Sáng kiến kinh nghiệm Gây hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc ở trường THCS

gây hứng thú cho học sinh khi học môn âm nhạc ở trường THCS phần I Phần mở đầu Âm nhạc là một nhu cầu nhận thức hoạt động và giải trí của xã hội loại người. Môn âm nhạc THCS không nhằm mục đích đào tạo các em thành những ca sĩ, nghệ sĩ chuyên nghiệp, mà chủ yếu thông qua môn học nhằm tác động vào thế giới tinh thần của các em, giúp các em có sự phát triễn hài hoà, toàn diện về nhân cách. Qua môn học này học sinh có thể thấy được môn âm nhạc là một liều thuốc tinh thần, tạo sự hưng phấn trong học tập và cảm nhận được phần nào sự hấp dẫn của thế giới âm nhạc. “Tiếng hát vẫn là hoa thơm, là không khí và là ánh sáng mặt trời của trái đất”. Môn âm nhạc ở trường THCS sẽ cùng các môn học khác phát triễn năng lực tư duy, trí tuệ, tạo cho các em một trình độ văn hoá âm nhạc, góp phần đào tạo những người lao động phát triễn toàn diện về Đức - Trí - Thể- Mỹ (theo nghị quyết TW II của Đảng về mục tiêu giáo dục). Xuất phát từ mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung và tầm quan trọng của môn học âm nhạc THCS nói riêng. Giáo dục phổ thông nhằm giáo dục học sinh phát triển toàn diện, không những nâng cao hiểu biết về kiến thức văn hoá mà còn phát huy năng lực cảm thụ âm nhạc và những năng khiếu âm nhạc khác. - Xuất phát từ đặc trưng bộ môn thuộc phạm trù nghệ thuật đòi hỏi sự hứng thú cao. - Xuất phát từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp là phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh. Có như vậy các em mới có điều kiện khắc phục khó khăn tiếp nhận kiến thức mới. - Xuất phát từ tâm lý lứa tuổi học sinh lớp 8 là lứa tuổi nhạy cảm hiếu động ham thích ca hát. Nếu giáo viên gây được hứng thú trong bà dạy sẽ tạo cho học sinh sự phấn chấn, hào hứng để tiêp thu bài học một cách có hiệu quả. - Từ thực tiễn giảng dạy cũng như thực tiễn của học sinh nông thôn ít có điều kiện để tiếp nhận tri thức về âm nhạc, nếu giáo viên tạo được hưng thú trong giảng dạy và học tập sẽ giúp cho học sinh say mê học tập. - Từ những lý do nói trên, bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp giảng dạy môn âm nhạc, tôi nhận thấy việc gây hứng thú cho học sinh trong học tập âm nhạc là một trong những giải pháp hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng trong việc dạy và học. Vì vậy nó là động lực giúp tôi đi sâu nghiên cứu đúc rút kinh nghiệm này. Phần ii Nội dung đề tài I- cơ sở khoa học Như chúng ta đã biết âm nhạc có vai trò rất to lớn, âm nhạc đem đến những khoái cảm thẩm mỹ cao, là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Trong những năm qua, từ khi nước ta bước sang thế kỷ XXI, sự nghiệp giáo dục được quan tâm và đầu tư hơn bao giờ hết, từ đó môn học âm nhạc ở trường THCS có điều kiện phát triển những bước cao hơn. Cho đến ngày nay việc đưa âm nhạc vào học đường đã được chú trọng vì những lợi ích quan trọng của nó trong việc giáo dục học sinh thành những con người toàn diện. Bởi vậy việc dạy âm nhạc ở trường THCS mặc dù không nhằm đào tạo các em thành những con người hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp mà chủ yếu là giáo dục văn hoá âm nhạc, làm cho các em yêu thích nghệ thuật, biết cảm thụ và nhận biết âm nhạc một cách sâu sắc, hình thành ở học simh một tâm hồn trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành mạnh, cách tư duy sắc sảo, lòng khát khao sáng tạo, giàu tình cảm nhanh nhẹn hoạt bát và sống vui tươi. Âm nhạc phát triển tối đa những tố chất sinh lý, những phẩm chất tâm lý của lứa tuổi học sinh, tạo điều để các em hoàn chỉnh và cân đối về tâm hồn, trí tuệ và thể chất, làm phong phú tình cảm của lứa tuổi học trò. Mặt khác qua đó phát triển bồi dưỡng những mầm non nghệ thuật cho tương lai đất nước. Đây là một môn học còn rất mới mẻ không giống những môn học khác, môn học mang tính nghệ thuật cao, học sinh học theo phương châm học vui- vui học. Vì vậy tạo cho các em say mê hứng thú học tập là rất cần thiết. Hứng thú trong học tập nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, nuôi dưỡng ở các em lòng ham muốn chính đáng trong việc không ngừng vươn tới những đỉnh cao của việc nắm kiến thức, luôn tìm tòi học tập cái mới tích cực sáng tạo cái đã học vào hoạt động thực tiễn. Môn học nào cũng có khả năng gây hứng thú cho học sinh. Âm nhạc cũng là nguồn cảm hứng cho nhiều người. Tạo cho các em hứng thú trong học tập môn âm nhạc không chỉ nâng cao hiệu quả dạy học mà còn làm cho các em vui tươi phấn khởi thoải mái về tinh thần. II/ Cơ sở thực tiễn: Học sinh THCS - đây là lứa tuổi có nhiều thay đổi về đặc điểm tâm sinh lý, các em bắt đầu có sự e ngại, chất giọng cũng có sự thay đổi, có em đã thể hiện giọng điệu của người lớn, sự hồn nhiên của trẻ em đã có sự giảm sút. Một số em đã tỏ ra không thích hay còn e ngại khi trình bày một bài hát trước tập thể lớp vì vậy việc tạo cho học sinh hứng thú trong học tập là một điêù hết sức cần thiết. Từ thực tế giảng dạy âm nhạc trong những năm qua tôi xin mạnh dạn trình bày để các thầy, cô và các bạn tham khảo III/Thực trạng: Trong việc nâng cao hiệu chiếm lĩnh kiến thức, giáo viên là người hướng dẫn điều khiểtn vì vậy việc tạo quả chất lượng dạy học. quá trình dạy còn hơi cứng nhắc vì vậy từ sự thay đổi về mặt tâm sinh lý lứa tuổi và một số học sinh còn xem môn học âm nhạc là một “môn phụ”, các em chỉ quan tâm đến môn học mà các em đã định hướng học sinh cảm thấy tiết học nhạc còn nặng nề. Để cung cấp kiến thức khoa Xuất phát cho nghề nghiệp tương lai sau này nên một số học sinh chưa thực sự hứng thú học. Qua thời gian đi thực tế tại các trường tôi thấy số giáo viên đào tạo chuyên sâu vào môn nhạc còn ít, có nhiều giáo viên dạy môn văn , anh văn.....được kèm theo cả môn nhạc nữa nên trong quá trình dạy chưa đáp ứng hết yêu cầu của bộ môn. Dạy còn mang tính chất qua loa chưa thực sự gây hứng thú đối với học sinh. Bởi vì môn học âm nhạc là môn học có tính đặc riêng so với nhiều môn khác, nhưng có một số giáo viên chưa thực sự nắm vững đặc trưng của bộ môn nên trong hứng thú học tập cho các em HS có vai trò rất quan trọng học giáo dục tư htưởng và rèn luyện kỷ năng cho học sinh, giáo viên cần phải làm cho học sinh đam mê và hứng thú học tập, làm cho quá trình học tập của các em trở nên tự giác tạo niềm vui trong sáng và bổ ích. Bản thân nghệ thuật âm nhạc nói chung và môn âm nạc ở trường THCS nói riêng là nguồn cảm hứng, là sự kích thích, sự say mê học tập của học . Xuất phát từ thực tế dạy học ở trường THCS hiện nay, áp dụng phương pháp dạy học mới: học sinh tự chủ động IV/ Giải pháp thực hiện : 1/ Gây hứng thú cho học sinh ngay từ phần mở đầu bài học: Rõ ràng ngay từ bước chân của giáo viên vào lớp với thái độ vui vẻ thân mật đối với học sinh, việc đánh giá công bằng trong kiểm tra miệng cũng là những yếu tố góp phần tạo nên không khí hào hứng chung của cả lớp để chuẩn bị bước vào bài học mới, nhưng sự hứng thú học tập của học sinh chỉ thực sự bắt đầu với phần giới thiệu bài mới. 2/ Trong quá trình giảng dạy giáo viên cần phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh nhằm gây hứng thú học tập cho các em. Thực chất của việc học tập là chuổi vấn đề được đặt ra, được nhận thức rồi được đặt ra và được ra mục tiêu ở mức độ cao hơn, đặc trưng của học môn âm nhạc chủ yếu là thực hành, thực hành là “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt quá trình dạy và học. Thông qua thực hành để dạy lý thuyết, lấy lý thuyết để củng cố kỹ năng thực hành trên cơ sở sử dụng thời gian trên lớp một cách tối ưu (tránh thời gian chết) để tất cả học sinh được nhìn, nghe và luyện tập nhiều. Thực tế cho thấy nếu trong một tiết học, giáo viên đặt ra nhiều câu hỏi vừa sức đối với học sinh, học sinh dể hiểu, dể nhớ, hay cho các em nghe hay tự thể hiện nhiều thì học sinh sẽ rất có hứng thú học tập và giờ dạy sẽ đạt kết quả cao hơn. 3/ Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học: Tránh cách dạy thông báo khô khan tẻ nhạt. Giáo viên phải nắm chắc đặc trưng môn học âm nhạc để có cách dạy cho phù hợp, giờ học âm nhạc phải là giờ học nghệ thuật hấp dẫn với phương châm: học vui - vui học. Tránh dạy lý thuyết trừu tượng và dạy tập đọc nhạc nặng nề, căng thắng. Phải vận dụng mọi phương pháp để cải tiến cách dạy từng phân môn. Theo hướng tích cực hoá hoạt động của học sinh. Bổ sung sáng tạo thêm nhiều thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hoá cách thức truyền đạt ở mỗi bài học mỗi tiết dạy. * Đối với học hát: Muốn gây hứng thú cho học sinh thì giáo viên là người có vai trò hết sức quan trọng, đó là quá trình chuẩn bị của giáo viên: giọng hát, phong cách biểu diễn ...cách tiến hành dạy hát theo lối móc xích, giáo viên hát mẫu rồi bắt nhịp cho học sinh hát. giáo viên có thể đánh đàn giai điệu cho học sinh nghe từng câu ngắn và tập hát lời ca. Sau khi tập hết toàn bộ lời ca của bài hát, giáo viên tập cho học sinh một số động tác múa phụ hoạ cho bài hát. Học sinh kết hợp một số động tác múa đơn giản hoặc vỗ tay theo nhịp. Cuối cùng cho học sinh biểu diễn theo nhóm và từng cá nhân (thể hịên giọng hát của mình kết hợp múa phụ hoạ). Đối với dạy nhạc lý - tập đọc nhạc: Lâu nay khi dạy về nhạc lý giáo viên thường định nghĩa, giảng giải ít xuất phát từ thực tiễn âm nhạc qua các ví dụ sinh động để rút ra nhận nhận xét, kết luận. Về tập đọc nhạc các giáo viên chịu ảnh hưởng sâu sắc phương pháp dạy cho học sinh chuyên nghiệp âm nhạc, gây nên tâm lý căng thẳng nặng nề không cần thiết, làm cho học sinh cảm thấy nặng nề trong giờ tập đọc nhạc. Những tiết dạy như vậy thường kém hiệu quả, học sinh không hứng thú học. Vì vậy để tạo cho các em sự hứng thú trong giờ học lý thuyết và tập đọc nhạc, trước hết giáo viên nên cho học sinh tập đọc cao độ và đánh đàn giai điệu từng câu cho các em nghe. Kỹ năng thể hiện trường độ và tiết tấu phải được quan tâm nhiều hơn nữa bằng những bài tập riêng trong nhiều tiết học. Giáo viên đàn từng câu ngắn để các em đọc theo đúng tên nốt nhạc và cuối cùng học sinh trong lớp đọc đúng được cả bài đọc nhạc. Dạy nhạc lý - tập đọc nhạc, giáo viên phải thật nhẹ nhàng. Khi cho học sinh thể hiện bài thì giáo viên nên cho những học sinh khá thể hiện bài trước để những học sinh TB cảm nhận và tự tin hơn khi các em đứng dậy thể hiện bài. * Đối với dạy âm nhạc thường thức: Phân môn này bao gồm các nội dung: Giới thiệu tác giả - tác phẩm, nghe nhạc và một số kiến thức liên quan đến đời sống âm nhạc. để tạo ra hứng thú đối với phân môn này giáo viên có thể tiến hành dưới các hình thức: Đọc truyện, kể chuyện. Xem tranh và giải thích Nghe băng nhạc hoặc giáo viên tự trình bày tác phẩm. Trường hợp đọc, kể chuyện theo sách có thể giáo viên đọc cho cả lớp nghe. Nếu cần tóm tắt ý chính và nêu câu hỏi cho học sinh trả lời. Bài nào có tranh minh hoạ thì giáo viên nên sưu tầm và phóng to những hình vẻ trong sách treo lên bảng. Mỗi câu chuyện kể phải nhấn mạnh những ý chính để gây ấn tượng cho các em. Bên cạnh đó lời nói, giọng hát, phong cách của giáo viên là hết sức quan trọng, đây là một trong những yếu tố gây nên hứng thú học tập đối với học sinh. 4/ Trong quá trình giảng dạy cần đưa vào một số trò chơi để vừa nâng cao hiệu quả bài học, vừa tạo hứng thú cho học sinh. Thực tế cho thấy nếu trong một tiết học giáo viên dành ít thời gian tổ chức trò chơi cho học sinh thì học sinh rất hào hứng học. Trong âm nhạc có rất nhiều trò chơi nhằm gây hứng thú học tập cho học sinh, nhưng trò chơi phải phù hợp với từng bài học cụ thể. Ví dụ: Trong học hát có trò chơi “Nhìn tranh đoán tên bài hát”, “Nghe nhạc đoán bài hát”, “nghe tiết tấu đoán câu hát”. Trong tiết tập đọc nhạc có thể cho học sinh chơi trò chơi “Nghe nhạc đoán tên nốt nhạc”, hoặc “ghi tiết tấu của bài hát”. 5/ Giáo viên phải biết sử dụng phương tiện dạy học một cách thành thạo, đó là một yếu tố gây cảm hứng học tập cho học sinh. Một giờ học sinh động giáo viên không thể không sử dụng phương tiện dạy học. Đồ dùng dạy học phổ biến đó là sách giáo khoa, nhạc cụ và tranh ảnh. Các phương tiện đó giáo viên phải biết sử dụng cho phù hợp với nội dung từng bài học. Biết minh hoạ một cách nhuần nhuyễn, thú vị thì sẽ kích thích được hứng thú học tập của các em. Qua quá trình dạy học đã cho thấy, nếu chỉ lặp đi lặp lại những kiến thức và nội dung trong sách giáo khoa thì học sinh sẽ không hứng thú học tập và vai trò của giáo viên trên lớp cũng không phát huy được. Mặt khác nêu biết kết hợp và lồng ghép phù hợp một số nội dung ngoài sách giáo khoa thì tiết học sẽ rất hấp dẫn và sinh động. Vì vậy giáo viên cần phải biết kết hợp kiến thức sách giáo khoa nhưng cũng cần mở rộng kiến thức một cách khoa học. Đặc biệt với môn âm nhạc. Giáo viên dạy âm nhạc không có nhạc cụ, không biết sử dụng nhạc cụ thì tiết học sẽ trở nên nhàm chán, hiệu quả bài dạy sẽ không cao. Các mẫu chuyện tranh ảnh đòi hỏi giáo viên phải có để minh hoạ thêm cho học sinh, ngoài ra học sinh cũng phải có đầy đủ các phương tiện học tập như: sách, vở, bút... 6/ Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong trường để học sinh được xem, được nghe, đuựơc thể hiện và bình luận : Bằng các hình thức tổ chức nhiều Hội thi văn nghệ về các chủ đề, các buổi ngoại khoá âm nhạc nói về các nhạc sĩ.... giúp cho học sinh có niềm say mê hứng thú trong học tập, qua đó nhằm phát hiện những học sinh có năng khiếu âm nhạc và bồi dưỡng cho các em phát huy khả năng âm nhạc của mình. V. Kết quả đạt được và bài học kinh nghiệm qua quá trình giảng dạy: 1. Kết quả đạt được: Qua thời gian giảng day và áp dụng các biện pháp nói trên, trong những năm qua tôi nhận thấy đa số học sinh đều rất hứng thú học tập, kết quả các bài kiểm tra của HS đều đạt kết quả cao. 100% đều đạt điểm trung bình trở lên, trong đó tỷ lệ khá giỏi chiếm hơn 45-50%, có nhiều em tỏ ra có năng khiếu về bộ môn. Cụ thể học kỳ I năm học 2008 - 2009 kết quả học tập của HS khối 8 đạt như sau: [ Lớp T.số HS Giỏi % Khá % Trung bình % Yếu % 8A 42 9 21.4 28 66.7 5 11.9 0 0 8B 44 4 9.1 26 59.1 14 31.8 0 0 8C 42 5 11.9 28 66.7 9 21.4 0 0 8D 39 5 12.8 24 61.5 10 25.6 0 0 Cộng 167 38 92.2 158 382.2 52 125.5 0 0 2. Bài học kinh nghiệm: Từ thực tế giảng dạy, kết quả đạt được qua việc áp dụng các biện pháp nói trên, bản thân tôi đã đúc rút ra một số kinh nghiệm như sau: - Để tạo hứng thú đối với học sinh thì trước hết phải gây hứng thú cho học sinh ngay từ phần mở đầu bài học, phần giới thiệu đề mục mới. - Trong quá trình giảng dạy giáo viên phải biết phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh. - Giáo viên cần phải nắm đặc trưng của bộ môn, có phương pháp dạy học linh hoạt sáng tạo, phải tìm mọi cách để cải tiến cách dạy từng phân môn theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh, bổ sung sáng tạo thêm nhiều thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học. - Phương tiện dạy học phải đầy đủ, giáo viên phải biết sử dụng phương tiện dạy học một cách nhuần nhuyễn. - Trong các tiết học phải tạo cho các em sự hứng thú từ đầu đến hết tiết học, tạo cho các em sự hứng thú vui tươi bởi vì đặc trưng bộ môn là học vui- vui học, tránh gò ép đối với học sinh. - Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp trong trường bằng hình thức tổ chức hội thi văn nghệ ngoại khóa. Muốn thực hiện những nội dung trên có hiệu quả, đòi hỏi mỗi giáo viên phải không ngừng nâng cao kiến thức, tạo cho mình một trình độ chuyên môn vững vàng, thường xuyên học hỏi rút kinh nghiệm qua các tiết dạy và học hỏi đồng nghiệp. * Đề xuất kiến nghị: - Đây là một môn học mang tính đặc thù riêng nên cần phải có phòng học nghệ thuật, trang bị thêm một số tranh ảnh, tài liệu phục vụ môn học. - Hàng năm nên tổ chức nhiều cuộc thi văn nghệ ở cấp Phòng và Huyện. Phần III Kết luận chung Có thể nói rằng môn âm nhạc ở trường phổ thông có vị trí quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Ngày nay với nội dung chương trình đổi mới phương pháp dạy học, người giáo viên phải không ngừng học hỏi để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Ngoài những môn học chính thì môn học âm nhạc giúp cho học sinh phát trển thị hiếu thẩm mỹ nghệ thuật nâng cao dần một bước về tiếp xúc với âm nhạc tạo đà cho sự giáo dục và phát triển toàn diện về nhân cách cho học sinh. Việc dạy môn âm nhạc ở trường THCS trong quá đổi mới ngày nay là vô cùng cần thiết. Tất cả các giáo viên đứng lớp, giáo viên chuyên biệt và các cấp chỉ đạo cần hiểu rõ điều này để môn âm nhạc ngày càng phát huy tác dụng góp phần vào sự nghiệp đào tạo các em cho tương lai đất nước. Từ thực trạng dạy học môn âm nhạc ở trường THCS, từ kiến thức được học trong nhà trường bản thân tôi đã đúc rút ra một số kinh nghiệm. Có thể nói phần lớn các yếu tố làm cho học sinh hứng thú học tập đó là đều phụ thuộc vào vai trò của giáo viên. Những cách thức, những con đường gây hứng thú cho học sinh trong học tập môn âm nhạc là hết sức phong phú, mỗi người có một phương pháp biện pháp riêng của mình. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của bản thân đúc rút qua những năm dạy học, chắc chắn không tránh khỏi sự thiếu sót. Mong quý thầy, cô giáo cùng các bạn đồng nghiệp góp ý bổ sung thêm./. ngày 10 tháng 04 năm 2009 kiến hội đồng khoa học người viết