Bài giảng môn học Vật lý lớp 10 - Bài 1: Chuyển động cơ (tiếp theo)

Phaàn moät: CÔ HOÏC. Chöông I: ÑOÄNG HOÏC CHAÁT ÑIEÅM. Baøi 1: CHUYEÅN ÑOÄNG CÔ MỤC TIÊU Kiến thức Hiểu được các khái niệm co bản: tính tương đối của chuyển động, chất điểm, hệ quy chiếu, xác định vị trí của một chất điểm bằng tọa độ, xác định thời gian bằng đồng hồ, phân biệt khoảng thời gian và thời điểm. Hiểu rõ là muốn nghiên cứu chuyển động của chất điểm, cần thiết là chọn một hệ quy để xác định vị chí của chất điểm và thời điểm tương ứng. Nắm vững được cách xác định tọa độ và thời điểm tương ứng của một chất điểm trên hệ trục tọa độ. Kỹ năng Chọn hệ quy chiếu mô tả chuyển động. Chọn mốc thời gian, xác định thời gian. Phân biệt chuyển động cơ với chuyển động khác. CHUẨN BỊ Giáo viên Hình vẽ chiếc đu quay trên giấy to. Chuẩn bị tình huống sau khi cho học sinh thảo luận: Bạn của em ở quê chưa từng đến thị xã, em sẽ phải dùng những vật mốc và hệ tọa độ nào để chỉ cho bạn đến được trường thăm em? Học sinh Xem lại những vấn đề đã được học ở lớp 8: Thế nào là chuyển động? Thế nào là độ dài đại số của một đoạn thẳng? Gợi ý ứng dụng CNTT GV có thể chuẩn bị những đoạn video về các loại chuyển động cơ học, soạn các câu hỏi trắc nghiệm, hình vẽ mô phỏng quỹ đạo của chất điểm... PHƯƠNG PHÁP Dieãn giaûng, vaán ñaùp, giaûi quyeát vaán ñeà D. TIEÁN TRÌNH LEÂN LÔÙP. 1. OÅn ñònh toå chöùc OÅn ñònh lôùp, ñieåm danh 2. Kieåm tra baøi cuõ Nhaéc laïi kieán thöùc ñaõ hoïc veà chuyeån ñoäng cô, vaät laøm moác 3. Baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung kieán thöùc Hoaït ñoäng 1: Giôùi thieäu chöông trình - Goàm 2 phaàn: Cô hoïc vaø Nhieät hoïc. Phaàn cô hoïc goàm 4 chöông noùi veà chaát ñieåm, vaät raén, caùc ñònh luaät baøo toaøn. Chöông I: Ñoäng hoïc chaát ñieåm. Noäi dung laø khaûo saùt caùt loaïi chuyeån ñoäng. Baøi 1: cho ta khaùi nieäm veà chuyeån ñoäng cô, chaát ñieåm, quyõ ñaïo, caùch xaùc ñònh vò trí cuûa vaät trong khoâng gian. Hoaït ñoäng 2: Nhận biết chuyển động cơ, vật mốc, chất điểm, quỹ đạo, thời gian trong chuyển động. GV: Yêu cầu: HS xem tranh SGK nêu câu hỏi (Kiến thức lớp 8) để học sinh trả lời. Gợi ý: Cho HS một số chuyển động điển hình. Chuyển động cơ là gì? Vật mốc? Ví dụ? GV: Phân tích: Dấu hiệu của chuyển động tương đối. *Tại sao chuyển động cơ có tính tương đối? Ví dụ? -Hướng dẫn: HS xem tranh SGK và nhận xét ví dụ của HS. -Hướng dẫn: HS trả lời câu hỏi C1 GV: Cho HS tìm hiểu và trả lời các câu hỏi: Chất điểm là gì? Khi nào một vật được coi là chất điểm? *Quỹ đạo là gì? Ví dụ. HS: Trả lời câu hỏi C1. Tìm cách mô tả vị trí của chất điểm trên quỹ đạo. GV: Gợi ý: Trục tọa độ, điểm mốc, vị trí vật tại những thời điểm khác nhau. Giới thiệu: Hình 1.5 Giới thiệu cách đo thời gian, đơn vị. HS: Trả lời câu hỏi C2 GV: Cho HS tìm hiểu và trả lời các câu hỏi: -Đo thời gian dùng đồng hồ như thế nào? -Cách chọn mốc (Gốc) thời gian. -Biểu diễn trên trục số. -Khai thác ý nghĩa của bảng giờ tàu SGK GV: Hướng dẫn cách biểu diễn, cách tính thời gian. Hoaït ñoäng 3: Tìm hieåu hệ quy chiếu vaø chuyển động tịnh tiến. GV: Gợi ý về vật mốc, trục tọa độ biểu diễn vị trí, trục biểu diễn thời gian. HS: Nêu định nghĩa của hệ quy chiếu. GV: Biểu diễn chuyển động của chất điểm trên trục Oxt? GV: Yêu cầu HS trả lời C3. -Giới thiệu tranh đu quay -Phân tích dấu hiệu của chuyển động tịnh tiến. GV: Yêu cầu: HS lấy ví dụ về CĐTT HS: Lấy một số ví dụ khác về chuyển động tịnh tiến. GV: Nhận xét các ví dụ. 1. Chuyển động cơ là gì? *Chuyển động cơ là sự dời chỗ của vật theo thời gian. - Khi vật dời chỗ thì có sự thay đổi khoảng cách giữa vật và các vật khác được coi như đứng yên. Vật đứng yên được gọi là vật mốc. - Chuyển động cơ có tính tương đối. 2. Chất điểm. Quỹ đạo của chất điểm - Trong những trường hợp kích thước của vật nhỏ so với phạm vi chuyển động của nó, ta có thể coi vật như một chất điểm - một điểm hình học và có khối lượng của vật. - Khi chuyển động, chất điểm vach một đường trong không gian gọi là quỹ đạo. 3. Xác định vị trí của một chất điểm - Để xác định vị trí của một chất điểm, người ta chọn một vật mốc, gắn vào đó một hệ tọa độ, vị trí của chất điểm được xác định bằng tọa độ của nó trong hệ tọa độ này. 4. Xác định thời gian - Muốn xác định thời điểm xảy ra một hiện tượng nào đó, người ta chọn một gốc thời gian và tính khoảng thời gian từ gốc đến lúc đó. - Như vậy để xác định thời điểm, ta cần có một đồng hồ và chọn một gốc thời gian. Thời gian có thể được biểu diễn bằng một trục số, trên đó mốc 0 được chọn ứng với một sự kiện xảy ra. 5. Hệ Quy chiếu *Một vật mốc gắn với một hệ tọa độ và một gốc thời gian cùng với một đồng hồ hợp thành một hệ quy chiếu. Hệ quy chiếu = Hệ tọa độ gắn với vật mốc + Đồng hồ và gốc thời gian 6. Chuyển động tịnh tiến *Tổng quát, khi vật chuyển động tịnh tiến, mọi điểm của nó có quỹ đạo giống hệt nhau, có thể chồng khít nên nhau được. 4. Cuûng coá vaø luyeän taäp. - Hoaøn thaønh phieáu hoïc taäp -Nhaéc laïi caùc khaùi nieäm: chuyeån ñoäng cô, chaát ñieåm, quyõ ñaïo, moác thôøi gian, ñoàng hoà, heä toaï ñoä, heä quy chieáu -Phaân bieät thôøi gian vaø thôøi ñieåm -Ñoåi moät soá moác thôøi gian 5. Höôùng daãn hoïc sinh töï hoïc ôû nhaø - Nêu câu hỏi và bài tập về nhà. -Yêu cầu:HS chuẩn bị bài sau. + Hoïc baøi, laøm taát caû caùc baøi taäp trong SGK + Chuaån bò baøi môùi: Vaän toác trong chuyeån ñoäng thaúng ñeàu + Khaùi nieäm chuyeån ñoäng thaúng ñeàu, ñoä dôøi + Caùc phöông trình chuyeån ñoäng duøng trong chuyeån ñoäng thaúng ñeàu + Caùc löu yù khi söû duïng caùc phöông trình chuyeån ñoäng thaúng ñeàu