Thiết kế bài soạn ngữ văn lớp 12 (Chương trình chuẩn) năm học 2008 – 2009_Lê Văn Thắng

Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thanh ho¸ tr­êng thpt thèng nhÊt THIÕT KÕ BµI SO¹N NG÷ V¡N LíP 12(ctc) N¨m häc 2008 – 2009 Hä vµ tªn : Lª v¨n th¾ng Ngµy so¹n: TiÕt Ngµy so¹n: TiÕt §äc v¨n Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ c¸ch m¹ng th¸ng t¸m 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX A. Môc tiªu cÇn ®¹t. Gióp HS: - N¾m tæng qu¸t vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn, nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña v¨n häc ViÖt Nam tõ 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX. - HiÓu ®­îc mèi quan hÖ gi÷a v¨n häc víi thêi ®¹i, víi hiÖn thùc ®êi sèng vµ sù ph¸t triÓn lÞch sö cña v¨n häc. - ThÊy ®­îc nh÷ng ®æi m¬Ý vµ nh÷ng thµnh tùu b­íc ®Çu cña v¨n häc thêi k×, ®Æc biÖt tõ n¨m 1986 ®Õn hÕt thÕ kØ XX. - Cã n¨ng lùc tæng hîp, kh¸i qu¸t hÖ thèng ho¸ c¸c kiÕn thøc ®· häc vÒ v¨n häc ViÖt Nam tõ 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX. B. chuÈn bÞ: - GV: ThiÕt kÕ bµi d¹y, Tµi liÖu tham kh¶o - HS : S¸ch GK, bµi so¹n C. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. æn ®Þnh tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò 3. Bµi míi V¨n häc viÖt nam tõ c¸ch m¹ng th¸ng t¸m 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX lµ nÒn v¨n häc thèng nhÊt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n. Nã cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong trong qu¸ tr×nh ®æi míi v¨n häc. Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 1- X¸c ®Þnh s¬ ®å kh¸i qu¸t vµ nhËn ®Þnh chung 1. GV cho khung s¬ ®å, HS hoµn chØnh (c¸ nh©n, t¹i chç) I- V¨n häc tõ sau CMT8 – 1975 II-V¨n häc tõ 1975 – hÕt TKXX 1, 2,...: c¸c chÆng ®­êng cña 2 giai ®o¹n v¨n häc (X. SGK) 2. Dùa vµo ®Ò c­¬ng chuÈn bÞ, HS tr×nh bµy tæng qu¸t 3. GV tæ chøccho HS trao ®æi, ®¸nh gi¸ .Yªu cÇu : thèng nhÊt ®­îc mét nhËn ®Þnh chung chung, ng¾n gän vµ chÝnh x¸c. GV cã thÓ nh¾c l¹i vÒ c¸c thuËt ng÷ sö dông ®Ó häc bµi kh¸i qu¸t : thêi ®¹i/nÒn VH ; giai ®o¹n VH ; chÆng ®­êng/thêi k× ; t¸c gia, t¸c gi¶ hoÆc nh÷ng thuËt ng÷ kh¸c vµ c¸ch dïng nÕu thÊy cÇn (t¸c phÈm, tËp th¬/truyÖn, tiÓu thuyÕt, truyÖn kÝ, thi phÈm). Ho¹t ®éng 2- Tr×nh bµy, th¶o luËn vÒ VHVN G§ I GV yªu cÇu HS tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ hoµn c¶nh lÞch sö x· héi theo c¸c néi dung : a) Më ®Çu vµ kÕt thóc. b) Néi dung lÞch sö x· héi chÝnh yÕu. c) Sù biÕn ®æi quan träng lµm thay ®æi b¶n chÊt x· héi I- S¬ ®å kh¸i qu¸t vµ nhËn ®Þnh chung vÒ v¨n häc VN tõ sau CMT8-1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX 1. S¬ ®å (I) (II) (1) (2) (3) (1) (2) 2. Tr×nh bµy tæng qu¸t a) Thêi ®¹i VH míi (Thêi ®¹i VH Hå ChÝ Minh). b) Chia lµm 2 giai ®o¹n (g®), 5 chÆng. c) Bèi c¶nh : c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn (g®1) ; thèng nhÊt vµ ®æi míi (g®2). d) §Æc ®iÓm : h­íng ngo¹i, phôc vô CM vµ kh¸ng chiÕn, quy m« ph¶n ¸nh thiªn vÒ réng vµ cao ; giäng ®iÖu chñ yÕu hµo s¶ng ; nh©n vËt ®¹i diÖn (g®1). H­íng néi, ®æi míi, tÝnh riªng ; thiªn vÒ chiÒu s©u, ®a giäng ®iÖu ; nh©n vËt nh©n sinh - thÕ sù - nçi niÒm (g®2). ®) Thµnh tùu : t¹o dùng nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng, ®¹i chóng, d©n chñ, yªu n­íc vµ nh©n v¨n, ph¸t triÓn liªn tôc, ®æi míi kÞp thêi ; x©y dùng ®­îc mét lùc l­îng s¸ng t¸c thuéc nhiÒu thÕ hÖ, t­¬ng ®èi toµn diÖn, ngµy cµng ®«ng ®¶o, cã ®Ønh cao ; thÓ lo¹i v¨n häc ngµy cµng hoµn chØnh víi xu h­íng hiÖn ®¹i ; kho tµng t¸c phÈm ngµy cµng ®­îc båi ®¾p phong phó, ®a d¹ng. 3. NhËn ®Þnh chung Tùu trung l¹i, trong bèi c¶nh hµo hïng nh­ng ®Çy khã, kh¨n, gian khæ, th¸ch thøc, mét thêi ®¹i v¨n häc míi ®· ra ®êi tõ sau CMT8. NÒn VH nµy dÉu cã mét bé phËn nhá v¨n häc n« dÞch, trong nh÷ng hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh nh­ng chñ yÕu lµ nÒn VH c¸ch m¹ng - yªu n­íc - ®¹i chóng - d©n chñ -nh©n v¨n - hiÖn ®¹i. §©y lµ mét nÒn v¨n häc khoÎ m¹nh, ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn, ®æi míi theo h­íng tÝch cùc. II- Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®Õn n¨m 1975 1. Hoµn c¶nh lÞch sö, x· héi, v¨n ho¸ 1.1- Vµi nÐt vÒ hoµn c¶nh a) Më ®Çu lµ mét cuéc CM gi¶i phãng d©n téc, giai cÊp, lµm xuÊt hiÖn mét nhµ n­íc d©n chñ nh©n d©n do §CS l·nh ®¹o. KÕt thóc lµ mét ®Êt n­íc thèng nhÊt, ®éc lËp, theo ®Þnh h­íng XHCN do §CS l·nh ®¹o. b) Néi dung lÞch sö x· héi chÝnh yÕu lµ kh¸ng chiÕn (2 cuéc tr­êng k×) vµ kiÕn quèc (theo con ®­êng XHCN) ®Ó b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc, toµn vÑn l·nh thæ, thèng nhÊt ®Êt n­íc. c) Sù biÕn ®æi quan träng : §CS l·nh ®¹o, nh©n d©n lao ®éng lµ chñ nh©n, lµ lùc l­îng nßng cèt ; quan hÖ giao l­u x· héi chÝnh thèng (trong n­íc, quèc tÕ) lµ quan hÖ ®èi lËp 2 t­ t­ëng hÖ thèng chÝnh trÞ - x· héi. GV: chØ ra t¸c ®éng cña bèi c¶nh x· héi ®èi víi VH giai ®o¹n nµy ? HS: Th¶o luËn vµ ph¸t biÓu 1.2- Nh÷ng t¸c ®éng lín ®èi víi v¨n häc a) NÒn v¨n häc g¾n chÆt víi sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc - nhiÖm vô chÝnh trÞ lín lao vµ cao c¶. b) NÒn v¨n häc míi ra ®êi ph¸t triÓn d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n nªn thèng nhÊt vÒ khuynh h­íng t­ t­ëng, tæ chøc vµ quan niÖm. c) T¹o dùng nªn mét hÖ thèng quan ®iÓm, t­ t­ëng thÈm mÜ ®Æc thï trong s¸ng t¸c vµ tiÕp nhËn. d) H×nh thµnh mét kiÓu nhµ v¨n míi : nhµ v¨n - chiÕn sÜ. Tõ hoµn c¶nh lÞch sö - x· héi nµy mét nÒn v¨n häc míi ®· ra ®êi, ph¸t triÓn. GV cho HS lËp s¬ ®å v¨n häc G§I, t×m hiÓu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu a) LËp s¬ ®å b) Tr×nh bµy c¸c chÆng ®­êng v¨n häc (chñ ®Ò néi dung lín, diÔn biÕn theo thêi gian vµ thÓ lo¹i, t¸c gi¶/t¸c phÈm næi bËt) Nªn ph©n c«ng chuÈn bÞ theo nhãm HS. Mçi nhãm tr×nh bµy mét chÆng ®­êng v¨n häc. ( GV nhËn xÐt, kÕt luËn, cung cÊp thªm mét sè nhËn ®Þnh vÒ giai ®o¹n/chÆng ®­êng VH) 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ nh÷ng thµnh tùu chñ yÕu 2.1- S¬ ®å (tham kh¶o môc I) ChÆng 1 : 1945 – 1954. ChÆng 2 : 1955 – 1964. ChÆng 3 : 1965 – 1975 2.2- Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ thµnh tùu (X.SGK) a) Tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1954. + CM thµnh c«ng – 1946 : hµo khÝ d©n téc vµ say mª ®­îc lµm c«ng d©n cña mét n­íc ®éc lËp + 1946 – 1954 : v¨n häc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p + DiÖn m¹o ®Æc tr­ng : ®Þnh h­íng ®­êng lèi v¨n nghÖ cña §¶ng vµ hiÖn thùc kh¸ng chiÕn lµm nªn mét cuéc nhËn ®­êng, biÕn ®æi ë v¨n nghÖ sÜ ; Giäng ®iÖu míi, nh©n vËt míi, t­ t­ëng, t×nh c¶m míi xuÊt hiÖn. Trong hai b­íc ®i cña chÆng nµy ®· xuÊt hiÖn t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu ; Th¬ ®¹t ®­îc thµnh tùu xuÊt s¾c h¬n c¶ víi l¸ cê ®Çu Tè H÷u vµ mét sè thi phÈm sèng ®êi ; V¨n xu«i cã hai t¸c phÈm ®Æc biÖt thµnh c«ng lµ TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi vµ §Êt n­íc ®øng lªn cña Nguyªn Ngäc. b) Tõ n¨m 1955 ®Õn n¨m 1964 + V¨n häc x©y dùng CNXH ë miÒn B¾c + V¨n häc ®Êu tranh thèng nhÊt n­íc nhµ. + DiÖn m¹o ®Æc tr­ng : Sù më réng ®Ò tµi, chñ ®Ò vµ qui m« t¸c phÈm (cuéc sèng míi, con ng­êi míi XHCN, tiÓu thuyÕt vµ tËp th¬) ; H×nh thµnh thÕ hÖ nhµ v¨n míi ; bªn c¹nh Tè H÷u lµ sù kh¼ng ®Þnh ®Ønh cao cña c¸c t¸c gi¶ th¬ l·ng m¹n tr­íc CM ; v¨n häc yªu n­íc trong vïng MÜ/chÝnh quyÒn Sµi Gßn thµnh mét lùc l­îng cña v¨n nghÖ d©n téc GV cho HS Thùc hµnh b»ng c¸ch cung cÊp danh môc t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu ®· x¸o trén ®Ó HS s¾p xÕp vµo c¸c chÆng ®­êng v¨n häc c) Tõ 1965 ®Õn 1975 + V¨n häc chèng MÜ cøu n­íc (bao gåm v¨n häc gi¶i phãng) + V¨n häc vïng MÜ/chÝnh quyÒn Sµi Gßn + DiÖn m¹o ®Æc tr­ng : x©y dùng h×nh t­îng nh©n vËt theo chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng, h×nh t­îng biÓu tr­ng §Êt n­íc, D©n téc, Nh©n d©n cã chiÒu kÝch thêi ®¹i ; mang tÝnh chÊt vµ ©m h­ëng sö thi ; thÕ hÖ nhµ v¨n chèng MÜ xuÊt hiÖn víi nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá ; t¸c phÈm tiªu biÓu në ré h¬n hai chÆng tr­íc (vÉn chñ yªu lµ v¨n xu«i, th¬) ; trong vïng MÜ/chÝnh quyÒn Sµi Gßn, v¨n häc yªu n­íc, tiÕn bé, lµnh m¹nh vÉn lµ khuynh h­íng ®­îc kh¼ng ®Þnh réng r·i (Vò H¹nh, S¬n Nam, Vò B»ng). HS ®äc SGK, ph¸t biÓu c¸ nh©n vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu. GV ph©n tÝch dÉn gi¶i mét ssã tr­êng hîp cÇn thiÕt 1. HS ®Þnh vÞ chung 3 ®Æc ®iÓm 2. HS tr×nh bµy a) §Æc ®iÓm 1 b) Ph©n tÝch sù nghiÖp cña 1 nhµ v¨n víi 1 t¸c phÈm ®Ó minh häa 3. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña v¨n häc ViÖt Nam tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1975 3.1- 3 ®Æc ®iÓm (SGK) 3.2- DiÔn gi¶i c¸c ®Æc ®iÓm a) NÒn v¨n häc chñ yÕu vËn ®éng theo h­íng c¸ch m¹ng ho¸, g¾n bã s©u s¾c víi vËn mÖnh chung cña ®Êt n­íc. + V¨n häc nghÖ thuËt lµ mét mÆt trËn, nhµ nghÖ sÜ lµ chiÕn sÜ + V¨n nghÖ phông sù sù nghiÖp cña d©n téc, ®Êt n­íc, nh©n d©n. LÊy nguån c¶m høng, néi dung thÓ hiÖn tõ ®©y vµ còng tõ ®©y ®em l¹i nguån c¶m høng, lµm nªn néi dung lín cña t¸c phÈm. + BiÓu hiÖn cô thÓ cña ®Æc ®iÓm nµy cã thÓ thÊy rÊt râ, rÊt næi bËt trong xu h­íng t×nh c¶m - c¶m xóc, ®Ò tµi, nh©n vËt trung t©m. 3. HS tr×nh bµy ®Æc ®iÓm 2 4. GV dÉn gi¶i thªm a) So s¸nh víi VH tr­íc 1945 b) DÉn chøng tõ §«i m¾t (Nam Cao), TiÕng h¸t con tµu (ChÕ Lan Viªn), t©m nguyÖn cña Xu©n DiÖu (T«i cïng x­¬ng thÞt víi nh©n d©n t«i - Cïng ®æ må h«i cïng s«i giät m¸u) c) Nªu c¸c tr­êng hîp l«i cuèn cña th¬ Tè H÷u, Ph¹m TiÕn DuËt, c¸c t¸c phÈm Sèng nh­ anh, Hßn ®Êt,... b) NÒn v¨n häc h­íng vÒ ®¹i chóng. + Nhµ v¨n sèng, g¾n bã víi nh©n d©n lao ®éng víi t×nh c¶m vµ con m¾t kh¸c tr­íc. §ã lµ nh÷ng con ng­êi b×nh th­êng ®ang “lµm ra ®Êt n­íc”. + ThÓ hiÖn ®êi sèng, t×nh c¶m cña ®¹i chóng b»ng thø v¨n häc cho ®¹i chóng. + Lùc l­îng s¸ng t¸c : bæ sung nh÷ng c©y bót tõ trong nh©n d©n. + KÕt qu¶ lµ v¨n häc ®· thùc sù cuèn hót, gãp phÇn lµm nªn søc m¹nh t­ t­ëng, t×nh c¶m cña quÇn chóng trong suèt 30 n¨m. 5. HS ph¸t biÓu ng¾n gän ®Æc ®iÓm 3 a) Nªu c¸ch hiÓu kh¸i niÖm khuynh h­íng sö thi, c¶m høng l·ng m¹n, mèi quan hÖ b) ChØ ra biÓu hiÖn trong t¸c phÈm c) T×m chç kh¸c víi VHLM 1930 - 1945 6. GV ph©n tÝch ng¾n gän ®Ó lµm râ a) Nªu mét sè dÉn chøng (vÝ dô th¬ Tè H÷u, ChÕ Lan Viªn,...) b) Ph©n tÝch kh¸i qu¸t Rõng xµ nu c) NÒn v¨n häc chñ yÕu mang khuynh h­íng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n + Khuynh h­íng sö thi - Ph¶n ¸nh, thÓ hiÖn, nh÷ng vÊn ®Ò lín lao, cã ý nghÜa träng ®¹i cña ®Êt n­íc, d©n téc, nh©n d©n, giai cÊp, thêi ®¹i vµ b»ng c¸ch nh×n, t×nh c¶m nµy mµ ph¶n ¸nh, thÓ hiÖn. C¸i riªng còng long lanh ve ®Ñp cña c¸i chung nµy. - Nh©n vËt trung t©m lµ nh©n vËt chÝnh diÖn, ®¹i diÖn, kÕt tinh, g¾n bã víi tinh thÇn lín lao, phÈm ch©t cao ®Ñp. - Giäng ®iÖu ngîi ca, trang träng vµ ®Ñp mét c¸ch tr¸ng lÖ. + Khuynh h­íng l·ng m¹n - Kh¼ng ®Þnh ph­¬ng diÖn lÝ t­ëng cao ®Ñp, ca ngîi chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng cña con ng­êi vµ cuéc sèng. - Tin t­ëng vµo t­¬ng lai t­¬i s¸ng. Ho¹t ®éng 3 - Tæ chøc t×m hiÓu vµi nÐt kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ n¨m 1975 ®Õn hÕt thÕ kØ XX. II. Vµi nÐt kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ n¨m 1975 ®Õn hÕt thÕ kØ XX 1. Hoµn c¶nh lÞch sö, x· héi vµ v¨n ho¸ 1.1- Nh÷ng nÐt lín a) §Êt n­íc tho¸t khái chiÕn tranh, b­íc vµi kØ nguyªn ®éc lËp, thèng nhÊt nh­ng ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch ®Æc biÖt vÒ kinh tÕ do hËu qu¶ chiÕn tranh ®Ó l¹i. 1. HS tr¶ lêi c©u hái a) Giai ®o¹n tõ sau ®¹i th¾ng 30/4/1975 ®Õn hÕt TK XX vÒ ph­¬ng diÖn x· héi cã nh÷ng ®iÓm næi bËt nµo ? b) Theo anh/chÞ bèi c¶nh nµy ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn v¨n häc ? c) V¨n häc G§ nµy cã thÓ chia lµm mÊy chÆng ®­êng ? §Æt tªn cho c¸c chÆng. d) DiÔn biÕn cña th¬ sau 1975 ? ®) DiÔn biÕn cña v¨n xu«i sau 1975 ? e) KÞch sau n¨m 1975 ? g) Sù ®æi míi cña v¨n häc biÓu hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nµo ? h) KÓ tªn mét sè t¸c gi¶ tiªu biÓu cho sù thµnh c«ng trong ®æi míi. 2. GV nhËn xÐt, ®iÒu chØnh hoÆc tæ chøc cho HS thùc hiÖn b) Sù ®æ vì cña hÖ thèng XHCN víi sù tan r· cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u XHCN. c) §­êng lèi ®æi míi vÒ t­ t­ëng, chÝnh trÞ, kinh tÕ tõ nhËn thøc ®Õn ho¹t ®éng thùc tÕ ®­îc x¸c lËp qua c¸c thêi k×, ngµy cµng æn ®Þnh, ph¸t triÓn, héi nhËp. VÞ thÕ cña mét n­íc VN ®æi míi d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong x· héi vµ tr­êng quèc tÕ. C¸i nh×n cña nhµ v¨n kh«ng ®¬n gi¶n, mét chiÒu mµ ®a diÖn, gãc c¹nh, cã tÝnh chÊt ®èi tho¹i, ®èi chÊn. Ng­êi ®äc mong chê nh÷ng kh¸m ph¸ míi cña v¨n häc vµ ®¸p øng ®­îc nhiÒu nhu cÇu phong phó trong ®ã cã nhu cÇu gi¶i trÝ vµ thÓ nghiÖm t©m linh. 1.2- Nh÷ng t¸c ®éng chÝnh a) Bèi c¶nh x· héi nhÊt lµ tõ 1986 trë ®i ®· t¸c ®· ®æi míi, më réng c¸i nh×n, c¸ch c¶m, m«i tr­êng giao l­u cña nhµ v¨n, sù tiÕp nhËn cña c«ng chóng t¹o nªn sù ®æi míi v¨n häc ë c¶ ba ph­¬ng diÖn : t­ t­ëng - néi dung, lÝ luËn vµ nghÖ thuËt b) Do lùc l­îng v¨n häc n­íc ta vèn cã truyÒn thèng cña 30 m­¬i n¨m chiÕn ®Êu, tr­ëng thµnh, §¶ng l¹i cã sù ®æi míi kÞp thêi, ®óng h­íng, hiÖu qu¶, nªn v¨n häc ®· ®æi míi vµ ph¸t triÓn chñ yÕu theo chiÒu h­íng tÝch cùc. 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ nh÷ng thµnh tùu 2.1- Hai chÆng ®­êng ph¸t triÓn a) 1975 – 1986 : ChuyÓn tiÕp (tr¨n trë, t×m ®­êng) b) Tõ 1986 trë ®i : §æi míi 2.2- Nh÷ng dÊu hiÖu chÝnh cña sù ®æi míi a) Thiªn vÒ tÝnh thÕ sù vµ h­íng néi ; tõ cao réng ®i vµo chiÒu s©u c¸ nh©n chñ thÓ s¸ng t¹o. b) ChÊt nh©n v¨n, nh©n b¶n béc lé vµ thÓ hiÖn trong th©n phËn nh©n vËt c) C¸ thÓ ho¸ h¬n vÒ ph­¬ng ph¸p, ®a d¹ng h¬n phong c¸ch, më réng c¸ch thøc, thñ ph¸p nghÖ thuËt, t¹o lËp ng«n tõ. d) Cã sù ®æi míi, sù trë l¹i trong ®æi míi cña c¸c t¸c gi¶ tr­íc 1975. §· xuÊt hiÖn mét lùc l­îng nhµ v¨n sau 1975 mµ xu h­íng næi tréi lµ cè g¾ng t×m tßi ®æi míi, ®Õn nçi cã tr­êng hîp cã tÝnh quyÕt liÖt. ®) XuÊt hiÖn xu h­íng thÞ tr­êng, ngo¹i lai. 2.3- Mét sè thµnh tùu b­íc ®Çu a) VÒ néi dung v¨n häc, thµnh tùu ®¸ng ghi nhËn lµ sù ®æi míi c¸ch nh×n, ph¶n ¸nh, c¶m nhËn ; lÊy c¸ nh©n (cuéc sèng, sè phËn) vµ bèi c¶nh g¾n víi nhu cÇu c¸ nh©n lµm trôc xoay chÝnh. VÒ nghÖ thuËt lµ sù ®a d¹ng trong ph­¬ng ph¸p, thñ ph¸p. b) §· cã nh÷ng t¸c gi¶, t¸c phÈm ®­îc ghi nhËn (th¬/tr­êng ca, v¨n xu«i, kÞch. Lµ nh÷ng tr­êng hîp võa truyÒn thèng võa ®æi míi ; g¾n víi d©n téc, héi nhËp víi quèc tÕ, tiÕng lßng nhµ v¨n hßa víi tiÕng nãi x· héi. Thanh Th¶o, H÷u ThØnh, Xu©n Quúnh, NguyÔn Duy, TrÇn NhuËn Minh, NguyÔn Quang Thiªu, Y Ph­¬ng,...(th¬). NguyÔn Minh Ch©u, Lª Lùu, NguyÔn Kh¶i, NguyÔn Kh¾c Tr­êng, NguyÔn Huy ThiÖp, B¶o Ninh,...(v¨n xu«i), L­u Quang Vò (kÞch) Ho¹t ®éng 4 – H­íng dÉn HS tæng kÕt HS (theo nhãm) thùc hiÖn bµi tËp chän néi dung ®iÒn chç trèng ®Ó tæng kÕt Tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 mét (...) b¾t ®Çu. Cho ®Õn h«m nay, ta cã thÓ chia (...) thµnh (...). (...) thø nhÊt ®· khÐp l¹i. §©y lµ (....) tr¶i qua (...), nh­ng “xøng ®¸ng ®øng vµo hµng ngò tiªn phong cña nh÷ng nÒn v¨n häc nghÖ thuËt chèng ®Õ quèc trong thêi ®¹i ngµy nay”. (...) tõ sau (...), v¨n häc ®ang trªn con ®­êng (...) còng ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu. DÉu cßn nhiÒu tr¨n trë, ph¶i qua nhiÒu th¸ch thøc ®Ó tù kh¼ng ®Þnh, nh­ng víi (...), chóng ta nhÊt ®Þnh sÏ (...). GV: §¸nh gi¸ hoÆc giao cho HS ®¸nh gi¸ chÐo, III. Tæng kÕt Tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 mét (thêi ®¹i v¨n häc míi) b¾t ®Çu. Cho ®Õn h«m nay, ta cã thÓ chia (thêi ®¹i v¨n häc nµy) thµnh (hai giai ®o¹n). (Giai ®o¹n thø nhÊt) ®· khÐp l¹i. §©y lµ (giai ®o¹n) tr¶i qua (ba m­¬i n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng MÜ), nh­ng “xøng ®¸ng ®øng vµo hµng ngò tiªn phong cña nh÷ng nÒn v¨n häc nghÖ thuËt chèng ®Õ quèc trong thêi ®¹i ngµy nay”. (Giai ®o¹n thø hai) tõ sau (®¹i th¾ng 1975), v¨n häc ®ang trªn con ®­êng (t×m tßi, ®æi míi) còng ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu. DÉu cßn nhiÒu tr¨n trë, ph¶i qua nhiÒu th¸ch thøc ®Ó tù kh¼ng ®Þnh, nh­ng víi (truyÒn thèng lÞch sö, c¸ch m¹ng), chóng ta nhÊt ®Þnh sÏ (x©y dùng thµnh c«ng mét nÒn v¨n häc tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc). D. DÆn dß: - T×m ®äc mét sè t¸c phÈm cña NguyÔn Duy, Thanh Th¶o…. - So¹n bµi “ NghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ Ngµy so¹n: TiÕt: Lµm v¨n NghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ A. Môc tiªu cÇn ®¹t. Gióp HS: - BiÕt nªu ý kiÕn nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ®èi víi mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ vµ vËn dông tæng hîp c¸c thao t¸c nghÞ luËn trong v¨n nghÞ luËn. - Cã ý thøc tiÕp thu nh÷ng quan niÖm ®óng ®¾n vµ phª ph¸n nh÷ng quan niÖm sai lÇm. - ViÕt ®­îc bµi v¨n nghÞ vÒ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ. B. chuÈn bÞ: - GV: ThiÕt kÕ bµi d¹y, Tµi liÖu tham kh¶o - HS : S¸ch GK, bµi so¹n c. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. æn ®Þnh tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò 3. Bµi míi NghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ lµ mét h×nh thøc nghÞ luËn, mét d¹ng thuéc nghÞ luËn x· héi kh«ng cã néi dung lÝ thuyÕt riªng nªn ®©y lµ mét h×nh thøc luyÖn tËp kÜ n¨ng nghÞ luËn cho c¸c em. Gióp c¸c em vËn dông tæng hîp c¸c thao t¸c nghÞ luËn vµo mét lo¹i ®Ò cô thÓ. Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 1- Thùc hiÖn t×m hiÓu ®Ò, lËp dµn ý ®Ò trong SGK rót ra c¸ch lµm I. C¸ch lµm mét bµi nghÞ luËn x· héi bµn vÒ mét vÊn ®Ò t­ t­ëng, ®¹o lÝ 1. C¸ nh©n HS tr¶ lêi ng¾n gän c¸c c©u hái ë môc 1- SGK ®Ó thùc hiÖn t×m hiÓu ®Ò a) GV ghi c©u hái vµ phÇn tr¶ lêi cña HS lªn b¶ng (hoÆc m¸y tÝnh vµ chuyÓn lªn mµn h×nh lín) b) Tæ chøc cho HS nhËn xÐt, gãp ý råi bæ sung hoµn chØnh 1. T×m hiÓu ®Ò, lËp dµn ý ®Ò v¨n SGK 1.1- T×m hiÓu ®Ò a) D­íi d¹ng c©u hái, Tè H÷u ®Æt ra vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng trong ®êi sèng mçi con ng­êi. Nh­ng «ng kh«ng ®Æt chung nh­ x­a nay ng­êi ta vÉn tù hái lµ “Sèng nh­ thÕ nµo ?” mµ ®Æt vÊn ®Ò “Sèng ®Ñp lµ nh­ thÕ nµo ? NghÜa lµ kh¼ng ®Þnh lèi sèng ®Ñp nÕu muèn xøng ®¸ng lµ con ng­êi vµ h­íng c©u hái “Sèng ®Ñp lµ thÕ nµo hìi b¹n ?” ®Õn líp tuæi trÎ. b) Sèng ®Ñp lµ sèng cã lÝ t­ëng, môc ®Ých, t­ t­ëng, t×nh c¶m ®óng ®¾n, lµnh m¹nh, trong s¸ng, vÞ tha ; cã tri thøc, v¨n hãa vµ biÕt hµnh ®éng v× nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp ®ã. §Ó sèng ®Ñp, mçi ng­êi cÇn ph¶i tu d­ìng, rÌn luyÖn b¶n th©n th­êng xuyªn tõ tinh thÇn, thÓ chÊt ®Õn c¸c n¨ng lùc, kÜ n¨ng míi cã thÓ hoµn thµnh t©m nguyÖn nµy. c) Víi ®Ò v¨n nµy, cã thÓ sö dông c¸c thao t¸c lËp luËn : gi¶i thÝch (sèng ®Ñp), ph©n tÝch (c¸c khÝa c¹nh cña sèng ®Ñp), chøng minh (thuËn, nghÞch c¸c khÝa c¹nh), b×nh luËn, b¸c bá (bµn vÒ c¸ch rÌn luyÖn ®Ó sèng ®Ñp, kh¼ng ®Þnh, phª ph¸n lèi sèng, hµnh vi kh«ng ®Ñp). DÉn chøng thùc tÕ lµ chÝnh, trong ®ã dÉn chøng c¸c g­¬ng sèng ®Ñp (con ng­êi, hµnh vi) lµ chñ yÕu. Cã thÓ lÊy c¸c vÝ dô ph¶n diªn ; còng cã thÓ dÉn c¸c danh ng«n hay th¬ v¨n (nh­ mét tuyªn ng«n, dÉn chøng vÒ lèi sèng). L­u ý, kh«ng sa ®µ vµo ph©n tÝch ®Ó tr¸nh xa ®Ò, l¹c ®èi t­îng nghÞ luËn. 2. HS lËp dµn ý a) HS dùa vµo phÇn t×m hiÓu ®Ò ®· hoµn thµnh ®Ó x©y dùng dµn ý cô thÓ. GV nªn ph©n chia ®Ó 1 HS chØ lµm thËt tèt 1 phÇn trong 3 phÇn cña dµn ý. b) GV thÈm ®Þnh mét sè s¶n phÈm cña HS ë c¶ 3 phÇn dµn ý. Tõ thùc tÕ thÈm ®Þnh chØ ra ­u, nh­îc, nhÊt lµ nhÊn m¹nh c¸ch t¹o ra më bµi, th©n bµi, kÕt luËn cho HS. + Më bµi ph¶i ®¶m b¶o 2 yªu cÇu chÝnh vµ c¸ch thùc hiÖn 2 yªu cÇu nµy : - Giíi thiÖu chung vÊn ®Ò (c¸ch giíi thiÖu - diÔn dÞch, qui n¹p hay ph¶n ®Ò ®Òu ph¶i t¹o ra kh«ng gian hoÆc ®Çu mèi dÉn ®Õn luËn ®Ò sÏ nghÞ luËn) - Nªu luËn ®Ò cô thÓ (dÉn nguyªn hoÆc tãm t¾t ®Òu ph¶i xuÊt hiÖn c©u/®o¹n chøa luËn ®Ò) sao cho luËn ®Ò g¾n bã chÆt chÏ víi néi dung dÉn gi¶i. 1.2- LËp dµn ý a) Më bµi a1) M. Go-r¬-ki tõng chØ ra r»ng, “trong con ng­êi cã hai khuynh h­íng phñ ®Þnh lÉn nhau, ®Êu tranh lÉn nhau nhiÒu h¬n vµ th­êng xuyªn h¬n c¶ - khuynh h­íng sèng cho tèt h¬n vµ khuynh h­íng sèng cho s­íng h¬n”. Kh«ng nh×n nhËn tæng qu¸t nh­ ®¹i v¨n hµo Nga, (a) Tè H÷u h­íng vÒ tuæi trÎ, líp ng­êi rÊt cÇn x¸c lËp mét cuèc sèng cã ý nghÜa c©u hái “¤i, sèng ®Ñp lµ thÕ nµo hìi b¹n ?”. C¸i c©u hái mµ bÊt k× ai muèn sèng xøng ®¸ng ®Òu ph¶i tr¶ lêi. a2) Tè H÷u tõ tuæi thanh niªn ®· “b©ng khu©ng ®i kiÕm lÏ yªu ®êi”, “b©ng khu©ng ®øng gi÷a hai dßng n­íc” vµ ®· chän lÝ t­ëng céng s¶n, chän lèi sèng ®Ñp, “lµ con cña v¹n nhµ”. (a) V× vËy, «ng rÊt chó ý ®Õn lèi sèng, “sèng ®Ñp”. Cho nªn trong nh÷ng khóc ca cña lßng m×nh, Tè H÷u th­êng tha thiÕt gieo vµo vµo lßng ng­êi, nhÊt lµ thÕ hÖ trÎ, c©u hái “¤i, sèng ®Ñp lµ thÕ nµo hìi b¹n ?”. (GV cã thÓ tham kh¶o hai më ®Ò a1, a2 lµm vÝ dô, ph©n tÝch chóng ®Ó lµm s¸ng tá (a1 - ®o¹n (a) lµ kh«ng gian hµm chøa. a2 - ®o¹n (a) lµ ®Çu mèi d·n ®Õn luËn ®Ò. ë c¶ 2, ta ®Òu cã thÓ bá phÇn (a) chØnh söa chót Ýt ®Ó cã më ®Ó trùc tiÕp, ng¾n gän. C¶ a1, a2 ®Òu theo lèi diÔn dÞch). + Th©n bµi - §¸nh gi¸ phÇn thùc hiÖn, gãp ý cña HS, GV kh¾c s©u cho HS 3 ®iÓm : Thø nhÊt, kÕt hîp thao t¸c lËp luËn víi c¸c néi dung cÇn nghÞ luËn ®Ó ®­îc c¸c phÇn cña th©n bµi. Th«ng th­êng, më ®Çu phÇn lµ tªn cña thao t¸c. Thø hai, nghÞ luËn vÒ t­ t­ëng, ®¹o lÝ nãi chung cÇn cã phÇn liªn hÖ thùc tÕ vµ b¶n th©n. Thø 3, Hai thao t¸c chñ yÕu lµ gi¶i thÝch vµ ph©n tÝch. Nh­ng ph©n tÝch bao giê còng g¾n víi chøng minh,è s¸nh, b×nh luËn/b¸c bá. ChØ khi nµo thÊy cÇn thiÕt míi t¸ch chøng minh, b×nh lu©n/b¸c bá thµnh phÇn riªng. b) Th©n bµi - Gi¶i thÝch kh¸i niÖm “sèng ®Ñp” b»ng c¸ch nªu c¸c khÝa c¹nh néi dung (ý b phÇn T×m hiÓu ®Ò) - Ph©n tÝch – chøng minh c¸c khÝa c¹nh “sèng ®Ñp” b»ng mét trong hai c¸ch : C¸ch 1 : nªu vÝ dô ®iÓn h×nh, tËp trung, tiªu biÓu cho c¸c khÝa c¹nh ®· nªu (tÊm g­¬ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh). C¸ch 2 : Mçi khÝa c¹nh quan träng ®­a ra dÉn chøng tiªu biÓu kh¸c nhau hoÆc trong ®êi sèng th­êng ngµy mµ ai còng ph¶i thõa nhËn (mét g­¬ng ng­êi tèt, mét viÖc lµm ®Ñp). - B×nh luËn : + Sèng ®Ñp lµ môc ®Ých, lùa chän, biÓu hiÖn cña con ng­êi ch©n chÝnh, xøng ®¸ng lµ ng­êi + Cã thÓ thÊy ë nh÷ng vÜ nh©n, nh­ng còng ë con ng­êi b×nh th­êng ; cã thÓ lµ hµnh ®éng cao c¶, vÜ ®¹i, nh­ng còng thÊy trong c¸c hµnh vi, cö chØ th­êng ngµy + Chñ yÕu thÓ hiÖn qua lèi sèng, b»ng hµnh ®éng. - B¸c bá, phª ph¸n quan niÖm vµ lèi sèng kh«ng ®Ñp. - Liªn hÖ b¶n th©n. + KÕt luËn §¸nh gi¸ phÇn thùc hiÖn cña HS, GV l­u ý, phÇn KÕt luËn cÇn, thø nhÊt, kh¼ng ®Þnh l¹i vÊn ®Ì nªu ra ë ®Ò bµi ; thø hai, nªu ý nghÜa chung nhÊt cña vÊn ®Ò trong ®êi sèng, ®èi víi cong ng­êi, x· héi c) KÕt luËn - Kh¼ng ®Þnh ý nghÜa cña vÊn ®Ò sèng ®Ñp. - Nh¾c nhë mäi ng­êi coi träng lèi sèng, sèng cho xøng ®¸ng ; c¶nh tØnh sù lµm mÊt nh©n c¸ch nhÊt lµ thÕ hÖ trÎ trong mét ®êi sèng nhiÒu c¸m dç nh­ hiÖn nay. GV cho HS X¸c ®Þnh c¸c kiÕn thøc vÒ kiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ 1. HS tr¶ lêi 2 c©u hái : a) NghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ lµ g× ? b) Lµm bµi nghÞ luËn nh­ thÐ nµo ? 2. GV nhËn xÐt, luËn gi¶i thªm. HS ®äc phÇn Ghi nhí. 3. GV cã thÓ nªu c«ng thøc ng¾n gän : Kh«ng ph¶i lµ hiÖn t­îng ®êi sèng, lµ vÊn ®Ò v¨n häc th× lµ t­ t­ëng, ®¹o lÝ. Xö lÝ qua c¸c b­íc : Giíi thiÖu – Gi¶i thÝch – Ph©n tÝch vµ Chøng minh – B×nh luËn vµ B¸c bá – Kh¼ng ®Þnh vµ Nªu ý nghÜa, rót bµi häc 2. KiÓu bµi nghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ vµ c¸ch lµm. a) §èi t­îng ®­îc ®­a ra nghÞ luËn lµ mét t­ t­ëng, ®¹o lÝ. Kh«ng ph¶i lµ mét hiÖn t­îng ®êi sèng x· héi, còng kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò v¨n häc. Th­êng ®­îc ph¸t biÓu ng¾n gän, c« ®äng, kh¸i qu¸t nhÊt. b) C¸ch x©y dùng v¨n b¶n nghÞ luËn nµy gåm c¸c b­íc sau : Thø nhÊt, giíi thiÖu vÊn ®Ò ®­a ra bµn luËn. Thø hai, gi¶i thÝch t­ t­ëng, ®¹o lÝ cÇn nghÞ bµn (nªu c¸c khÝa c¹nh néi dung cña t­ t­ëng, ®¹o lÝ nµy). Thø ba, ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn c¸c khÝa c¹nh ; b¸c bá, phª ph¸n nh÷ng sai lÖch liªn quan. Thø t­, kh¼ng ®Þnh chung, nªu ý nghÜa, liªn hÖ, rót ra bµi häc nhËn thøc vµ hµnh ®éng. Ho¹t ®éng 2 - LuyÖn tËp II. LuyÖn tËp 1. LuyÖn tËp 1 a) Mét HS ®äc, c¶ líp võa nghe v¨n b¶n võa theo dâi qua SGK, suy nghÜ. b) Tr¶ lêi c¸c c©u hái ë SGK GV tæ chøc nghiÖm thu. 1. Bµi 1 - VÊn ®Ò nghÞ luËn : + VÊn ®Ò v¨n ho¸, sù kh«n ngoan cña con ng­êi. + §Æt tªn cho v¨n b¶n (vÝ dô) : V¨n ho¸ vµ sù kh«n ngoan cña con ng­êi. - C¸c thao t¸c ®· sö dông : + Gi¶i thÝch, ph©n tÝch, chøng minh b×nh luËn. + VÝ dô vÒ thao t¸c gi¶i thÝch : “V¨n ho¸ - ®ã cã ph¶i lµ sù ph¸t triÓn néi t¹i bªn trong mét con ng­êi hay kh«ng? ... V¨n ho¸ nghÜa lµ tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã”. - NÐt ®Æc s¾c trong diÔn ®¹t : + Dïng c©u nghi vÊn ®Ó thu hót + LËp có ph¸p vµ phÐp thÕ + DiÔn dÞch - quy n¹p. 2. LuyÖn tËp 2 a) GV nh¾c l¹i hÖ thao t¸c ®· ®óc gän : Giíi – Gi¶i – Ph©n - Chøng – B×nh - B¸c – Kh¼ng - Nªu vµ võa ph©n tÝch thao t¸c võa cho “mÉu”. b) Yªu cÇu HS thùc hiÖn ë nhµ phÇn cßn l¹i. 2. Bµi 2 VÝ dô (Giíi - Giíi thiÖu vÊn ®Ò) : + Muèn giíi thiÖu, ph¶i x¸c ®Þnh ®óng “®ã lµ v/® g× ?” §©y lµ v/® (t­ t­ëng) “Vai trß cña lÝ t­ëng trong cuéc sèng mçi con ng­êi”. + VËy sÏ “giíi thiÖu” t­ t­ëng nµy nh­ thÕ nµo ? (Ng­êi ta nãi, l¹c rõng cø nh×n sao B¾c ®Èu mµ ®i, vÝ sao B¾c ®Èu chØ cho ta ®­êng ®i ®óng. Trong cuéc sèng mçi con ng­êi, lÝ t­ëng ®­îc vÝ nh­ sao B¾c ®Èu vËy. VÒ ®iÒu nµy,... tõng nãi “LÝ t­ëng,...”. D. DÆn dß: So¹n bµi “ Tuyªn ng«n ®éc lËp” Ngµy so¹n: TiÕt ®äc v¨n Tuyªn ng«n ®éc lËp ( PhÇn I - T¸c gi¶ ) Hå ChÝ Minh A. Môc tiªu cÇn ®¹t. Gióp HS: - HiÓu ®­îc quan ®iÓm s¸ng t¸c - N¾m kh¸i qu¸t vÒ sù nghiÖp v¨n häc - N¾m ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt cña Hå ChÝ Minh - VËn dông cã hiÖu qu¶ trong viÖc ®äc hiÓu th¬ v¨n cña Ng­êi. B. chuÈn bÞ: - GV: ThiÕt kÕ bµi d¹y, Tµi liÖu tham kh¶o - HS : S¸ch GK, bµi so¹n c. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. æn ®Þnh tæ chøc 2. KiÓm tra bµi cò 3. Bµi míi Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 1- T×m hiÓu tiÓu sö 1. HS tr×nh bµy tiÓu sö 2. GV gãp ý dµn ý vµ ®Þnh h­íng: Gèc yªu n­íc + Nung nÊu lßng yªu n­íc + T×m ®­êng cøu n­íc + B¾t gÆp vò khÝ cøu n­íc + VËn ®éng CM ®Ó hoµn thµnh sù nghiÖp cøu n­íc + Thµnh c«ng + §¸nh gi¸ chung vÒ con ng­êi vµ sù nghiÖp 3. HS ph¸t biÓu kh¸i qu¸t vÒ cuéc ®êi, sù nghiÖp Hå ChÝ Minh I- TiÓu sö 1. Quª h­¬ng, gia ®×nh, ho¹t ®éng tr­íc khi t×m ®­êng cøu n­íc - Gia ®×nh nhµ nho yªu n­íc - Quª h­¬ng (...) lµ mét vïng giµu truyÒn thèng v¨n hãa vµ yªu n­íc. - §· häc ch÷ H¸n, tr­êng Ph¸p vµ d¹y häc cho ®Õn n¨m 21 tuæi. 2. Hµnh tr×nh, ho¹t ®éng, sù nghiÖp c¸ch m¹ng (c¸c mèc quan träng) - 1911 – 1919 : ra n­íc ngo