Sáng kiến kinh nghiệm hướng dẫn học sinh lớp 8 viết đoạn văn trình bày luận điểm trong bài văn nghị luận

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HUYỆN CHỢ ĐỒN TRƯỜNG THCS HOÀNG VĂN THỤ TỔ KHOA HỌC Xà HỘI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 8 VIẾT ĐOẠN VĂN TRÌNH BÀY LUẬN ĐIỂM TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN HỌ VÀ TÊN: HOÀNG THỊ MAI CHỨC DANH: GIÁO VIÊN THỰC HIỆN: NĂM HỌC 2012- 2013 Chợ Đồn, tháng 5 năm 2013 - Hệ đào tạo: Đại học Văn – Sử - Năm vào ngành: Tháng 10 năm 2004 - Ngày vào Đảng : 10/12/2009 - Nhiệm vụ được giao: Giáo viên giảng dạy - Danh hiệu thi đua 3 năm trước : + Năm học 2009 – 2010: CSTĐ Cơ sở + Năm học 2010 – 2011: Lao động tiên tiến + Năm học 2011 – 2012: CSTĐ Cơ sở - Danh hiệu đăng kí thi đua năm 2012 – 2013: CSTĐ Cơ sở PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài : Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn cho học sinh THCS là vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết trong việc tạo lập văn bản. Từ đó, giúp học sinh hình thành ý thức và nhân cách cũng như trình độ học vấn cho các em ngay khi đang học bậc THCS. Qua việc rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn, học sinh có được ý thức tự tu dưỡng, biết yêu thương quý trọng gia đình, bè bạn, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội biết hướng tới những tình cảm cao đẹp. Cũng rèn cho các em tính tự lập, có tư duy sáng tạo, bước đầu có năng lực cảm thụ các giá trị chân, thiện, mĩ trong nghệ thuật và trong đời sống, trước hết là trong văn học để có năng lực thực hành và năng lực sử dụng tiếng Việt như một công cụ để tư duy và giao tiếp. I/ Lý do chän ®Ò tµi Năm học 2012 – 2013 tôi được BGH nhà trường phân công giảng dạy môn Ngữ Văn lớp 8 và bồi dưỡng học sinh giỏi Văn lớp 8. Bản thân đã nhiều năm dạy bộ môn Ngữ Văn ở Trường THCS và nhận thấy đối với phần lớn học sinh thì phân môn Tập làm văn nhất là phần văn Nghị luận rất khó và trừu tượng nên kết quả học tập và bồi dưỡng chưa cao. Vì vậy cần phải có những biện pháp phù hợp để nâng cao kiến thức cho học sinh đối với bộ môn Ngữ Văn 8 nói chung và phần văn Nghị luận nói riêng. Để viết được một bài văn nghị luận hay học sinh cần phải rèn luyện rất nhiều kĩ năng. Một trong những yếu tố làm nên sức hấp dẫn của văn nghị luận đó là những đoạn văn hay. Có nhiều đoạn văn hay trong bài sẽ tạo ra một bài văn hay bởi đoạn văn là một bộ phận của văn bản. Mỗi đoạn văn của một văn bản có tính độc lập tương đối. Nếu tách đoạn văn ra khỏi văn bản thì đoạn văn đó có tư cách như một văn bản nhỏ; còn đoạn văn nằm trong văn bản thì từng đoạn văn vẫn luôn luôn có sự liên kết chặt chẽ với các đoạn văn khác. Rèn tốt được kĩ năng viết đoạn văn trình bày luận điểm trong văn nghị luận học sinh cần có sự hướng dẫn tỉ mỉ, kĩ càng của giáo viên. Với tâm huyết của một giáo viên dạy môn Ngữ Văn 8, tôi chọn đề tài: “ Hướng dẫn học sinh lớp 8 viết đoạn văn trình bày luận điểm trong văn nghị luận”. Bài viết là những kinh nghiệm mà tôi rút ra được trong quá trình giảng dạy bộ môn Ngữ Văn 8 năm học 2012 – 2013. I/ Lý do chän ®Ò tµi Nh chóng ta ®Òu biÕt: RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc t¹o lËp v¨n b¶n. Tõ ®ã, gióp häc sinh h×nh thµnh ý thøc vµ nh©n c¸ch còng nh tr×nh ®é häc vÊn cho c¸c em ngay khi ®ang häc bËc häc THCS vµ trëng thµnh sau nµy. Qua viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n, ta rÌn cho häc sinh ý thøc tù tu dìng, biÕt yªu th¬ng, quÝ träng gia ®×nh, b¹n bÌ, cã lßng yªu níc, yªu chñ nghÜa x· héi, biÕt híng tíi nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp nh lßng nh©n ¸i, tinh thÇn t«n träng lÏ ph¶i, sù c«ng b»ng, lßng c¨m ghÐt c¸i xÊu, c¸i ¸c vµ còng tõ ®ã rÌn cho c¸c em tÝnh tù lËp, cã t duy s¸ng t¹o, bíc ®Çu cã n¨ng lùc c¶m thô c¸c gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mÜ trong nghÖ thuËt. Tríc hÕt lµ trong v¨n häc cã n¨ng lùc thùc hµnh vµ n¨ng lùc sö dông TiÕng ViÖt nh mét c«ng cô ®Ó t duy vµ giao tiÕp. §Ó rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n, gi¸o viªn ph¶i híng dÉn cho c¸c em c¸ch thøc viÕt ®o¹n v¨n, c¸ch sö dông vèn tõ ng÷, diÔn ®¹t c©u trong ®o¹n v¨n, bè côc ®o¹n v¨n trong mét v¨n b¶n, c¸ch sö dông c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt trong ®o¹n v¨n. Tuú theo tõng ph¬ng thøc diÔn ®¹t kh¸c nhau mµ viÕt theo lèi qui n¹p, diÔn dÞch, song hµnh hay mãc xÝch. §Ó viÕt ®îc ®o¹n v¨n ph¶i cã nhiÒu c©u kÕt hîp t¹o thµnh, còng nh vËy ®Ó t¹o thµnh v¨n b¶n yªu cÇu ph¶i cã c¸c ®o¹n v¨n liªn kÕt víi nhau mµ thµnh (khi ®· dïng c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt trong v¨n b¶n). Tuy vËy, trong giai ®o¹n hiÖn nay, cã rÊt nhiÒu nh÷ng ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, th«ng tin ®¹i chóng cËp nhËt liªn tôc khiÕn cho häc sinh lao vµo con ®êng say mª “nghiÖn” s¸ch vë bÞ l·ng quªn, ham b¹o lùc ®iÖn tö, s¸ch kiÕm hiÖp. V× vËy, c¸c em kh«ng cßn ham ®äc s¸ch, ham nghiªn cøu. Cho nªn, viÖc viÕt mét ®o¹n v¨n l¹i cµng lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m khi chóng ta rÌn luyÖn cho c¸c em.H¬n thÕ n÷a, tËp lµm v¨n lµ m«n häc thùc hµnh tæng hîp ë tr×nh ®é cao cña m«n V¨n – TiÕng ViÖt, m«n TËp lµm v¨n ®îc xem nh vÞ trÝ cèt lâi trong mèi t¬ng quan chÆt chÏ víi V¨n vµ TiÕng ViÖt. Nh vËy, chóng ta d¹y TËp lµm v¨n cho häc sinh lµ d¹y cho c¸c em n¾m v÷ng v¨n b¶n, biÕt x©y dùng c¸c ®o¹n v¨n th«ng thêng. RÌn luyÖn cho häc sinh lµ rÌn luyÖn cho c¸c em c¸c thao t¸c, nh÷ng c¸ch thøc, nh÷ng bíc ®i trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n. V× thÕ, c¸ch x©y dùng ®o¹n v¨n trong ph©n m«n tËp lµm v¨n ®îc coi nh vÞ trÝ hµng ®Çu. ViÖc rÌn c¸ch viÕt ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS theo trôc t¨ng dÇn qua c¸c thÓ lo¹i v¨n häc: tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn thuyÕt minh, ®iÒu hµnh ( hµnh chÝnh c«ng vô). Tõ ®ã gióp c¸c em biÕt vËn dông c¸c thÓ lo¹i v¨n b¶n ®Ó phôc vô cho häc tËp vµ trong ®êi sèng. Qua viÖc tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc cña m«n V¨n – TiÕng ViÖt, häc sinh vËn dông s¸ng t¹o, tæng hîp ®Ó cã thÓ nãi hoÆc viÕt theo nh÷ng yªu cÇu, nh÷ng ®Ò tµi kh¸c nhau, nh÷ng kiÓu v¨n b¶n kh¸c nhau mµ cuéc sèng ®Æt ra cho c¸c em. Th«ng qua m«n TËp lµm v¨n, qua bµi lµm v¨n cña m×nh, c¸c em bäc lé nh÷ng tri thøc, vèn sèng t tëng, t×nh c¶m cña c¸ nh©n. V× thÕ ngêi gi¸o viªn ph¶i biÕt n¾m lÊy u thÕ nµy ®Ó ph¸t huy nh÷ng kh¶ n¨ng cña c¸c em, ®ång thêi qua viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n gi¸o viªn cã dÞp uèn n¾n ®iÒu chØnh nh÷ng lÖch trong vèn sèng, nhËn thøc, t tëng t×nh c¶m - ®Æc biÖt qua c¸c thÓ lo¹i v¨n häc mµ c¸c em sÏ häc trong ch¬ng tr×nh. Trªn ®©y lµ nh÷ng lÝ do, vÞ trÝ, vai trß cña viÖc x©y dùng ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS. Tõ nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ trªn chóng t«i chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu vµ x©y dùng c¸c bíc ®Ó rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n ®îc tèt h¬n. Nh chóng ta ®Òu biÕt: RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc t¹o lËp v¨n b¶n. Tõ ®ã, gióp häc sinh h×nh thµnh ý thøc vµ nh©n c¸ch còng nh tr×nh ®é häc vÊn cho c¸c em ngay khi ®ang häc bËc häc THCS vµ trëng thµnh sau nµy. Qua viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n, ta rÌn cho häc sinh ý thøc tù tu dìng, biÕt yªu th¬ng, quÝ träng gia ®×nh, b¹n bÌ, cã lßng yªu níc, yªu chñ nghÜa x· héi, biÕt híng tíi nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp nh lßng nh©n ¸i, tinh thÇn t«n träng lÏ ph¶i, sù c«ng b»ng, lßng c¨m ghÐt c¸i xÊu, c¸i ¸c vµ còng tõ ®ã rÌn cho c¸c em tÝnh tù lËp, cã t duy s¸ng t¹o, bíc ®Çu cã n¨ng lùc c¶m thô c¸c gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mÜ trong nghÖ thuËt. Tríc hÕt lµ trong v¨n häc cã n¨ng lùc thùc hµnh vµ n¨ng lùc sö dông TiÕng ViÖt nh mét c«ng cô ®Ó t duy vµ giao tiÕp. §Ó rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n, gi¸o viªn ph¶i híng dÉn cho c¸c em c¸ch thøc viÕt ®o¹n v¨n, c¸ch sö dông vèn tõ ng÷, diÔn ®¹t c©u trong ®o¹n v¨n, bè côc ®o¹n v¨n trong mét v¨n b¶n, c¸ch sö dông c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt trong ®o¹n v¨n. Tuú theo tõng ph¬ng thøc diÔn ®¹t kh¸c nhau mµ viÕt theo lèi qui n¹p, diÔn dÞch, song hµnh hay mãc xÝch. §Ó viÕt ®îc ®o¹n v¨n ph¶i cã nhiÒu c©u kÕt hîp t¹o thµnh, còng nh vËy ®Ó t¹o thµnh v¨n b¶n yªu cÇu ph¶i cã c¸c ®o¹n v¨n liªn kÕt víi nhau mµ thµnh (khi ®· dïng c¸c ph¬ng tiÖn liªn kÕt trong v¨n b¶n). Tuy vËy, trong giai ®o¹n hiÖn nay, cã rÊt nhiÒu nh÷ng ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, th«ng tin ®¹i chóng cËp nhËt liªn tôc khiÕn cho häc sinh lao vµo con ®êng say mª “nghiÖn” s¸ch vë bÞ l·ng quªn, ham b¹o lùc ®iÖn tö, s¸ch kiÕm hiÖp. V× vËy, c¸c em kh«ng cßn ham ®äc s¸ch, ham nghiªn cøu. Cho nªn, viÖc viÕt mét ®o¹n v¨n l¹i cµng lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m khi chóng ta rÌn luyÖn cho c¸c em.H¬n thÕ n÷a, tËp lµm v¨n lµ m«n häc thùc hµnh tæng hîp ë tr×nh ®é cao cña m«n V¨n – TiÕng ViÖt, m«n TËp lµm v¨n ®îc xem nh vÞ trÝ cèt lâi trong mèi t¬ng quan chÆt chÏ víi V¨n vµ TiÕng ViÖt. Nh vËy, chóng ta d¹y TËp lµm v¨n cho häc sinh lµ d¹y cho c¸c em n¾m v÷ng v¨n b¶n, biÕt x©y dùng c¸c ®o¹n v¨n th«ng thêng. RÌn luyÖn cho häc sinh lµ rÌn luyÖn cho c¸c em c¸c thao t¸c, nh÷ng c¸ch thøc, nh÷ng bíc ®i trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n. V× thÕ, c¸ch x©y dùng ®o¹n v¨n trong ph©n m«n tËp lµm v¨n ®îc coi nh vÞ trÝ hµng ®Çu. ViÖc rÌn c¸ch viÕt ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS theo trôc t¨ng dÇn qua c¸c thÓ lo¹i v¨n häc: tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn thuyÕt minh, ®iÒu hµnh ( hµnh chÝnh c«ng vô). Tõ ®ã gióp c¸c em biÕt vËn dông c¸c thÓ lo¹i v¨n b¶n ®Ó phôc vô cho häc tËp vµ trong ®êi sèng. Qua viÖc tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc cña m«n V¨n – TiÕng ViÖt, häc sinh vËn dông s¸ng t¹o, tæng hîp ®Ó cã thÓ nãi hoÆc viÕt theo nh÷ng yªu cÇu, nh÷ng ®Ò tµi kh¸c nhau, nh÷ng kiÓu v¨n b¶n kh¸c nhau mµ cuéc sèng ®Æt ra cho c¸c em. Th«ng qua m«n TËp lµm v¨n, qua bµi lµm v¨n cña m×nh, c¸c em bäc lé nh÷ng tri thøc, vèn sèng t tëng, t×nh c¶m cña c¸ nh©n. V× thÕ ngêi gi¸o viªn ph¶i biÕt n¾m lÊy u thÕ nµy ®Ó ph¸t huy nh÷ng kh¶ n¨ng cña c¸c em, ®ång thêi qua viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n gi¸o viªn cã dÞp uèn n¾n ®iÒu chØnh nh÷ng lÖch trong vèn sèng, nhËn thøc, t tëng t×nh c¶m - ®Æc biÖt qua c¸c thÓ lo¹i v¨n häc mµ c¸c em sÏ häc trong ch¬ng tr×nh. Trªn ®©y lµ nh÷ng lÝ do, vÞ trÝ, vai trß cña viÖc x©y dùng ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS. Tõ nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ trªn chóng t«i chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu vµ x©y dùng c¸c bíc ®Ó rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n ®îc tèt h¬n. Nh­ chóng ta ®Òu biÕt: RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc t¹o lËp v¨n b¶n. Tõ ®ã, gióp häc sinh h×nh thµnh ý thøc vµ nh©n c¸ch còng nh­ tr×nh ®é häc vÊn cho c¸c em ngay khi ®ang häc bËc häc THCS vµ tr­ëng thµnh sau nµy. Qua viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n, ta rÌn cho häc sinh ý thøc tù tu d­ìng, biÕt yªu th­¬ng, quÝ träng gia ®×nh, b¹n bÌ, cã lßng yªu n­íc, yªu chñ nghÜa x· héi, biÕt h­íng tíi nh÷ng t×nh c¶m cao ®Ñp nh­ lßng nh©n ¸i, tinh thÇn t«n träng lÏ ph¶i, sù c«ng b»ng, lßng c¨m ghÐt c¸i xÊu, c¸i ¸c vµ còng tõ ®ã rÌn cho c¸c em tÝnh tù lËp, cã t­ duy s¸ng t¹o, b­íc ®Çu cã n¨ng lùc c¶m thô c¸c gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mÜ trong nghÖ thuËt. Tr­íc hÕt lµ trong v¨n häc cã n¨ng lùc thùc hµnh vµ n¨ng lùc sö dông TiÕng ViÖt nh­ mét c«ng cô ®Ó t­ duy vµ giao tiÕp. §Ó rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n, gi¸o viªn ph¶i h­íng dÉn cho c¸c em c¸ch thøc viÕt ®o¹n v¨n, c¸ch sö dông vèn tõ ng÷, diÔn ®¹t c©u trong ®o¹n v¨n, bè côc ®o¹n v¨n trong mét v¨n b¶n, c¸ch sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn liªn kÕt trong ®o¹n v¨n. Tuú theo tõng ph­¬ng thøc diÔn ®¹t kh¸c nhau mµ viÕt theo lèi qui n¹p, diÔn dÞch, song hµnh hay mãc xÝch. §Ó viÕt ®­îc ®o¹n v¨n ph¶i cã nhiÒu c©u kÕt hîp t¹o thµnh, còng nh­ vËy ®Ó t¹o thµnh v¨n b¶n yªu cÇu ph¶i cã c¸c ®o¹n v¨n liªn kÕt víi nhau mµ thµnh (khi ®· dïng c¸c ph­¬ng tiÖn liªn kÕt trong v¨n b¶n). Tuy vËy, trong giai ®o¹n hiÖn nay, cã rÊt nhiÒu nh÷ng ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, th«ng tin ®¹i chóng cËp nhËt liªn tôc khiÕn cho häc sinh lao vµo con ®­êng say mª “nghiÖn” s¸ch vë bÞ l·ng quªn, ham b¹o lùc ®iÖn tö, s¸ch kiÕm hiÖp. V× vËy, c¸c em kh«ng cßn ham ®äc s¸ch, ham nghiªn cøu. Cho nªn, viÖc viÕt mét ®o¹n v¨n l¹i cµng lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m khi chóng ta rÌn luyÖn cho c¸c em.H¬n thÕ n÷a, tËp lµm v¨n lµ m«n häc thùc hµnh tæng hîp ë tr×nh ®é cao cña m«n V¨n – TiÕng ViÖt, m«n TËp lµm v¨n ®­îc xem nh­ vÞ trÝ cèt lâi trong mèi t­¬ng quan chÆt chÏ víi V¨n vµ TiÕng ViÖt. Nh­ vËy, chóng ta d¹y TËp lµm v¨n cho häc sinh lµ d¹y cho c¸c em n¾m v÷ng v¨n b¶n, biÕt x©y dùng c¸c ®o¹n v¨n th«ng th­êng. RÌn luyÖn cho häc sinh lµ rÌn luyÖn cho c¸c em c¸c thao t¸c, nh÷ng c¸ch thøc, nh÷ng b­íc ®i trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n. V× thÕ, c¸ch x©y dùng ®o¹n v¨n trong ph©n m«n tËp lµm v¨n ®­îc coi nh­ vÞ trÝ hµng ®Çu. ViÖc rÌn c¸ch viÕt ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS theo trôc t¨ng dÇn qua c¸c thÓ lo¹i v¨n häc: tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn thuyÕt minh, ®iÒu hµnh ( hµnh chÝnh c«ng vô). Tõ ®ã gióp c¸c em biÕt vËn dông c¸c thÓ lo¹i v¨n b¶n ®Ó phôc vô cho häc tËp vµ trong ®êi sèng. Qua viÖc tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc cña m«n V¨n – TiÕng ViÖt, häc sinh vËn dông s¸ng t¹o, tæng hîp ®Ó cã thÓ nãi hoÆc viÕt theo nh÷ng yªu cÇu, nh÷ng ®Ò tµi kh¸c nhau, nh÷ng kiÓu v¨n b¶n kh¸c nhau mµ cuéc sèng ®Æt ra cho c¸c em. Th«ng qua m«n TËp lµm v¨n, qua bµi lµm v¨n cña m×nh, c¸c em bäc lé nh÷ng tri thøc, vèn sèng t­ t­ëng, t×nh c¶m cña c¸ nh©n. V× thÕ ng­êi gi¸o viªn ph¶i biÕt n¾m lÊy ­u thÕ nµy ®Ó ph¸t huy nh÷ng kh¶ n¨ng cña c¸c em, ®ång thêi qua viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n gi¸o viªn cã dÞp uèn n¾n ®iÒu chØnh nh÷ng lÖch trong vèn sèng, nhËn thøc, t­ t­ëng t×nh c¶m - ®Æc biÖt qua c¸c thÓ lo¹i v¨n häc mµ c¸c em sÏ häc trong ch­¬ng tr×nh. Trªn ®©y lµ nh÷ng lÝ do, vÞ trÝ, vai trß cña viÖc x©y dùng ®o¹n v¨n cho häc sinh THCS. Tõ nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ trªn chóng t«i chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu vµ x©y dùng c¸c b­íc ®Ó rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n ®­îc tèt h¬n. 2. Tính mới, tính khoa học: Viết đoạn văn trình bày luận điểm trong văn nghị luận là một thao tác quan trọng trong việc tạo lập văn bản. Từ việc xây dựng đoạn văn, học sinh có thể bộc lộ trực tiếp tư tưởng, quan điểm, chính kiến của mình và lập luận để bảo vệ quan điểm, chính kiến mà mình đưa ra. Học sinh tự quyết định cách viết đoạn văn trình bày luận điểm theo các phương pháp khác nhau (diễn dịch, quy nạp, song hành, móc xích). Cũng qua đó giáo viên phát hiện và phân loại được đối tượng học sinh theo các mức độ khác nhau. Nhóm học sinh có năng khiếu viết văn cần bồi dưỡng, phát huy, nâng cao còn nhóm học sinh chưa biết xây dựng đoạn văn cần phải phụ đạo, rèn các kĩ năng cơ bản, cần thiết để cho học sinh tiến bộ. 3. Đối tượng, phạm vi đề tài: * Đối tượng: Học sinh lớp 8A, 8B trường THCS Hoàng Văn Thụ - Chợ Đồn – Bắc Kạn. * Phạm vi thực hiện đề tài: Đề tài được thực hiện trong phạm vi 2 lớp 8 thuộc trường THCS Hoàng Văn Thụ - Huyện Chợ Đồn –Tỉnh Bắc Kạn. PHẦN II. TỔNG QUAN NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU, THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ. 1. Cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của đề tài: * Cơ sở lý luận: Mỗi bài Tập làm văn có thể coi là một “tác phẩm nhỏ” của học sinh.Tác phẩm ấy phản ánh khá rõ ràng nhận thức tình cảm của học sinh đối với vấn đề văn học và cuộc sống. Nó cũng phản ánh khá rõ năng lực và tư duy, trình độ ngôn ngữ và một phần cá tính của học sinh. Là một giáo viên dạy văn tôi thực sự không yên tâm trước nhiều cách nghĩ và cách cảm nhận của học sinh qua bài viết của mình. Những đoạn văn mà các em tạo lập không bám sát vào lý thuyết đã được học, hoặc có những đoạn văn sử dụng lẫn lộn các phương pháp... Chính vì thế, để rèn được kĩ năng xây dựng đoạn văn thật tốt cho học sinh người thầy cần hướng dẫn các em: - Nhận biết phân tích được cấu trúc của đoạn văn nghị luận. - Biết cách viết đoạn văn trình bày luận điểm theo các phương pháp thích hợp. - Lựa chọn ngôn ngữ phù hợp trong đoạn văn nghị luận. Người thầy cần phải trang bị cho học trò những kiến thức cơ bản, cụ thể rồi mới đến nâng cao, phát triển, cuối cùng là cho học sinh vận dụng một cách sáng tạo, có hệ thống. * Cơ sở pháp lý : Căn cứ vào: Chương trình, nhiệm vụ năm học 2012 - 2013 Kế hoạch của Trường, Tổ chuyên môn trường THCS Hoàng Văn Thụ. Tài liệu Chuẩn kiến thức kĩ năng mô Ngữ văn Trung học cơ sở, sách giáo khoa Ngữ Văn 8 THCS. 2. Thực trạng vấn đề. * Thực trạng Trên thực tế dạy học bộ môn Ngữ Văn 8 tại trường THCS Hoàng Văn Thụ năm học 2012 – 2013 tôi nhận thấy trong phân môn Tập làm văn - phần văn nghị luận - số đông học sinh rất ngại học, không hứng thú học bởi đặc trưng môn khó, khô và trừu tượng. Hơn nữa phân môn này đòi hỏi học sinh phải vận dụng ở mức độ cao để tạo lập văn bản. Nếu không nắm chắc lý thuyết cơ bản, không có vốn hiểu biết thực tế sâu sắc, không được rèn luyện kĩ năng viết đoạn, viết bài thường xuyên học sinh dễ sinh ra tâm lý lười học, lười suy nghĩ. Cũng vì thế mà học sinh ỷ lại vào sách tham khảo, sách bài văn mẫu rất nhiều. Thực tế cho thấy mỗi em học sinh ít nhất cũng có được vài đầu sách làm “bảo bối” cho riêng mình. Và khi đề Tập làm văn cô giáo ra trùng với những bài văn mẫu, thì các em cũng chẳng ngầnngại gì mà không chép. Để giáo viên khó phát giác việc sao chép, các em đãtrích nhặt từ nhiều bài văn mẫu lại nên đoạn văn của các em nhiều khi trở thành “lấy râu ông nọ cắm cằm bà kia”. Có những em bê nguyên si bài văn hay, có những em lắp ghép từ những mảnh vụn mà các em đã nhặt nhạnh được để tạo một bài văn thiếu logic. Nói chung học sinh chưa tự mình hình thành được kĩ năng viết đoạn văn trình bày luận điểm văn trong bài văn nghị luận. Xuất phát từ thực tế trên, tôi nghĩ là giáo viên chúng ta phải làm gì để khắc phục tình trạng đó. Các nhà giáo dục học cho rằng : Học trò ngày nay không còn là chiếc “bình chứa” để thầy “rót” kiến thức vào nữa, mà các em là “ngọn lửa”. Việc dạy của thầy phải làm sao tiếp cho “ngọn lửa” bùng cháy lên niềm khát vọng chiếm lĩnh kiến thức, phải kiến tạo cho học trò một “con đường” để các em tự học. Người thầy cần có trách nhiệm rèn cho các em có thói quen vận động trí óc khi gặp một vấn đề cần tư duy. Cần rèn cho học sinh có được những kĩ năng kĩ xảo khi viết đoạn văn hay làm bài văn.         *Những kết quả và số liệu điều tra ban đầu Bước vào đầu năm học 2012 – 2013, sau một tháng giảng dạy tôi đã tiến hành kiểm tra khảo sát chất lượng đầu năm môn Ngữ Văn 8, kết quả như sau: * Kết quả khảo sát chất lượng đầu năm: Khèi líp SLHS KÕt qu¶ Giái Kh¸ Trung b×nh YÕu SL % SL % SL % SL % 8A 32 3 8B 32 1 Với kết quả điều tra ban đầu trên, tôi vận dụng phương pháp Hướng dẫn học sinh lớp 8 viết đoạn văn trình bày luận điểm trong bài văn nghị luận, nhằm kích thích khả năng chủ động sáng tạo, gợi hứng thú cho học sinh trong giờ học. 3. Những thuận lợi và khó khăn khi hướng dẫn học sinh lớp 8 viết đoạn văn trình bày luận điểm trong bài văn nghị luận: * Thuận lợi: - Được sự quan tâm và tạo điều kiện giúp đỡ của Phòng GD & ĐT, BGH, phụ huynh học sinh: Được tham dự đầy đủ các lớp tập huấn công tác giảng dạy, được dự giờ thăm lớp của các đồng nghiệp có tay nghề tốt, dày dặn kinh nghiệm trong trường, được trang bị đầy đủ tài liệu, sách nâng cao, sách tham khảo phụ vụ cho việc dạy học. - Bản thân được đồng nghiệp góp ý chân thành, thấy được mặt mạnh, mặt yếu trong quá trình dạy học để từ đó khắc phục những mặt yếu; phát huy thế mạnh trong dạy học. - Học sinh: Có ý thức tự giác học tập, nhận thức nhanh, có đầy đủ sách vở phục vụ tốt nhất cho việc học. * Khó khăn: - Trình độ nhận thức của học sinh không đồng đều, một số em còn lười học và chưa nắm chắc kiến thức cơ bản, phương pháp học bộ môn chưa khoa học. - Kĩ năng viết đoạn văn chưa tốt, khả năng tư duy sáng tạo còn yếu. - Học sinh còn nhầm lẫn các phương thức đặc trưng của kiểu bài nghị luận. PHẦN III. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU/BIỆN PHÁPTHỰC HIỆN Các nội dung thực hiện: Hướng dẫn học sinh trình bày luận điểm theo hai phương pháp: Diễn dịch và Quy nạp. 2. Các giải pháp tổ chức thực hiện: Hướng dẫn, tổ chức cho học sinh học kiến thức cơ bản của kiểu bài, từ đó vận dụng lý thuyết đã học vào thực hành, vận dụng viết đoạn văn diễn dịch và quy nạp. 3. Các giải pháp, biện pháp tiến hành: a) Các giải pháp: Qua nghiên cứu, tìm hiểu nắm được tình hình học tập của học sinh về phần văn nghị luận trong chương trình Ngữ văn 8, tôi đưa một số biện pháp cụ thể sau: - Ngay từ đầu năm học, sau khi được phân công giảng dạy bản thân tôi đã xây dựng kế hoạch bộ môn (Về thời gian, nội dung chương trình, làm bài khảo sát, . . . ), để chủ động trong việc rèn các kĩ năng viết đoạn văn cho học sinh. - Xây dựng cho học sinh: ý thức học tập tự giác, khắc phục khó khăn để vươn lên, học tập đầy đủ, đúng thời gian, đọc thêm sách, làm thêm các bài tập ( ở sách nâng cao, tham khảo, phát triển kĩ năng, …) - Trong quá trình dạy học, tôi luôn tạo tình huống cho học sinh học tập phấn khởi, tự tin, khuyến khích học sinh thể hiện sự sáng tạo, hướng dẫn học sinh lập luận khoa học - lô gic; thường xuyên kiểm tra, đánh giá, xếp loại, động viên và nhắc nhở kịp thời; Bên cạnh đó tôi còn nêu gương các tấm gương học tập giỏi và sáng tạo ở các năm học trước, để các em noi theo; luôn trao đổi với giáo viên chủ nhiệm qua đó thông báo tình hình học tập của học sinh đến gia đình kịp thời nhất nhằm phối kết hợp trong giáo dục để kết quả học tập của học sinh ngày càng tiến bộ. b) Biện pháp tiến hành cụ thể: Với các giải pháp trên tôi đã hướng dẫn học sinh lớp 8 viết đoạn văn trình bày luận điểm trong bài văn nghị luận như sau: Bước 1: Hướng dẫn học sinh nắm chắc phần lý thuyết: Luận điểm trong bài văn nghị luận là những ý kiến, quan điểm, tư tưởng mà người nói (người viết) nêu ra để khẳng định một luận đề. Các kĩ năng cần rèn để trình bày các luận điểm: + Làm thế nào để nêu rõ luận điểm? Để nêu rõ luận điểm, người làm văn cần tập trung viết tốt câu chủ đề của đoạn văn. Có nghĩa là: câu chủ đề phải viết cho gọn, rõ ý. Cũng nên diễn đạt câu chủ đề sao cho gần gũi, không tách rời, không xa cách với hình thức diễn đạt của đề bài. + Trình bày luận cứ để làm sáng tỏ luận điểm Trong một đoạn văn nghị luận, nếu điểm chính là luận điểm, thì luận cứ dùng để nuôi luận điểm. Một luận điểm chỉ thật sự sáng tỏ và trở nên đáng tin cậy khi nó được bảo đảm bằng những chứng cứ xác thực mà ta vẫn gọi là luận cứ. Các luận cứ trong một đoạn văn cần được sắp xếp theo một trình tự hợp lí. Nếu người làm văn tìm đủ các luận điểm và luận cứ thích hợp để giải quyết vấn đề và sắp xếp lại để trình bày thì đó chính là lập dàn ý. Sắp xếp các luận điểm, luận cứ hợp lí gọi là lập luận. Lập luận sẽ được coi là chặt chẽ khi giữa các luận điểm và luận cứ có sự liên kết khăng khít với nhau: lí lẽ sau kế thừa và phát triển lí lẽ trước và lí lẽ trước làm cơ sở cho lí lẽ sau theo một trật tự hợp lí, không thể bác bỏ. + Biết phối hợp giữa nêu luận điểm và trình bày luận cứ. Trong thực tế cuộc sống và trong văn học, vấn đề nghị luận rất phong phú. Việc phối hợp giữa nêu luận điểm và trình bày luận cứ để làm rõ luận điểm diễn ra theo nhiều cách khác nhau. Trong đoạn văn trình bày luận điểm, câu chủ đề được đặt ở vị trí đầu đoạn (đối với đoạn văn diễn dịch) hoặc được đặt ở vị trí cuối đoạn (đối với đoạn văn quy nạp). + Diễn đạt cần: trong sáng, hấp dẫn để làm cho việc trình bày luận điểm có sức thuyết phục người đọc (người nghe) Bước 2: Hướng dẫn học sinh vận dụng lý thuyết vào thực hành viết đoạn văn diễn dịch và quy nạp. Đối với đoạn văn trình bày theo cách diễn dịch: Đoạn diễn dịch là một đoạn văn trong đó câu chủ đề mang ý nghĩa khái quát đứng ở đầu đoạn, các câu còn lại triển khai ý tưởng chủ đề, mang ý nghĩa minh hoạ, cụ thể. Các câu triển khai được thực hiện bằng các thao tác giải thích, chứng minh, phân tích, bình luận; có thể kèm những nhận xét, đánh giá và bộc lộ sự cảm nhận của người viết. Ví dụ minh họa: Đoạn văn diễn dịch, nội dung nói về cá tính sáng tạo trong sáng tác thơ: “Sáng tác thơ là một công việc rất đặc biệt, rất khó khăn, đòi hỏi người nghệ sĩ phải hình thành một cá tính sáng tạo(1). Tuy vậy, theo Xuân Diệu – tuyệt nhiên không nên thổi phồng cái cá biệt, cái độc đáo ấy lên một cách quá đáng(2). Điều ấy không hợp với thơ và không phải phẩm chất của người làm thơ chân chính(3). Hãy sáng tác thơ một cách tự nhiên, bình dị, phải đấu tranh để cải thiện cái việc tự sáng tạo ấy không trở thành anh hùng chủ nghĩa(4). Trong khi sáng tác nhà thơ không thể cứ chăm chăm: mình phải ghi dấu ấn của mình vào trong bài thơ này, tập thơ nọ(5). Chính trong quá trình lao động dồn toàn tâm toàn ý bằng sự xúc cảm tràn đầy, có thể nhà thơ sẽ tạo ra được bản sắc riêng biệt một cách tự nhiên, nhà thơ sẽ biểu hiện được cái cá biệt của mình trong những giây phút cầm bút”(6).. Mô hình đoạn văn : Câu 1 là câu mở đoạn, mang ý chính của đoạn gọi là câu chủ đề. Năm câu còn lại là những câu triển khai làm rõ ý của câu chủ đề. Đây là đoạn văn giải thích có kết cấu diễn dịch. Đối với đoạn văn trình bày theo cách quy nạp. Đoạn văn quy nạp là đoạn văn được trình bày đi từ các ý chi tiết, cụ thể nhằm hướng tới ý khái quát nằm ở cuối đoạn. Các câu trên được trình bày bằng thao tác minh hoạ, lập luận, cảm nhận và rút ra nhận xét, đánh giá chung. Câu chủ đề trong đoạn văn quy nạp đặt ở cuối đoạn văn. Ví dụ minh họa: Đoạn văn quy nạp, nội dung nói về đoạn kết bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu. “Chính Hữu khép lại bài thơ bằng một hình tượng thơ: “Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo”(1). Đêm