Đề cương ôn tập – Ngữ văn 7 học kỳ II - Trường THCS Phước Nguyên

Trường THCS Phước Nguyên Tổ Ngữ văn ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP – NGỮ VĂN 7 HK II *************** A. NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH : I. VĂN HỌC : Ôn tập văn bản xếp theo thể loại và bộ phận văn học : 1. Văn học dân gian : - Tục ngữ về thiên nhiên và LĐSX, về con người và xã hội. - Chèo : Quan Âm Thị Kính. 2. Văn học viết : a. Văn bản nghị luận : - Tinh thần yêu nước của nhân dân ta - Hồ Chí Minh - Sự giàu đẹp của tiếng Việt - Đặng Thai Mai - Đức tính giản dị của Bác Hồ - Phạm Văn Đồng - Ý nghĩa văn chương - Hoài Thanh b. Truyện hiện đại : - Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn - Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu - Nguyễn Ái Quốc c. Văn bản nhật dụng : Vẻ đẹp văn hóa : Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh) II. TIẾNG VIỆT : Các kiểu câu đơn : * Câu theo cấu tạo (kết cấu C – V) : Câu đơn bình thường - Câu đơn đặc biệt. * Câu theo mục đích nói : Câu nghi vấn - Câu trần thuật - Câu cầu khiến - Câu cảm thán. 2. Các phép biến đổi câu : * Thêm, bớt thành phần câu : - Câu rút gọn - Câu mở rộng : + Thêm trạng ngữ cho câu. + Dùng cụm C-V để mở rộng câu. * Chuyển đổi kiểu câu : Chuyến đổi câu chủ động thành câu bị động. 3. Dấu câu : - Dấu chấm lửng - Dấu chấm phẩy - Dấu gạch ngang . - Phân biệt dấu gạch ngang và dấu gạch nối. III. TẬP LÀM VĂN : 1. Văn nghị luận : a. Thế nào là văn nghị luận ? b. Đặc điểm của văn nghị luận : Luận điểm - luận cứ - lập luận. c. Bố cục bài văn nghị luận d. Các phương pháp lập luận : Lập luận chứng minh và lập luận giải thích. e. Các bước làm bài văn nghị luận : Tìm hiểu đề -> Tìm ý -> Lập dàn ý -> Viết bài -> Đọc và sửa bài. 2. Văn bản hành chinh : - Thế nào là văn bản hành chính ? - Các kiểu văn bản hành chính : ĐỀ NGHỊ - BÁO CÁO - Cách làm văn bản : ĐỀ NGHỊ - BÁO CÁO B. PHƯƠNG PHÁP ÔN TẬP : I. Đối với môn văn học : HS tiến hành ôn tập những nội dung sau : - Hệ thống hóa các khái niệm, thể loại văn học : Tục ngữ, chèo, tác phẩm nghị luận, truyện ngắn hiện đại. - Nắm tác giả, tác phẩm (hoàn cảnh sáng tác), thể loại, phương thức biểu đạt, khái niệm về phép tương phản và tăng cấp trong nghệ thuật. - Hệ thống hóa giá trị tư tưởng, giá trị nghệ thuật của tác phẩm truyện ngắn theo mẫu sau : STT Nhan đề - Tác giả Giá trị tư tưởng Giá trị nghệ thuật 1. Đối với văn bản truyện ngắn hiện đại HS cần : Tóm tắt truyện, xác định nhân vật chính và tính cách của nhân vật và phát biểu cảm nghĩ về nhân vật đó. 2. Đối với văn bản nghị luận HS cần xác định:Hệ thống luận điểm và phương pháp lập luận theo mẫu sau: STT Tên văn bản Đề tài Luận điểm chính Phương pháp lập luận II. Đối với phân môn tiếng Việt : HS cần nắm : - Khái niệm về câu và dấu câu.. - Đặc điẻm công dụng của các kiểu câu (theo cấu tạo và theo mục đích nói) - Nhận diện được các kiểu câu và biết đặt câu, viết đoạn văn sử dụng các kiểu câu. - Đối với cụm bài : Biến đổi câu, HS cần biết cách chuyển đổi từ câu chủ động thành câu bị động và biết phân biệt hai kiểu câu trên. - Biết cách rút gọn câu hoặc mở rộng thành phần CN – VN, mở rộng các cụm từ… - Biết cách sử dụng và điền dấu câu thích hợp trong đoạn văn cụ thể. III. Đối với phân môn Tập làm văn : 1. HS cần phân biệt chức năng của lí lẽ - dẫn chứng – lập luận : - Lí lẽ : Dùng để giải thích, cắt nghĩa, phân tích -> hiểu. - Dẫn chứng : Dùng để xác nhận vấn đề đúng, có thật -> tin (Dẫn chứng cần phải có sự chọn lọc tiêu biểu, toàn diện) - Lập luận : Sắp xếp lí lẽ và dẫn chứng theo trình tự hợp lí, logic -> để nâng cao tính thuyết phục. 2. Khi làm bài văn nghị luận cần tiến hành các bước : a. Tìm hiểu đề : Xác định yêu cầu : - Đối tượng nghị luận ? - Phương pháp lập luận : Chứng minh hay giải thích ? - Phạm vi nghị luận ? * Cần nhận diện phương pháp lập luận qua các từ ngữ như : - Lập luận chứng minh thể hiện qua các từ ngữ : Hãy chứng minh…Hãy làm sáng tỏ vấn đề … Dùng dẫn chứng để minh họa hoặc xác nhận vấn đề… - Lập luận giải thích thể hiện qua các từ ngữ : Hãy giải thích…Em hiểu như thế nào ?... Hãy giải thích và nêu ý nghĩa ?... b. Tìm ý : Cần đặt ra những câu hỏi để xác lập hệ thống luận điểm : Lập luận chứng minh Lập luận giải thích - Vấn đề chứng minh có ý nghĩa như thế nào ? - Giải thích nghĩa đen và nghĩa bóng -> Ý nghĩa ? - Dẫn chứng lấy ở đâu ? - Cần sử dụng những dẫn chứng nào ? - Nội dung vấn đề có ý nghĩa gì ? - Vì sao có ý nghĩa…? Tại sao…? Do đâu…? - Vấn đề có ý nghĩa thiết thực như thế nào trong học tập ? Trong lao động ? Trong cuộc sống ? - Từ xưa đến nay có ý nghĩa…? - Thực hiện vấn đề như thế nào ? Cần phân biệt mức độ sử dụng lí lẽ và dẫn chứng trong hai dạng bài : Lập luận chứng minh và lập luận giải thích. Đối với phương pháp lập luận chứng minh khi đưa dẫn chứng cần liệt kê và phân tích dẫn chứng. c. Lập dàn ý : Xây dựng dàn ý để có lập luận logic, chặt chẽ nâng cao tính thuyết phục. Cần nắm bố cục của hai dạng bài : Lập luận chứng minh và lập luận giải thích. DÀN Ý CHUNG CỦA CÁC PHÉP LẬP LUẬN Lập luận chứng minh Lập luận giải thích 1. Mở bài : Dẫn dắt vấn đề : - Nêu xuất xứ, hoàn cảnh của vấn đề (có thể dẫn dắt trực tiếp, gián tiếp hoặc tương phản) - Nêu vấn đề. 2. Thân bài : a. Giải thích vấn đề cần chứng minh : - Nghĩa đen -> Nghĩa bóng => Ý nghĩa cả câu. b. Chứng minh vấn đề : Chú ý phạm vi dẫn chứng. Chứng minh từng luận điểm và sắp xếp như sau : * Luận điểm 1: - Nêu khái quát luận điểm 1. - Nêu dẫn chứng và phân tích dẫn chứng. - Chuyển ý… * Luận điểm 2: - Nêu khái quát luận điểm 1. - Nêu dẫn chứng và phân tích dẫn chứng. - Chuyển ý… 3. Kết bài : - Khẳng định lại tầm quan trọng của vấn đề. - Rút ra bài học cho bản thân. 1. Mở bài : Dẫn dắt vấn đề : - Nêu xuất xứ, hoàn cảnh của vấn đề (có thể dẫn dắt trực tiếp, gián tiếp hoặc tương phản) - Nêu vấn đề. 2. Thân bài : a. Nêu ý nghĩa của vấn đề cần giải thích : - Vấn đề có ý nghĩa như thế nào ?. b. Giải thích nội dung - ý nghĩa của vấn đề : - Giải thích lí do ? Nguyên nhân ? Tại sao ? Vì sao ? c. Vấn đề có ý nghĩa, tác dụng thế nào ? d. Thực hiện câu nói như thế nào ? 3. Kết bài : - Khẳng định lại tầm quan trọng của vấn đề. - Rút ra bài học cho bản thân. * Chú ý : Khi làm bài văn chứng minh cần sắp xếp dẫn chứng theo trình tự hợp lí : - Dẫn chứng theo thời gian : Từ xưa …nay ; trong chống Pháp, chống Mĩ -> hòa bình 1975. - Dẫn chứng theo trình tự không gian : Trong nước, ngoài nước; miền ngược -> miền xuôi… - Dẫn chứng theo trình tự khía cạnh vấn đề:Trong cuộc sống, trong học tập, trong lao động, trong chiến đấu. - Dẫn chứng theo văn học (theo bộ phận văn học và giai đoạn văn học): Văn học dân gian -> Văn học viết ; văn học trung đại (TK XIX), văn học hiện đại (Chống Pháp 1900 -> 1930; 1930 -> 1945 ; 1945 -> 1954 ; chống Mĩ : 1955 -> 1975 và từ 1975 -> nay). 3. Dựng đoạn và liên kết đoạn trong văn nghị luận : - Liên kết các luận điểm , luận cứ thành đoạn văn. - Đoạn văn nghị luận cần có câu chủ đề để nắm bắt nội dung (câu chủ đề là câu nêu khái quát luận điểm). - Dựa vào vị trí của câu chủ đề, ta có các cách lập luận như sau : Lập luận diễn dịch (câu chủ đề đầu đoạn văn) ; lập luận qui nạp (câu chủ đề cuối đoạn văn) hoặc lập luận theo lối nhân quả, suy luận, … 4. Học sinh tìm một số dẫn chứng và tập lập luận cho các chủ đề sau : - Chủ đề 1 : Đoàn kết – yêu thương – tương thân tương ái (Ví dụ : Thương người như thể thương thân (Tục ngữ) ; Đoàn kết là sức mạnh vô địch (Hồ Chí Minh),… - Chủ đề 2 : Kiên trì nhẫn nại (Ví dụ: Nước chảy đá mòn ; Có công mài sắt có ngày nên kim - Tục ngữ),.. - Chủ đề 3 : Nhớ ơn (Ví dụ : Ăn quả nhớ kẻ trồng cây ; Uống nước nhớ nguồn - Tục ngữ),… - Chủ đề 4 : Ảnh hưởng của môi trường đến sự phát triển con người (Ví dụ : Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng ; Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài - Tục ngữ),… 5. VĂN BẢN HÀNH CHÍNH (Văn bản điều hành) : * Đặc điểm : - Tính khuôn mẫu. - Tính chính xác (Từ ngữ rõ ràng, chính xác ; hình thức trình bày sáng sủa). * Các loại văn bản hành chính : BÁO CÁO - ĐỀ NGHỊ a. Văn bản báo cáo : * Mục đích : Tổng hợp trình bày về tình hình sự việc và kết quả đạt được của cá nhân hay tập thể. * Các loại văn bản báo cáo : Dựa vào nội dung sự việc và kết quả có nhiều loại báo cáo : Báo cáo tình hình học tập…, Báo cáo về kết quả quyên góp…, Báo cáo về phong trào thi đua…,… * Lưu ý : Khi viết báo cáo cần trả lời các câu hỏi: Ai báo cáo? Báo cáo với ai? Báo cáo về vấn đề gì? Kết quả như thế nào?(Các số liệu, chứng cứ, tình hình thu thập được ra sao?Các nhận xét đánh giá như thế nào?) b. Văn bản đề nghị : * Mục đích : Gửi lên các cá nhân hoặc tổ chức có thẩm quyền để nêu ý kiến của mình. * Lưu ý : Khi viết đề nghị cần chú ý : Ai đề nghị? Đề nghị ai? (Nơi nào?) Đề nghị điều gì ? * Dàn mục của văn bản báo cáo : * Dàn mục của văn bản đề nghị : - Quốc hiệu và tiêu ngữ - Địa điểm, ngày…thánh…năm…viết báo cáo. - Tên văn bản : BÁO CÁO về … (Viết chữ in hoa khổ chữ to) - Nơi nhận báo cáo - Người (Tổ chức) báo cáo - Nêu lí do, sự việc và kết quả đã làm được - Kí tên và ghi rõ họ tên (Ghi ở góc bên phải). - Quốc hiệu và tiêu ngữ - Địa điểm, ngày…thánh…năm…viết đề nghị. - Tên văn bản : Giấy đề nghị hoặc Bản kiến nghị (Viết chữ in hoa khổ chữ to) - Nơi nhận đề nghị - Người (Tổ chức) đề nghị - Nêu lí do, sự việc và ý kiến đề nghị với nơi nhận - Kí tên và ghi rõ họ tên (Ghi ở góc bên phải). * Khi làm báo cáo, đề nghị cần ghi rõ các đề mục và trình bày rõ ràng theo mẫu qui định. MỘT SỐ GỢI Ý TRONG ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP HỌC KÌ II MÔN : NGỮ VĂN - LỚP 7 *********** A. PHẦN VĂN BẢN : I. VĂN HỌC DÂN GIAN : * TỤC NGỮ : 1. Khái niệm tục ngữ : Là những câu nói dân gian ngắn gọn, ổn định, có nhịp điệu hình ảnh, thể hiện những kinh nghiệm của nhân dân về mọi mặt (tự nhiên, LĐSX, con người và xã hội)… 2. Các chủ đề : - Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất. - Tục ngữ về con người và xã hội. (Học thuộc các bài tục ngữ và nắm nội dung - ý nghĩa và nghệ thuật của mỗi bài). * CHÈO : - Khái niệm chèo : Chèo là loại kịch hát, múa dân gian, kể chuyện, diễn tích bàng hình thức sân khấu, thường được diễn ở sân đình nên gọi là chèo sân đình. Chèo nảy sinh và phổ biến rộng rãi ở bắc bộ. - Vở chèo : Quan Âm Thị Kính (Tóm tắt vở chèo và nắm nội dung của đoạn trích) II. VĂN HỌC VIẾT : 1. Văn bản nghị luận : * Thống kê tác phẩm nghị luận : TT Tên văn bản Tác giả Đề tài nghị luận Luận điểm chính P/p lập luận 1 Tinh thần yêu nước của nhân dân ta Hồ Chí Minh Tinh thần yêu nước của dân tộc ta Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là truyền thống quí báu của ta. Chứng minh 2 Sự giàu đẹp của tiếng Việt Đặng Thai Mai Sự giàu đẹp của Tiếng Việt Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay. Chứng minh (kết hợp giải thích) 3 Đức tính giản dị của Bác Hồ Phạm Văn Đồng Đức tính giản dị của Bác Hồ Bác giản dị ở mọi phương diện: Đời sống, sinh hoạt, lời nói, bài viết…. Chứng minh (kết hợp giải thích, bình luận) 4 Ý nghĩa văn chương Hoài Thanh Văn chương và ý nghĩa của nó với đời sống. Nguồn gốc của văn chương là lòng thương người, thương muôn loài, muôn vật. Văn chương hình dung và sáng tạo sự sống... Giải thích (kết hợp với bình luận) 2. Truyện ngắn : Đối với truyện ngắn hiện đại cần nắm tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác, tóm tắt truyện, xác định nhân vật chính và tính cách của nhân vật ; nắm các giá trị của tác phẩm… a. Văn bản : Sống chết mặc bay (Phạm Duy Tốn) - Nhân vật chính : Quan phụ mẫu. - Giá trị hiện thực : Phaûn aùnh söï ñoái laäp hoaøn toaøn giöõa cuoäc soáng vaø sinh maïng cuûa nhaân daân vôùi cuoäc soáng cuûa boïn quan laïi maø keû ñöùng ñaàu laø teân quan phủ “loøng lang daï thuù”. - Giá trị nhân đạo : Theå hieän nieàm thöông caûm cuûa taùc giaû tröôùc cuoäc soáng laàm than cô cöïc cuûa nhaân daân do thieân tai vaø thaùi ñoä voâ traùch nhieäm cuûa boïn caàm quyeàn ñöa ñeán. - Giá trị nghệ thuật : Vaän duïng keát hôïp thaønh coâng hai pheùp ngheä thuaät töông phaûn vaø taêng caáp. Coù trình ñoä söû duïng ngoân ngöõ khaù sinh ñoäng. ngoân ngöõ phaàn naøo ñaõ theå hieän caù tính nhaân vaät gaàn vôùi ngoân ngöõ thaät cuûa ñôøi soáng. b. Văn bản : Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (Nguyễn Ái Quốc) - Nhân vật chính : Hai nhân vật đối lập : + Va-ren : Tên phản bội nhục nhã, đê hèn, gian trá, xảo quyệt đáng khinh bỉ. + Phan Bội Châu : Bậc anh hùng, vị thiên sứ kiên cường, bất khuất được nhân dân tôn kính. (Nắm nội dung và nghệ thuật của truyện ) 3. Văn bản nhật dụng : Vẻ đẹp văn hóa : Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh) (Nắm nội dung và nghệ thuật của văn bản ) B. PHẦN TIẾNG VIỆT : I. KIỂU CÂU VÀ TRẠNG NGỮ : TT Kiểu câu Khái niệm Tác dụng Ví dụ 1 Câu rút gọn Khi nói hoặc viết có thể lược bỏ một số thành phần của câu, tạo thành câu rút gọn. - Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh, vừa tránh lặp từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước. - Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người (lược bỏ chủ ngữ). - Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người. - Học ăn, học nói, học gói, học mở. 2 Câu đặc biệt Là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ. - Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc nói đến trong đoạn. - Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng. - Bộc lộ cảm xúc. - Gọi đáp. - Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay. - Ôi ! Cảnh ở đây thật là đẹp. 3 Câu chủ động Là câu có chủ ngữ chỉ người, vật thực hiện một hoạt động hướng vào người, vật khác (Chỉ chủ thể của hoạt động). Tôi đặt con vệ sĩ vào đống đồ chơi của Thủy. 4 Câu bị động Là câu có chủ ngữ chỉ người, vật được hoạt động của người, vật khác hướng vào (Chỉ đối tượng của hoạt động). Con vệ sĩ được tôi đặt vào đống đồ chơi của Thủy. 5 Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động * Có 2 cách chuyển đổi : - Cách 1: Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ bị hay được vào sau từ (hoặc cụm từ) ấy. - Cách 2: Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thời lược bỏ hoặc biến từ (cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu. Đều nhằm liên kết các câu trong đoạn thành một mạch văn thống nhất. * Ví dụ : Tôi buộc con ngựa vào gốc cây. * Cách 1: Con ngựa được tôi buộc vào gốc cây. * Cách 2: Con ngựa buộc vào gốc cây. 6 Dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu Khi nói hoặc viết có thể dùng những cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường gọi là cụm chủ - vị làm thành phần của câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu. * Các trường hợp dùng cụm C-V để mở rộng câu : - Cụm C-V làm thành phần câu : Chủ ngữ - vị ngữ. - Cụm C-V làm phụ ngữ của cụm DT, cụm ĐT, cụm TT. 1. Quyển sách / mẹ mua // nội dung / rất hay.(MRCN+VN) 2. Mẹ // mong con/ ngoan và học giỏi. (MRCĐT) 7 Thêm trạng ngữ cho câu Trạng ngữ được thêm vào câu để xác định thời gian, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện, cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu. * Công dụng : - Xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu trong câu… - Nối kết các câu, các đoạn với nhau góp phần làm cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc. - Hôm nay, trời // nắng quá . - Để bố mẹ vui lòng, em//chăm chỉ học tập. II. PHÉP TU TỪ : 1. LIỆT KÊ : a. Khái niệm : Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm. b. Các kiểu liệt kê : * Xét theo cấu tạo : Có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp và kiểu liệt kê không theo cặp. Ví dụ : - Lan và Hồng, Hoa và Hải đi lao động. (Liệt kê theo cặp). - Học sinh lớp 7a 1, 7a 2, 7a 3, 7a 4 thi kéo co vào giờ ra chơi.(Liệt kê không theo cặp) * Xét theo ý nghĩa : Có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến và kiểu liệt kê không tăng tiến. Ví dụ : - Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương ai oán… (Liệt kê không tăng tiến). - Thằng bé con anh Chẩn ho rũ rượi, ho như xé phổi, ho không còn khóc được nữa. (Liệt kê tăng tiến). 2. DẤU CÂU : TT Dấu câu Công dụng Ví dụ 1 Dấu chấm lửng - Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết ; - Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng ; - Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm. - Lớp em có nhiều học sinh giỏi như Lan, Hồng, Huệ, Hà,… - Cơm, áo, vợ, con, gia đình…bó buộc y. (Nam Cao) 2 Dấu chấm phẩy - Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp ; - Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp. Lại có tiếng ồn ào như thác chảy xiết ; rồi lại có tiếng trâu bò, gà lợn kêu vang tứ phía. (PDTốn) 3 Dấu gạch ngang - Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu ; - Đặt ở đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê ; - Nối các từ nằm trong một liên danh. - Bạn Lan - Lớp trưởng - học rất Giỏi. - Tàu Hà Nội - Vinh khởi hành lúc 20 giờ. 4 Dấu gạch nối - Dấu gạch nối không phải là một dấu câu. Nó chỉ dùng để nối các tiếng trong những từ mượn gồm nhiều tiếng. - Dấu gạch nối ngắn hơn dấu gạch ngang. - Va-ren là tên phản bội nhục nhã, đê hèn, đáng khinh bỉ. C. PHẦN TẬP LÀM VĂN : I. VĂN NGHỊ LUẬN : 1. Thế nào là văn nghị luận ? Văn nghị luận là văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng, quan điểm nào đó. Muốn thế văn nghị luận phải có luận điểm rõ ràng, có lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục. 2. Đặc điểm của văn nghị luận : Mỗi bài văn nghị luận phải có luận điểm, luận cứ và lập luận : a. Luận điểm : Là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm của bài văn được nêu ra dưới hình thức câu khẳng định (hay phủ định), được diễn đạt sáng tỏ, dễ hiểu, nhất quán. Luận điểm là linh hồn của bài viết, nó thông nhất các đoạn văn thành một khối. Luận điểm phải đúng đắn, chân thật, đáp ứng nhu cầu thực tế thì mới có sức thuyết phục. b. Luận cứ : Là lí lẽ, dẫn chứng đưa ra làm cơ sở cho luận điểm. Luận cứ phải chân thật, đúng đắn, tiêu biểu thì mới khiến cho luận điểm có sức thuyết phục. c. Lập luận : Là cách nêu luận cứ để dẫn đến luận điểm. Lập luận phải chặt chẽ, hợp lí thì bài văn mới có sức thuyết phục. 3. Bố cục của bài văn nghị luận : Có 3 phần : a. Mở bài : Nêu vấn đề có ý nghĩa đối với đời sống xã hội (luận điểm xuất phát, tổng quát). b. Thân bài : Trình bày nội dung chủ yếu của bài (có thể có nhiều đoạn nhỏ,mỗi đoạn có 1 luận điểm phụ) c. Kết bài : Nêu kết luận nhằm khẳng định tư tưởng, thái độ, quan điểm của bài. 4. Các phương pháp lập luận : Lập luận chứng minh và lập luận giải thích. 5. Các bước làm bài văn nghị luận : Tìm hiểu đề -> Tìm ý -> Lập dàn ý -> Viết bài -> Đọc và sửa bài. a. PHÉP LẬP LUẬN CHỨNG MINH : * Thế nào là phép lập luận chứng minh ? Trong văn nghị luận, chứng minh là một phép lập luận dùng những lí lẽ, bằng chứng chân thực đã được thừa nhận để chứng tỏ luận điểm mới (cần được chứng minh) là đáng tin cậy. * Các bước làm bài văn lập luận chứng minh : * Bước 1: Tìm hiểu đề : Xác định : - Phương pháp lập luận : Chứng minh. - Luận điểm chính (Vấn đề cần chứng minh). - Phạm ví luận cứ : Luận cứ lấy ở đâu ra ? * Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý : + Mở bài : - Giới thiệu luận điểm cần được chứng minh. - Trích vấn đề (để trong dấu ngoặc kép) + Thân bài : Nêu lí lẽ và dẫn chứng để chứng tỏ luận điểm là đúng đắn. + Kết bài : Nêu ý nghĩa của luận điểm đã được chứng minh. * Bước 3: Viết bài hoàn chỉnh. * Bước 4: Đọc lại bài và chỉnh sửa sai sót. b. PHÉP LẬP LUẬN GIẢI THÍCH : * Thế nào là phép lập luận giải thích ? Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ các tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ,… cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho con người. * Các bước làm bài văn lập luận giải thích : * Bước 1: Tìm hiểu đề : Xác định : - Phương pháp lập luận : Giải thích - Luận điểm chính (Vấn đề cần được giải thích). - Tính chất của đề. * Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý : + Mở bài : Giới thiệu điều cần giải thích và gợi ra phương hướng giải thích. + Thân bài : - Lần lượt trình bày các nội dung giải thích. - Cần sử dụng các cách lập luận giải thích phù hợp. + Kết bài : Nêu ý nghĩa của điều được giải thích đối với mọi người. * Bước 3: Viết bài hoàn chỉnh. * Bước 4: Đọc lại bài và chỉnh sửa sai sót. 6. Các kiểu lập luận : - Lập luận chứng minh - Lập luận giải thích Lập luận chứng minh Lập luận giải thích 1. Khái niệm: Trong văn nghị luận, chứng minh là một phép lập luận dùng những lí lẽ, bằng chứng chân thực, đã được thừa nhận để chứng tỏ luận điểm mới (cần được chứng minh) là đáng tin cậy, Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ các tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ,…cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho con người. 2. Các bước làm bài : - Tìm hiểu đề - Tìm ý và lập dàn ý - Viết bài - Đọc và sửa bài - Tìm hiểu đề - Tìm ý và lập dàn ý - Viết bài - Đọc và sửa bài 2. Dàn ý : + Mở bài : - Giới thiệu luận điểm cần chứng minh. - Trích vấn đề (để trong dấu ngoặc kép) + Thân bài : - Giải thích ngắn : Nghĩa đen và nghĩa bóng. - Nêu lí lẽ và dẫn chứng để chứng minh vấn đề. + Kết bài : - Nêu ý nghĩa của luận điểm đã được chứng minh. - Rút ra bài học cho bản thân. + Mở bài : - Giới thiệu điều cần giải thích. - Gợi ra phương hướng giải thích. - Trích vấn đề (để trong dấu ngoặc kép) + Thân bài : Trình bày các nội dung giải thích : - Ý nghĩa của vấn đề như thế nào ? - Giải thích lí do? Tại sao ? (Vì sao ?) - Vấn đề có ý nghĩa gì đối với đời sống ? - Thực hiện vấn đề đó thế nào ? + Kết bài : - Nêu ý nghĩa của điều được giải thích đối với mọi người. - Rút ra bài học cho bản thân. 3. Phöông tieän chuû yeáu : - Daãn chöùng laø chuû yeáu. Ngoaøi ra, ta coøn duøng theâm lí leõ ñeå giaûi thích hoaëc phaân tích daãn chöùng. - Daãn chöùng trong vaên chöùng minh phaûi tieâu bieåu, toaøn dieän, chính xaùc vaø phuø hôïp vôùi luaän ñieåm caàn chöùng minh. - Lí leõ trong vaên chöùng minh phaûi ngaén goïn, roõ raøng; laäp luaän chaët cheõ, loâ gích. DÀN Ý THAM KHẢO CHO ĐỀ BÀI CỤ THỂ : Ñeà: Chöùng minh raèng: “AÊn quaû nhôù keû troàng caây” laø moät suy nghó ñuùng ñaén. Daøn yù : A. MB: - Giôùi thieäu vaán ñeà : Loøng bieát ôn. - Trích vấn ñeà. - Ñònh höôùng chöùng minh. B. TB: 1. Giải thích ngắn : - Nghóa ñen: Nhôù ôn ngöôøi troàng caây. - Nghóa boùng: Nhôù ôn nhöõng ngöôøi taïo ra thaønh quaû cho mình höôûng. 2. Chöùng minh caâu tuïc ngöõ: - Nhaân daân luoân nhaéc nhôû con chaùu bieát ôn oâng, baø, cha, meï (chöùng minh qua tuïc ngöõ, ca dao). - Daân toäc ta ghi nhôù coâng lao nhöõng vò anh huøng trong söï nghieäp döïng nöôùc, giöõ nöôùc, caùc chieán só chieán ñaáu vaø hi sinh. - HS ghi nhôù coâng ôn daïy doã cuûa thaày coâ vaø nuoâi döôõng cuûa cha meï. C. KB: - Thoâng baùo luaän ñeà ñaõ ñöôïc chöùng minh. - Neâu giaù trò caâu tuïc ngöõ. - Lieân heä baûn thaân Ñeà: Giaûi thích caâu tuïc ngöõ “AÊn quaû nhôù keû troàng caây “. Daøn yù : A. MB: - Giôùi thieäu vaán ñeà: Loøng bieát ôn. - Trích vấn ñeà. - Ñònh höôùng giaûi thích. B. TB: 1. Giaûi thích yù nghóa caâu tuïc ngöõ ? - Quaû laø gì ? - Keû troàng caây laø ai ? 2. Vì sao aên quaû phaûi nhôù keû troàng caây ? - Taát caû nhöõng thaønh quaû khoâng töï nhieân maø coù. - Nhöõng ngöôøi taïo ra thaønh quaû raát khoù nhoïc môùi coù ñöôïc. - Laø ñaïo ñöùc laøm ngöôøi, laø truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa daân toäc. 3. Hieåu ñöôïc yù nghóa caâu tuïc ngöõ chuùng ta phaûi laøm gì ? - Ghi nhôù coâng ôn. - Coù yù thöùc traân troïng giöõ gìn vaø phaùt huy taïo neân thaønh quaû môùi. C. KB: - Khaúng ñònh vaán ñeà - YÙ nghóa caâu tuïc ngöõ coù taùc duïng gì ? - Lieân heä baûn thaân. II. VĂN BẢN HÀNH CHÍNH : I. Phân biệt nội dung và cách trình bày văn bản đề nghị và báo cáo : Văn bản hành chính ĐỀ NGHỊ BÁO CÁO Mục đích Nhaèm ñeà xuaát nguyeän voïng, yù kiến của cấp dưới lên cấp trên (Thường là tập thể). Nhaèm tường trình toång hợp về tình hình sự việc và kết quả đạt được của một cá nhân hay tập thể lên một tổ chức lãnh đạo. Nội dung Cần đảm bảo đầy đủ các mục : Ai ñeà nghò ? Ñeà nghò ai (nôi naøo?), ñeà nghò về ñieàu gì ? Baùo caùo cuûa ai ? Baùo caùo vôùi ai ? Baùo caùo veà vieäc gì ? Keát quaû nhö theá naøo ? Hình thức trình bày - Caàn trình baøy trang troïng, saùng suûa theo moät soá mục quy ñònh saün. - Caàn trình baøy ngaén goïn, rõ ràng. - Như văn bản đề nghị. - Phaûi roõ raøng về tình hình, sự việc, kết quả. Các mục cần chú ý - Teân vaên baûn caàn vieát chöõ in hoa khoå chữ to. - Caùc phaàn quoác hieäu, teân vaên baûn, nôi göûi, noäi dung moãi phaàn caùch nhau 2 -> 3 doøng, khoâng vieát saùt vaøo leà giaáy, khoâng ñeå phaàn treân vaø phaàn döôùi khoaûng troáng quaù lôùn . - Teân ngöôøi (ñeà nghò hay baùo caùo), nôi göûi (ñeà ngh