ng trong cïng mét c¸ tÝnh s¸ng t¹o, cïng môc ®Ých sö dông v¨n nghÖ. - Nªu râ biÓu hiÖn thèng nhÊt vµ lÊy vÝ dô minh ho¹ ng¾n gän. C©u 3: ViÕt bµi v¨n ng¾n gän giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶: a. 2-3 c©u ®Çu: Giíi thiÖu v¾n t¾t vÒ t¸c gi¶. b. 22-25 c©u tiÕp tr×nh bµy c¸c ý chÝnh: - Nh÷ng yÕu tè chÝnh gãp phÇn t¹o nªn con ng­êi v¨n ch­¬ng HCM: gia ®×nh, t­ chÊt, t×nh c¶m vµ n¨ng khiÕu nghÖ thuËt. - NhËn thøc vÒ vai trß cña nghÖ thuËt ®èi víi sù nghiÑp c¸ch m¹ng ®­a NAQ ®Õn víi v¨n ch­¬ng vµ cã quan ®iÓm rÊt tÝch cùc, c¸ch m¹ng vÒ v¨n ch­¬ng. - Tªn mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu trªn mçi thÓ lo¹i vµ ®i ®Õn phong c¸ch nghÖ thuËt ®éc ®¸o. - TÝnh thèng nhÊt ®Ñp ®Ï trong phong c¸ch nghÖ thuËt NAQ - HCM c. 2-3 c©u; Kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ to lín cña sù nghiÖp v¨n ch­¬ng NAQ còng nh­ sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña Ng­êi.